Vidyānandin's Tattvārthaślokavārttika with Alaṅkāra Creation of the digital textresource H. Trikha Published within the Digital Corpus of Vidyānandin's Works at www.dipal.org/dcv January 09, 2025 Sources: Print edition: Vidyānandisvāmi-viracitaṃ Tattvārthaślokavārtikaṃ Manoharlālnyāyaśāstriṇā sampāditaṃ saṃśodhitaṃ ca. (Saraswati Oriental Research Sanskrit Series 16). Bombay 1918. Digital text resource: /home/deploy/dipal/public/dcv-site/root-resources/TASVA/TASVA , October 09, 2024 TAŚV-ML 001,1 śrīparamātmane namaḥ | TAŚV-ML 001,2 śrīmadvidyānaṃdisvāmiviracitaṃ TAŚV-ML 001,3 tattvārthaślokavārtikam | TAŚV-ML 001,4 prathamo 'dhyāyaḥ | TAŚV-ML 1.0.1ab śrīvardhamānam ādhyāya ghātisaṃghātaghātanam | TAŚV-ML 1.0.1cd vidyāspadaṃ pravakṣyāmi tattvārthaślokavārtikam || 1 || TAŚV-ML 1.0.2ab prabuddhāśeṣatattvārthe sākṣāt prakṣīṇakalmaṣe | TAŚV-ML 1.0.2cd siddhe munīndrasaṃstutye mokṣamārgasya netari || 2 || TAŚV-ML 1.0.3ab satyāṃ tatpratipitsāyām upayogātmakātmanaḥ | TAŚV-ML 1.0.3cd śreyasā yokṣyamāṇasya pravṛttaṃ sūtram ādimam || 3 || TAŚV-ML 1.0.4ab naikāṃtākṛtrimāmnāyamūlatve sya pramāṇatā | TAŚV-ML 1.0.4cd tadvyākhyātur asarvajñe rāgitve vipralaṃbhanāt || 4 || TAŚV-ML 1.0.5ab nāpy asatyāṃ bubhutsāyām ātmano 'cetanātmanaḥ | TAŚV-ML 1.0.5cd khasyeva muktimārgopadeśāyogyatvaniścayāt || 5 || TAŚV-ML 1.0.6ab saṃpradāyāvyavacchedāvirodhād adhunā nṛṇām | TAŚV-ML 1.0.6cd sadgotrādyupadeśo tra yadvattadvadvicārataḥ || 6 || TAŚV-ML 1.0.7ab pramāṇam āgamaḥ sūtram āptamūlatvasiddhitaḥ | TAŚV-ML 1.0.7cd laiṃgikaṃ vāvinābhāviliṃgāt sādhyasya nirṇayāt || 7 || TAŚV-ML 1.0.8ab tatra nāsty eva sarvajño jñāpakānupalaṃbhanāt | TAŚV-ML 1.0.8cd vyomāṃbhojavad ity etat tamas tam avijṛṃbhitam || 8 || TAŚV-ML 1.0.9ab sūkṣmādyarthopadeśo hi tatsākṣātkartṛpūrvakaḥ | TAŚV-ML 1.0.9cd paropadeśaliṃgākṣānapekṣāvitathatvataḥ || 9 || TAŚV-ML 1.0.10ab sūkṣmādyartho pi vādhyakṣaḥ kasyacit sakalaḥ sphuṭam | TAŚV-ML 1.0.10cd śrutajñānādhigamyatvān nadīdvīpādīdeśavat || 10 || TAŚV-ML 1.0.11ab na hetoḥ sarvathaikāṃtair anekāṃtaḥ kathaṃcana | TAŚV-ML 1.0.11cd śrutajñānādhigamyatvāt teṣāṃ dṛṣṭeṣṭabādhanāt || 11 || TAŚV-ML 1.0.12ab sthānatrayāvisaṃvādiśrutajñānaṃ hi vakṣyate | TAŚV-ML 1.0.12cd tenādhigamyamānatvaṃ siddhaṃ sarvatra vastuni || 12 || TAŚV-ML 1.0.13ab tato 'siddhaṃ parasyātra jñāpakānupalaṃbhanam | TAŚV-ML 1.0.13cd no bhāvasādhanāyālaṃ sarvatattvārthavedinaḥ || 13 || TAŚV-ML 1.0.14ab svasaṃbaṃdhi yadīdaṃ syād vyabhicāripayonidheḥ | TAŚV-ML 1.0.14cd aṃbhaḥ kuṃbhādisaṃkhyānaiḥ sadbhir ajñāyamānakaiḥ || 14 || TAŚV-ML 1.0.15ab sarvasaṃbaṃdhi tadboddhuṃ kiṃcid bodhair na śakyate | TAŚV-ML 1.0.15cd sarvaboddhāsti cet kaścit tadboddhā kiṃ niṣidhyate || 15 || TAŚV-ML 1.0.16ab sarvasaṃbaṃdhisarvajñajñāpakānupalaṃbhanam | TAŚV-ML 1.0.16cd na cakṣurādibhir vedyam atyakṣatvād adṛṣṭavat || 16 || TAŚV-ML 1.0.17ab nānumānādaliṃgatvāt kārthāpattyupamāgatiḥ | TAŚV-ML 1.0.17cd sarvasyānanyathābhāvasādṛśyānupapattitaḥ || 17 || TAŚV-ML 1.0.18ab sarvapramātṛsaṃbaṃdhi pratyakṣādinivāraṇāt | TAŚV-ML 1.0.18cd kevalāgamagamyaṃ ca kathaṃ mīmāṃsakasya tat || 18 || TAŚV-ML 1.0.19ab kāryerthe codanājñānaṃ pramāṇaṃ yasya saṃmatam | TAŚV-ML 1.0.19cd tasya svarūpasattāyāṃ tannaivātiprasaṃgataḥ || 19 || TAŚV-ML 1.0.20ab tadjñāpakopalaṃbhasyābhāvo 'bhāvapramāṇataḥ | TAŚV-ML 1.0.20cd sādhyate cen na tasyāpi sarvatrāpy apravṛttitaḥ || 20 || TAŚV-ML 1.0.21ab gṛhītvā vastusadbhāvaṃ smṛtvā tatpratiyoginam | TAŚV-ML 1.0.21cd mānasaṃ nāstitājñānaṃ yeṣām akṣānapekṣayā || 21 || TAŚV-ML 1.0.22ab teṣām aśeṣanṛjñāte smṛte tadjñāpake kṣaṇe | TAŚV-ML 1.0.22cd jāyate nāstitājñānaṃ mānasaṃ tatra nānyathā || 22 || TAŚV-ML 1.0.23ab na vāśeṣanarajñānaṃ sakṛt sākṣād upeyate | TAŚV-ML 1.0.23cd na kramād anyasaṃtānapratyakṣatvānabhīṣṭitaḥ || 23 || TAŚV-ML 1.0.24ab anekāṃte hi vijñānam ekāṃtānupalaṃbhanam | TAŚV-ML 1.0.24cd tadvidhis tanniṣedhaś ca mato naivānyathāmatiḥ || 24 || TAŚV-ML 1.0.25ab naivaṃ sarvasya sarvajñajñāpakānupadarśanam | TAŚV-ML 1.0.25cd siddhaṃ taddarśanāropo yena tatra niṣidhyate || 25 || TAŚV-ML 1.0.26ab āsan saṃti bhaviṣyaṃti boddhāro viśvadṛśvanaḥ | TAŚV-ML 1.0.26cd madanye pīti nirṇītir yathā sarvajñavādinaḥ || 26 || TAŚV-ML 1.0.27ab kiṃcij jñasyāpi tadvan me tenaiveti viniścayaḥ | TAŚV-ML 1.0.27cd ity ayuktam aśeṣajñasādhanopāyasaṃbhavāt || 27 || TAŚV-ML 1.0.28ab yathāham anumānādeḥ sarvajñaṃ vedmi tattvataḥ | TAŚV-ML 1.0.28cd tathānye pi narāḥ saṃtas tadboddhāro niraṃkuśāḥ || 28 || TAŚV-ML 1.0.29ab yathā mama na tadjñapter upalaṃbho sti jātucit | TAŚV-ML 1.0.29cd tathā sarvanṛṇām ity ajñānasyaiva viceṣṭitam || 29 || TAŚV-ML 1.0.30ab hetor naratvakāyādimattvāder vyabhicārataḥ | TAŚV-ML 1.0.30cd syādvādinaiva viśvajñam anumānena jānatā || 30 || TAŚV-ML 1.0.31ab jñāpakānupalaṃbho sti tan na tatpratiṣedhataḥ | TAŚV-ML 1.0.31cd kārakānupalaṃbhas tu pratighātīṣyate 'grataḥ || 31 || TAŚV-ML 1.0.32ab kalmaṣaprakṣayaś cāsya viśvatattvāt pratīyate | TAŚV-ML 1.0.32cd tam aṃtareṇa tadbhāvānupapattiprasiddhitaḥ || 32 || TAŚV-ML 1.0.33ab jāyate tadvidhaṃ jñānaṃ sve sati pratibaṃdhari | TAŚV-ML 1.0.33cd spaṣṭasvārthāvabhāsitvān nirdoṣanayanādivat || 33 || TAŚV-ML 1.0.34ab kṣīyate kvacid āmūlaṃ jñānasya pratibaṃdhakam | TAŚV-ML 1.0.34cd samagrakṣayahetutvāl locane timirādivat || 34 || TAŚV-ML 1.0.35ab moho jñānadṛgāvṛttyaṃtarāyāḥ pratibaṃdhakāḥ | TAŚV-ML 1.0.35cd kevalasya hi vakṣyaṃte tadbhāve tadanudbhavāt || 35 || TAŚV-ML 1.0.36ab teṣāṃ prakṣayahetū ca pūrṇau saṃvaranirjare | TAŚV-ML 1.0.36cd te tapotiśayāt sādhoḥ kasyacid bhavato dhruvam || 36 || TAŚV-ML 1.0.37ab tapo hy anāgatāghaughapravartananirodhanam | TAŚV-ML 1.0.37cd tajjanmahetusaṃghātapratipakṣayato yathā || 37 || TAŚV-ML 1.0.38ab bhaviṣyatkālakūṭādivikāraughanirodhanam | TAŚV-ML 1.0.38cd maṃtradhyānavidhānādi sphuṭaṃ loke pratīyate || 38 || TAŚV-ML 1.0.39ab nṛṇām apy aghasaṃbaṃdho rāgadveṣādihetukaḥ | TAŚV-ML 1.0.39cd duḥkhādiphalahetutvād atibhuktiviṣādivat || 39 || TAŚV-ML 1.0.40ab tadvirodhivirāgādirūpaṃ tapa ihocyate | TAŚV-ML 1.0.40cd tadasiddhāv atajjanmakāraṇapratipakṣatā || 40 || TAŚV-ML 1.0.41ab tadā duḥkhaphalaṃ karmasaṃcitaṃ pratihanyate | TAŚV-ML 1.0.41cd kāyakleśādirūpeṇa tapasā tatsajātinā || 41 || TAŚV-ML 1.0.42ab svādhyāyādisvabhāvena parapraśamamūrtinā | TAŚV-ML 1.0.42cd baddhaṃ sātādikṛtkarma śakrādisukhajātinā || 42 || TAŚV-ML 1.0.43ab tato niḥśeṣatattvārthavedī prakṣīṇakalmaṣaḥ | TAŚV-ML 1.0.43cd śreyomārgasya netāsti sa saṃstutyas tadarthibhiḥ || 43 || TAŚV-ML 1.0.44ab tasya darśanaśuddhyādibhāvanopāttamūrtinā | TAŚV-ML 1.0.44cd puṇyatīrthakaratvena nāmnā saṃpāditaśriyaḥ || 44 || TAŚV-ML 1.0.45ab sthitasya ca ciraṃ svāyur viśeṣavaśavartinaḥ | TAŚV-ML 1.0.45cd śreyomārgopadeśitvaṃ kathaṃcin na virudhyate || 45 || TAŚV-ML 1.0.46ab jñānamātrāt tu yo nāma muktim abhyeti kaścana | TAŚV-ML 1.0.46cd tasya tan na tataḥ pūrvam ajñatvāt pāmarādivat || 46 || TAŚV-ML 1.0.47ab nāpi paścād avasthānābhāvād vāgvṛttyayogataḥ | TAŚV-ML 1.0.47cd ākāśasyeva muktasya kvopadeśapravartanam || 47 || TAŚV-ML 1.0.48ab saṃskārasyākṣayāt tasya yady avasthānam iṣyate | TAŚV-ML 1.0.48cd tatkṣaye kāraṇaṃ vācyaṃ tattvajñānāt paraṃ tvayā || 48 || TAŚV-ML 1.0.49ab saṃskārasyāyurākhyasya parikṣayanibaṃdhanam | TAŚV-ML 1.0.49cd dharmam eva samādhiḥ syād iti kecit pracakṣate || 49 || TAŚV-ML 1.0.50ab vijñānāt so pi yady anyaḥ pratijñāvyāhatis tadā | TAŚV-ML 1.0.50cd sa cāritraviśeṣo hi mukter mārgaḥ sthito bhavet || 50 || TAŚV-ML 1.0.51ab jñānam eva sthirībhūtaṃ samādhir iti cen matam | TAŚV-ML 1.0.51cd tasya pradhānadharmatve nivṛttis tatkṣayād yadi || 51 || TAŚV-ML 1.0.52ab tadā so pi kuto jñānād uktadoṣānuṣaṃgataḥ | TAŚV-ML 1.0.52cd samādhyaṃtarataś cen na tulyaparyanuyogataḥ || 52 || TAŚV-ML 1.0.53ab tasya puṃsaḥ svarūpatve prāg eva syāt parikṣayaḥ | TAŚV-ML 1.0.53cd saṃskārasyāsya nityatvān na kadācid asaṃbhavaḥ || 53 || TAŚV-ML 1.0.54ab āvirbhāvatirobhāvāv api nātmasvabhāvagau | TAŚV-ML 1.0.54cd pariṇāmo hi tasya syāt tathā prakṛtivac ca tau || 54 || TAŚV-ML 1.0.55ab tataḥ syādvādināṃ siddhaṃ mataṃ naikāṃtavādinām | TAŚV-ML 1.0.55cd bahiraṃtaś ca vastūnāṃ pariṇāmavyavasthiteḥ || 55 || TAŚV-ML 1.0.56ab mithyārthābhiniveśena mithyājñānena varjitam | TAŚV-ML 1.0.56cd yat puṃrūpam udāsīnaṃ tac ced dhyānaṃ mataṃ tava || 56 || TAŚV-ML 1.0.57ab haṃta ratnatrayaṃ kiṃ na tataḥ param iheṣyate | TAŚV-ML 1.0.57cd yato na tannimittatvaṃ mukter āsthīyate tvayā || 57 || TAŚV-ML 1.0.58ab yady ajñānasvabhāvaḥ syāt kapilo nopadeśakṛt | TAŚV-ML 1.0.58cd suṣuptavatpradhānaṃ vācetanatvād ghaṭādivat || 58 || TAŚV-ML 1.0.59ab jñānasaṃsargato py eṣa naiva jñānasvabhāvakaḥ | TAŚV-ML 1.0.59cd vyoma tadvadviśeṣasya sarvathānupapattitaḥ || 59 || TAŚV-ML 1.0.60ab etenaiveśvaraḥ śreyaḥpathaprakhyāpane 'prabhuḥ | TAŚV-ML 1.0.60cd vyākhyāto 'cetano hy eṣa jñānād arthāṃtaratvataḥ || 60 || TAŚV-ML 1.0.61ab vijñānasamavāyāc cec cetano 'yam upeyate | TAŚV-ML 1.0.61cd tatsaṃsargāt kathaṃ na jñaḥ kapilo pi prasiddhyati || 61 || TAŚV-ML 1.0.62ab pradhānāśrayi vijñānaṃ na puṃso jñatvasādhanam | TAŚV-ML 1.0.62cd yadi bhinnaṃ kathaṃ puṃsas tat tatheṣṭaṃ jaḍātmabhiḥ || 62 || TAŚV-ML 1.0.63ab jñānāśrayatvato vedhā nityaṃ jño yadi kathyate | TAŚV-ML 1.0.63cd tad eva kiṃkṛtaṃ tasya tato bhede pi tattvataḥ || 63 || TAŚV-ML 1.0.64ab samavāyo hi sarvatra na viśeṣakṛdekakaḥ | TAŚV-ML 1.0.64cd kathaṃ khādīni saṃtyajya puṃsi jñānaṃ niyojayet || 64 || TAŚV-ML 1.0.65ab viśiṣṭaḥ samavāyo 'yam īśvarajñānayor yadi | TAŚV-ML 1.0.65cd tadā nānātvam etasya prāptaṃ saṃyogavattakam || 65 || TAŚV-ML 1.0.66ab anāśrayaḥ kathaṃ cāyam āśrayair yujyate ṃjasā | TAŚV-ML 1.0.66cd tadviśeṣaṇatā yena samavāyasya gamyate || 66 || TAŚV-ML 1.0.67ab viśeṣaṇatve caitasya vicitrasamavāyinām | TAŚV-ML 1.0.67cd viśeṣaṇatve nānātvaprāptir daṃḍakaṭādivat || 67 || TAŚV-ML 1.0.68ab tato 'rthasyaiva paryāyaḥ samavāyo guṇādivat | TAŚV-ML 1.0.68cd tādātmyapariṇāmena kathaṃcid avabhāsanāt || 68 || TAŚV-ML 1.0.69ab tadīśvarasya vijñānasamavāyena yā jñatā | TAŚV-ML 1.0.69cd sā kathaṃcit tadātmatvapariṇāmena nānyathā || 69 || TAŚV-ML 1.0.70ab tathānekāṃtavādasya prasiddhiḥ kena vāryate | TAŚV-ML 1.0.70cd pramāṇabādhanādbhinnasamavāyasya tadvataḥ || 70 || TAŚV-ML 1.0.71ab sugato pi na mārgasya praṇetā vyavatiṣṭhate | TAŚV-ML 1.0.71cd tṛṣṇāvidyāvinirmuktes tatsamākhyātakhaṅgivat || 71 || TAŚV-ML 1.0.72ab jagaddhitaiṣitāsakter buddho yady avatiṣṭhate | TAŚV-ML 1.0.72cd tathaivātmahitaiṣitvabalāt khaṅgīha tiṣṭhatu || 72 || TAŚV-ML 1.0.73ab tathāgatopakāryasya jagato 'naṃtatā yadi | TAŚV-ML 1.0.73cd sarvadāvasthitau hetur mataḥ sugatasaṃtateḥ || 73 || TAŚV-ML 1.0.74ab khaṅgino py upakāryasya svasaṃtānasya kiṃ punaḥ | TAŚV-ML 1.0.74cd na syād anaṃtatā yena tanniranvayanirvṛtiḥ || 74 || TAŚV-ML 1.0.75ab svacittaśamanāt tasya saṃtāno nottaratra cet | TAŚV-ML 1.0.75cd nātmānaṃ śamayiṣyāmīty abhyāsasya vidhānataḥ || 75 || TAŚV-ML 1.0.76ab na cāṃtyacittaniṣpattau tatsamāptir vibhāvyate | TAŚV-ML 1.0.76cd tatrāpi śamayiṣyāmīty eṣyacittavyapekṣaṇāt || 76 || TAŚV-ML 1.0.77ab ciṃtāṃtarasamāraṃbhi nāṃtyaṃ cittam anāsravam | TAŚV-ML 1.0.77cd sahakārivihīnatvāt tādṛgdīpaśikhā yathā || 77 || TAŚV-ML 1.0.78ab ity ayuktam anaikāṃtād buddhacittena tādṛśā | TAŚV-ML 1.0.78cd hitaiṣitvaṃnimittasya sadbhāvo pi samo dvayoḥ || 78 || TAŚV-ML 1.0.79ab caramatvaviśeṣas tu netarasya prasiddhyati | TAŚV-ML 1.0.79cd tato 'naṃtaranirvāṇasiddhyabhāvāt pramāṇataḥ || 79 || TAŚV-ML 1.0.80ab mā bhūt tacchāṃtanirvāṇaṃ sugato stu pramātmakaḥ | TAŚV-ML 1.0.80cd śāsteti cen na tasyāpi vākpravṛttivirodhataḥ || 80 || TAŚV-ML 1.0.81ab viśiṣṭabhāvanodbhūtapuṇyātiśayato dhruvam | TAŚV-ML 1.0.81cd vivakṣām aṃtareṇāpi vāgvṛttiḥ sugatasya cet || 81 || TAŚV-ML 1.0.82ab siddhaṃ paramataṃ tasya sānvayatve jinatvataḥ | TAŚV-ML 1.0.82cd pratikṣaṇavināśitve sarvathārthakriyākṣatiḥ || 82 || TAŚV-ML 1.0.83ab saṃtānasyāpy avastutvād anyathātmā tathocyatām | TAŚV-ML 1.0.83cd kathaṃcid dravyatādātmyād vināśas tasya saṃbhavāt || 83 || TAŚV-ML 1.0.84ab pūrvakālavivakṣāto naṣṭāyā api tattvataḥ | TAŚV-ML 1.0.84cd sugatasya pravartaṃte vāca ity apare viduḥ || 84 || TAŚV-ML 1.0.85ab teṣāṃ savāsanaṃ naṣṭaṃ kalpanājālam arthakṛt | TAŚV-ML 1.0.85cd kathaṃ na yuktimadhyās te śuddhasyātiprasaṃgataḥ || 85 || TAŚV-ML 1.0.86ab sānnidhyamātratas tasya ciṃtāratnopamasya cet | TAŚV-ML 1.0.86cd kuṭyādibhyo pi vācaḥ syur vineyajanasaṃmatāḥ || 86 || TAŚV-ML 1.0.87ab kim evam īśvarasyāpi sāṃnidhyāj jagad udbhavat | TAŚV-ML 1.0.87cd niṣidhyate tadā caiva prāṇināṃ bhogabhūtaye || 87 || TAŚV-ML 1.0.88ab sarvathānupakāritvān nityasyeśasya tan na cet | TAŚV-ML 1.0.88cd sugatasyopakāritvaṃ deśānāsu kim asti te || 88 || TAŚV-ML 1.0.89ab tadbhāvabhāvitā mātrā tasya tā iti cen matam | TAŚV-ML 1.0.89cd piśācādes tathaivaitāḥ kiṃ na syur aviśeṣataḥ || 89 || TAŚV-ML 1.0.90ab tasyādṛśyasya taddhetubhāvaniścityasaṃbhave | TAŚV-ML 1.0.90cd sugataḥ kiṃ nu dṛśyas te yenāsau tannibaṃdhanam || 90 || TAŚV-ML 1.0.91ab tato nāśvāsa evaitaddeśanāstu parīkṣayā | TAŚV-ML 1.0.91cd satāṃ pravartamānām iti kaiścit subhāṣitam || 91 || TAŚV-ML 1.0.92ab citrādyadvaitavāde ca dūre sanmārgadeśanā | TAŚV-ML 1.0.92cd pratyakṣādivirodhaś ca bhedasyaiva prasiddhitaḥ || 92 || TAŚV-ML 1.0.93ab na nirodho na cotpattir na baddho na ca mocakaḥ | TAŚV-ML 1.0.93cd na baṃdho sti na vai muktir ity eṣā paramārthatā || 93 || TAŚV-ML 1.0.94ab na brahmavādināṃ siddhā vijñānādvaitavat svayam | TAŚV-ML 1.0.94cd nityasarvagataikātmāprasiddheḥ parato pi vā || 94 || TAŚV-ML 1.0.95ab tataḥ pramāṇānvitamokṣamārgapraṇāyakaḥ sarvavidastadoṣaḥ | TAŚV-ML 1.0.95cd syādvādabhāg eva nuter ihārhaḥ so 'rhan pare nehitahīnamārgāḥ || 95 || TAŚV-ML 1.0.96ab svasaṃvedanataḥ siddhaḥ sadātmā bādhavarjitāt | TAŚV-ML 1.0.96cd tasya kṣmādivivartātmany ātmany anupapattitaḥ || 96 || TAŚV-ML 1.0.97ab svasaṃvedanam apy asya bahiḥkaraṇavarjanāt | TAŚV-ML 1.0.97cd ahaṃkārāspadaṃ spaṣṭam abādham anubhūyate || 97 || TAŚV-ML 1.0.98ab tadvilope na vai kiṃcit kasyacid vyavatiṣṭhate | TAŚV-ML 1.0.98cd svasaṃvedanamūlatvāt sveṣṭatattvavyavasthiteḥ || 98 || TAŚV-ML 1.0.99ab saṃvedanāṃtareṇaiva viditād vedanād yadi | TAŚV-ML 1.0.99cd sveṣṭāsiddhir upeyeta tadā syād anavasthitiḥ || 99 || TAŚV-ML 1.0.100ab prācyaṃ hi vedanaṃ tāvan nārthaṃ vedayate dhruvam | TAŚV-ML 1.0.100cd yāvan nānyena bodhena vuddhyaṃ so py evam eva tu || 100 || TAŚV-ML 1.0.101ab nārthasya darśanaṃ siddhyet pratyakṣaṃ suramaṃtriṇaḥ | TAŚV-ML 1.0.101cd tathā sati kṛtaś ca syān matāṃtarasamāśrayaḥ || 101 || TAŚV-ML 1.0.102ab vibhinnalakṣaṇatvāc ca bhedaś caitanyadehayoḥ | TAŚV-ML 1.0.102cd tattvāṃtaratayā toyatejovad iti mīyate || 102 || TAŚV-ML 1.0.103ab bhinnapramāṇavedyatvād ity apy etena varṇitam | TAŚV-ML 1.0.103cd sādhitaṃ bahir aṃtaś ca pratyakṣasya vibhedataḥ || 103 || TAŚV-ML 1.0.104ab kṣityādisamudāyārthāḥ śarīreṃdriyagocarāḥ | TAŚV-ML 1.0.104cd tebhyaś caitanyam ity etan na parīkṣākṣameritam || 104 || TAŚV-ML 1.0.105ab vyaṃjakā na hi te tāvac cito nityatvaśaktitaḥ | TAŚV-ML 1.0.105cd kṣityāditattvavad jñātuḥ kāryatvasyāpy aniṣṭitaḥ || 105 || TAŚV-ML 1.0.106ab kuṃbhādibhir anekāṃto na syād eva kathaṃcana | TAŚV-ML 1.0.106cd teṣāṃ mataṃ gurutvena parair iṣṭaḥ pratītitaḥ || 106 || TAŚV-ML 1.0.107ab nāpi te kārakā vitter bhavaṃti sahakāriṇaḥ | TAŚV-ML 1.0.107cd svopādānavihīnāyās tasyās tebhyo 'prasūtitaḥ || 107 || TAŚV-ML 1.0.108ab nopādānād vinā śabdo vidyudādeḥ pravartate | TAŚV-ML 1.0.108cd kāryatvāt kuṃbhavad yady adṛṣṭakalpanam atra te || 108 || TAŚV-ML 1.0.109ab kva kāṣṭhāṃtargatād agner agnyaṃtarasamudbhavaḥ | TAŚV-ML 1.0.109cd tasyāviśeṣato yena tattvasaṃkhyā na hīyate || 109 || TAŚV-ML 1.0.110ab sūkṣmo bhūtaviśeṣaś ced upādānaṃ cito matam | TAŚV-ML 1.0.110cd sa evātmāstu cijjātisamanvitavapur yadi || 110 || TAŚV-ML 1.0.111ab tadvijātiḥ kathaṃ nāma cidupādānakāraṇam | TAŚV-ML 1.0.111cd bhavatas tejaso ṃbhovat tathaivādṛṣṭakalpanā || 111 || TAŚV-ML 1.0.112ab sattvādinā samānatvāc cidupādānakalpane | TAŚV-ML 1.0.112cd kṣmādīnām api tat kena nivāryeta parasparam || 112 || TAŚV-ML 1.0.113ab yena naikaṃ bhavet tattvaṃ kriyākārakaghāti te | TAŚV-ML 1.0.113cd pṛthivyāder aśeṣasya tatraivānupraveśataḥ || 113 || TAŚV-ML 1.0.114ab tasmād dravyāṃtarāpoḍhasvabhāvānvayi kathyatām | TAŚV-ML 1.0.114cd upādānaṃ vikāryasya tattvabhedo 'nyathā kutaḥ || 114 || TAŚV-ML 1.0.115ab sūkṣmo bhūtaviśeṣaś ca varṇādiparivarjitaḥ | TAŚV-ML 1.0.115cd svasaṃvedanavedyo yam anumeyo thavā yadi || 115 || TAŚV-ML 1.0.116ab sarvathā paṃcamaṃ bhūtam anātmajñasya siddhyati | TAŚV-ML 1.0.116cd sa eva paralokīti paralokakṣatiḥ katham || 116 || TAŚV-ML 1.0.117ab śarīrādaya evāsya yady upādānahetavaḥ | TAŚV-ML 1.0.117cd tadā tadbhāvabhāvitvaṃ vijñānasya prasajyate || 117 || TAŚV-ML 1.0.118ab vyatīte pīṃdriye 'rthe ca vikalpajñānasaṃbhavāt | TAŚV-ML 1.0.118cd na taddhetutvam etasya tasmin saty apy asaṃbhavāt || 118 || TAŚV-ML 1.0.119ab kāyaś cet kāraṇaṃ yasya pariṇāmaviśeṣataḥ | TAŚV-ML 1.0.119cd sadyo mṛtatanuḥ kasmāt tathā nāsthīyate munā || 119 || TAŚV-ML 1.0.120ab vāyuviśleṣatas tasya vaikalyāc cen nibaṃdhanam | TAŚV-ML 1.0.120cd caitanyam iti saṃprāptaṃ tasya sadbhāvabhāvataḥ || 120 || TAŚV-ML 1.0.121ab sāmagrījanikā naikaṃ kāraṇaṃ kiṃcid īkṣyate | TAŚV-ML 1.0.121cd vijñāne piṣṭatoyādir madaśaktāv iveti cet || 121 || TAŚV-ML 1.0.122ab saṃyukte sati kiṃ na syāt kṣmādibhūtacatuṣṭaye | TAŚV-ML 1.0.122cd caitanyasya samudbhūtiḥ sāmagyrā api bhāvataḥ || 122 || TAŚV-ML 1.0.123ab tadviśiṣṭavivartasyāpāyāc cet sa ka iṣyate | TAŚV-ML 1.0.123cd bhūtavyaktyaṃtarāsaṃgaḥ piṭhirādāv apīkṣyate || 123 || TAŚV-ML 1.0.124ab kālaparyuṣitatvaṃ cet piṣṭādivad upeyate | TAŚV-ML 1.0.124cd tat kiṃ tatra na saṃbhāvyaṃ yena nātiprasajyate || 124 || TAŚV-ML 1.0.125ab bhūtāni katicit kiṃcit kartuṃ śaktāni kenacit | TAŚV-ML 1.0.125cd pariṇāmaviśeṣeṇa dṛṣṭānīti mataṃ yadi || 125 || TAŚV-ML 1.0.126ab tadā dehīṃdriyādīni cidviśiṣṭāni kānicit | TAŚV-ML 1.0.126cd cidvivartasamudbhūtau saṃtu śaktāni sarvadā || 126 || TAŚV-ML 1.0.127ab tathā sati na dṛṣṭasya hānir nādṛṣṭakalpanā | TAŚV-ML 1.0.127cd madhyāvasthāvadādau ca ciddehādeś cidudbhavāt || 127 || TAŚV-ML 1.0.128ab tataś ca cidupādānāc cetaneti viniścayāt | TAŚV-ML 1.0.128cd na śarīrādayas tasyāḥ saṃty upādānahetavaḥ || 128 || TAŚV-ML 1.0.129ab etena dehacaitanyabhedasādhanam iṣṭakṛt | TAŚV-ML 1.0.129cd kāryakāraṇabhāvenety etad dhvastaṃ nibuddhyatām || 129 || TAŚV-ML 1.0.130ab dehasya ca guṇatvena buddher yā siddhasādhyatā | TAŚV-ML 1.0.130cd bhede sādhye tayoḥ sāpi na sādhvī tadasiddhitaḥ || 130 || TAŚV-ML 1.0.131ab na vigrahaguṇo bodhas tatrānadhyavasāyataḥ | TAŚV-ML 1.0.131cd sparśādivat svayaṃ tadvad anyasyāpi tathā gateḥ || 131 || TAŚV-ML 1.0.132ab tadguṇatve hi bodhasya mṛtadehe pi vedanam | TAŚV-ML 1.0.132cd bhavettvagādivadbāhyakaraṇajñānato na kim || 132 || TAŚV-ML 1.0.133ab sūkṣmatvān na kvacid bāhyakaraṇajñānagocaraḥ | TAŚV-ML 1.0.133cd paramāṇuvadevāyaṃ bodha ity apy asaṃgatam || 133 || TAŚV-ML 1.0.134ab jīvatkāye pi tatsiddher avyavasthānuṣaṃgataḥ | TAŚV-ML 1.0.134cd svasaṃvedanatas tāvad bodhasiddhau na tadguṇaḥ || 134 || TAŚV-ML 1.0.135ab jīvatkāyaguṇo py eṣa yady asādhāraṇo mataḥ | TAŚV-ML 1.0.135cd prāṇādiyogavan na syāt tadāniṃdriyagocaraḥ || 135 || TAŚV-ML 1.0.136ab sādhāraṇaguṇatve tu tasya pratyekam udbhavaḥ | TAŚV-ML 1.0.136cd pṛthivyādiṣu kiṃ na syāt sparśasāmānyavat sadā || 136 || TAŚV-ML 1.0.137ab ahaṃ sukhīti saṃvittau sukhayogo na vigrahe | TAŚV-ML 1.0.137cd bahiḥkaraṇavedyatvaprasaṃgān neṃdriyeṣv api || 137 || TAŚV-ML 1.0.138ab kartṛsthasyaiva saṃvitteḥ sukhayogasya tattvataḥ | TAŚV-ML 1.0.138cd pūrvottaravidāṃ vyāpī cidvivartas tadāśrayaḥ || 138 || TAŚV-ML 1.0.139ab syād guṇī cet sa evātmā śarīrādivilakṣaṇaḥ | TAŚV-ML 1.0.139cd kartānubhavitā smartānusaṃdhātā ca niścitaḥ || 139 || TAŚV-ML 1.0.140ab dravyato nādiparyaṃtaḥ sattvāt kṣityāditattvavat | TAŚV-ML 1.0.140cd sa syān na vyabhicāro sya hetor nāśinyasaṃbhavāt || 140 || TAŚV-ML 1.0.141ab kuṃbhādayo hi paryaṃtā api naikāṃtanaśvarāḥ | TAŚV-ML 1.0.141cd śāśvatadravyatādātmyāt kathaṃcid iti no matam || 141 || TAŚV-ML 1.0.142ab yathā cānādiparyaṃtatadviparyayarūpatā | TAŚV-ML 1.0.142cd ghaṭāder ātmano py evam iṣṭā sety aviruddhatā || 142 || TAŚV-ML 1.0.143ab sarvathaikāṃtarūpeṇa sattvasya vyāptyasiddhitaḥ | TAŚV-ML 1.0.143cd bahir aṃtar anekāṃtaṃ tad vyāpnoti tathekṣaṇāt || 143 || TAŚV-ML 1.0.144ab vṛhaspatimatasthityā vyabhicāro ghaṭādibhiḥ | TAŚV-ML 1.0.144cd na yukto tas taducchittiprasiddheḥ paramārthataḥ || 144 || TAŚV-ML 1.0.145ab sādhyasādhanavaikalyaṃ dṛṣṭāṃte pi na vīkṣyate | TAŚV-ML 1.0.145cd nityānityātmatāsiddhiḥ pṛthivyāder adoṣataḥ || 145 || TAŚV-ML 1.0.146ab ekasaṃtānagāś cittaparyāyās tattvato nvitāḥ | TAŚV-ML 1.0.146cd pratyabhijñāyamānatvāt mṛtparyāyā yathedṛśāḥ || 146 || TAŚV-ML 1.0.147ab sādṛśyāt pratyabhijñānaṃ nānāsaṃtānabhāvinām | TAŚV-ML 1.0.147cd bhedānām iva tatrāpīty adṛṣṭaparikalpanam || 147 || TAŚV-ML 1.0.148ab tad evedam iti jñānād ekatvasya prasiddhitaḥ | TAŚV-ML 1.0.148cd sarvasyāpy askhaladrūpāt pratyakṣād bhedasiddhivat || 148 || TAŚV-ML 1.0.149ab yathā bhedasya saṃvittiḥ saṃvādanam abādhitā | TAŚV-ML 1.0.149cd tathaikatvasya nirṇītiḥ pūrvottaravivartayoḥ || 149 || TAŚV-ML 1.0.150ab vartamānārthavijñānaṃ na pūrvāparagocaram | TAŚV-ML 1.0.150cd yogyatāniyamāt siddhaṃ pratyakṣaṃ vyāvahārikam || 150 || TAŚV-ML 1.0.151ab yathā tathaiva saṃjñānam ekatvaviṣayaṃ matam | TAŚV-ML 1.0.151cd na vartamānaparyāyamātragocaram īkṣyate || 151 || TAŚV-ML 1.0.152ab yathaiva vartamānārthagrāhakatve pi saṃvidaḥ | TAŚV-ML 1.0.152cd sarvasāṃpratikārthānāṃ vedakatvaṃ na buddhyate || 152 || TAŚV-ML 1.0.153ab tathaivānāgatātītaparyāyaikatvavedikā | TAŚV-ML 1.0.153cd vittir nānādiparyaṃtaparyāyaikatvagocarā || 153 || TAŚV-ML 1.0.154ab kramato 'naṃtaparyāyāneko vyāpnoti nā sakṛt | TAŚV-ML 1.0.154cd yathā nānāvidhākārāṃś citrajñānam anaṃśakam || 154 || TAŚV-ML 1.0.155ab yady aneko pi vijñānākāro 'śakyavivecanaḥ | TAŚV-ML 1.0.155cd syād ekaḥ puruṣo 'naṃtaparyāyo pi tathā na kim || 155 || TAŚV-ML 1.0.156ab yathaikavedanākārā na śakyā vedanāṃtaram | TAŚV-ML 1.0.156cd netuṃ tathāpi paryāyā jātucitpuruṣāṃtaram || 156 || TAŚV-ML 1.0.157ab bhinnakālatayā vittir yadi teṣāṃ vivecanam | TAŚV-ML 1.0.157cd bhinnadeśatayā vittir jñānākāreṣu kiṃ na tat || 157 || TAŚV-ML 1.0.158ab pītākārādisaṃvittiḥ pratyekaṃ citravedanā | TAŚV-ML 1.0.158cd na ced anekasaṃtānapītādijñānavanmatam || 158 || TAŚV-ML 1.0.159ab saha nīlādivijñānaṃ kathaṃ citram upeyate | TAŚV-ML 1.0.159cd yugapadbhāvirūpādijñānapaṃcakavattvayā || 159 || TAŚV-ML 1.0.160ab citrādvaitāśrayāc citraṃ tad apy astitv ati cen na vai | TAŚV-ML 1.0.160cd citram advaitam ity etadaviruddhaṃ vibhāvyate || 160 || TAŚV-ML 1.0.161ab tasya jātyaṃtaratvena virodhābhāvabhāṣaṇe | TAŚV-ML 1.0.161cd tathaivātmā saparyāyair anaṃtair avirodhabhāk || 161 || TAŚV-ML 1.0.162ab bhrāṃteyaṃ citratā jñāne niraṃśe 'nādivāsanā — TAŚV-ML 1.0.162cd sāmarthyād avabhāseta svapnātijñānavad yadi || 162 || TAŚV-ML 1.0.163ab tadā bhrāṃtetarākāram ekaṃ jñānaṃ prasiddhyati | TAŚV-ML 1.0.163cd bhrāṃtākārasya vā sattve cittaṃ sadasadātmakam || 163 || TAŚV-ML 1.0.164ab tac ca prabādhate 'vaśyaṃ virodhaṃ puṃsi paryayaiḥ | TAŚV-ML 1.0.164cd akramaiḥ kramavadbhiś ca pratītatvāviśeṣataḥ || 164 || TAŚV-ML 1.0.165ab niḥśeṣakalpanātītaṃ saṃcinmātraṃ mataṃ yadi | TAŚV-ML 1.0.165cd tathaivāṃtarbahirvastu samastaṃ tattvato stu naḥ || 165 || TAŚV-ML 1.0.166ab samastāḥ kalpanā hīmā mithyādarśananirmitāḥ | TAŚV-ML 1.0.166cd spaṣṭaṃ jātyaṃtare vastuny aprabādhaṃ cakāsati || 166 || TAŚV-ML 1.0.167ab anekāṃte hy apoddhārabuddhayo nekadharmagāḥ | TAŚV-ML 1.0.167cd kutaścit saṃpravartaṃte 'nyonyāpekṣāḥ sunītayaḥ || 167 || TAŚV-ML 1.0.168ab paropagatasaṃvittir anaṃśa nāvabhāsate | TAŚV-ML 1.0.168cd brahmavarttena tanmātraṃ na pratiṣṭhāmi yarti naḥ || 168 || TAŚV-ML 1.0.169ab nānākārasya naikasminn adhyāso sti virodhataḥ | TAŚV-ML 1.0.169cd tato na sat tad ity etat suspaṣṭaṃ rājaceṣṭitam || 169 || TAŚV-ML 1.0.170ab saṃvedanāviśeṣe pi dvayoḥ sarvatra sarvadā | TAŚV-ML 1.0.170cd kasyacid dhi tiraskāre na prekṣāpūrvakāritā || 170 || TAŚV-ML 1.0.171ab tasmād abādhitā saṃvitsukhaduḥkhādiparyayaiḥ | TAŚV-ML 1.0.171cd samākrāṃte nare nū na tatsādhanapaṭayasī || 171 || TAŚV-ML 1.0.172ab nīlavāsanayā nīlavijñānaṃ janyate yathā | TAŚV-ML 1.0.172cd tathaiva pratyabhijñeyaṃ pūrvatadvāsanodbhavā || 172 || TAŚV-ML 1.0.173ab tadvāsanā ca tatpūrvavāsanābalabhāvinī | TAŚV-ML 1.0.173cd sāpi tadvad iti jñānavādinaḥ saṃpracakṣate || 173 || TAŚV-ML 1.0.174ab teṣām apy ātmano lope saṃtānāṃtaravāsanā — TAŚV-ML 1.0.174cd samudbhūtā kuto na syāt saṃjñābhedāviśeṣataḥ || 174 || TAŚV-ML 1.0.175ab saṃtānaikatvasaṃsiddhir niyamāt sa kuto mataḥ | TAŚV-ML 1.0.175cd pratyāsatter na saṃtānabhede py asyāḥ samīkṣaṇāt || 175 || TAŚV-ML 1.0.176ab vyabhicāravinirmuktā kāryakāraṇabhāvataḥ | TAŚV-ML 1.0.176cd pūrvottarakṣaṇānāṃ hi saṃtānaniyamo mataḥ || 176 || TAŚV-ML 1.0.177ab sa ca buddhetarajñānakṣaṇānām api vidyate | TAŚV-ML 1.0.177cd nānyathā sugatasya syāt sarvajñatvaṃ kathaṃcana || 177 || TAŚV-ML 1.0.178ab svasaṃvedanam evāsya sarvajñatvaṃ yadīṣyate | TAŚV-ML 1.0.178cd saṃvedanādvayāsthānād gatā saṃtānasaṃkathā || 178 || TAŚV-ML 1.0.179ab kathaṃ cāvyabhicāreṇa kāryakāraṇarūpatā | TAŚV-ML 1.0.179cd keṣāṃcid eva yujyeta kṣaṇānāṃ bhedavādinaḥ || 179 || TAŚV-ML 1.0.180ab kālānaṃtaryamātrāc cet sarvārthānāṃ prasajyate | TAŚV-ML 1.0.180cd deśānaṃtaryato py eṣā kena skaṃdheṣu paṃcasu || 180 || TAŚV-ML 1.0.181ab bhāvāḥ saṃti viśeṣāc cet samānākāracetasām | TAŚV-ML 1.0.181cd vibhinnasaṃtatīnāṃ vai kiṃ neyaṃ saṃpratīyate || 181 || TAŚV-ML 1.0.182ab ekadravyasvabhāvatvāt kathaṃcit pūrvaparyayaḥ | TAŚV-ML 1.0.182cd upādānam upādeyaś cottaro niyamāt tataḥ || 182 || TAŚV-ML 1.0.183ab ekasaṃtānavartitvāt tathā niyamakalpane | TAŚV-ML 1.0.183cd pūrvāparavidor vyaktam anyonyāśrayaṇaṃ bhavet || 183 || TAŚV-ML 1.0.184ab kāryakāraṇabhāvasya niyamād ekasaṃtatiḥ | TAŚV-ML 1.0.184cd tatas tanniyamaś ca syān nānyāto vidyate gatiḥ || 184 || TAŚV-ML 1.0.185ab tasmāt svāvṛttiviśleṣaviśeṣavaśavartinaḥ | TAŚV-ML 1.0.185cd puṃsaḥ pravartate svārthaikatvajñānam iti sthitam || 185 || TAŚV-ML 1.0.186ab saṃtānavāsanābhedaniyamas tu kva labhyate | TAŚV-ML 1.0.186cd nairātmyavādibhir na syād yenātmadravyanirṇayaḥ || 186 || TAŚV-ML 1.0.187ab siddho py ātmopayogātmā yadi na syāt tadā kutaḥ | TAŚV-ML 1.0.187cd śreyomārgaprajijñāsā khasyevācetanatvataḥ || 187 || TAŚV-ML 1.0.188ab caitanyayogatas yasya cetanatvaṃ yadīryate | TAŚV-ML 1.0.188cd khādīnām api kiṃ na syāttadyogasyāviśeṣataḥ || 188 || TAŚV-ML 1.0.189ab mayi jñānam apīhedaṃ pratyayānumito nari | TAŚV-ML 1.0.189cd jñānasya samavāyo sti na khādiṣv ity ayuktikam || 189 || TAŚV-ML 1.0.190ab khādayo pi hi kiṃ naiva pratīyus tāvake mate | TAŚV-ML 1.0.190cd jñānam asmāsv iti kvātmā jaḍas tebhyo viśeṣabhāk || 190 || TAŚV-ML 1.0.191ab pratītiḥ śaraṇaṃ tatra kenāpy āśrīyate yadi | TAŚV-ML 1.0.191cd tadā puṃsaś cidātmatvaṃ prasiddham avigānataḥ || 191 || TAŚV-ML 1.0.192ab jñātāham iti nirrṇīteḥ kathaṃcic cetanātmatām | TAŚV-ML 1.0.192cd aṃtareṇa vyavasthānāsaṃbhavāt kalaśādivat || 192 || TAŚV-ML 1.0.193ab jñānavān aham ity eṣa pratyayo pi na yujyate | TAŚV-ML 1.0.193cd sarvathaiva jaḍasyāsya puṃso bhimanane tathā || 193 || TAŚV-ML 1.0.194ab jñānaṃ viśeṣaṇaṃ pūrvaṃ gṛhītvātmānam eva ca | TAŚV-ML 1.0.194cd viśeṣyaṃ jāyate buddhir jñānavān aham ity asau || 194 || TAŚV-ML 1.0.201ab tadgṛhītiḥ svato nāsti rahitasya svasaṃvidā | TAŚV-ML 1.0.201cd parataś cānavasthānād iti tatpratyayaḥ kutaḥ || 201 || TAŚV-ML 1.0.202ab nanv ahaṃpratyayotpattir ātmajñaptir nigadyate | TAŚV-ML 1.0.202cd jñānam etad iti jñānotpattis tadjñaptir eva ca || 202 || TAŚV-ML 1.0.203ab jñānavān aham ity eṣa pratyayas tāvatoditā | TAŚV-ML 1.0.203cd tadjñānāvedane py evaṃ nānavastheti kecana || 203 || TAŚV-ML 1.0.204ab te pi nūnam anātmajñā jñāpyajñāpakatāvidaḥ | TAŚV-ML 1.0.204cd sarvaṃ hi jñāpakaṃ jñātaṃ svayam anyasya vedakam || 204 || TAŚV-ML 1.0.205ab kiṃ cāhaṃpratyayasyāsya puruṣo gocaro yadi | TAŚV-ML 1.0.205cd tadā kartā sa eva syāt kathaṃ nānyasya saṃbhavaḥ || 205 || TAŚV-ML 1.0.206ab svasminn eva pramotpattiḥ svapramātṛtvam ātmanaḥ | TAŚV-ML 1.0.206cd prameyatvam api svasya pramitiś ceyam āgatā || 206 || TAŚV-ML 1.0.207ab tathā caikasya nānātvaṃ viruddham api siddhyati | TAŚV-ML 1.0.207cd na catasro vidhās teṣāṃ pramātrādiprarūpaṇāt || 207 || TAŚV-ML 1.0.208ab pramiteḥ samavāyitvam ātmanaḥ kartṛtā yadi | TAŚV-ML 1.0.208cd tadā nāsya prameyatvaṃ tannimittatvahānitaḥ || 208 || TAŚV-ML 1.0.209ab pramāṇasahakārī hi prameyo rthaḥ pramāṃ prati | TAŚV-ML 1.0.209cd nimittakāraṇaṃ prokto nātmaivaṃ svapramāṃ prati || 209 || TAŚV-ML 1.0.210ab narāṃtaraprameyatvam anenāsya nivāritam | TAŚV-ML 1.0.210cd kasyāpi svaprameyatve nyapramātṛtvakalpanāt || 210 || TAŚV-ML 1.0.211ab bādhyā kenānavasthā syāt svapramātṛtvakalpane | TAŚV-ML 1.0.211cd yathoktāśeṣadoṣānuṣaṃgaḥ kena nivāryate || 211 || TAŚV-ML 1.0.212ab svasaṃvedye nare nāyaṃ doṣo 'nekāṃtavādinām | TAŚV-ML 1.0.212cd nānāśaktyātmanas tasya kartṛtvādyavirodhataḥ || 212 || TAŚV-ML 1.0.213ab paricchedakaśaktyā hi pramātātmā pratīyate | TAŚV-ML 1.0.213cd prameyaś ca paricchedyaśaktyākāṃkṣākṣayāt sthitiḥ || 213 || TAŚV-ML 1.0.214ab kartṛrūpatayā vitter aparokṣaḥ svayaṃ pumān | TAŚV-ML 1.0.214cd apratyakṣaś ca karmatvenāpratīter itītare || 214 || TAŚV-ML 1.0.215ab teṣām apy ātmakartṛtvaparicchedyatvasaṃbhave | TAŚV-ML 1.0.215cd kathaṃ tadātmakasyāsya paricchedyatvaninhavaḥ || 215 || TAŚV-ML 1.0.216ab tato bhede narasyāsya nāparokṣatvanirṇayaḥ | TAŚV-ML 1.0.216cd na hi viṃdhyaparicchedye himādrar eparokṣatā || 216 || TAŚV-ML 1.0.217ab bhedābhedātmakatve tu kartṛtvasya narāt katham | TAŚV-ML 1.0.217cd na syāt tasya paricchedye nuḥ paricchedyatā sataḥ || 217 || TAŚV-ML 1.0.218ab pratyakṣatvaṃ tato ṃśena siddhaṃ nihnutaye katham | TAŚV-ML 1.0.218cd śrotriyaiḥ sarvathā cātmaparokṣatvoktadūṣaṇam || 218 || TAŚV-ML 1.0.219ab bhinnasya karaṇajñānāt phalajñānāc ca dehinaḥ | TAŚV-ML 1.0.219cd svayaṃ saṃviditātmatvaṃ kathaṃ vā pratipedire || 219 || TAŚV-ML 1.0.220ab yadi hetuphalajñānād abhedas tasya kīrtyate | TAŚV-ML 1.0.220cd parokṣetararūpatvaṃ tadā kena niṣidhyate || 220 || TAŚV-ML 1.0.221ab parokṣāt karaṇajñānād abhinnasya parokṣatā | TAŚV-ML 1.0.221cd pratyakṣāc ca phalajñānāt pratyakṣatvaṃ hi yujyate || 221 || TAŚV-ML 1.0.222ab tathaivobhayarūpatve tasyaitaddoṣaduṣṭatā | TAŚV-ML 1.0.222cd syādvādāśrayaṇaṃ cāstu kathaṃcid avirodhataḥ || 222 || TAŚV-ML 1.0.223ab pratyakṣe rthaparicchede svārthākārāv abhāsini | TAŚV-ML 1.0.223cd kim anyat karaṇajñānaṃ niṣphalaṃ kalpyate 'munā || 223 || TAŚV-ML 1.0.224ab tasyāpi ca parokṣatve pratyakṣo rtho na siddhyati | TAŚV-ML 1.0.224cd tato jñānāvasāyaḥ syāt kuto 'syāsiddhavedanāt || 224 || TAŚV-ML 1.0.225ab kathaṃ cātmā svasaṃvedyaḥ saṃvittir nopagamyate | TAŚV-ML 1.0.225cd yenopayogarūpo yaṃ sarveṣāṃ nāvigānataḥ || 225 || TAŚV-ML 1.0.226ab kathaṃcid upayogātmā pumān adhyakṣa eva naḥ | TAŚV-ML 1.0.226cd pratikṣaṇavivartādirūpeṇāsya parokṣatā || 226 || TAŚV-ML 1.0.227ab svarūpaṃ cetanā puṃsaḥ sadaudāsīnyavartinaḥ | TAŚV-ML 1.0.227cd pradhānasyaiva vijñānaṃ vivarta iti cāpare || 227 || TAŚV-ML 1.0.228ab teṣām adhyakṣato bādhā jñānasyātmani vedanāt | TAŚV-ML 1.0.228cd bhrāṃtiś cen nātmanas tena śūnyasyānavadhāraṇāt || 228 || TAŚV-ML 1.0.229ab audāsīnyādayo dharmāḥ puṃsaḥ saṃsargajā iti | TAŚV-ML 1.0.229cd yuktaṃ sāṃkhyapaśor vaktuṃ dhyādisaṃsargavādinaḥ || 229 || TAŚV-ML 1.0.230ab sadātmānavabodhādisvabhāvaś cetanatvataḥ | TAŚV-ML 1.0.230cd suṣuptāvasthavan nāyaṃ hetur vyāpyātmavādinaḥ || 230 || TAŚV-ML 1.0.231ab jīvo hy acetanaḥ kāye jīvatvād bāhyadeśavat | TAŚV-ML 1.0.231cd vaktum evaṃ samartho nyaḥ kiṃ na syāj jaḍajīvavāk || 231 || TAŚV-ML 1.0.232ab śarīrād bahir apy eṣa cetanātmā naratvataḥ | TAŚV-ML 1.0.232cd kāyadeśavad ity etatpratītyā vinivāryate || 232 || TAŚV-ML 1.0.233ab tathā hi bāhyadeśe pi puṃsaḥ saṃvedanaṃ na kim | TAŚV-ML 1.0.233cd kāyadeśavad eva syād viśeṣasyāpy asaṃbhavāt || 233 || TAŚV-ML 1.0.234ab kāyād bahirabhivyakter abhāvāt tadavedane | TAŚV-ML 1.0.234cd puṃso vyaktetarākārabhedād bhedaḥ kathaṃ na te || 234 || TAŚV-ML 1.0.235ab suṣuptasyāpi vijñānasvabhāvatvaṃ vibhāvyate | TAŚV-ML 1.0.235cd prabuddhasya sukhaprāptismṛtyādeḥ svapnadarśivat || 235 || TAŚV-ML 1.0.236ab yathā caitanyasaṃsiddhiḥ suṣuptāv api dehinaḥ | TAŚV-ML 1.0.236cd prāṇādidarśanāt tadvadbodhādiḥ kiṃ na siddhyati || 236 || TAŚV-ML 1.0.237ab jāgrataḥ sati caitanye yathā prāṇādivṛttayaḥ | TAŚV-ML 1.0.237cd tathaiva sati vijñāne dṛṣṭās tā bādhavarjitāḥ || 237 || TAŚV-ML 1.0.238ab prāṇādayo nivartaṃte yathā caitanyavarjite | TAŚV-ML 1.0.238cd vīraṇādau tathā jñānaśūnye pīti viniścayaḥ || 238 || TAŚV-ML 1.0.239ab sukhabuddhyādayo dharmāś cetanārahitā ime | TAŚV-ML 1.0.239cd bhaṃguratvādito vidyutpradīpādivad ity asat || 239 || TAŚV-ML 1.0.240ab hetor ātmopabhogenānekāṃtāt paramārthataḥ | TAŚV-ML 1.0.240cd so py anityo yataḥ siddhaḥ kādācit katvayogataḥ || 240 || TAŚV-ML 1.0.241ab kādācitkaḥ parāpekṣyasadbhāvād vibhramādivat | TAŚV-ML 1.0.241cd buddhyadhyavasitārthasya śabdāder upalaṃbhataḥ || 241 || TAŚV-ML 1.0.242ab parāpekṣyaḥ prasiddho yam ātmano nubhavo ṃjasā | TAŚV-ML 1.0.242cd parānapekṣitāyāṃ tu puṃdṛṣṭeḥ sarvadarśitā || 242 || TAŚV-ML 1.0.243ab sarvasya sarvadā puṃsaḥ siddhyupāyas tathā vṛthā | TAŚV-ML 1.0.243cd tato dṛgbodhayor ātmasvabhāvatvaṃ prasiddhyatu || 243 || TAŚV-ML 1.0.244ab kathaṃcin naśvaratvasyāvirodhān naryapīkṣaṇāt | TAŚV-ML 1.0.244cd tathaivārthakriyāsiddher anyathā vastutākṣateḥ || 244 || TAŚV-ML 1.0.245ab saṃsāravyādhividhvaṃsaḥ kvaci jjīve bhaviṣyati | TAŚV-ML 1.0.245cd tannidānaparidhvaṃsasiddher jvaravināśavat || 245 || TAŚV-ML 1.0.246ab tatparidhvaṃsanenātaḥ śreyasā yokṣyamāṇatā | TAŚV-ML 1.0.246cd puṃsaḥ syādvādināṃ siddhā naikāṃte tadvirodhataḥ || 246 || TAŚV-ML 1.0.247ab kālādilabdhyupetasya tasya śreyaḥpathe bṛhat– | TAŚV-ML 1.0.247cd pāpāpāyāc ca jijñāsā saṃpravarteta rogivat || 247 || TAŚV-ML 1.0.248ab tadvān eva yathoktātmā pratipādyo mahātmanām | TAŚV-ML 1.0.248cd iti yuktaṃ munīṃdrāṇām ādisūtrapravartanam || 248 || TAŚV-ML 1.0.249ab nanu nirvāṇajijñāsā yuktā pūrvaṃ tadarthinaḥ | TAŚV-ML 1.0.249cd parijñāte bhyupeye rthe tanmārgo jñātum iṣyate || 249 || TAŚV-ML 1.0.250ab tan na prāyaḥ parikṣīṇakalmaṣasyāsya dhīmataḥ | TAŚV-ML 1.0.250cd svātmopalabdhirūpe smin mokṣe saṃpratipattitaḥ || 250 || TAŚV-ML 1.0.251ab pravādikalpanābhedād vivādo yo pi saṃbhavī | TAŚV-ML 1.0.251cd sa puṃrūpe tadādhārapadārthe vā na nirvṛtau || 251 || TAŚV-ML 1.0.252ab ye pi sarvātmanā mukter apahnavakṛto janāḥ | TAŚV-ML 1.0.252cd teṣāṃ nātrādhikāro sti śreyomārgāvabodhane || 252 || TAŚV-ML 1.0.253ab parokṣam api nirvāṇam āgamāt saṃpratīyate | TAŚV-ML 1.0.253cd nirbādhād bhāvisūryādigrahaṇākārabhedavat || 253 || TAŚV-ML 1.0.254ab śārīramānasāsātapravṛttir vinivartate | TAŚV-ML 1.0.254cd kvacit tatkāraṇābhāvād ghaṭīyaṃtrapravṛttivat || 254 || TAŚV-ML 1.0.255ab na kuṃbhakāracakrādibhrāṃtyānaikāṃtasaṃbhavaḥ | TAŚV-ML 1.0.255cd tatkāraṇasya vegasya bhāve tasyāḥ samudbhavāt || 255 || TAŚV-ML 1.0.256ab ato numānato py asti mokṣasāmānyasādhanam | TAŚV-ML 1.0.256cd sārvajñādiviśeṣas tu tatra pūrvaṃ prasādhitaḥ || 256 || TAŚV-ML 1.0.257ab evaṃ sādhīyasī sādhoḥ prāg evāsann anirvṛteḥ | TAŚV-ML 1.0.257cd nivāṇopāyajijñāsā tatsūtrasya pravartikā || 257 || TA-ML 1.1 samyagdarśanajñānacāritrāṇi mokṣamārgaḥ || 1 || TAŚV-ML 1.1.1 praṇidhānaviśeṣotthadvaividhyaṃ rūpam ātmanaḥ | yathāsthitārthaśraddhānaṃ samyagdarśanam uddiśet || 1 || TAŚV-ML 1.1.2 svārthākāraparicchedo niścito bādhavarjitaḥ | sadā sarvatra sarvasya samyagjñānam anekadhā || 2 || TAŚV-ML 1.1.3 bhavahetuprahāṇāya bahirabhyantarakriyā– | vinivṛttiḥ paraṃ samyakcāritraṃ jñānino matam || 3 || TAŚV-ML 1.1.4 niḥśeṣakarmanirmokṣaḥ svātmalābho 'bhidhīyate | mokṣo jīvasya nābhāvo na guṇābhāvamātrakam || 4 || TAŚV-ML 1.1.5 svābhipretapradeśāpter upāyo nirupadravaḥ | sadbhiḥ praśasyate mārgaḥ kumārgo nyo vagamyate || 5 || TAŚV-ML 1.1.6 tatra bhedavivakṣāyāṃ svavivartavivartinoḥ | darśanaṃ jñānam ity eṣaḥ śabdaḥ karaṇasādhanaḥ || 6 || TAŚV-ML 1.1.7 puṃso vivartamānasya śraddhānajñānakarmaṇā | svayaṃ tacchaktibhedasya sāvidhyena pravartanāt || 7 || TAŚV-ML 1.1.8 karaṇatvaṃ na bādhyeta vanher dahanakarmaṇā | svayaṃ vivartamānasya dāhaśaktiviśeṣavat || 8 || TAŚV-ML 1.1.9 nanv evam ātmano jñānaśaktau jñānadhvanir yadi | tadārthagrahaṇaṃ naiva karaṇatvaṃ prapadyate || 9 || TAŚV-ML 1.1.10 śaktiḥ kārye hi bhāvānāṃ sānnidhyaṃ sahakāriṇaḥ | sā bhinnā tadvato tyaṃtaṃ kāryataś ceti kaścana || 10 || TAŚV-ML 1.1.11 tasyārthagrahaṇe śaktir ātmanaḥ kathyate katham | bhedādarthāṃtarasyeva saṃbaṃdhāt so pi kas tayoḥ || 11 || TAŚV-ML 1.1.12 saṃyogo dravyarūpāyāḥ śakter ātmani manyate | guṇakarmasvabhāvāyāḥ samavāyaś ca yady asau || 12 || TAŚV-ML 1.1.13 tadāpy arthāṃtaratve sya saṃbaṃdhasya kathaṃ nijāt | saṃbaṃdhino vadhāryeta tatsaṃbaṃdhasvabhāvatā || 13 || TAŚV-ML 1.1.14 saṃbaṃdhāṃtarataḥ sā ced anavasthā mahīyasī | gatvā sudūram apy aikyaṃ vācyaṃ saṃbaṃdhatadvatoḥ || 14 || TAŚV-ML 1.1.15 tathā sati na sā śaktis tadvato tyaṃtabhedinī | saṃbaṃdhābhinnasaṃbaṃdhirūpatvāt tatsvarūpavat || 15 || TAŚV-ML 1.1.16 saṃyogo yutasiddhānāṃ padārthānāṃ yadīṣyate | samavāyas tadā prāptaḥ saṃyogas tāvake mate || 16 || TAŚV-ML 1.1.17 yutasiddhir hi bhāvānāṃ vibhinnāśrayavṛttitā | dadhikuṃḍādivat sā ca samānā samavāyiṣu || 17 || TAŚV-ML 1.1.18 tadvadvṛttir guṇādīnāṃ svāśrayeṣu ca tadvatām | yutasiddhir yadā na syāt tadānyatrāpi sā katham || 18 || TAŚV-ML 1.1.19 laukiko deśabhedaś ced yutasiddhiḥ parasparam | prāptā rūparasādīnām ekatrāyutasiddhatā || 19 || TAŚV-ML 1.1.20 vibhūnāṃ ca samastānāṃ samavāyas tathā na kim | kathaṃcid arthatādātmyān nāviṣvagbhavanaṃ param || 20 || TAŚV-ML 1.1.21 tad evābādhitajñānam ārūḍhaṃ śaktitadvatoḥ | sarvathā bhedam āhaṃti pratidravyam anekadhā || 21 || TAŚV-ML 1.1.22 tato rthagrahaṇākārā śaktir jñānam ihātmanaḥ | karaṇatvena nirdiṣṭā na viruddhā kathaṃcana || 22 || TAŚV-ML 1.1.23 ātmā cārthagrahākārapariṇāmaḥ svayaṃ prabhuḥ | jñānam ity abhisaṃdhānakartṛsādhanatā matā || 23 || TAŚV-ML 1.1.24 tasyodāsīnarūpatvavivakṣāyāṃ nirucyate | bhāvasādhanatā jñānaśabdādīnām abādhitā || 24 || TAŚV-ML 1.1.25 tathā cāritraśabdo pi jñeyaḥ karmānusādhanaḥ | kārakāṇāṃ vivakṣātaḥ pravṛtter ekavastuni || 25 || TAŚV-ML 1.1.26 vivakṣā ca pradhānatvād vāsturūpasya kasyacit | tadā tadanyarūpasyāvivakṣā guṇabhāvataḥ || 26 || TAŚV-ML 1.1.27 bhāvasya vāsato nāsti vivakṣā cetarāpi vā | pradhānetaratāpāyād gaganāṃbhoruhādivat || 27 || TAŚV-ML 1.1.28 sarvathaiva sato nena tadabhāvo niveditaḥ | ekarūpasya bhāvasya rūpadvayavirodhataḥ || 28 || TAŚV-ML 1.1.29 vivakṣā cāvivakṣā ca viśeṣye naṃtadharmiṇi | sato viśeṣaṇasyātra nāsataḥ sarvathoditā || 29 || TAŚV-ML 1.1.30 svābhipretārthasaṃprāptihetor atra pradhānatā | bhāvasya viparītasya niścīyetāpradhānatā || 30 || TAŚV-ML 1.1.31 naivātaḥ kalpanāmātravaśato sau pravartitā | vastusāmarthyasaṃbhūtanutvād arthadṛṣṭivat || 31 || TAŚV-ML 1.1.32 niraṃśasya ca tattvasya sarvathānupapattitaḥ | naikasya bādhyate 'nekakārakatvaṃ kathaṃcana || 32 || TAŚV-ML 1.1.33 pūrvaṃ darśanaśabdasya prayogo 'bhyārhitatvataḥ | alpākṣarād api jñānaśabdād dvaṃdvo tra saṃmataḥ || 33 || TAŚV-ML 1.1.34 jñānasamyaktvahetutvād abhyarho darśanasya hi | tadabhāve tadudbhūter abhāvād dūrabhavyavat || 34 || TAŚV-ML 1.1.35 viśiṣṭajñānataḥ pūrvabhāvāc cāsyāstu pūrvavāk | tathaiva jñānaśabdasya cāritrāt prāk pravartanam || 35 || TAŚV-ML 1.1.36 pratyekaṃ samyag ity etatpadaṃ parisamāpyate | darśanādiṣu niḥśeṣaviparyāsanivṛttaye || 36 || TAŚV-ML 1.1.37 tatsamyagdarśanādīni mokṣamārgo viśeṣataḥ | sūtrakāramatārūḍho na tu sāmānyataḥ sthitaḥ || 37 || TAŚV-ML 1.1.38 kālāder api taddhetusāmānyasyāvirodhataḥ | sarvakāryajanau tasya vyāpārād anyathāsthiteḥ || 38 || TAŚV-ML 1.1.39 pūrvāvadhāraṇaṃ tena kāryaṃ nānyāvadhāraṇam | yathaiva tāni mokṣasya mārgas tadvad dhi saṃvadaḥ || 39 || TAŚV-ML 1.1.40 pūrvāvadhāraṇe pyatra tapo mokṣasya kāraṇam | na syād iti na maṃtavyaṃ tasya caryātmakatvataḥ || 40 || TAŚV-ML 1.1.41 nanu ratnatrayasyaiva mokṣahetutvasūcane | kiṃ vārhataḥ kṣaṇād ūrdhvaṃ muktiṃ saṃpādayen na tat || 41 || TAŚV-ML 1.1.42 sahakāriviśeṣasyāpekṣaṇīyasya bhāvinaḥ | tadaivāsattvato neti sphuṭaṃ kecit pracakṣate || 42 || TAŚV-ML 1.1.43 sa tu śaktiviśeṣaḥ syāj jīvasyāghātikarmaṇām | nāmādīnāṃ trayāṇāṃ hi nirjarākṛd dhi niścitaḥ || 43 || TAŚV-ML 1.1.44 kṣāyikatvān na sāpekṣam arhad ratnatrayaṃ yadi | kin na kṣīṇakaṣāyasya dṛkcāritre tathā mate || 44 || TAŚV-ML 1.1.45 kevalāpekṣiṇī te hi yathā tadvac ca tattrayam | sahakārivyapekṣaṃ syāt kṣāyikatve napekṣitā || 45 || TAŚV-ML 1.1.46 na ca tena virudhyeta traividhyaṃ mokṣavartmanaḥ | viśiṣṭakālayuktasya tattrayasyaiva śaktitaḥ || 46 || TAŚV-ML 1.1.47 tenāyogijinasyāṃtyakṣaṇavarti prakīrtitam | ratnatrayam aśeṣāghavighātakaraṇaṃ dhruvam || 47 || TAŚV-ML 1.1.48 tato nānyo sti mokṣasya sākṣān mārgo viśeṣataḥ | pūrvāvadhāraṇaṃ yena na vyavasthām iyarti naḥ || 48 || TAŚV-ML 1.1.49 jñānād evāśarīratvasiddhir ity avadhāraṇam | sahakāriviśeṣasyāpekṣayāstv iti kecana || 49 || TAŚV-ML 1.1.50 teṣāṃ phalopabhogena prakṣayaḥ karmaṇāṃ mataḥ | sahakāriviśeṣo sya nāsau cāritrataḥ pṛthak || 50 || TAŚV-ML 1.1.51 bhoktuḥ phalopabhogo hi yathākālaṃ yadīṣyate | tadā karmakṣayaḥ kvātaḥ kalpakoṭiśatair api || 51 || TAŚV-ML 1.1.52 viśiṣṭopakramād eva mataś cet so pi tattvataḥ | samādhir eva saṃbhāvyaś cāritrātmeti no matam || 52 || TAŚV-ML 1.1.53 samyagjñānaṃ viśiṣṭaṃ cet samādhiḥ sā viśiṣṭatā | tasya karmaphaladhvaṃsaśaktir nāmāṃtaraṃ nanu || 53 || TAŚV-ML 1.1.54 mithyābhimānanirmuktir jñānasyeṣṭaṃ hi darśanam | jñānatvaṃ cārthavijñāptiś caryātvaṃ karmahaṃtṛtā || 54 || TAŚV-ML 1.1.55 śaktitrayātmakād eva samyagjñānād adehatā | siddhā ratnatrayād eva teṣāṃ nāmāṃtaroditāt || 55 || TAŚV-ML 1.1.56 etena jñānavairāgyān muktiprāptyavadhāraṇam | na syādvādavighātāyety uktaṃ boddhavyam aṃjasā || 56 || TAŚV-ML 1.1.57 na cātra sarvathaikatvaṃ jñānadarśanayos tathā | kathaṃcid bhedasaṃsiddhir lakṣaṇādiviśeṣataḥ || 57 || TAŚV-ML 1.1.58 tata eva na cāritraṃ jñānaṃ tādātmyam ṛcchati | paryāyārthapradhānatvavivakṣāto muner iha || 58 || TAŚV-ML 1.1.59 dravyārthasya pradhānatvavivakṣāyāṃ tu tattvataḥ | bhaved ātmaiva saṃsāro mokṣas taddhetur eva ca || 59 || TAŚV-ML 1.1.60 tathā ca sūtrakārasya kva tadbhedopadeśanā | dravyārthasyāpy aśuddhasyāvāṃtarābhedasaṃśrayāt || 60 || TAŚV-ML 1.1.61 kālābhedād abhinnatvaṃ tayor ekāṃtato yadi | tadaikakṣaṇavṛttīnām arthānāṃ bhinnatā kutaḥ || 61 || TAŚV-ML 1.1.62 deśābhedād abhedaś cet kālākāśādibhinnatā | sāmānādhikaraṇyāc cet tata evāstu bhinnatā || 62 || TAŚV-ML 1.1.63 sāmānādhikaraṇyasya kathaṃcid bhidayā vinā | nīlatotpalatādīnāṃ jātu kvacid adarśanāt || 63 || TAŚV-ML 1.1.64 mithyāśraddhānavijñānacaryāvicchittilakṣaṇam | kāryaṃ bhinnaṃ dṛgādīnāṃ naikāṃtābhidi saṃbhavi || 64 || TAŚV-ML 1.1.65 dṛṅmohavigamajñānāvaraṇadhvaṃsavṛttamuṭ– | saṃkṣayātmakahetoś ca bhedas tadbhidi siddhyati || 65 || TAŚV-ML 1.1.66 teṣāṃ pūrvasya lābhe pi bhājyatvād uttarasya ca | naikāṃtenaikatā yuktā harṣāmarṣādibhedavat || 66 || TAŚV-ML 1.1.67 tattvaśraddhānalābhe hi viśiṣṭaṃ śrutam āpyate | nāvaśyaṃ nāpi tallābhe yathākhyātam amohakam || 67 || TAŚV-ML 1.1.68 nanv evam uttarasyāpi lābhe pūrvasya bhājyatā | prāptā tato na teṣāṃ syāt saha nirvāṇahetutā || 68 || TAŚV-ML 1.1.69 tatropādīyasaṃbhūter ūpādānāstitā gateḥ | kaṭādikāryasaṃbhūtes tadupādānasattvavat || 69 || TAŚV-ML 1.1.70 upādeyaṃ hi cāritraṃ pūrvajñānasya vīkṣate | tadbhāvabhāvitādṛṣṭes tadvajjñānadṛśo matam || 70 || TAŚV-ML 1.1.71 nanūpādeyasaṃbhūtir upādānopamardanāt | dṛṣṭeti nottarodbhūtau pūrvasyāstitvasaṃgatiḥ || 71 || TAŚV-ML 1.1.72 satyaṃ kathaṃcid iṣṭatvāt prāṅāśasyottarodbhave | sarvathā tu na tannāśaḥ kāryotpattivirodhataḥ || 72 || TAŚV-ML 1.1.73 jñānotpattau hi saddṛṣṭis tadviśiṣṭo pajāyate | pūrvāviśiṣṭarūpeṇa naśyatīti suniścitam || 73 || TAŚV-ML 1.1.74 cāritrotpattikāle ca pūrvadṛgjñānayoś cyutiḥ | caryāviśiṣṭayor bhūtis tatsakṛttrayasaṃbhavaḥ || 74 || TAŚV-ML 1.1.75 nanv atra kṣāyikī dṛṣṭir jñānotpattau na naśyati | tadaparyaṃtatāhāner ity asiddhāṃtavidvacaḥ || 75 || TAŚV-ML 1.1.76 siddhānte kṣāyikatvena tadaparyantatoktitaḥ | sarvathā tadavidhvaṃse kauṭasthyasya prasaṅgataḥ || 76 || TAŚV-ML 1.1.77 tathotpādavyayadhrauvyayuktaṃ sad iti hīyate | pratikṣaṇamato bhāvaḥ kṣāyiko pi trilakṣaṇaḥ || 77 || TAŚV-ML 1.1.78 pūrvottarakṣaṇopādhisvabhāvakṣayajanmanoḥ | kṣāyikatvenāvasthāne sa yathaiva trilakṣaṇaḥ || 78 || TAŚV-ML 1.1.79 tathā hetvantaronmuktayuktarūpeṇa vicyutau | jātau ca kṣāyikatvena sthitau kimu na tādṛśaḥ || 79 || TAŚV-ML 1.1.80 kāraṇaṃ yadi saddṛṣṭiḥ sadbodhasya tadā na kim | tadanantaram utpādaḥ kevalasyeti kecana || 80 || TAŚV-ML 1.1.81 tadasattatpratidvaṃdvikarmābhāve tatheṣṭitaḥ | kāraṇaṃ hi svakāryasyāpratibaṃdhiprabhāvakam || 81 || TAŚV-ML 1.1.82 sadbodhapūrvakatve pi cāritrasya samudbhavaḥ | prāg eva kevalān na syād ity etac ca na yuktimat || 82 || TAŚV-ML 1.1.83 samucchinnakriyasyāto dhyānasyāvinivartinaḥ | sākṣātsaṃsāravicchedasamarthasya prasūtitaḥ || 83 || TAŚV-ML 1.1.84 yathaivāpūrṇacāritram apūrṇajñānahetukam | tathā tat kin na saṃpūrṇaṃ pūrṇajñānanibaṃdhanam || 84 || TAŚV-ML 1.1.85 prāg eva kṣāyikaṃ pūrṇaṃ kṣāyikatvena kevalāt | na tv aghātipratidhvaṃsikaraṇopetarūpataḥ || 85 || TAŚV-ML 1.1.86 tadrūpāvaraṇaṃ karma navamaṃ na prasajyate | cāritramohanīyasya kṣayād eva tadudbhavāt || 86 || TAŚV-ML 1.1.87 kṣīṇamohasya kiṃ na syād evaṃ tad iti cen na vai | tadā kālaviśeṣasya tādṛśo 'sambhavitvataḥ || 87 || TAŚV-ML 1.1.88 tathā kevalabodhasya sahāyasyāpy asaṃbhavāt | svasāmagrayā vinā kāryaṃ na hi jātucid īkṣyate || 88 || TAŚV-ML 1.1.89 kṣīṇe pi mohanīyākhye karmaṇi prathamakṣaṇe | yathā kṣīṇakaṣāyasya śaktir antyakṣaṇe matā || 89 || TAŚV-ML 1.1.90 jñānāvṛtyādikarmāṇi haṃtuṃ tadvadayoginaḥ | paryaṃtakṣaṇa eva syāc chepakarmakṣaye 'py asau || 90 || TAŚV-ML 1.1.91 kālāpekṣitayā vṛttam asamarthaṃ yadīṣyate | dvyādisiddhakṣaṇotpāde tadantyaṃ tādṛg ity asat || 91 || TAŚV-ML 1.1.92 prācyasiddhakṣaṇotpādāpekṣayā mokṣavartmani | vicāraprastuter evaṃ kāryakāraṇatāsthiteḥ || 92 || TAŚV-ML 1.1.93 tato mohakṣayopetaḥ pumān udbhūtakevalaḥ | viśiṣṭakāraṇaṃ sākṣādaśarīratvahetunā || 93 || TAŚV-ML 1.1.94 ratnatritayarūpeṇāyogakevalino ṃtime | kṣaṇe vivartate hy etad abādhyaṃ niścitān nayāt || 94 || TAŚV-ML 1.1.95 vyavahāranayāśrityā tv etat prāg eva kāraṇam | mokṣasyeti vivādena paryāptaṃ tattvavedinām || 95 || TAŚV-ML 1.1.96 saṃsārakāraṇatritvāsiddher nirvāṇakāraṇe | tritvaṃ naivopapadyetety acodyaṃ nyāyadarśinaḥ || 96 || TAŚV-ML 1.1.97 ādyasūtrasya sāmarthyād bhavahetos trayātmanaḥ | sūcitasya pramāṇena bādhanānavatārataḥ || 97 || TAŚV-ML 1.1.98 maulo hetur bhavasyeṣṭo yeṣāṃ tāvad viparyayaḥ | teṣām udbhūtabodhasya ghaṭate na bhavasthitiḥ || 98 || TAŚV-ML 1.1.99 saṃsāre tiṣṭhatas tasya yadi kaścid viparyayaḥ | saṃbhāvyate tadā kin na doṣādis tannibaṃdhanaḥ || 99 || TAŚV-ML 1.1.100 tathā sati kuto jñānī vītadoṣaḥ pumān paraḥ | tattvopadeśasaṃtānahetuḥ syād bhavadādiṣu || 100 || TAŚV-ML 1.1.101 vitathāgraharāgādiprādurbhāvanaśaktibhṛt | maulo viparyayo nāṃtya iti kecit prapedire || 101 || TAŚV-ML 1.1.102 teṣāṃ prasiddha evāyaṃ bhavahetus trayātmakaḥ | śaktitrayātmatāpāye bhavahetutvahānitaḥ || 102 || TAŚV-ML 1.1.103 tato mithyāgrahāvṛttaśaktiyukto viparyayaḥ | mithyārthagrahaṇākāro mithyātvādibhidoditaḥ || 103 || TAŚV-ML 1.1.104 tathā viparyayajñānāsaṃyamātmā vibudhyatām | bhavahetur atattvārthaśraddhāśaktis trayātmakaḥ || 104 || TAŚV-ML 1.1.105 mithyādṛgādihetuḥ syāt saṃsāras tadapakṣaye | kṣīyamāṇatvato vātavikārādijarogavat || 105 || TAŚV-ML 1.1.106 tadvipakṣasya nirvāṇakāraṇasya trayātmatā | prasiddhaivam ato yuktā sūtrakāropadeśanā || 106 || TAŚV-ML 1.1.107 baṃdhapratyayapāṃcadhyasūtraṃ na ca virudhyate | pramādāditrayasyāṃtarbhāvāt sāmānyato 'yame || 107 || TAŚV-ML 1.1.108 viśeṣataḥ punas tasyācāritrāṃtaḥpraveśane | pramattasaṃyatādīnām aṣṭānāṃ syād asaṃyamaḥ || 108 || TAŚV-ML 1.1.109 tathā ca sati siddhāṃtavyāghātaḥ saṃyatatvataḥ | mohadvādaśakadhvaṃsāt teṣām ayam ahānitaḥ || 109 || TAŚV-ML 1.1.110 nanv evaṃ paṃcadhā baṃdhahetau sati viśeṣataḥ | prāpto nirvāṇamārgo pi tāvaddhā tannivartakaḥ || 110 || TAŚV-ML 1.1.111 tad etadanukūlaṃ naḥ sāmarthyāt samupāgatam | baṃdhapratyayasūtrasya pāṃcadhyaṃ mokṣavartmanaḥ || 111 || TAŚV-ML 1.1.112 samyagbodhasya saddṛṣṭāv aṃtarbhāvāt tv adarśane | mithyājñānavad evāsya bhede ṣoḍho bhayaṃ matam || 112 || TAŚV-ML 1.1.113 tatra mithyādṛśo baṃdhaḥ samyagdṛṣṭyā nivartyate | kucāritrād viratyaiva pramādād apramādataḥ || 113 || TAŚV-ML 1.1.114 kaṣāyād akaṣāyeṇa yogāc cāyogataḥ kramāt | tenāyogaguṇān mukteḥ pūrvaṃ siddhā jinasthitiḥ || 114 || TAŚV-ML 1.1.115 sāmagrī yāvatī yasya janikā saṃpratīyate | tāvatī nātivartyaiva mokṣasyāpīti kecana || 115 || TAŚV-ML 1.1.116 eteṣām apy anekāṃtāśrayaṇe śreyasī matiḥ | nānyathā sarvathaikāṃte baṃdhahetvādyayogataḥ || 116 || TAŚV-ML 1.1.117 nityatvaikāṃtapakṣe hi pariṇāmanivṛttitaḥ | nātmā baṃdhādihetuḥ syāt kṣaṇaprakṣayicittavat || 117 || TAŚV-ML 1.1.118 na cātmano guṇo bhinnas tadasaṃbaṃdhataḥ sadā | tatsaṃbaṃdhe kadācit tu tasya naikāṃtanityatā || 118 || TAŚV-ML 1.1.119 guṇāsaṃbaṃdharūpeṇa nāśād guṇayutātmanā | prādurbhāvāc cidāditvasthānāt tryātmatvasiddhitaḥ || 119 || TAŚV-ML 1.1.120 yad vinaśyati tadrūpaṃ prādurbhavati tatra yat | tad evānityamātmā tu tadbhinno nitya ity api || 120 || TAŚV-ML 1.1.121 na yuktaṃ naśvarotpitsurūpādhikaraṇātmanā | kādācitkatvatas tasya nityatvaikāṃtahānitaḥ || 121 || TAŚV-ML 1.1.122 nānādharmāśrayatvasya gauṇatvād ātmanaḥ sadā | sthāsnuteti na sādhīyaḥ satyāsatyātmatābhidaḥ || 122 || TAŚV-ML 1.1.123 asatyātmakatāsattve sattve satyātmatātmanaḥ | siddhaṃ sadasadātmatvam anyathā vastutākṣatiḥ || 123 || TAŚV-ML 1.1.124 kṣaṇakṣaye pi naivāsti kāryakāraṇatāṃjasā | kasyacit kvacid atyaṃtāvyāpārād acalātmavat || 124 || TAŚV-ML 1.1.125 anvayavyatirekādyo yasya dṛṣṭo nuvartakaḥ | sa taddhetur iti nyāyas tadekāṃte na saṃbhavī || 125 || TAŚV-ML 1.1.126 tatra hetāv asaty eva kāryotpāde nvayaḥ kutaḥ | vyatirekaś ca saṃvṛttyā tau cet kiṃ pāramārthikam || 126 || TAŚV-ML 1.1.127 tathā sati na baṃdhādihetusiddhiḥ kathaṃcana | satyānekāṃtavādena vinā kvacid iti sthitam || 127 || TAŚV-ML 1.1.128 satyam advayam evedaṃ svasaṃvedanam ity asat | tadvyavasthāpakābhāvāt puruṣādvaitatattvavat || 128 || TAŚV-ML 1.1.129 na ca svataḥ sthitis tasya grāhyagrāhakatekṣaṇāt | sarvadā nāpi tadbhrāṃtiḥ satyasaṃvittyasaṃbhavāt || 129 || TAŚV-ML 1.1.130 yathaivārāmavibhrāṃtau puruṣādvaitasatyatā | tatsatyatve ca taddhāṃtir ity anyonyasamāśrayaḥ || 130 || TAŚV-ML 1.1.131 tathā vedyādivibhrāṃtau vedakādvaitasatyatā | tatsatyatve ca tadbhrāṃtir ity anyonyasamāśrayaḥ || 131 || TAŚV-ML 1.1.132 vivādagocaro vedyādyākāro bhrāṃtabhāsajaḥ | atha svapnādiparyāyākāravad yadi vṛttayaḥ || 132 || TAŚV-ML 1.1.133 vibhrāṃtyā bhedam āpanno vicchedo vibhramātmakaḥ | vicchedatvād yathā svapnaviccheda iti siddhyatu || 133 || TAŚV-ML 1.1.134 nityaṃ sarvagataṃ brahma nirākāram anaṃśakam | kāladeśādivicchedabhrāṃtatve 'kalayaddvayam || 134 || TAŚV-ML 1.1.135 nityādirūpasaṃvitter abhāvāt tadasaṃbhave | paramārthātmatāvitter abhāvād etad apy asat || 135 || TAŚV-ML 1.1.136 na nityaṃ nāpy anityatvaṃ sarvagatvam asarvagam | naikaṃ nānekam athavā svasaṃvedanam eva tat || 136 || TAŚV-ML 1.1.137 samastaṃ tadvaco nyasya tan nādvaitaṃ kathaṃcana | sveṣṭetaravyavasthānapratikṣepāprasiddhitaḥ || 137 || TAŚV-ML 1.1.138 nanv anādir avidyeyaṃ sveṣṭetaravibhāgakṛt | satyetareva duḥpārā tāmāśritya parīkṣaṇā || 138 || TAŚV-ML 1.1.139 sarvasya tattvanirṇīteḥ pūrvaṃ kiṃ cānyathā sthitiḥ | eṣa pralāpa evāsya śūnyopaplavavādivat || 139 || TAŚV-ML 1.1.140 kiṃcin nirṇītam āśritya vicāro nyatra vartate | sarvavipratipattau hi kvacin nāsti vicāraṇā || 140 || TAŚV-ML 1.1.141 tatreṣṭaṃ yasya nirṇītaṃ pramāṇaṃ tasya vastutaḥ | tadaṃtareṇa nirṇītes tatrāyogād aniṣṭavat || 141 || TAŚV-ML 1.1.142 tatsvasaṃvedanaṃ tāvad yady upeyeta kenacit | saṃvādakatvatas tdvadakṣaliṃgādivedanam || 142 || TAŚV-ML 1.1.143 pramāṇān niścitād eva sarvatrāstu parīkṣaṇam | sveṣṭetaravibhāgāya vidyā vidyopagāminām || 143 || TAŚV-ML 1.1.144 yasyāpīṣṭaṃ na nirṇītaṃ kvāpi tasya na saṃśayaḥ | tadabhāve na yujyaṃte paraparyanuyuktayaḥ || 144 || TAŚV-ML 1.1.145 om iti bruvataḥ siddhaṃ sarvaṃ sarvasya vāṃchitam | kvacit paryanuyogasyāsaṃbhavāt tannirākulam || 145 || TAŚV-ML 1.1.146 śūnyopaplavavāde pi nānekāṃtād vinā sthitiḥ | svayaṃ kvacid aśūnyasya svīkṛter anupaplute || 146 || TAŚV-ML 1.1.147 śūnyatāyāṃ hi śūnyatvaṃ jātucin nopagamyate | tathopaplavanaṃ tattvopaplave pītaratra tat || 147 || TAŚV-ML 1.1.148 grāhyagrāhakataitena bādhyabādhakatāpi vā | kāryakāraṇatādir vā nāsty eveti nirākṛtam || 148 || TAŚV-ML 1.1.149 grāhyagrāhakaśūnyatvaṃ grāhyaṃ tadgrāhakasya cet | grāhyagrāhakabhāvaḥ syād anyathā tadaśūnyatā || 149 || TAŚV-ML 1.1.150 bādhyabādhakabhāvo pi bādhyate yadi kenacit | bādhyabādhakabhāvo sti no cet kasya nirākṛtiḥ || 150 || TAŚV-ML 1.1.151 kāryāpāye na vastutvaṃ saṃvinmātrasya yujyate | kāraṇasyātyaye tasya sarvadā sarvathā sthitiḥ || 151 || TAŚV-ML 1.1.152 vācyavācakatāpāyo vācyaś cet tadvyavasthitiḥ | parāvabodhanopāyaḥ ko nāma syād ihānyathā? || 152 || TAŚV-ML 1.1.153 saṃvṛttyā svapnavat sarvaṃ siddham ity ativismṛtam | niḥśepārthakriyāhetoḥ saṃvṛter vastutāptitaḥ || 153 || TAŚV-ML 1.1.154 yad evārthakriyākāri tad eva paramārthasat | sāṃvṛtaṃ rūpam anyat tu saṃvinmātram avastu sat || 154 || TAŚV-ML 1.1.155 saṃvṛtaṃ cet kva nāmārthakriyākāri ca tanmatam | hataṃ siddhaṃ kathaṃ sarvaṃ saṃvṛttyā svapnavat tava || 155 || TAŚV-ML 1.1.156 svapnasiddhaṃ hi no siddham asvapnaḥ ko 'paro nyathā | saṃtoṣakṛn na vai svapna saṃtoṣaṃ na prakalpate || 156 || TAŚV-ML 1.1.157 vastuny api na saṃtoṣo dveṣāt tad iti kasyacit | avastuny api rāgāt syād ity asvapno stv abādhitaḥ || 157 || TAŚV-ML 1.1.158 bādhyamānaḥ punaḥ svapno nānyathā tadbhidekṣyate | svataḥ kvacid abādhyatvaniścayaḥ parato pi vā || 158 || TAŚV-ML 1.1.159 kāraṇadvyasamārthyāt saṃbhavann anubhūyate | parasparāśrayaṃ tatrānavasthāṃ ca pratikṣipet || 159 || TAŚV-ML 1.1.160 tato na niścitānmānād vinā tattvaparīkṣaṇam | jñāne yenādvaye śūnye nyatra vā tat pratanyate || 160 || TAŚV-ML 1.1.161 pramāṇāsaṃbhavād yatra vastumātram asaṃbhavi | mithyaikāṃteṣu kā tatra baṃdhahetvādisaṃkathā || 161 || TAŚV-ML 1.1.162 syādvādināmato yuktaṃ yasya yāvat pratīyate | kāraṇaṃ tasya tāvat syād iti vaktum asaṃśayam || 162 || TA-ML 1.2 tattvārthaśraddhānaṃ samyagdarśanam || 2 || TAŚV-ML 1.2.1 samyakśabde praśaṃsārthe dṛśāvālocanasthitau | na samyagdarśanaṃ labhyam iṣṭam ity āha lakṣaṇam || 1 || TAŚV-ML 1.2.2 sūtrakāro 'tra tattvārthaśraddhānam iti darśanam | dhātvanekārthavṛttitvād dṛśeḥ śraddhārthatāgateḥ || 2 || TAŚV-ML 1.2.3 arthagrahaṇato narthaddhānaṃ vinivāritam | kalpitārthavyavacchedo rthasya tattvaviśeṣaṇāt || 3 || TAŚV-ML 1.2.4 lakṣaṇasya tato nātivyāptir dṛgmohavarjitam | puṃrūpaṃ tad iti dhvastā tasyāvyāptir api sphuṭam || 4 || TAŚV-ML 1.2.5 yat tvenāvasthito bhāvas tattvenaivāryamāṇakaḥ | tattvārthaḥ sakalo nyas tu mithyārtha iti gamyate || 5 || TAŚV-ML 1.2.6 mohārekaviṣaryāsavicchedāt tatra darśanam | samyag ity abhidhānāt tu jñānam apy evam īritam || 6 || TAŚV-ML 1.2.7 sāmarthyādādisūtre tanniruktyā lakṣitaṃ yataḥ | cāritravat tato noktaṃ jñānāder lakṣaṇaṃ pṛthak || 7 || TAŚV-ML 1.2.8 yathā pāvakaśabdasyoccāraṇāt saṃpratīyate | tadarthalakṣaṇaṃ tadvajjñānacāritraśabdanāt || 8 || TAŚV-ML 1.2.9 jñānādilakṣaṇaṃ tasya siddher yatnāṃtaraṃ vṛthā | śabdārthāvyabhicāreṇa na pṛthaglakṣaṇaṃ kvacit || 9 || TAŚV-ML 1.2.10 icchā śraddhānam ity eke tad ayuktam amohinaḥ | śraddhānavirahāśakter jñānacāritrahānitaḥ || 10 || TAŚV-ML 1.2.11 nirdeśālpabahutvādiciṃtanasyāvirodhataḥ | śraddhāne jīvarūpe smin na doṣaḥ kaścid īkṣyate || 11 || TAŚV-ML 1.2.12 sarāge vītarāge ca tasya saṃbhavato ṃjasā | praśamāder abhivyaktiḥ śuddhimātrāc ca cetasaḥ || 12 || TAŚV-ML 1.2.13 pradhānasya vivarto 'yaṃ śraddhānākhya itītare | tad asat puṃsi samyaktvabhāvāsaṃgāt tato pare || 13 || TAŚV-ML 1.2.14 pradhānasyaiva samyaktvāc caitanyaṃ samyag iṣyate | buddhyadhyavasitārthasya puṃsā saṃcetanād yadi || 14 || TAŚV-ML 1.2.15 tadāhaṃkārasamyaktvāt buddheḥ samyaktvam aśrute | ahaṃkārāspadārthasya tathāpy adhyavasānataḥ || 15 || TAŚV-ML 1.2.16 manaḥsamyaktvataḥ samyagahaṃkāras tathā na kim | manaḥsaṃkalpitārtheṣu tatpravṛttiprakalpanāt || 16 || TAŚV-ML 1.2.17 tathaiveṃdriyasamyaktvān manaḥ samyagupeyatām | iṃdriyālocitārtheṣu manaḥsaṃkalpanodayāt || 17 || TAŚV-ML 1.2.18 iṃdriyāṇi ca samyañci bhavaṃtu paratas tava | svābhivyaṃjakasamyaktvādibhiḥ samyaktvataḥ kimu || 18 || TAŚV-ML 1.2.19 arthasvavyaṃjakādhīnaṃ mukhyaṃ samyaktvam iṣyate | iṃdriyādiṣu tadvat syāt puṃsi tatparamārthataḥ || 19 || TAŚV-ML 1.2.20 na ca pradhānadharmatvaṃ śraddhānasya cidātmanaḥ | caitanyasyaiva saṃsiddhyed anyathā syād viparyayaḥ || 20 || TAŚV-ML 1.2.21 na śraddhatte pradhānaṃ vā jaḍatvāt kalaśādivat | pratītyāśrayaṇe tvātmā śraddhātās tu nirākulam || 21 || TAŚV-ML 1.3.0 na samyagdarśanaṃ nityaṃ nāpi tannityahetukam | nāhetukam iti prāha dvidhā tajjanmakāraṇam | — TA-ML 1.3 tannisargād adhigamād vā || 3 || TAŚV-ML 1.3.1 tena nānāditā tasya sarvadotpattir eva vā | nityaṃ tatsatvasaṃbaddhāt prasajyetāviśeṣataḥ || 1 || TAŚV-ML 1.3.2 nisargād iti nirdeśo hetāvadhigamād iti | tacchabdena parāmṛṣṭaṃ samyagdarśanamātrakam || 2 || TAŚV-ML 1.3.3 vinā paropadeśena tattvārthapratibhāsanam | nisargo dhigamas tena kṛtaṃ tad iti niścayaḥ || 3 || TAŚV-ML 1.3.4 tato nāpratibhāte rthe śraddhānam anuṣajyate | nāpi sarvasya tasyeha pratyayo dhigamo bhavet || 4 || TAŚV-ML 1.3.5 aṃtardarśanamohasya bhavyasyopaśame sati | tatkṣayopaśame vāpi kṣaye vā darśanodbhavaḥ || 5 || TAŚV-ML 1.3.6 bahiḥ kāraṇāsākalye py asyotpatter apīkṣaṇāt | kadācid anyathā tasyānupapatter iti sphuṭam || 6 || TAŚV-ML 1.3.7 pāpāpāyād bhavaty eṣa viparītagrahakṣayaḥ | puṃso dharmaviśeṣād vety anye saṃpratipedire || 7 || TAŚV-ML 1.3.8 dṛgmohas tu kvacij jātu kasyacin nuḥ praśāmyati | pratipakṣyaviśeṣasya saṃpattes timirādivat || 8 || TAŚV-ML 1.3.9 kṣayopaśamam āyāti kṣayaṃ vā tata eva saḥ | tadvad eveti tattvārthaśraddhānaṃ syāt svahetutaḥ || 9 || TAŚV-ML 1.3.10 pratipakṣaviśeṣo pi dṛṅmohasyāsti kaścana | jīvavyāmohahetutvād unmattakarasādivat || 10 || TAŚV-ML 1.3.11 sa ca dravyaṃ bhavet kṣetraṃ kālo bhāvo pi vāṃginām | mohahetusapatnatvād viṣādipratipakṣavat || 11 || TAŚV-ML 1.3.12 tatsaṃpatsaṃbhavo yeṣāṃ te pratyāsann amuktayaḥ | bhavyās tataḥ pareṣāṃ tu tatsaṃpattir na jātucit || 12 || TAŚV-ML 1.3.13 samyagdarśanaśakter hi bhedābhāve pi dehinām | saṃbhavetarato bhedas tadvyakteḥ kanakāśmavat || 13 || TAŚV-ML 1.4.0 kiṃ tattvaṃ nāma yenāryamāṇas tattvārtha iṣyate | ity aśeṣavivādānāṃ nirāsāyāha sūtrakṛt | — TA-ML 1.4 jīvājīvāsravabaṃdhasaṃvaranirjarāmokṣās tattvam || 4 || TAŚV-ML 1.4.1 sapta jīvādayas tattvaṃ na prakṛtyādayo 'pare | śraddhānaviṣayā jñeyā mumukṣor niyamād iha || 1 || TAŚV-ML 1.4.2 tathā cānaṃtaparyāyaṃ dravyam ekaṃ na sūcitam | tattvaṃ samāsato nāpi tadanaṃtaṃ prapaṃcataḥ || 2 || TAŚV-ML 1.4.3 madhyamoktyāpi taddvyādibhedena bahudhā sthitam | nātaḥ saptavidhā tattvād vineyāpekṣitāt param || 3 || TAŚV-ML 1.4.4 mokṣas tāvad vineyena śraddhātavyas tadarthinā | baṃdhaś ca nānyathā tasya tadarthitvaṃ ghaṭāmaṭet || 4 || TAŚV-ML 1.4.5 āsravo pi ca baṃdhasya hetuḥ śraddhīyate na cet | kvāhetukasya baṃdhasya kṣayo mokṣaḥ prasiddhyati || 5 || TAŚV-ML 1.4.6 baṃdhahetunirodhaś ca saṃvaro nirjarā kṣayaḥ | pūrvopāttasya baṃdhasya mokṣahetus tadāśrayaḥ || 6 || TAŚV-ML 1.4.7 jīvo 'jīvaś ca baṃdhaś ca dviṣṭhatvāt tatkṣayasya ca | śraddheyo nānyadāphalyād iti sūtrakṛtāṃ matam || 7 || TAŚV-ML 1.4.8 puṇyapāpapadārthau tu baṃdhāsravavikalpagau | śraddhātavyau na bhedena saptabhyo tiprasaṃgataḥ || 8 || TAŚV-ML 1.4.9 baṃdho mokṣas tayor hetū jīvājīvau tadāśrayau | nanu sūtre ṣaḍ evaite vācyāḥ sārvatvavādinā || 9 || TAŚV-ML 1.4.10 satyaṃ kiṃ tv āśrayasyaiva baṃdhahetutvasaṃvide | mithyādṛgādibhedasya vaco yuktaṃ parisphuṭam || 10 || TAŚV-ML 1.4.11 mokṣasaṃpādike cokte samyak saṃvaranirjare | ratnatrayādṛte nyasya mokṣahetutvahānaye || 11 || TAŚV-ML 1.4.12 tenānāgatabaṃdhasya hetudhvaṃsād vimucyate | saṃcitasya kṣayād veti mithyāvādo nirākṛtaḥ || 12 || TAŚV-ML 1.4.13 saṃcitasya svayaṃ nāśād eṣyadbaṃdhasya rodhakaḥ | ekaḥ kaścid anuṣṭheya ity eke tadasaṃgatam || 13 || TAŚV-ML 1.4.14 nirhetukasya nāśasya sarvathānupapattitaḥ | kāryotpādavad anyatra visrasā pariṇāmataḥ || 14 || TAŚV-ML 1.4.15 yataś cānāgatāghaughanirodhaḥ kriyate 'munā | tata eva kṣayaḥ pūrvapāpaudhasyehetukaḥ || 15 || TAŚV-ML 1.4.16 sann apy asau bhavaty eva mokṣahetuḥ sa saṃvaraḥ | tayor anyatarasyāpi vaikalye muktyayogataḥ || 16 || TAŚV-ML 1.4.17 etena saṃcitāśeṣakarmanāśe vimucyate | bhaviṣyatkarmasaṃrodhāpāye pīti nirākṛtam || 17 || TAŚV-ML 1.4.18 evaṃ prayojanāpekṣāviśeṣād āsravādayaḥ | nirdiśyaṃte munīśena jīvājīvātmakā api || 18 || TAŚV-ML 1.4.19 jīvādīnām iha jñeyaṃ lakṣaṇaṃ vakṣyamāṇakam | tatpadānāṃ niruktiś ca yathārthānatilaṃghanāt || 19 || TAŚV-ML 1.4.20 kramo hetuviśeṣāt syād dvaṃdvavṛttāv iti sthiteḥ | jīvaḥ pūrvaṃ vinirdiṣṭas tadarthatvād vacovidheḥ || 20 || TAŚV-ML 1.4.21 tadupagrahahetutvād ajīvas tadanaṃtaram | tadāśrayatvatas tasmād āsravaḥ parataḥ sthitaḥ || 21 || TAŚV-ML 1.4.22 baṃdhaś cāsravakāryatvāt tadanaṃtaram īritaḥ | tatpratidhvaṃsahetutvād ajīvas tadanaṃtaram || 22 || TAŚV-ML 1.4.23 saṃvare sati saṃbhūter nirjarāyās tataḥ sthitiḥ | tasyāṃ mokṣa iti proktas tadanaṃtaram eva saḥ || 23 || TAŚV-ML 1.4.24 tasya bhāvo bhavet tattvaṃ sāmānyād ekam eva tat | tatsamānāśrayatvena jīvādīnāṃ bahutvavāk || 24 || TAŚV-ML 1.4.25 bhāvasya tadvato bhedāt kathaṃcin na virudhyate | vyaktīnāṃ ca bahutvasya khyāpanārthatvataḥ sadā || 25 || TAŚV-ML 1.4.26 jīvatvaṃ tattvam ityādi pratyekam upavarṇyate | tatas tenāryamāṇo 'yaṃ tattvārthaḥ sakalo mataḥ || 26 || TAŚV-ML 1.4.27 jīva evātra tattvārtha iti kecit pracakṣate | tadayuktam ajīvasyābhāve tatsiddhyayogataḥ || 27 || TAŚV-ML 1.4.28 parārthā jīvasiddhir hi teṣāṃ syādvacanātmikā | ajīvo vacanaṃ tasya nānyathānyena vedanam || 28 || TAŚV-ML 1.4.29 na jīvā bahavaḥ saṃti pratipādyapratipādakāḥ | bhrāṃter anyatra māyādidṛṣṭajīvavad ity asat || 29 || TAŚV-ML 1.4.30 advayasyāpi jīvasya vibhrāṃtatvānuṣaṃgataḥ | eko 'ham iti saṃvitteḥ svapnādau bhramadarśanāt || 30 || TAŚV-ML 1.4.31 vyabhicāravinirmukteḥ saṃvinmātrasya sarvadā | na bhrāṃtateti cet siddhā nānāsaṃtānasaṃvidaḥ || 31 || TAŚV-ML 1.4.32 yathaiva mama saṃvittimātraṃ satyaṃ vyavasthitam | svasaṃvedanasaṃvādāt tathānyeṣām asaṃśayam || 32 || TAŚV-ML 1.4.33 anye tvatto na saṃtīti svasya nirṇītyabhāvataḥ | nānye matto pi saṃtīti vacane sarvaśūnyatā || 33 || TAŚV-ML 1.4.34 tasyāpy anyair asaṃvitter viśeṣābhāvato nyathā | siddhaṃ tad eva nānātvaṃ puṃsāṃ satyasamāśrayam || 34 || TAŚV-ML 1.4.35 ātmānaṃ saṃvidaṃty anye na veti yadi saṃśayaḥ | tadā na puruṣādvaitanirṇayo jātu kasyacit || 35 || TAŚV-ML 1.4.36 āhur vidhātṛpratyakṣaṃ na niṣeddhṛvipaścitaḥ | na nānātvāgamas tena pratyakṣeṇa virudhyate || 36 || TAŚV-ML 1.4.37 tenāniṣedhate 'nyasyābhāvābhāvāt kathaṃcana | saṃśītigocaratvād vānyasyābhāvāviniścayāt || 37 || TAŚV-ML 1.4.38 yathaiva ca mamādhyakṣaṃ vidhātṛ na niṣedhṛ vā | pratyakṣatvāt tathānyeṣām anyathaitattathā kutaḥ || 38 || TAŚV-ML 1.4.39 vidhātr ahaṃ sadaivānyaniṣeddhṛ na bhavāmy aham | svayaṃ pratyakṣam ity evaṃ vetti cen na niṣeddhṛkam || 39 || TAŚV-ML 1.4.40 saṃti satyāstato nānā jīvāḥ sādhyakṣasiddhayaḥ | pratipādyāḥ pareṣāṃ te kadācit pratipādakāḥ || 40 || TAŚV-ML 1.4.41 parārthaṃ nirṇayopāyo vacanaṃ cāsti tattvataḥ | tac ca jīvātmakaṃ neti tadvad anyac ca kiṃ na naḥ || 41 || TAŚV-ML 1.4.42 bāhyeṃdriyaparicchedyaḥ śabdo nātmā yathaiva hi | tathā kāryādir artho pi tadajīvo sti vastutaḥ || 42 || TAŚV-ML 1.4.43 yo pi brūte pṛthivyādir ajīvo dhyakṣaniścitaḥ | tattvārtha iti tasyāpi prāyaśo dattam uttaram || 43 || TAŚV-ML 1.4.44 na kāyādikriyārūpo jīvasyāsty āsravaḥ sadā | niḥkriyatvād yathā vyomna ity asat tadasiddhitaḥ || 44 || TAŚV-ML 1.4.45 kriyāvān puruṣo sarvagatadravyatvato yathā | pṛthivyādiḥ svasaṃvedyaṃ sādhanaṃ siddham eva naḥ || 45 || TAŚV-ML 1.4.46 baṃdhaḥ puṃdharmatāṃ dhatte dviṣṭhatvān na pradhānake | kevale 'saṃbhavāt tasya dharmo sau nāvadhāryate || 46 || TAŚV-ML 1.4.47 saṃvaro jīvadharmaḥ syāt kartṛstho nirjarāpi ca | mokṣaś ca karmadharmo pi karmastho baṃdhavanmataḥ || 47 || TAŚV-ML 1.4.48 dharmidharmātmakaṃ tattvaṃ saptabhedam itīritam | śraddheyaṃ jñeyam ādheyaṃ mumukṣor niyamād iha || 48 || TAŚV-ML 1.4.49 na ca tattvāṃtarābhāvas tattvam aṣṭamam āsajet | saptatattvāstitārūpo hy eṣo 'nyasyāpratītitaḥ || 49 || TAŚV-ML 1.4.50 tattvaṃ sataś ca sadbhāvo 'sato 'sadbhāva ity api | vastuny eva dvidhā vṛttir vyavahārasya vakṣyate || 50 || TAŚV-ML 1.4.51 yathā hi sati sattvena vedanaṃ siddham aṃjasā | tathā sadaṃtare siddham asattvena pravedanam || 51 || TAŚV-ML 1.4.52 asadrūpapratītir hi nāvastuviṣayā kvacit | bhāvāṃśaviṣayatvāt syāt sitatvādipratītivat || 52 || TAŚV-ML 1.4.53 bhāvāṃśo satsadābhāvaviśeṣaṇatayekṣaṇāt | sarvathābhāvanirmuktasyādṛṣṭeḥ pāṭalādivat || 53 || TAŚV-ML 1.4.54 pramāṇādaya eva syuḥ padārthāḥ ṣoḍaśeti tu | bruvāṇānāṃ na sarvasya saṃgraho vyavatiṣṭhate || 54 || TAŚV-ML 1.4.55 tatrānadhyavasāyasya viparyāsasya vā gateḥ | nāsyāpramāṇarūpasya pramāṇagrahaṇād gatiḥ || 55 || TAŚV-ML 1.4.56 saṃśītivatprameyāṃtarbhāve tattvadvayaṃ bhavet | saṃśayādeḥ pṛthagbhāve pṛthagbhāvo sya kiṃ tataḥ || 56 || TAŚV-ML 1.4.57 pramāṇavidhisāmarthyād apramāṇagatau yadi | tatrānadhyavasāyāder aṃtarbhāvo virudhyate || 57 || TAŚV-ML 1.4.58 saṃśayasva tadātraiva nāṃtarbhāvaḥ kim iṣyate | pramāṇabhāvarūpatvāviśeṣāt tasya sarvathā || 58 || TAŚV-ML 1.4.59 pramāṇavṛttihetutvāt saṃśayaś cet pṛthakkṛtaḥ | tata eva vidhīyeta jijñāsādis tathā na kim || 59 || TAŚV-ML 1.4.60 abhāvasyāvinābhāvasaṃbaṃdhāder asaṃgrahāt | pramāṇādipadārthānām upadeśo na doṣajit || 60 || TAŚV-ML 1.4.61 dravyādiṣaṭpadārthānām upadeśo pi tādṛśaḥ | sarvārthasaṃgrahābhāvād anāptopajñam ity ataḥ || 61 || TAŚV-ML 1.4.62 sūtre vadhāraṇābhāvāc cheṣārthasyānirākṛtau | tattvenaikena paryāptam upadiṣṭena dhīmatām || 62 || TAŚV-ML 1.4.63 nanv evaṃ saptatattvārthavacanenāpy asaṃgrahāt | ratnatrayasya tadbādhye py ayuktam itītare || 63 || TAŚV-ML 1.4.64 tadasattasya jīvādisvabhāvatvena nirṇayāt | tathā puṇyāsravatvena saṃvaratvena vā sthiteḥ || 64 || TAŚV-ML 1.4.65 jīvājīvaprabhedānām anaṃtatve pi nānyatā | prasiddhyaty āsravādibhya ity avyāptyādyasaṃbhavaḥ || 65 || TA-ML 1.5 nāmasthāpanādravyabhāvatas tannyāsaḥ || 5 || TAŚV-ML 1.5.1 saṃjñākarmānapekṣyaiva nimittāṃtaram iṣṭitaḥ | nāmānekavidhaṃ lokavyavahārāya sūtritam || 1 || TAŚV-ML 1.5.2 nāmno vaktur abhiprāyo nimittaṃ kathitaṃ samam | tasmād anyat tu jātyādinimittāṃtaram iṣyate || 2 || TAŚV-ML 1.5.3 jātidvāreṇa śabdo hi yo dravyādiṣu vartate | jātihetuḥ sa vijñeyo gauraś ca iti śabdavat || 3 || TAŚV-ML 1.5.4 jātāv eva tu yat saṃjñākarma tan nāma manyate | tasyām aparajātyādinimittānām abhāvataḥ || 4 || TAŚV-ML 1.5.5 guṇe karmaṇi vā nāma saṃjñā karma tatheṣyate | guṇakarmāṃtarābhāvāj jāter apy anapekṣaṇāt || 5 || TAŚV-ML 1.5.6 guṇaprādhānyato vṛtto dravye guṇanimittakaḥ | śuklaḥ pāṭala ityādiśabdavat saṃpratīyate || 6 || TAŚV-ML 1.5.7 karmaprādhānyatas tatra karmahetur nibudhyate | carati plavate yadvat kaścid ity atiniścitam || 7 || TAŚV-ML 1.5.8 dravyāṃtaramukhe tu syāt pravṛtto dravyahetukaḥ | śabdas taddvividhas tajjñair nirākulam udāhṛtaḥ || 8 || TAŚV-ML 1.5.9 saṃyogidravyaśabdaḥ syāt kuṃḍalītyādiśabdavat | samavāyidravyaśabdo viṣāṇītyādir āsthitaḥ || 9 || TAŚV-ML 1.5.10 kuṃḍalītyādayaḥ śabdā yadi saṃyogahetavaḥ | viṣāṇītyādayaḥ kiṃ na samavāyanibaṃdhanāḥ || 10 || TAŚV-ML 1.5.11 tathā sati na śabdānāṃ vācyā jātiguṇakriyāḥ | dravyavatsamavāyena svasaṃbaṃdhiṣu vartanāt || 11 || TAŚV-ML 1.5.12 yathā jātyādayo dravye samavāyabalāt sthitāḥ | śabdānāṃ viṣayas tadvat dravyaṃ tatrāstu kiṃcana || 12 || TAŚV-ML 1.5.13 saṃyogabalataś caivaṃ vartamānaṃ tatheṣyatām | dravyamātre tu saṃjñānaṃ nāmeti sphuṭam īkṣyate || 13 || TAŚV-ML 1.5.14 tena paṃcatayī vṛttiḥ śabdānām upavarṇitā | śāstrakārair na bādhyeta nyāyasāmarthyasaṃgatā || 14 || TAŚV-ML 1.5.15 jātiḥ sarvasya śabdasya padārtho nitya ity asan | vyaktisaṃpratyayābhāvaprasaṃgād dhvanitaḥ sadā || 15 || TAŚV-ML 1.5.16 śabdena lakṣitā jātir vyaktīr lakṣayati svakāḥ | saṃbaṃdhād ity api vyaktam aśabdārthajñatehitam || 16 || TAŚV-ML 1.5.17 tathā hy anumiter artho vyaktir jātiḥ punar dhvaneḥ | kvānyathākṣārthatābādhā śabdārthasyāpi sidhyatu || 17 || TAŚV-ML 1.5.18 akṣeṇānugataḥ śabdo jātiṃ pratyāpayed iha | saṃbaṃdhāt sāpi niḥśeṣā svavyaktīr iti tannayaḥ || 18 || TAŚV-ML 1.5.19 yady aspaṣṭāvabhāsitvāc chabdārthaḥ kaścaneṣyate | liṃgārtho pi tadā prāptaḥ śabdārtho nānyathā sthitiḥ || 19 || TAŚV-ML 1.5.20 yatra śabdāt pratītiḥ syāt so rthaḥ śabdasya cen nanu | vyakteḥ śabdārthatā na syād evaṃ liṃgāt pratītitaḥ || 20 || TAŚV-ML 1.5.21 śabdapratītayā jātyā na ca vyaktiḥ svarūpataḥ | pratyetuṃ śakyate tasyāḥ sāmānyākārato gateḥ || 21 || TAŚV-ML 1.5.22 vyaktisāmānyato vyaktipratītāv anavasthiteḥ | kva viśeṣe pravṛttiḥ syāt pāraṃparyeṇa śabdataḥ || 22 || TAŚV-ML 1.5.23 dravyam eva padārtho stu nityam ity apy asaṃgatam | tatrānaṃtyena saṃketakriyāyukter ananvayāt || 23 || TAŚV-ML 1.5.24 vāṃchitārthapravṛttyādivyavahārasya hānitaḥ | śabdasyākṣādisāmarthyād eva tatra pravṛttitaḥ || 24 || TAŚV-ML 1.5.25 vyaktāvekatra śabdena nirṇītāyāṃ kathaṃcana | tadviśeṣaṇabhūtāyā jāteḥ saṃpratyayaḥ svataḥ || 25 || TAŚV-ML 1.5.26 guḍaśabdād yathā jñāne guḍe mādhuryanirṇayaḥ | svataḥ pratīyate loke prokto niṃbe ca tiktatā || 26 || TAŚV-ML 1.5.27 pratītayā punar jātyā viśiṣṭāṃ vyaktim īhitām | yāṃ yāṃ paśyati tatrāyaṃ pravartetārthasiddhaye || 27 || TAŚV-ML 1.5.28 tathā ca sakalaḥ śābdavyavahāraḥ pratiddhyati | pratīter bādhaśūnyatvād ity eke saṃpracakṣate || 28 || TAŚV-ML 1.5.29 tad apy asaṃgataṃ jātipratīter vṛttisaṃbhave | śabdenājanyamānāyāḥ śabdavṛttivirodhataḥ || 29 || TAŚV-ML 1.5.30 pāraṃparyeṇa cec chabdāt sā vṛttiḥ karaṇān na kim | tato na śabdato vṛttir eṣāṃ syāj jātivādivat || 30 || TAŚV-ML 1.5.31 etena taddvayasyaiva padārthatvaṃ nivāritam | pakṣe dvayoktadoṣasyāśakteḥ syādvādavidviṣām || 31 || TAŚV-ML 1.5.32 lohitākṛtim ācaṣṭe yathokto lohitadhvaniḥ | lohitākṛtyadhiṣṭhāne vibhāgāl lohite guṇe || 32 || TAŚV-ML 1.5.33 tadāveśāt tathā tatra pratyayasya samudbhavāt | dravye ca samavāyena prasūyeta tadāśraye || 33 || TAŚV-ML 1.5.34 guṇe samāsṛtatvena samavāyāt tadākṛteḥ | saṃyuktasamavete ca dravye nyatropapādayet || 34 || TAŚV-ML 1.5.35 lohitapratyayaṃ raktavastradvayavṛte pi ca | tathā gaur iti śabde pi kathayaty ākṛtiṃ svataḥ || 35 || TAŚV-ML 1.5.36 gotvarūpāt tadāveśāt tadadhiṣṭhāna eva tu | tadāśraye ca gopiṃḍe gobuddhiṃ kurute ṃjasā || 36 || TAŚV-ML 1.5.37 evaṃ pacati śabdo dhiśrayaṇādikriyāgataiḥ | sāmānyaiḥ samam ekārthasamavetaṃ prabodhayet || 37 || TAŚV-ML 1.5.38 vyāpakaṃ pacisāmānyam adhiśrityādikarmaṇām | yathā bhramaṇasāmānyaṃ bhramatīti dhvanirjane || 38 || TAŚV-ML 1.5.39 tathā ḍitthādiśabdāś ca pūrvāparaviśeṣagam | yadṛcchatvādisāmānyaṃ tasyaiva pratibodhakāḥ || 39 || TAŚV-ML 1.5.40 ity evam ākṛtiṃ śabdasyārthaṃ ye nāma menire | tenātiśerate jātivādinaṃ proktanītitaḥ || 40 || TAŚV-ML 1.5.41 jātir ākṛtir ity arthabhedābhāvāt kathaṃcana | guṇatve tv ākṛter vyaktivāda evāsthito bhavet || 41 || TAŚV-ML 1.5.42 yadi gaur ity ayaṃ śabdo vidhatte nyavivartanam | vidadhīta tadā gotvaṃ tan nānyāpohagocaraḥ || 42 || TAŚV-ML 1.5.43 agonivṛttim apy anyanivṛttimukhato yadi | gośabdaḥ kathayen nūnam anavasthā prasajyate || 43 || TAŚV-ML 1.5.44 vaktur icchāṃ vidhatte sau bahirarthaṃ na jātucit | śabdo nyāpohakṛt sarvaḥ yasya vāṃdhyavijṛṃbhitam || 44 || TAŚV-ML 1.5.45 anyāpohe pratīte ca kathamarthe pravartanam | śabdāt siddhyej janasyāsya sarvathātiprasaṃgataḥ || 45 || TAŚV-ML 1.5.46 ekatvāropamātreṇa yadi dṛśyavikalpayoḥ | pravṛttiḥ kasyacid dṛśye vikalpe py astv abhedataḥ || 46 || TAŚV-ML 1.5.47 naikatvādhyavasāyo pi dṛśyaṃ spṛśati jātucit | vikalpyasyānyathā siddhyed dṛśyasparśitvam aṃjasā || 47 || TAŚV-ML 1.5.48 vikalpyadṛśyasāmānyaikatvenādhyavasīyate | yadi dṛśyaviśeṣe syāt kathaṃ vṛttistadarthinām || 48 || TAŚV-ML 1.5.49 tasya ced dṛśyasāmānyaikatvāropāt kva vartanam | saugatasya bhaved arthe navasthāpyanuṣaṃgataḥ || 49 || TAŚV-ML 1.5.50 jātivyaktyātmakaṃ vastu tato stu jñānagocaraḥ | prasiddhaṃ bahiraṃtaś ca śābdavyavahṛtīkṣaṇāt || 50 || TAŚV-ML 1.5.51 tatra syādvādinaḥ prāhuḥ kṛtvāyoddhārakalpanām | jāteḥ pradhānabhāvena kāṃścic chabdān prabodhakān || 51 || TAŚV-ML 1.5.52 vyakteḥ prakhyāpakāṃś cānyān guṇadravyakriyātmanaḥ | lokasaṃvyavahārārtham aparān pāribhāṣikān || 52 || TAŚV-ML 1.5.53 tenecchāmātrataṃtraṃ yatsaṃjñākarma tad iṣyate | nāmācāryair na jātyādinimittāpannavigraham || 53 || TAŚV-ML 1.5.54 vastunaḥ kṛtasaṃjñasya pratiṣṭhā sthāpanā matā | sadbhāvetarabhedena dvidhā tattvādhiropataḥ || 54 || TAŚV-ML 1.5.55 sādarānugrahākāṃkṣāhetutvāt pratibhidyate | nāmnas tasya tathābhāvābhāvād atrāvivādataḥ || 55 || TAŚV-ML 1.5.56 nanv anāhitanāmno pi kasyacid darśaneṃjasā | punas tatsadṛśe citrakarmādau dṛśyate svataḥ || 56 || TAŚV-ML 1.5.57 so 'yam ity avasāyasya prādurbhāvaḥ kathaṃcana | sthāpanā sā ca tasyeti kṛtasaṃjñasya sā kutaḥ || 57 || TAŚV-ML 1.5.58 naitat san nāma sāmānyasadbhāvāt tatra tattvataḥ | kvānyathā so yam ityādivyavahāraḥ pravartatām || 58 || TAŚV-ML 1.5.59 siddhaṃ bhāvam apekṣyaiva sthāpanāyāḥ pravṛttitaḥ | tadapekṣāṃ vinā nāma bhāvād bhinnaṃ tataḥ sthitam || 59 || TAŚV-ML 1.5.60 yat svato bhimukhaṃ vastu bhaviṣyatparyayaṃ prati | taddravyaṃ dvividhaṃ jñeyam āgametarabhedataḥ || 60 || TAŚV-ML 1.5.61 ātmā tatprabhṛtajñāyī yo nāmānupayuktadhīḥ | so trāgamaḥ samāmnātaḥ syād dravyaṃ lakṣaṇānvayāt || 61 || TAŚV-ML 1.5.62 no āgamaḥ punas tredhā jñaśarīrādibhedataḥ | trikālagocaraṃ jñātuḥ śarīraṃ tatra ca tridhā || 62 || TAŚV-ML 1.5.63 bhāvi no āgamadravyam eṣyat paryāyam eva tat | tathā tadvyatiriktaṃ ca karmano karmabhedabhṛt || 63 || TAŚV-ML 1.5.64 jñānāvṛttyādibhedena karmānekavidhaṃ matam | no karma ca śarīratvapariṇāmanirutsukam || 64 || TAŚV-ML 1.5.65 pudgaladravyamāhāraprabhṛtyupacayātmakam | vijñātavyaṃ prapaṃcena yathāgamam abādhitam || 65 || TAŚV-ML 1.5.66 anvayapratyayāt siddhaṃ sarvathā bādhavarjitāt | taddravyaṃ bahiraṃtaś ca mukhyaṃ gauṇaṃ tato 'param || 66 || TAŚV-ML 1.5.67 sāṃprato vastuparyāyo bhāvo dvedhā sa pūrvavat | āgamaḥ prābhṛtajñāyī pumāṃs tatropayuktadhīḥ || 67 || TAŚV-ML 1.5.68 no āgamaḥ punar bhāvo vastu tatparyayātmakam | dravyād arthāṃtaraṃ bhedapratyayād dhvastabādhanāt || 68 || TAŚV-ML 1.5.69 nāmoktaṃ sthāpanā dravyaṃ dravyārthikanayārpaṇāt | paryāyārthārpaṇād bhāvas tair nyāsaḥ samyagīritaḥ || 69 || TAŚV-ML 1.5.70 teṣāṃ darśanajīvādipadārthānāmaśeṣataḥ | iti saṃpratipattavyaṃ tacchabdagrahaṇād iha || 70 || TAŚV-ML 1.5.71 nanv anaṃtaḥ padārthānāṃ nikṣepo vācya ity asan | nāmādiṣv eva tasyāṃtarbhāvāt saṃkṣeparūpataḥ || 71 || TAŚV-ML 1.5.72 dravyaparyāyato vācyo nyāsa ity apy asaṃgatam | atisaṃkṣepatas tasyāniṣṭer atrānyathāstu saḥ || 72 || TAŚV-ML 1.5.73 nanu nyāsaḥ padārthānāṃ yadi syān nyasyamānatā | tadā tebhyo na bhinnaḥ syād abhedād dharmadharmiṇoḥ || 73 || TAŚV-ML 1.5.74 bhede nāmāditas tasya paro nyāsaḥ prakalpyatām | tathā ca satyavasthānaṃ kva syāt tasyeti kecana || 74 || TAŚV-ML 1.5.75 tadayuktam anekāṃtavādinām anupadravāt | sarvathaikāṃtavādasya proktanītyā nivāraṇāt || 75 || TAŚV-ML 1.5.76 dravyārthikanayāt tāvad abhede nyāsatadvatoḥ | nyāso nyāsavadarthānām iti gauṇī vacogatiḥ || 76 || TAŚV-ML 1.5.77 paryāyārthanayād bhede tayor mukhyaiva sā matā | nyāsasyāpi ca nāmādinyāseṣṭer nānavasthitiḥ || 77 || TAŚV-ML 1.5.78 bhedaprabhedarūpeṇānaṃtatvāt sarvavastunaḥ | sadbhir vicāryamāṇasya pramāṇān nānyathā gatiḥ || 78 || TAŚV-ML 1.5.79 nanu nāmādayaḥ ke nye nyasyamānārtharūpataḥ | yair nyāso stu padārthānām iti ke py anuyuṃjate || 79 || TAŚV-ML 1.5.80 tebhyo pi bhedarūpeṇa kathaṃcid avasāyataḥ | nāmādīnāṃ padārthebhyaḥ prāyaśo dattam uttaram || 80 || TAŚV-ML 1.5.81 nāmeṃdrādiḥ pṛthaktāvadbhāveṃdrādeḥ pratīyate | sthāpaneṃdrādir apy evaṃ dravyeṃdrādiś ca tattvataḥ || 81 || TAŚV-ML 1.5.82 tadbhedaś ca padārthebhyaḥ kathaṃcid dhaṭarūpavat | sthāpyasthāpakabhāvāder anyathānupapattitaḥ || 82 || TAŚV-ML 1.5.83 ekatrārthe virodhaś cen nāmādīnāṃ sahocyate | naikatvāsiddhito rthasya bahiraṃtaś ca sarvathā || 83 || TAŚV-ML 1.5.84 nāmāder avibhinnaś ced virodho na virodhakaḥ | nāmādyātmavad anyaś cet kaḥ kasyās tu virodhakaḥ || 84 || TAŚV-ML 1.5.85 bhinnābhinno virodhaś cet kiṃ na nāmādayas tathā | kutaścit tadvataḥ saṃti kathaṃcid bhidabhidbhṛtaḥ || 85 || TAŚV-ML 1.5.86 ekasya bhāvato 'kṣīṇakāraṇasya sadudbhave | kṣayo virodhakas tasya so rtho yady abhidhīyate || 86 || TAŚV-ML 1.5.87 tadā nāmādayo na syuḥ parasparavirodhakāḥ | sakṛtsaṃbhavino rtheṣu jīvādiṣu viniścitāḥ || 87 || TA-ML 1.6 pramāṇanayair adhigamaḥ || 6 || TAŚV-ML 1.6.1 sūtre nāmādinikṣiptatattvārthādhigamasthitaḥ | kārtsnyato deśato vāpi sa pramāṇanayair iha || 1 || TAŚV-ML 1.6.2 pramāṇaṃ ca nayāś ceti dvaṃdve pūrvanipātanam | kṛtaṃ pramāṇaśabdasyābhyarhitatvena bahvacaḥ || 2 || TAŚV-ML 1.6.3 pramāṇaṃ sakalādeśi nayādabhyarhitaṃ matam | vikalādeśinas tasya vācako pi tathocyate || 3 || TAŚV-ML 1.6.4 svārthaniścāyakatvena pramāṇaṃ naya ity asat | svārthaikadeśanirṇītilakṣaṇo hi nayaḥ smṛtaḥ || 4 || TAŚV-ML 1.6.5 nāyaṃ vastu na cāvastu vastvaṃśaḥ kathyate yataḥ | nāsamudraḥ samudro vā samudrāṃśo yathocyate || 5 || TAŚV-ML 1.6.6 tanmātrasya samudratve śeṣāṃśasyāsamudratā | samudrabahutvaṃ vā syāt tac cet kās tu samudravit || 6 || TAŚV-ML 1.6.7 nāṃśebhyo rthāṃtaraṃ kaścit tattvato ṃśīty ayuktikam | tasyaikaś ca sthaviṣṭhasya sphuṭaṃ dṛṣṭes tadaṃśavat || 7 || TAŚV-ML 1.6.8 kalpanāropito ṃśī cet sa na syāt kalpanāṃtare | tasya nārthakriyāśaktir na spaṣṭajñānavedyatā || 8 || TAŚV-ML 1.6.9 bhrāṃtir iṃdriyajeyaṃ cet sthaviṣṭākāradarśinī | kvābhrāṃtam iṃdriyajñānaṃ pratyakṣam iti siddhyatu || 9 || TAŚV-ML 1.6.10 pratyāsanneṣv ayukteṣu paramāṇuṣu cen na te | kadācit kasyacid buddhigocarāḥ paramātmavat || 10 || TAŚV-ML 1.6.11 svasaṃvedanam evaikaṃ pratyakṣaṃ yadi tattvataḥ | siddhir aṃśāṃśirūpasya cetanasya tato na kim || 11 || TAŚV-ML 1.6.12 vijñānapracayo py eṣa bhrāṃtaś cet kim avibhramam | svasaṃvedanam adhyakṣaṃ jñānāṇor apravedanāt || 12 || TAŚV-ML 1.6.13 nānyonubhāvyo buddhyāsti tasyā nānubhavoparaḥ | grāhyagrāhakavaidhuryāt svayaṃ sā na prakāśate || 13 || TAŚV-ML 1.6.14 yan na prakāśasāmānyaṃ sarvatrānugamātmakam | tatprakāśaviśeṣāṇām abhāve kena vedyate || 14 || TAŚV-ML 1.6.15 nātra saṃvedanaṃ kiṃcid anaṃśaṃ bahirarthavat | pratyakṣaṃ bahiraṃtaś ca sāṃśasyaikasya vedanāt || 15 || TAŚV-ML 1.6.16 svāṃśeṣu nāṃśino vṛttau vikalpopāttadūṣaṇam | sarvathārthāṃtaratvasyābhāvād aṃśāṃśinor iha || 16 || TAŚV-ML 1.6.17 tādātmyapariṇāmasya tayoḥ siddheḥ kathaṃcana | pratyakṣato numānāc ca na pratītiviruddhatā || 17 || TAŚV-ML 1.6.18 yathāṃśini pravṛttasya jñānasyeṣṭā pramāṇatā | tathāṃśeṣv api kiṃ na syād iti mānātmako nayaḥ || 18 || TAŚV-ML 1.6.19 tan nāṃśiny api niḥśeṣadharmāṇāṃ guṇatāgatau | dravyārthikanayasyaiva vyāpārān mukhyarūpataḥ || 19 || TAŚV-ML 1.6.20 dharmidharmasamūhasya prādhānyārpaṇayā vidaḥ | pramāṇatvena nirṇīteḥ pramāṇād aparo nayaḥ || 20 || TAŚV-ML 1.6.21 nāpramāṇaṃ pramāṇaṃ vā nayo jñānātmako mataḥ | syāt pramāṇaikadeśas tu sarvathāpy avirodhataḥ || 21 || TAŚV-ML 1.6.22 pramāṇena gṛhītasya vastuno ṃśevigānataḥ | saṃpratyayanimittatvāt pramāṇāc cen nayociṃtaḥ || 22 || TAŚV-ML 1.6.23 nāśeṣavastunirṇīteḥ pramāṇād eva kasyacit | tādṛk sāmarthyaśūnyatvāt sannayasyāpi sarvadā || 23 || TAŚV-ML 1.6.24 mater avadhito vāpi manaḥparyayato pi vā | jñātasyārthasya nāṃśe sti nayānāṃ vartanaṃ nanu || 24 || TAŚV-ML 1.6.25 niḥśeṣadeśakālārthāgocaratvaviniścayāt | tasyeti bhāṣitaṃ kaiścid yuktam eva tatheṣṭitaḥ || 25 || TAŚV-ML 1.6.26 trikālagocarāśeṣapadārthāṃśeṣu vṛttitaḥ | kevalajñānamūlatvam api teṣāṃ na yujyate || 26 || TAŚV-ML 1.6.27 parokṣākāratāvṛtteḥ spaṣṭatvāt kevalasya tu | śrutamūlā nayāḥ siddhā vakṣyamāṇāḥ pramāṇavat || 27 || TAŚV-ML 1.6.28 pramāṇena nayaiś cāpi svārthākāraviniścayaḥ | pratyeyo 'dhigamas tajjñais tatphalaṃ syād abhedabhṛt || 28 || TAŚV-ML 1.6.29 teneha sūtrakārasya vacanaṃ karaṇaṃ kṛtaḥ | sūtre yadghaṭanāṃ yāti tatpramāṇanayair iti || 29 || TAŚV-ML 1.6.30 sārūpyasya pramāṇasya svabhāvo dhigamaḥ phalam | tadbhedaḥ kalpanāmātrād iti kecit prapedire || 30 || TAŚV-ML 1.6.31 tan na yuktaṃ niraṃśāyāḥ saṃvitter dvayarūpatāṃ | pratikalpayatāṃ hetuviśeṣāsaṃbhavitvataḥ || 31 || TAŚV-ML 1.6.32 vinā hetuviśeṣeṇa nānyavyāvṛttimātrataḥ | kalpito rtho rthasaṃsiddhyai sarvathātiprasaṃgataḥ || 32 || TAŚV-ML 1.6.33 pratikarmavyavasthānasyānyathānupapattitaḥ | sākārasya ca bodhasya pramāṇatvāpavarṇanam || 33 || TAŚV-ML 1.6.34 kṣaṇakṣayādirūpasya vyavasthāpakatā na kim | tena tasya svarūpatvād viśeṣāṃtarahānitaḥ || 34 || TAŚV-ML 1.6.35 pramāṇaṃ yogyatāmātrāt svarūpam adhigacchati | yathā tathārtham ity astu pratītyanatilaṃghanāt || 35 || TAŚV-ML 1.6.36 svarūpepi ca sārūpyān nādhigatyupavarṇanam | yuktaṃ tasya dviniṣṭhatvāt kalpitasyāpy asaṃbhavāt || 36 || TAŚV-ML 1.6.37 kalpane vānavasthānāt kutaḥ saṃvittisaṃbhavaḥ | svārthena ghaṭayatyenāṃ pramāṇe svāvṛtikṣayāt || 37 || TAŚV-ML 1.6.38 nāyaṃ doṣas tato naiva sārūpyasya pramāṇatā | nābhinno dhigamas tasmād ekāṃteneti niścayaḥ || 38 || TAŚV-ML 1.6.39 bhinna eveti cāyuktaṃ svayam ajñānatāptitaḥ | pramāṇasya ghaṭasyaiva paratvāt svārthaniścayāt || 39 || TAŚV-ML 1.6.40 cakṣurādi pramāṇaṃ ced acetanam apīṣyate | na sādhakatamatvasyābhāvāt tasyācitaḥ sadā || 40 || TAŚV-ML 1.6.41 citas tu bhāvane trādeḥ pramāṇatvaṃ na vāryate | tatsādhakatamatvasya kathaṃcid upapattitaḥ || 41 || TAŚV-ML 1.6.42 hānādivedanaṃ bhinnaṃ phalam iṣṭaṃ pramāṇataḥ | tadabhinnaṃ punaḥ svārthājñānavyāvartanaṃ samam || 42 || TAŚV-ML 1.6.43 syādvādāśrayaṇe yuktam etad apy anyathā na tu | hānādivedanasyāpi pramāṇādibhidekṣaṇāt || 43 || TAŚV-ML 1.6.44 yenaivārtho mayā jñātas tenaiva tyajyate dhunā | gṛhye to pekṣate ceti tadaikyaṃ kena neṣyate || 44 || TAŚV-ML 1.6.45 bhedaikāṃte punar na syāt pramāṇaphalatā gatiḥ | saṃtānāṃtaravatsveṣṭe py ekatrātmani saṃvidoḥ || 45 || TAŚV-ML 1.6.46 paryāyārthārpaṇād bhedo dravyārthād abhidās tu naḥ | pramāṇaphalayoḥ sākṣād asākṣād api tattvataḥ || 46 || TAŚV-ML 1.6.47 tatpramāṇān nayāc ca syāt tattvasyādhigamo paraḥ | sa svārthaś ca parārthaś ca jñānaśabdātmakāt tataḥ || 47 || TAŚV-ML 1.6.48 jñānaṃ matyādibhedena vakṣyamāṇaṃ prapaṃcataḥ | śabdas tu saptadhā vṛtto jñeyo vidhiniṣedhagaḥ || 48 || TAŚV-ML 1.6.49 tatra praśnavaśāt kaścid vidhau śabdaḥ pravartate | syād asty evākhilaṃ yadvatsvarūpādicatuṣṭayāt || 49 || TAŚV-ML 1.6.50 syān nāstyeva viparyāsād iti kaścin niṣedhane | syād dvaitam eva taddvaitād ity astitvaniṣedhayoḥ || 50 || TAŚV-ML 1.6.51 krameṇa yaugapadyād vā syād avaktavyam eva tat | syād asty avācyam eveti yathocitanayārpaṇāt || 51 || TAŚV-ML 1.6.52 syān nāsty avācyam eveti tata eva nigadyate | syād dvayāvācyam eveti saptabhaṃgyavirodhataḥ || 52 || TAŚV-ML 1.6.53 vākyevadhāraṇaṃ tāvad aniṣṭārthanivṛttaye | kartavyam anyathānuktasamatvāt tasya kutracit || 53 || TAŚV-ML 1.6.54 sarvathā tatprayoge pi sattvādiprāptivicchide | syātkāraḥ saṃprayujyetānekāṃtadyotakatvataḥ || 54 || TAŚV-ML 1.6.55 syāc chābdād apy anekāṃtasāmānyasvāvabodhane | śabdāṃtaraprayogo tra viśeṣapratipattaye || 55 || TAŚV-ML 1.6.56 so prayukto pi vā tajjñaiḥ sarvatrārthāt pratīyate | yathaivakāro yogādivyavacchedaprayojanaḥ || 56 || TA-ML 1.7 nirdeśasvāmitvasādhanādhikaraṇasthitividhānataḥ || 7 || TAŚV-ML 1.7.1 nirdeśādyaiś ca kartavyo dhigamaḥ kāṃścana prati | ity āha sūtram ācāryaḥ pratipādyānurodhataḥ || 1 || TAŚV-ML 1.7.2 yat kim ity anuyoge rthasvarūpapratipādanam | kārsntyato deśato vāpi sa nirdeśo vidāṃ mataḥ || 2 || TAŚV-ML 1.7.3 kasya cety anuyoge satyādhipatyanivedanaṃ | svāmitvaṃ sādhanaṃ kenety anuyoge tathā vacaḥ || 3 || TAŚV-ML 1.7.4 kveti paryanuyoge tu vaco dhikaraṇaṃ viduḥ | kiyac ciram iti praśne pratyuttaravacaḥ sthitiḥ || 4 || TAŚV-ML 1.7.5 katidhedam iti praśne vacanaṃ tattvavedinām | vidhānaṃ kīrtitaṃ śabdaṃ tat tv 'ajñānaṃ ca gamyatām || 5 || TAŚV-ML 1.7.6 tair arthādhigamo bhedāt syāt pramāṇanayātmabhiḥ | adhigamyasvabhāvair vā vastunaḥ karmasādhanaḥ || 6 || TAŚV-ML 1.7.7 bhāvā yena nirūpyaṃte tadrūpaṃ nāsti tattvataḥ | tatsvarūpavaco mithyety ayuktaṃ niḥpramāṇakam || 7 || TAŚV-ML 1.7.8 yat tad ekam anekaṃ ca rūpaṃ teṣāṃ pratīyate | pratyakṣato numānāc cābādhitād āgamād api || 8 || TAŚV-ML 1.7.9 niḥśeṣadharmanairātmyaṃ svarūpaṃ vastuno yadi | tadā na niḥsvarūpatvam anyathā dharmayuktatā || 9 || TAŚV-ML 1.7.10 na kaścit kasyacit svāmī saṃbaṃdhābhāvato ṃjasā | pārataṃtryavihīnatvāt siddhasyety apare viduḥ || 10 || TAŚV-ML 1.7.11 tathā syādvādasaṃbaṃdho bhāvānāṃ paramārthataḥ | svātaṃtryāt kiṃ na deśādiniyamodbhūtir īkṣyate || 11 || TAŚV-ML 1.7.12 dravyataḥ kṣetrataḥ kālabhāvābhyāṃ kasyacit svataḥ | pratyāsannakṛtaḥ siddhaḥ saṃbaṃdhaḥ kenacit sphuṭaḥ || 12 || TAŚV-ML 1.7.13 na kiṃcit kenacid vastu sādhyate san na cāpy asat | tato na sādhanaṃ nāmety anye te py asaduktayaḥ || 13 || TAŚV-ML 1.7.14 mokṣādisādhanābhyāsābhāvāsaktes tadarthinām | tatrāvidyāvilāseṣṭau kva muktiḥ pāramārthikī || 14 || TAŚV-ML 1.7.15 saṃvic cet saṃvid evety adoṣaḥ sā yady asādhanā | nityā syād anyathā siddhaṃ sādhanaṃ paramārthataḥ || 15 || TAŚV-ML 1.7.16 nityasarvagateṣv iṣṭau tasyāḥ saṃvittyasaṃbhavāt | kva vyavasthāpanānaṃśakṣaṇikajñānatattvavat || 16 || TAŚV-ML 1.7.17 ādhārādheyabhāvasya padārthānām ayogataḥ | tattvato vidyate nādhikaraṇaṃ kiṃcid ity asat || 17 || TAŚV-ML 1.7.18 sphuṭaṃ dravyaguṇādīnām ādhārādheyatāgateḥ | prasiddhibādhitatvena tadabhāvasya sarvathā || 18 || TAŚV-ML 1.7.19 nānavasthāprasaṃgo tra vyomnaḥ svāśrayatāsthiteḥ | sarvalokāśrayasyāṃtavihīnasya samaṃtataḥ || 19 || TAŚV-ML 1.7.20 vyomavatsarvabhāvānāṃ svapratiṣṭhānuṣaṃjanaṃ | kartuṃ naikāṃtato yuktaṃ sarvagatvānuṣaṃgavat || 20 || TAŚV-ML 1.7.21 asthiratvāt padārthānāṃ sthitir naivāsti tāttvikī | kṣaṇādūrdhvam itīcchaṃti kecit tad api durghaṭam || 21 || TAŚV-ML 1.7.22 niranvayakṣayaikāṃte saṃtānādyanavasthiteḥ | puṇyapāpādyanuṣṭhānābhāvāsakter nirūpaṇāt || 22 || TAŚV-ML 1.7.23 yathā caikakṣaṇasthāyī bhāvo hetoḥ samudbhavet | tathānekakṣaṇasthāyī kin na loke pratīyate || 23 || TAŚV-ML 1.7.24 kṣaṇamātrasthitiḥ siddhaivarjusūtranayād iha | dravyārthikanayād eva siddhā kālāṃtarasthitiḥ || 24 || TAŚV-ML 1.7.25 viśvam ekaṃ sadākārāviśeṣād ity asaṃbhavi | vidhānaṃ vāstavaṃ vastuny evaṃ kecit pralāpinaḥ || 25 || TAŚV-ML 1.7.26 sadākārāviśeṣasya nānārthānām apahnave | saṃbhavābhāvataḥ siddhe vidhānasyaiva tattvataḥ || 26 || TAŚV-ML 1.7.27 tad evaṃ mānataḥ siddhair nirdeśādibhir aṃjasā | yuktaṃ jīvādiṣūkteṣu nirūpaṇam asaṃśayam || 27 || TAŚV-ML 1.7.28 yathāgamam udāhāryā nirdeṣṭavyādayo budhaiḥ | niścayavyavahārābhyāṃ nayābhyāṃ mānato pi vā || 28 || TA-ML 1.8 satsaṃkhyākṣetrasparśanakālāṃtarabhāvālpabahutvaiś ca || 8 || TAŚV-ML 1.8.1 sadādibhiḥ prapaṃcena tattvārthādhigamaṃ muniḥ | saṃdidarśayiṣuḥ prāha sūtraṃ śiṣyānurodhataḥ || 1 || TAŚV-ML 1.8.2 nāstitvaikāṃtavicchittyai tāvat prāk ca prarūpaṇam | sāmānyato viśeṣāt tu jīvādyastitvabhidvide || 2 || TAŚV-ML 1.8.3 sanmātrāpahnave saṃvitsattvābhāvān na sādhanam | sveṣṭasya dūṣaṇaṃ vāsti nāniṣṭasya kathaṃcana || 3 || TAŚV-ML 1.8.4 grāhyagrāhakabhāvādiśūnyaṃ saṃvittimātrakam | na svataḥ siddhamārekābhāvāpatter aśeṣataḥ || 4 || TAŚV-ML 1.8.5 parato grahaṇe tasya grāhyagrāhakatāsthitiḥ | paropagamataḥ sā cet svataḥ sāpi na sidhyati || 5 || TAŚV-ML 1.8.6 kutaścid grāhakāt siddhaḥ parābhyupagamo yadi | grāhyagrāhakabhāvaḥ syāt tattvato nānyathā sthitiḥ || 6 || TAŚV-ML 1.8.7 grāhyagrāhakabhāvotaḥ siddhas sveṣṭasya sādhanāt | sarvathaivānyathā tasyānupapattir viniścayāt || 7 || TAŚV-ML 1.8.8 bādhyabādhakabhāvasyāpy abādhe niṣṭasādhanaṃ | svānyopagamataḥ siddhyen nety asāv api tāttvikam || 8 || TAŚV-ML 1.8.9 kāryakāraṇabhāvasyābhāve saṃvidakāraṇā | satī nityānyathā vyomāraviṃdādivadapramā || 9 || TAŚV-ML 1.8.10 sarvathaivāphalatvāc ca tasyāḥ sidhyen na vastutā | saphalatve punaḥ siddhā kāryakāraṇatāṃjasā || 10 || TAŚV-ML 1.8.11 vācyavācakatāpy evamiṣṭāniṣṭātmanoḥ svayam | sādhanād dūṣaṇāc cāpi vāgbhiḥ siddhānyathā na tat || 11 || TAŚV-ML 1.8.12 tatsatprarūpaṇaṃ yuktam ādāv eva vipaścitām | kvānyathā paradharmāṇāṃ nirūpaṇam anākulam || 12 || TAŚV-ML 1.8.13 nirdeśavacanād etadbhinnaṃ dravyādigocarāt | sanmātraviṣayīkurvadarthānastitvasādhanam || 13 || TAŚV-ML 1.8.14 gatyādimārgaṇāsthānaiḥ prapaṃcena nirūpaṇam | mithyādṛṣṭyādivikhyātaguṇasthānātmakātmanaḥ || 14 || TAŚV-ML 1.8.15 saṃkhyā saṃkhyāvato bhinnā na kācid iti kecana | saṃkhyāsaṃpratyayas teṣāṃ nirālaṃbaḥ prasajyate || 15 || TAŚV-ML 1.8.16 vāsanāmātrahetuś cet sā mithyākalpanātmikā | vastu sāpekṣikatvena sthaviṣṭhatvādidharmavat || 16 || TAŚV-ML 1.8.17 na cāpekṣikatā vyāptā nīrūpatvena gamyate | vastu satsv api nīlādirūpeṣv asyāḥ prasidvitaḥ || 17 || TAŚV-ML 1.8.18 sā caikatvādisaṃkhyeyaṃ sarveṣv artheṣu vāstavī | vidyamānāpi nirṇītiṃ kuryād dhetoḥ kutaścana || 18 || TAŚV-ML 1.8.19 pratikṣaṇavināśādi bahiraṃtaryathāsthiteḥ | svāvṛttyapāyavaicitryād bodhavaicitryaniṣṭhiteḥ || 19 || TAŚV-ML 1.8.20 yatraikatvaṃ kathaṃ tatra dvitvāder api saṃbhavaḥ | parasparavirodhāc cet tayor naivaṃ pratītitaḥ || 20 || TAŚV-ML 1.8.21 vastuny ekatra dṛṣṭasya parasparavirodhinaḥ | vṛttidharmakalāpasya nopālaṃbhāya kalpate || 21 || TAŚV-ML 1.8.22 syādvādavidviṣām eva virodhapratipādanāt | yathaikatvaṃ padārthasya tathā dvitvādi vāṃchatām || 22 || TAŚV-ML 1.8.23 yenaikatvaṃ svarūpeṇa tena dvitvādi kathyate | naivānaṃtātmano 'rthasyety astu kveyaṃ viruddhatā || 23 || TAŚV-ML 1.8.24 sarvathaivāsatāṃ nāsti virodhaḥ kūrmaromavat | satām api yathā dṛṣṭasveṣṭatattvaviśeṣavat || 24 || TAŚV-ML 1.8.25 sarvaṃ sarvātmakaṃ siddhyed evam ity atisākulam | sarvakāryodbhave sattvasyārthasyedṛkṣaśaktitaḥ || 25 || TAŚV-ML 1.8.26 vyaktyātmanānubhāvasya sarvātmatvaṃ na yujyate | sāṃkaryapratyayāpatter avyavasthānuṣaṃgataḥ || 26 || TAŚV-ML 1.8.27 tato nirbādhanād eva pratyayāt tattvaniṣṭhitau | saṃkhyāsaṃpratyayāt satyā tāttvikīti vyavasthitam || 27 || TAŚV-ML 1.8.28 sā naiva tattvato yeṣāṃ teṣāṃ dravyam asaṃkhyakam | saṃkhyāto tyantabhinnatvād guṇakarmādivan na kim || 28 || TAŚV-ML 1.8.29 samavāyavaśād evaṃ vyapadeśo na yujyate | tasyaikarūpatābhīṣṭe niyamākāraṇatvataḥ || 29 || TAŚV-ML 1.8.30 samavāyo na saṃkhyādi tadvatāṃ ghaṭane prabhuḥ | niraṃśatvādyathaivaikaḥ paramāṇuḥ sakṛt tava || 30 || TAŚV-ML 1.8.31 yugapan na viśeṣyaṃte tenaiva samavāyinaḥ | bhinnadeśādavṛttitvād anyathātiprasaṃgataḥ || 31 || TAŚV-ML 1.8.32 na khādibhir anekāṃtas teṣāṃ sāṃśatvaniścayāt | niraṃśatve pramābhāvād vyāpitvasya virodhataḥ || 32 || TAŚV-ML 1.8.33 viśeṣaṇaviśeṣyatvaṃ saṃbaṃdhaḥ samavāyibhiḥ | samavāyasya siddhyeta dvau vaḥ pratiniyāmakaḥ || 33 || TAŚV-ML 1.8.34 sann apy ayaṃ tatas tāvan nābhinnaḥ svamatakṣateḥ | bhinnaś cet sa svasaṃbaṃdhisaṃbaṃdho nyo sya kalpanāt || 34 || TAŚV-ML 1.8.35 so pi tadbhinnarūpaś ced anavasthopavarṇitā | tādātmyapariṇāmasya samavāyasya tu sthitiḥ || 35 || TAŚV-ML 1.8.36 gaṇanāmātrarūpeyaṃ saṃkhyoktātaḥ kathaṃcana | bhinnā vidhānato bhedagaṇanālakṣaṇādiha || 36 || TAŚV-ML 1.8.37 nivāsalakṣaṇaṃ kṣetraṃ padārthānāṃ na vāstavam | svasvabhāvavyavasthānād ity eke tadapeśalam || 37 || TAŚV-ML 1.8.38 rājñaḥ sati kurukṣetre tannivāsasya darśanāt | tasminn asati cādṛṣṭe vāstavasyāprabādhanāt || 38 || TAŚV-ML 1.8.39 pramāṇagocarasyāsya nāvastutvaṃ svatattvavat | nānumāgocarasyāpi vastutvaṃ na vyavasthitam || 39 || TAŚV-ML 1.8.40 sāmīpyādiparityāgād vyāpakasya parigrahāt | śarīre jīva ity adhikaraṇaṃ kṣetram anyathā || 40 || TAŚV-ML 1.8.41 trikālaviṣayārthopaśleṣaṇaṃ sparśanaṃ matam | kṣetrād anyatvabhāgvartamānārthaśleṣalakṣaṇāt || 41 || TAŚV-ML 1.8.42 dravyato 'nādiparyaṃte siddhe vastuny abādhite | sparśanasya pratikṣepas trikālasya na yujyate || 42 || TAŚV-ML 1.8.43 sthitim atsu padārtheṣu yo vadhiṃ darśayaty asau | kālaḥ pracakṣyate mukhyas tadanyaḥ svasthiteḥ paraḥ || 43 || TAŚV-ML 1.8.44 na kriyāmātrakaṃ kālo vyavahāraprayojanaḥ | mukhyakālādṛte siddhyed vartanālakṣaṇāt kvacit || 44 || TAŚV-ML 1.8.45 paratvam aparatvaṃ ca samadignatayoḥ satoḥ | samānaguṇayoḥ siddhaṃ tādṛkkālanibaṃdhanaṃ || 45 || TAŚV-ML 1.8.46 parāparādikālasya tattvahetvaṃtarān na hi | yato 'navasthitis tatrāpy anyahetuprakalpanāt || 46 || TAŚV-ML 1.8.47 svatas tattvatathātve ca sarvārthānāṃ na tad bhavet | vyāpyasiddher manīṣādir amūrtatvādidharmavat || 47 || TAŚV-ML 1.8.48 yathāpratītibhāvānāṃ svabhāvasya vyavasthitau | kāle parāparāditvaṃ svato stv anyatra tatkṛtam || 48 || TAŚV-ML 1.8.49 kvānyathā vyavatiṣṭhaṃte dharmādharmanabhāṃsy api | gatyādihetutāpatter jīvapudgalayoḥ svataḥ || 49 || TAŚV-ML 1.8.50 śarīravāṅmanaḥprāṇāpānādīn api pudgalāḥ | prāṇinām upakuryur na svatas teṣāṃ hi dehinaḥ || 50 || TAŚV-ML 1.8.51 jīvā vā cetanā na syuḥ kāyāḥ saṃtu svakās tathā | niṃbādir madhur astikto guḍādiḥ kālavidviṣām || 51 || TAŚV-ML 1.8.52 ekatrārhe hi dṛṣṭasya svabhāvasya kutaścana | kalpanā tadvijātīye sveṣṭatattvavidhātinī || 52 || TAŚV-ML 1.8.53 tasmāj jīvādibhāvānāṃ svato vṛttimatāṃ sadā | kālaḥ sādhāraṇo hetur vartanālakṣaṇaḥ svataḥ || 53 || TAŚV-ML 1.8.54 svahetor jāyamānasya kutaścid vinivartate | punaḥ prasūtitaḥ pūrvaṃ viraho ṃtaram iṣyate || 54 || TAŚV-ML 1.8.55 kāla eva sa ced iṣṭaṃ viśiṣṭatvān na bhedataḥ | sūcanaṃ tasya sūtre smin kathaṃcin na virudhyate || 55 || TAŚV-ML 1.8.56 atraupaśamikādīnāṃ bhāvānāṃ pratipattaye | bhāvo nāmādisūtrokto py uktas tattvānuyuktaye || 56 || TAŚV-ML 1.8.57 ete lpe bahavaś caite 'mībhyo 'rthātiviviktaye | kathyate lpabahutvaṃ tatsaṃkhyāto bhinnasaṃkhyayā || 57 || TAŚV-ML 1.8.58 pratyekaṃ saṃkhyayā pūrvaṃ niścitārthe pi piṃḍataḥ | kathyate lpabahutvaṃ yat tat tataḥ kiṃ na bhidyate || 58 || TAŚV-ML 1.8.59 iti prapaṃcataḥ sarvabhāvādhigatihetavaḥ | sadādayo nuyogāḥ syuste syādvādanayātmakāḥ || 59 || TAŚV-ML 1.8.60 sattvena niścitā bhāvā gamyaṃte saṃkhyayā budhaiḥ | saṃkhyātaḥ kṣetrato jñeyāḥ sparśanena ca kālataḥ || 60 || TAŚV-ML 1.8.61 tathāṃtarāc ca bhāvebhyo jñeyaṃ te lpabahutvataḥ | kramād iti tathaiteṣāṃ nirdeśo vyavatiṣṭhate || 61 || TAŚV-ML 1.8.62 praśnakramavaśād vāpi vineyānām asaṃśayam | nopālaṃbham avāpnoti pratyuttaravacaḥkramaḥ || 62 || TAŚV-ML 1.8.63 sāmānyenādhigamyaṃte viśeṣeṇa ca te yathā | jīvādayas tathā jñeyā vyāsenānyatra kīrtitāḥ || 63 || TA-ML 1.9 matiśrutāvadhimanaḥparyayakevalāni jñānam || 9 || TAŚV-ML 1.9.1 atha svabhedaniṣṭhasya jñānasyeha prasiddhaye | prāha pravādimithyābhiniveśavinivṛttaye || 1 || TAŚV-ML 1.9.2 jñānaṃ saṃlakṣitaṃ tāvad ādisūtre niruktitaḥ | matyādīny atra tadbhedāl lakṣaṇīyāni tattvataḥ || 2 || TAŚV-ML 1.9.3 matyāvaraṇavicchedaviśeṣān manyate yathā | mananaṃ manyate yāvat svārthe matir asau matā || 3 || TAŚV-ML 1.9.4 śrutāvaraṇaviśleṣaviśeṣāc chravaṇaṃ śrutam | śṛṇoti svārtham iti vā śrūyate smeti vāgamaḥ || 4 || TAŚV-ML 1.9.5 avadhyāvṛtividhvaṃsaviśeṣād avadhīyate | yena svārtho vadhānaṃ vā so vadhir niyataḥ sthitiḥ || 5 || TAŚV-ML 1.9.6 yan manaḥparyayāvāraparikṣayaviśeṣataḥ | . . . . . . .manaḥ paryeti yo pi vā || 6 || TAŚV-ML 1.9.7 sa manaḥparyayo jñeyo manonnārthā manogatāḥ | pareṣāṃ svamano vāpi tadālaṃbanamātrakam || 7 || TAŚV-ML 1.9.8 kṣāyopaśamikajñānāsahāyaṃ kevalaṃ matam | yadartham arthino mārgaṃ kevaṃte vā tad iṣyate || 8 || TAŚV-ML 1.9.9 matyādīnāṃ niruktyaiva lakṣaṇaṃ sūcitaṃ pṛthak | tatprakāśakasūtrāṇām abhāvād uttaratra hi || 9 || TAŚV-ML 1.9.10 yathādisūtre jñānasya cāritrasya ca lakṣaṇam | nirukter vyabhicāre hi lakṣaṇāṃtarasūcanam || 10 || TAŚV-ML 1.9.11 svatattvālpākṣaratvābhyāṃ viṣayālpatvato pi ca | mater ādau vaco yuktaṃ śrutāt tasya taduttaram || 11 || TAŚV-ML 1.9.12 matisaṃpūrvataḥ sāhacaryāt matyā kathaṃcana | pratyakṣatritayasyādāv avadhiḥ pratipādyate || 12 || TAŚV-ML 1.9.13 sarvastokaviśuddhitvāt tucchatvāc cāvadhidhvaneḥ | tataḥ paraṃ punarvācyaṃ manaḥparyayavedanam || 13 || TAŚV-ML 1.9.14 viśuddhataratāyogāt tasya sarvāvadher api | aṃte kevalam ākhyātaṃ prakarṣātiśayasthiteḥ || 14 || TAŚV-ML 1.9.14ef tasya nirvṛttyavasthāyām api sadbhāvaniścayāt | TAŚV-ML 1.9.15 jñānaśabdasya saṃbaṃdhaḥ pratyekaṃ bhujivanmataḥ | samūho jñānam ity asyāniṣṭārthasya nivṛttaye || 15 || TAŚV-ML 1.9.16 matyādīny eva saṃjñānam iti pūrvāvadhāraṇāt | matyajñānādiṣu dhvastasamyagjñānatvam ūhyate || 16 || TAŚV-ML 1.9.17 saṃjñānam eva tānīti parasmād avadhāraṇāt | teṣām ajñānatāpāstā mithyātvodayasaṃsṛtā || 17 || TAŚV-ML 1.9.18 matimātragrahād atra smṛtyāder jñānatā gatiḥ | tenākṣamatir evaikā jñānam ity apasāritam || 18 || TAŚV-ML 1.9.19 sānumā sopamānā ca sārthāpattyādikety api | saṃvādakatvatas tasyāḥ saṃjñānatvāvirodhataḥ || 19 || TAŚV-ML 1.9.20 śrutasyājñānatām icchaṃs tadvācaiva nirākṛtaḥ | svārthe kṣamativattasya saṃviditvena nirṇayāt || 20 || TAŚV-ML 1.9.21 jighraty atīṃdriyajñānam avadhyādivaco balāt | pratyākhyātasunirṇītabādhakatvena tadgateḥ || 21 || TAŚV-ML 1.9.22 siddhe hi kevalajñāne sarvārtheṣu sphuṭātmani | kārtsnyena rūpiṣu jñāneṣv avadhiḥ kena bādhyate || 22 || TAŚV-ML 1.9.23 paricittāgateṣv artheṣv evaṃ saṃbhāvyate na kim | manaḥparyayavijñānaṃ kasyacit prasphuṭākṛtiḥ || 23 || TAŚV-ML 1.9.24 svalpajñānaṃ samārabhya prakṛṣṭajñānam aṃtimam | kṛtvā tanmadhyato jñānatāratamyaṃ na hanyate || 24 || TAŚV-ML 1.9.25 na matiśrutayor aikyaṃ sāhacaryāt sahasthiteḥ | viśeṣābhāvato nāpi tato nānātvasiddhitaḥ || 25 || TAŚV-ML 1.9.26 sāhacaryam asiddhaṃ ca sarvadā tatsahasthitiḥ | naitayor aviśeṣaś ca paryāyārthanayārpaṇāt || 26 || TAŚV-ML 1.9.27 kāryakāraṇabhāvāt syāt tayor ekatvam ity api | viruddhaṃ sādhanaṃ tasya kathaṃcid bhedasādhanāt || 27 || TAŚV-ML 1.9.28 gocarābhedataś cen na sarvathā tadasiddhitaḥ | śrutasyāsarvaparyāyadravyagrāhitvavācy api || 28 || TAŚV-ML 1.9.29 kevalajñānavat sarvatattvārthagrāhitāsthiteḥ | mates tathātvaśūnyatvād anyathā svamatakṣateḥ || 29 || TAŚV-ML 1.9.30 iṃdriyāniṃdriyāyattavṛttitvam api sādhanam | na sādhīyo prasiddhatvāc chrutasyākṣānapekṣaṇāt || 30 || TAŚV-ML 1.9.31 nāniṃdriyanimittatvād īhanaśrutayor iha | tādātmyaṃ bahuveditvāc chrutasyehāvyapekṣayā || 31 || TAŚV-ML 1.9.32 avagrahagrahītasya vastuno bhedam īhate | vyaktamīhā śrutaṃ tv arthān parokṣān vividhān api || 32 || TAŚV-ML 1.9.33 śabdaṃ śrutvā tadarthānām avadhāraṇam iṣyate | yaiḥ śrutaṃ tair na labhyeta netrādimatijaṃ śrutam || 33 || TAŚV-ML 1.9.34 tasmān matiḥ śrutād bhinnā bhinnalakṣaṇayogataḥ | avadhyādivadarthādibhedāc ceti suniścitam || 34 || TAŚV-ML 1.9.35 sarvajñānam anadhyakṣaṃ pratyakṣo rthaḥ parisphuṭaḥ | iti kecid anātmajñāḥ pramāṇavyāhataṃ viduḥ || 35 || TAŚV-ML 1.9.36 pratyakṣam ātmani jñānam aparatrānumānikam | pratyātmavedyam āhaṃti tatparokṣatvakalpanām || 36 || TAŚV-ML 1.9.37 vijñānasya parokṣatve pratyakṣo rthaḥ svataḥ katham | sarvadā sarvathā sarvaḥ sarvasya na tathā bhavet || 37 || TAŚV-ML 1.9.38 tataḥ paraṃ ca vijñānaṃ kimartham upakalpyate | kādācitkatvasiddhyartham arthajñapter na sā parā || 38 || TAŚV-ML 1.9.39 vijñānād ity anadhyakṣāt kuto vijñāyate paraiḥ | liṃgāc cet tatparicchittir api liṃgāṃtarād iti || 39 || TAŚV-ML 1.9.40 kvāvasthānam anenaiva tatrārthāpattir āhatā | avijñātasya sarvasya jñāpakatvavirodhataḥ || 40 || TAŚV-ML 1.9.41 jñātāhaṃ bahirarthasya sukhādeś ceti nirṇayāt | svasaṃvedyatvataḥ puṃso na doṣa iti cen matam || 41 || TAŚV-ML 1.9.42 svasaṃvedyāṃtarād anyadvijñānaṃ kiṃ kariṣyate | karaṇena vinā kartuḥ karmaṇi vyāvṛtir na cet || 42 || TAŚV-ML 1.9.43 svasaṃvittikriyā na syāt svataḥ puṃso rthavittivat | yadi svātmā svasaṃvittāv ātmanaḥ karaṇaṃ matam || 43 || TAŚV-ML 1.9.43ef svārthavittau tadevāstu tato jñānaṃ sa eva naḥ | TAŚV-ML 1.9.44 karmatvenāparicchittir apratyakṣaṃ yadīṣyate | jñānaṃ tadā paro na syād adhyakṣas tata eva te || 44 || TAŚV-ML 1.9.45 tathāstv iti mataṃ dhvastaprāyaṃ na punar asya te | svavijñānaṃ tato dhyakṣam ātmavad avatiṣṭhate || 45 || TAŚV-ML 1.9.46 pratyakṣaṃ svaphalajñānaṃ karaṇaṃ jñānam anyathā | iti prābhākarī dṛṣṭiḥ sveṣṭavyāghātakāriṇī || 46 || TAŚV-ML 1.9.47 karmatvena paricchitter abhāvo hy ātmano yathā | phalajñānasya tadvac cet kutas tasya samakṣatā || 47 || TAŚV-ML 1.9.48 tatkarmatvaparicchittau phalajñānāṃtaraṃ bhavet | tatrāpy eva mato na syād avasthānaṃ kvacit sadā || 48 || TAŚV-ML 1.9.49 phalatvena phalajñāne pratīte cet samakṣatā | karaṇatvena tadjñāne kartṛtvenātmanīṣyatām || 49 || TAŚV-ML 1.9.50 tathā ca na parokṣatvam ātmano na parokṣatā | karaṇātmani vijñāne phalajñānatvavedinaḥ || 50 || TAŚV-ML 1.9.51 jñānaṃ jñānāṃtarād vedyaṃ svātmajñaptivirodhataḥ | prameyatvād yathā kuṃbha ity apy aślīlabhāṣitam || 51 || TAŚV-ML 1.9.52 jñānāṃtaraṃ yadā jñānād anyasmāt tena vidyate | tadānavasthitiprāpter anyathā hy aviniścayāt || 52 || TAŚV-ML 1.9.53 arthajñānasya vijñānaṃ nājñātam avabodhakam | jñāpakatvād yathā liṃgaṃ liṃgino nānyathā sthitiḥ || 53 || TAŚV-ML 1.9.54 pradhānapariṇāmatvāt sarvaṃ jñānam acetanam | sukhakṣmādivad ity ekapratīter apalāpinaḥ || 54 || TAŚV-ML 1.9.55 cetanātmatayā vitter ātmavat sarvadā dhiyaḥ | pradhānapariṇāmatvāsiddheś ceti nirūpaṇāt || 55 || TAŚV-ML 1.9.56 tatsvārthavyavasāyātmajñānaṃ cetanam aṃjasā | samyag ity adhikārāc ca saṃmatyādikabhedabhṛt || 56 || TA-ML 1.10 tatpramāṇe || 10 || TAŚV-ML 1.10.1 svarūpasaṃkhyayoḥ kecit pramāṇasya vivādinaḥ | tat pratyāha samāsena vidadhat tadviniścayam || 1 || TAŚV-ML 1.10.2 tad eva jñānam āstheyaṃ pramāṇaṃ neṃdriyādikam | pramāṇe eva tad jñānaṃ vaikatryādipramāṇavit || 2 || TAŚV-ML 1.10.3 nanu pramīyate yena pramāṇaṃ taditīraṇam | pramāṇalakṣaṇasya syādiṃdriyādeḥ pramāṇatā || 3 || TAŚV-ML 1.10.4 tatsādhakatamatvasyāviśeṣāt tāvatā sthitiḥ | prāmāṇyasyānyathā jñānaṃ pramāṇaṃ sakalaṃ na kim || 4 || TAŚV-ML 1.10.5 tatredaṃ ciṃtyate tāvad iṃdriyaṃ kimu bhautikam | cetanaṃ vā prameyasya paricchittau pravartate || 5 || TAŚV-ML 1.10.6 na tāvad bhautikaṃ tasyācetanatvād ghaṭādivat | mṛtadravyeṃdriyasyāpi tatra vṛttiprasaṃgataḥ || 6 || TAŚV-ML 1.10.7 pramātrādhiṣṭhitaṃ tac cet tatra varteta nānyathā | kiṃ na svāpādyavasthāyāṃ tadadhiṣṭhānasiddhitaḥ || 7 || TAŚV-ML 1.10.8 ātmā prayatnavāṃs tasyādhiṣṭhānān nāprayatnakaḥ | svāpādāv iti cet ko yaṃ prayatno nāma dehinaḥ || 8 || TAŚV-ML 1.10.9 prameye pramitāvābhimukhyaṃ caitad acetanam | yady akiṃcitkaraṃ tatra paṭavat kim apekṣate || 9 || TAŚV-ML 1.10.10 cetanaṃ caitad evāstu bhāveṃdriyam abādhitam | yat sādhakatamaṃ vittau pramāṇaṃ svārthayor iha || 10 || TAŚV-ML 1.10.11 etenaivottaraḥ pakṣaḥ ciṃtitaḥ saṃpratīyate | tato nācetanaṃ kiṃcit pramāṇam iti saṃsthitam || 11 || TAŚV-ML 1.10.12 arthagrahaṇayogyatvam ātmanaś cet anātmakam | sannikarṣaḥ pramāṇaṃ naḥ kathaṃcit kena vāryate || 12 || TAŚV-ML 1.10.13 tathāpariṇato hy ātmā pramiṇoti svayaṃ svabhuḥ | yadā tadāpi yujyeta pramāṇaṃ kartṛsādhanam || 13 || TAŚV-ML 1.10.14 pramātā bhinna evātmapramāṇād yasya darśane | tasyānyātmā pramātā syāt kin na bhedāviśeṣataḥ || 14 || TAŚV-ML 1.10.15 pramāṇaṃ yatra saṃbaṃddhaṃ sa pramāteti cen na kim | kāyaḥ saṃbaddhasadbhāvāt tasya tena kathaṃcana || 15 || TAŚV-ML 1.10.16 pramāṇaphalasaṃbaṃdho pramātaitena dūṣitaḥ | saṃyuktasamavāyasya siddheḥ pramitikāyayoḥ || 16 || TAŚV-ML 1.10.17 jñānātmakapramāṇena pramityā cātmanaḥ paraḥ | samavāyo na yujyeta tādātmyapariṇāmataḥ || 17 || TAŚV-ML 1.10.18 tato nātyaṃtiko bhedaḥ pramātuḥ svapramāṇataḥ | svāsaṃnirṇītarūpāyāḥ pramiteś ca phalātmanaḥ || 18 || TAŚV-ML 1.10.19 tathā ca yuktimatproktaṃ pramāṇaṃ bhāvasādhanam | sato pi śaktibhedasya paryāyārthād anāśrayāt || 19 || TAŚV-ML 1.10.20 syāt pramātā pramāṇaṃ syāt pramitiḥ svaprameyavat | ekāṃtābhedabhedau tu pramātrādigatau kva naḥ || 20 || TAŚV-ML 1.10.21 ekasyānekarūpatve virodho pi na yujyate | mecakajñānavatprāyaściṃtitaṃ caitadaṃjasā || 21 || TAŚV-ML 1.10.22 saṃyogādi punar yena sannikarṣo 'bhidhīyate | tatsādhakatamatvasya bhāvāt tasyāpramāṇatā || 22 || TAŚV-ML 1.10.23 satīṃdriyārthayos tāvat saṃyogenopajāyate | svārthapramitir ekāṃtavyabhicārasya darśanāt || 23 || TAŚV-ML 1.10.24 kṣitidravyeṇa saṃyogo nayanāder yathaiva hi | tasya vyomādināpyasti na ca tajjñānakāraṇam || 24 || TAŚV-ML 1.10.25 saṃyuktasamavāyaś ca śabdena saha cakṣuṣaḥ | śabdajñānam akurvāṇo rūpaciccakṣur eva kim || 25 || TAŚV-ML 1.10.26 saṃyuktasamavetārthasamavāyo py abhāvayan | śabdatvasya na netreṇa buddhiṃ rūpatvavitkaraḥ || 26 || TAŚV-ML 1.10.27 śrotrasyādyena śabdena samavāyaś ca tadvidam | akurvan na tv aśabdasya jñānaṃ kuryāt kathaṃ tu vaḥ || 27 || TAŚV-ML 1.10.28 tasyaivādim aśabdeṣu śabdatvena samaṃ bhaveta | samavetasamavāyaṃ sadvijñānam anādivat || 28 || TAŚV-ML 1.10.29 aṃtyaśabdeṣu śabdatve jñānam ekāṃtataḥ katham | vidadhīta viśeṣasyābhāve yaugasya darśane || 29 || TAŚV-ML 1.10.30 tathāgatasya saṃyuktaviśeṣaṇatayā dṛśā | jñānenādhīyamāne pi samavāyādivit kutaḥ || 30 || TAŚV-ML 1.10.31 yogyatāṃ kāṃcid āsādya saṃyogādir ayaṃ yadi | kṣityādivit tad eva syāt tadā naivāstu saṃmatā || 31 || TAŚV-ML 1.10.32 svātmā svāvṛtivicchedaviśeṣasahitaḥ kvacit | saṃvidaṃ janayann iṣṭaḥ pramāṇam avigānataḥ || 32 || TAŚV-ML 1.10.33 śaktiriṃdriyam ity etad anenaiva nirūpitaṃ | yogyatāvyatirekeṇa sarvathā tadasaṃbhavāt || 33 || TAŚV-ML 1.10.34 pramāṇaṃ yena sārūpyaṃ kathyate 'dhigatiḥ phalam | sannikarṣaḥ kutas tasya na pramāṇatvasaṃmataḥ || 34 || TAŚV-ML 1.10.35 sannikarṣe yathā saty apy arthādhigatiśūnyatā | sārūpye pi tathā seṣṭā kṣaṇabhaṃgādiṣu svayam || 35 || TAŚV-ML 1.10.36 svasaṃvidapramāṇatvaṃ sārūpyeṇa vinā yadi | kiṃ nārthavedanasyeṣṭaṃ pāraṃparyasya varjanāt || 36 || TAŚV-ML 1.10.37 sārūpyakalpane tatrāpy anavasthoditā na kim | pramāṇaṃ jñānam evāstu tato nānyad iti sthitam || 37 || TAŚV-ML 1.10.38 mithyājñānaṃ pramāṇaṃ na samyag ity adhikārataḥ | yathā yatrāvisaṃvādas tathā tatra pramāṇatā || 38 || TAŚV-ML 1.10.39 svārthe matiśrutajñānaṃ pramāṇaṃ deśataḥ sthitaṃ | avadhyādi tu kārtsnyena kevalaṃ sarvavastuṣu || 39 || TAŚV-ML 1.10.40 anupaplutadṛṣṭīnāṃ caṃdrādiparivedanam | tatsaṃkhyādiṣu saṃvādi na pratyāsannatādiṣu || 40 || TAŚV-ML 1.10.41 tathā grahoparāgādimātre śrutam avādhitam | nāṃgulidvitayādau tanmānabhede 'nyathā sthite || 41 || TAŚV-ML 1.10.42 nanūpaplutavijñānaṃ pramāṇaṃ kiṃ na deśataḥ | svapnādāv iti nāniṣṭaṃ tathaiva pratibhāsanāt || 42 || TAŚV-ML 1.10.43 pramāṇavyavahāras tu bhūyaḥ saṃvādam āśritaḥ | gaṃdhadravyādivadbhūyo visaṃvādaṃ tadanyathā || 43 || TAŚV-ML 1.10.44 yeṣām ekāṃtato jñānaṃ pramāṇam itarac ca na | teṣāṃ viplutavijñānapramāṇetaratā kutaḥ || 44 || TAŚV-ML 1.10.45 svarūpe sarvavijñānapramāṇatve matakṣatiḥ | bahirvikalpavijñānapramāṇatve pramāṃtaram || 45 || TAŚV-ML 1.10.46 na caikatra pramāṇatvāpramāṇatve virodhinī | pratyakṣatvaparokṣatve yathaikatrāpi saṃvidi || 46 || TAŚV-ML 1.10.47 svasaṃvinmātratodhyakṣā yathā buddhis tathā yadi | vedyākāravinirmuktā tadā sarvasya buddhatā || 47 || TAŚV-ML 1.10.48 tayā yathā parokṣatvaṃ hṛtsaṃvitter ato pi cet | buddhāder api jāyeta jāḍyaṃ mānavivarjitam || 48 || TAŚV-ML 1.10.49 yaiva buddheḥ svayaṃ vittir vedyākāravimuktatā | saivety adhyakṣataiveṣṭā tasyāṃ kimaparokṣatā || 49 || TAŚV-ML 1.10.50 sarveṣām api vijñānaṃ svavedyātmani vedakam | nānyavedyātmanīti syād viruddhākāram aṃjasā || 50 || TAŚV-ML 1.10.51 svavyāpārasamāsakto nyavyāpāranirutsukaḥ | sarvo bhāvaḥ svayaṃ vakti syādvādanyāyaniṣṭhatām || 51 || TAŚV-ML 1.10.52 caṃdre caṃdratvavijñānam anyatsaṃkhyāpravedanam | pratyāsannatvavic cānyatvekādyākāravin na cet || 52 || TAŚV-ML 1.10.53 haṃta mecakavijñānaṃ tathā sarvajñatā kutaḥ | prasiddhyed īśvarasyeti nānākāraikavitsthitiḥ || 53 || TAŚV-ML 1.10.54 eka eveśvarajñānasyākāraḥ sarvavedakaḥ | tādṛśo yadi saṃbhāvyaḥ kiṃ brahmaivaṃ na te matam || 54 || TAŚV-ML 1.10.55 taccetanetarākārakaraṃbitavapuḥ svayam | bhāvaikam eva sarvasya saṃvittibhavanaṃ param || 55 || TAŚV-ML 1.10.56 yady ekasya viruddhyeta nānākārāvabhāsitā | tadā nānārthabodho pi naikākāro vatiṣṭhate || 56 || TAŚV-ML 1.10.57 nānā jñānāni neśasya kalpanīyāni dhīmatā | kramāt sarvajñatāhāner anyathā nanu saṃdhitaḥ || 57 || TAŚV-ML 1.10.58 tasmād ekam anekātmaviruddham api tattvataḥ | siddhaṃ vijñānam anyac ca vastusāmarthyataḥ svayam || 58 || TAŚV-ML 1.10.59 pramāṇam avisaṃvādi jñānām ity upavarṇyate | kaiścit tatrāvisaṃvādo yady ākāṃkṣānivartanam || 59 || TAŚV-ML 1.10.60 tadā svapnādivijñānaṃ pramāṇam anuṣajyate | tataḥ kasyacid artheṣu paritoṣasya bhāvataḥ || 60 || TAŚV-ML 1.10.61 arthakriyā sthitiḥ proktā vimuktiḥ sā na tatracet | śābdādāv iva tadbhāvo stv abhiprāyanivedanāt || 61 || TAŚV-ML 1.10.62 prāmāṇyaṃ vyavahāreṇa śāstraṃ mohanivartanam | tato paryanuyojyāś cet tatraite vyavahāriṇaḥ || 62 || TAŚV-ML 1.10.63a śāstreṇa kriyatāṃ teṣāṃ kathaṃ mohanivartanam | tadaniṣṭau tu śāstrāṇāṃ pratītir vyāhatā na kim || 63a || TAŚV-ML 1.10.63 yuktyā yan na ghaṭāmeti dṛṣṭvāpi śraddadhe na tat | iti bruvan pramāṇatvaṃ yuktyā śraddhātum arhati || 63 || TAŚV-ML 1.10.64 tathāsati pramāṇasya lakṣaṇaṃ nāvatiṣṭhate | parihartum ativyāpter aśakyatvāt kathaṃcana || 64 || TAŚV-ML 1.10.65 kṣaṇakṣayādibodhe vimuktyabhāvāc ca dūṣyate | pratyekṣe pi kim avyāptyā taduktaṃ naiva lakṣaṇam || 65 || TAŚV-ML 1.10.66 kṣaṇikeṣu vibhinneṣu paramāṇuṣu sarvataḥ | saṃbhavo py avimokṣasya na pratyakṣānumānayoḥ || 66 || TAŚV-ML 1.10.67 ajñātārthaprakāśaś cel lakṣaṇaṃ paramārthataḥ | gṛhītagrahaṇān na syād anumānasya mānatā || 67 || TAŚV-ML 1.10.68 pratyakṣeṇa gṛhīte pi kṣaṇikatvādivastuni | samāropavyavacchedāt prāmāṇyaṃ laiṃgikasya cet || 68 || TAŚV-ML 1.10.69 smṛtyādivedanasyātaḥ pramāṇatvam apīṣyatām | mānadvaividhyavidhvaṃsanibaṃdhanam abādhitam || 69 || TAŚV-ML 1.10.70 mukhyaṃ prāmāṇyam adhyakṣe 'numāne vyāvahārikam | iti bruvan na bauddhaḥ syāt pramāṇe lakṣaṇadvayam || 70 || TAŚV-ML 1.10.71 tatrāpūrvārthavijñānaṃ niścitaṃ bādhavarjitam | pramāṇam iti yo py āha so py etena nirākṛtaḥ || 71 || TAŚV-ML 1.10.72 gṛhītagrahaṇābhedād anumānādi saṃvidaḥ | pratyabhijñānanirṇītanityaśabdādivastuṣu || 72 || TAŚV-ML 1.10.73 pratyakṣaṃ pratyabhijñā ced grahītagrahaṇaṃ bhavet | tato nyac cet tathāpy evaṃ pramāṇāṃtaratā ca te || 73 || TAŚV-ML 1.10.74 pratyakṣeṇāgrahīte rthe pratyabhijñā pravartate | pūrvottaravivartaikagrāhāc cen nākṣajatvataḥ || 74 || TAŚV-ML 1.10.75 pūrvottaravivartākṣajñānābhyāṃ so pajanyate | tanmātram iti cet kve yaṃ tadbhinnaikatvavedinī || 75 || TAŚV-ML 1.10.76 vivartābhyām abhedaś ced ekatvasya kathaṃcana | tadgrāhiṇyāḥ kathaṃ na syāt pūrvārthatvaṃ smṛter iva || 76 || TAŚV-ML 1.10.77 tattvārthavyavasāyātmajñānaṃ mānam itīyatā | lakṣaṇena gatārthatvād vyartham anyam anyadviśeṣaṇam || 77 || TAŚV-ML 1.10.78 gṛhītam agṛhītaṃ vā svārthaṃ yadi vyavasyati | tan na loke na śāstreṣu vijahāti pramāṇatām || 78 || TAŚV-ML 1.10.79 bādhavarjitatāpy eṣā nāparā svārthaniścayāt | sa ca prabādhyate ceti vyāghātān mugdhabhāṣitam || 79 || TAŚV-ML 1.10.80 bādhakodayataḥ pūrvaṃ vartate svārthaniścayaḥ | tasyodaye tu bādhyetety etad apy avicāritam || 80 || TAŚV-ML 1.10.81 apramāṇād api jñānāt pravṛtter anuṣaṃgataḥ | bādhakodbhūtitaḥ pūrvaṃ pramāṇaṃ viphalaṃ tataḥ || 81 || TAŚV-ML 1.10.82 bādhakābhāvavijñānāt pramāṇatvasya niścaye | pravṛttyaṃge tad eva syāt pratipattuḥ pravartakam || 82 || TAŚV-ML 1.10.83 tasyāpi ca pramāṇatvaṃ bādhakābhāvavedanāt | parasmād ity avasthānaṃ ka nāmaivaṃ labhemahi || 83 || TAŚV-ML 1.10.84 bādhakābhāvabodhasya svārthanirṇītir eva cet | bādhakāṃtaraśūnyatvanirṇītiḥ prathame tra sā || 84 || TAŚV-ML 1.10.85 saṃpratyayo yathā yatra tathā tatrāstv itīraṇe | bādhakābhāvavijñānaparityāgaḥ samāgataḥ || 85 || TAŚV-ML 1.10.86 yac cārthavedane bādhābhāvajñānaṃ tad eva naḥ | syād arthasādhanaṃ bādhasadbhāvajñānam anyathā || 86 || TAŚV-ML 1.10.87 tatra deśāṃtaradīni vāpekṣya yadi jāyate | tadā suniścitaṃ bādhābhāvajñānaṃ na cānyathā || 87 || TAŚV-ML 1.10.88 aduṣṭakāraṇārabdham ity etac ca viśeṣaṇam | pramāṇasya na sāphalyaṃ prayātyavyabhicārataḥ || 88 || TAŚV-ML 1.10.89 duṣṭakāraṇajanyasya svārthanirṇītyasaṃbhavāt | sarvasya vedanasyotthaṃ tata evānumānataḥ || 89 || TAŚV-ML 1.10.90 svārthaniścāyakatvenāduṣṭakāraṇajanyatā | tathā ca tattvam ity etatparasparasamāśritam || 90 || TAŚV-ML 1.10.91 yadi kāraṇadoṣasyābhāvajñānaṃ ca gamyate | jñānasyāduṣṭahetūtthā tadā syād anavasthitiḥ || 91 || TAŚV-ML 1.10.92 hetudoṣavihīnatvajñānasyāpi pramāṇatā | svahetudoṣaśūnyatvajñānāt tasyāpi sā tataḥ || 92 || TAŚV-ML 1.10.93 gatvā sudūram ekasya tadabhāve pi mānatā | yadīṣṭā tadvad eva syād ādyajñānasya sā na kim || 93 || TAŚV-ML 1.10.94 svataḥ sarvapramāṇānāṃ prāmāṇyam iti kecana | yataḥ svato 'satī śaktiḥ kartuṃ nānyena śakyate || 94 || TAŚV-ML 1.10.95 teṣāṃ svato pramāṇatvam ajñānānāṃ bhaven na kim | tata eva viśeṣasyābhāvāt sarvatra sarvathā || 95 || TAŚV-ML 1.10.96 yathārthabodhakatvena pramāṇatvaṃ vyavasthitam | arthānyathātvahetūtthadoṣajñānād apohyate || 96 || TAŚV-ML 1.10.97 tathā mithyāvabhāsitvād apramāṇatvam āditaḥ | arthayāthātmyahetūtthaguṇajñānād apohyate || 97 || TAŚV-ML 1.10.98 yady athārthānyathābhāvābhāvajñānaṃ nigadyate | arthayāthātmyavijñānam apramāṇatvabādhakam || 98 || TAŚV-ML 1.10.99 tathaivāstv arthayāthātmyābhāvajñānaṃ svataḥ satām | arthānyathātvavijñānaṃ pramāṇatvāpavādakam || 99 || TAŚV-ML 1.10.100 vijñānakāreṇa doṣābhāvaḥ prajñāyate guṇaḥ | yathā tathā guṇābhāvo doṣaḥ kiṃ nātra manyate || 100 || TAŚV-ML 1.10.101 yathā ca jātamātrasyāduṣṭā netrādayaḥ svataḥ | jātyaṃdhādes tathā duṣṭāḥ śiṣṭais te kiṃ na lakṣitāḥ || 101 || TAŚV-ML 1.10.102 dhūmādayo yathāgnyādīn vinā na syuḥ svabhāvataḥ | dhūmābhāsādayas tadvat tair vinā saṃty abādhitāḥ || 102 || TAŚV-ML 1.10.103 yathā śabdāḥ svatas tattvapratyāyanaparās tathā | śabdābhāsās tathā mithyāpadārthapratipādakāḥ || 103 || TAŚV-ML 1.10.104 duṣṭe vaktari śabdasya doṣas tat saṃpratīyate | guṇo guṇavatīti syād vaktradhīnam idaṃ dvayam || 104 || TAŚV-ML 1.10.105 yathā vaktṛguṇair doṣaḥ śabdānāṃ vinivartyate | tathā guṇo pi taddoṣair iti spṛṣṭam abhīkṣyate || 105 || TAŚV-ML 1.10.106 yathā ca vakrabhāvena na syur doṣās tadāśrayāḥ | tadvad eva guṇā na syur meghadhvānādivaddhruvam || 106 || TAŚV-ML 1.10.107 tataś ca codanābuddhir na pramāṇaṃ na vā pramā | āptānāptopadeśotthabuddhes tattvaprasiddhitaḥ || 107 || TAŚV-ML 1.10.108 evaṃ samatvasaṃsiddhau pramāṇatvetaratvayoḥ | svata eva dvayaṃ siddhaṃ sarvajñāneṣv itītare || 108 || TAŚV-ML 1.10.109 tannānabhyāsakāle pi tathā bhāvānuṣaṃgataḥ | na ca pratīyate tādṛk paratas tattvanirṇayāt || 109 || TAŚV-ML 1.10.110 dvayaṃ parata eveti kecit tad api sākulam | svabhyastaviṣaye tasya parāpekṣānabhīkṣaṇāt || 110 || TAŚV-ML 1.10.111 tatra pravṛttisāmarthyāt pramāṇatvaṃ pratīyate | pramāṇasyārthavattvaṃ cen nānavasthānuṣaṃgataḥ || 111 || TAŚV-ML 1.10.112 pramāṇena pratīte rthe yat tad deśopasarpaṇam | sā pravṛttiḥ phalasyāptis tasyāḥ sāmarthyam iṣyate || 112 || TAŚV-ML 1.10.113 prasūtir vā sajātīyavijñānasya yadā tadā | phalaprāptir api jñātā sāmarthyaṃ nānyathā sthitiḥ || 113 || TAŚV-ML 1.10.114 tadvijñānasya cānyasmāt pravṛttibalato yadi | tadānavasthitis tāvat kenātra pratihanyate || 114 || TAŚV-ML 1.10.115 svatas tadbalato jñānaṃ pramāṇaṃ cet tathā na kim | prathamaṃ kathyate jñānaṃ pradveṣo nirnibaṃdhanam || 115 || TAŚV-ML 1.10.116 etenaiva sajātīyajñānotpattau niveditā | anavasthānyatas tasya pramāṇatvavyavasthiteḥ || 116 || TAŚV-ML 1.10.117 na ca sāmarthyavijñāne prāmāṇyānavadhāraṇe | tannibaṃdhanam ādyasya jñānasyaitat prasiddhyati || 117 || TAŚV-ML 1.10.118 jñātaprāmāṇyato mānāt pravṛttau kena vāryate | parasparāśrayo doṣo vṛttiprāmāṇyasaṃvidoḥ || 118 || TAŚV-ML 1.10.119 avijñātapramāṇatvāt pravṛttiś cedvṛthā bhavet | prāmāṇyavedanaṃ vṛtteḥ kṣaure nakṣatrapṛṣṭivat || 119 || TAŚV-ML 1.10.120 arthasaṃśayato vṛttir anenaiva nivāritā | anarthasaṃśayād vāpi nivṛttir viduṣām iva || 120 || TAŚV-ML 1.10.121 paralokaprasiddhyartham anuṣṭhānaṃ pramāṇataḥ | siddhaṃ tasya bahukleśavittatyāgātmakatvataḥ || 121 || TAŚV-ML 1.10.122 iti bruvan mahāyātrāvivāhādiṣu vartanam | saṃdehād abhimanyena jāḍyād eva mahātamāt || 122 || TAŚV-ML 1.10.123 tasmāt prekṣāvatāṃ yuktā pramāṇād eva niścitāt | sarvapravṛttir anyeṣāṃ saṃśayāder api kvacit || 123 || TAŚV-ML 1.10.124 prekṣāvatā punar jñeyā kadācit kasyacit kvacit | aprekṣakāritāpy evam anyatrāśeṣavedinaḥ || 124 || TAŚV-ML 1.10.125 tatrābhyāsāt pramāṇatvaṃ niścitaḥ svata eva naḥ | anabhyāse tu parata ity āhuḥ kecid aṃjasā || 125 || TAŚV-ML 1.10.126 tac ca syādvādinām eva svārthaniścayanāt sthitam | na tu svaniścayonmuktaniḥśeṣajñānavādinām || 126 || TAŚV-ML 1.10.127 svataḥ pramāṇatā yasya tasyaiva parataḥ katham | tadaivaikatra naivātaḥ syādvādo sti virodhataḥ || 127 || TAŚV-ML 1.10.128 naitatsādhu pramāṇasyānekarūpatvaniścayāt | prameyasya ca nirbhāgatattvavādas tu bādhyate || 128 || TAŚV-ML 1.10.129 tatra yat parato jñānam anabhyāse pramāṇatām | yāti svataḥ svarūpe tat tām iti kvaikarūpatā || 129 || TAŚV-ML 1.10.130 svārthayor api yasya syād anabhyāsāt pramāṇatā | pratikṣaṇavivartādau tasyāpi parato na kim || 130 || TAŚV-ML 1.10.131 syādvādo na viruddho taḥ syāt pramāṇaprameyayoḥ | svadravyādivaśād vāpi tasya sarvatra niścayaḥ || 131 || TAŚV-ML 1.10.132 nanv asiddhaṃ pramāṇaṃ kiṃ svarūpeṇa nirūpyate | śaśaśṛṃgavad ity eke tad apy unmattabhāṣitam || 132 || TAŚV-ML 1.10.133 sveṣṭāniṣṭārthayor jñātur vidhānapratiṣedhayoḥ | siddhiḥ pramāṇasaṃsiddhyabhāve sti na hi kasyacit || 133 || TAŚV-ML 1.10.134 nanu pramāṇasaṃsiddhiḥ pramāṇāṃtarato yadi | tadānavasthitir no cet pramāṇānveṣaṇaṃ vṛthā || 134 || TAŚV-ML 1.10.135 ādyapramāṇataḥ syāc cet pramāṇāṃtarasādhanam | tataś cādyapramāṇasya siddher anyonyasaṃśrayaḥ || 135 || TAŚV-ML 1.10.136 prasiddhenāprasiddhasya vidhānam iti nottaram | prasiddhasyāvyavasthānāt pramāṇavirahe kvacit || 136 || TAŚV-ML 1.10.137 parānurodhamātreṇa prasiddho rtho yadīṣyate | pramāṇasādhanas tadvatpramāṇaṃ kiṃ na sādhanam || 137 || TAŚV-ML 1.10.138 parābhyupagamaḥ kena siddhyatīty api ca dvayoḥ | samaḥ paryanuyogaḥ syāt samādhānaṃ ca nādhikam || 138 || TAŚV-ML 1.10.139 tatpramāṇaprameyādivyavahāraḥ pravartate | sarvasyāpy avicāreṇa svapnādivad itītare || 139 || TAŚV-ML 1.10.140 teṣāṃ saṃvittimātraṃ syād anyad vā tattvam aṃjasā | siddhaṃ svato yathā tadvatpramāṇam apare viduḥ || 140 || TAŚV-ML 1.10.141 yathā svātaṃtryam abhyastaviṣaye 'sya pratīyate | prameyasya tathā neti na pramānveṣaṇaṃ vṛthā || 141 || TAŚV-ML 1.10.142 parato pi pramāṇatvenabhyastaviṣaye kvacit | nānāvasthānuṣajyeta tata eva vyavasthiteḥ || 142 || TAŚV-ML 1.10.143 dṛṣṭādṛṣṭanimittānāṃ vaicitryād iha dehinām | jāyate kvacid abhyāso 'nabhyāso vā kathaṃcana || 143 || TAŚV-ML 1.10.144 tatprasiddhena mānena svato siddhasya sādhanam | prameyasya yathā tadvatpramāṇasyeti dhīdhanāḥ || 144 || TAŚV-ML 1.10.145 evaṃ vicārato mānasvarūpe tu vyavasthite | tatsaṃkhyānaprasiddhyarthaṃ sūtre dvitvasya sūcanāt || 145 || TAŚV-ML 1.10.146 pramāṇam ekam eveti kecit tāvat kudṛṣṭayaḥ | pratyakṣamukhyam anyasmād arthanirṇītyasaṃbhavāt || 146 || TAŚV-ML 1.10.147 teṣāṃ tatkiṃ svataḥ siddhaṃ pratyakṣāṃtarayo pi vā | svasya sarvasya cety etad bhavet paryanuyojanam || 147 || TAŚV-ML 1.10.148 svasyaiva cet svataḥ siddhaṃ naṣṭaṃ gurvādikīrtanam | tadavyaktapramāṇatvasiddhyabhāvāt kathaṃcana || 148 || TAŚV-ML 1.10.149 pratyakṣāṃtarato vāpyasiddhau syād anavasthitiḥ | kvacit svato 'nyato veti syādvādāśrayaṇaṃ param || 149 || TAŚV-ML 1.10.150 sarvasyāpi svato dhyakṣapramāṇam iti cen matiḥ | kenāvagamyatām etadadhyakṣād yogividviṣām || 150 || TAŚV-ML 1.10.151 pramāṇāṃtarato jñāne naikamānavyavasthitiḥ | apramāṇād gatāv eva pratyakṣaṃ kimu poṣyate || 151 || TAŚV-ML 1.10.152 pratyakṣam anumānaṃ ca pramāṇe iti kecana | teṣām api kuto vyāptiḥ siddhyen mānāṃtarād vinā || 152 || TAŚV-ML 1.10.153 pratyakṣānupalaṃbhābhyāṃ na tāvat tatprasādhanam | tayoḥ sannihitārthatvāt trikālāgocaratvataḥ || 153 || TAŚV-ML 1.10.154 kāraṇānupalaṃbhāc cet kāryakāraṇatānumā | vyāpakānupalaṃbhāc ca vyāpyavyāpakatānumā || 154 || TAŚV-ML 1.10.155 tadvyāptisiddhir apy anyānumānād iti na sthitiḥ | parasparam api vyāptisiddhāv anyonyam āśrayaḥ || 155 || TAŚV-ML 1.10.156 yogipratyakṣato vyāptisiddhir ity api durghaṭam | sarvatrānumitijñānābhāvāt sakalayoginaḥ || 156 || TAŚV-ML 1.10.157 parārthānumitau tasya vyāpāro pi na yujyate | ayoginaḥ svayaṃ vyāptim ajānānaḥ janān prati || 157 || TAŚV-ML 1.10.158 yogino pi prati vyarthaḥ svasvārthānumitāv iva | samāropaviśeṣasyābhāvāt sarvatra yoginām || 158 || TAŚV-ML 1.10.159 etenaiva hatādeśayogipratyakṣato gatiḥ | saṃbaṃdhasyāsphuṭaṃ dṛṣṭety anumānaṃ nirarthakam || 159 || TAŚV-ML 1.10.160 tasyāviśadarūpatve pratyakṣatvaṃ virudhyate | pramāṇāṃtaratāyāṃ tu dve pramāṇe na tiṣṭhataḥ || 160 || TAŚV-ML 1.10.161 na cāpramāṇato jñānād yukto vyāptiviniścayaḥ | pratyakṣādiprameyasyāpy evaṃ nirṇītasaṃgataḥ || 161 || TAŚV-ML 1.10.162 pratyakṣaṃ mānasaṃ yeṣāṃ saṃbaṃdhaṃ liṃgaliṃginoḥ | vyāptyā jānāti te py arthe tīṃdriye kimu kurvate || 162 || TAŚV-ML 1.10.163 yatrākṣāṇi pravartaṃte mānasaṃ tatra vartate | no nyatrākṣādivaidhuryaprasaṃgāt sarvadehinām || 163 || TAŚV-ML 1.10.164 saṃbaṃdho tīṃdriyārtheṣu niścīyetānumānataḥ | tadvyāptiś cānumānenānyena yāvat pravartate || 164 || TAŚV-ML 1.10.165 pratyakṣaniścitavyāptir anumāno navasthitiḥ | nivartyate tathānyonyasaṃśrayaśceti kecana || 165 || TAŚV-ML 1.10.166 teṣāṃ tanmānasaṃ jñānaṃ spaṣṭaṃ na pratibhāsate | aspaṣṭaṃ ca kathaṃ nāma pratyakṣam anumānavat || 166 || TAŚV-ML 1.10.167 tarkaś caivaṃ pramāṇaṃ syāt smṛtisaṃjñā ca kiṃ na vaḥ | mānasatvāvisaṃvādāviśeṣān nānumān yathā || 167 || TAŚV-ML 1.10.168 tarkāder mānase dhyakṣe yadi liṃgānapekṣiṇaḥ | syād aṃtarbhavanaṃ siddhis tato dhyakṣānumānayoḥ || 168 || TAŚV-ML 1.10.169 tadā mateḥ pramāṇatvaṃ nāmāṃtaravṛtto stu naḥ | tadvad evāvisaṃvādāc chrutasyeti pramātrayam || 169 || TAŚV-ML 1.10.170 nākṣaliṃgavibhinnāyāḥ sāmagryā vacanātmanaḥ | samudbhūtasya bodhasya mānāṃtaratayā sthiteḥ || 170 || TAŚV-ML 1.10.171 yatreṃdriyamanodhyakṣaṃ yogipratyakṣam eva vā | laiṃgikaṃ vā śrutaṃ tatra vṛtter mānāṃtaraṃ bhavet || 171 || TAŚV-ML 1.10.172 pratyakṣād anumānasya mā bhūt tarhi vibhinnatā | tadarthe vartamānatvāt sāmagrībhitsamā śrutiḥ || 172 || TAŚV-ML 1.10.173 śabdaliṃgākṣasāmagrībhedād yeṣāṃ pramātr ayaṃ | teṣām aśabdaliṃgākṣajanmajñānaṃ pramāṃtaram || 173 || TAŚV-ML 1.10.174 yogipratyakṣam apy akṣasāmagrījanitaṃ na hi | sarvārthāgocaratvasya prasaṃgād asmadādivat || 174 || TAŚV-ML 1.10.175 pratyakṣaṃ viśadaṃ jñānaṃ yogītarajaneṣu cet | smaraṇāder avaiśadyād apratyakṣatvam āgatam || 175 || TAŚV-ML 1.10.176 liṃgaśabdānapekṣatvād anumāgamatā ca na | saṃvādān nāpramāṇatvam iti saṃkhyā pratiṣṭhitā || 176 || TAŚV-ML 1.10.177 etenaiva catuḥpaṃcaṣaṭpramāṇābhidhāyināṃ | sveṣṭasaṃkhyākṣatir jñeyā smṛtyādes tadvibhedataḥ || 177 || TAŚV-ML 1.10.178 tadvakṣyamāṇakān sūtradvayasāmarthyataḥ sthitaḥ | dvitvasaṃkhyāviśeṣo trākalaṃkair abhyadhāyi yaḥ || 178 || TAŚV-ML 1.10.179 pratyakṣaṃ viśadaṃ jñānaṃ tridhā śrutam aviṣṇutam | parokṣaṃ pratyabhijñādī pramāṇe iti saṃgrahaḥ || 179 || TAŚV-ML 1.10.180 tridhā pratyakṣam ity etatsūtravyāhatam īkṣyate | pratyakṣātīṃdriyatvasya niyamād ity apeśalam || 180 || TAŚV-ML 1.10.181 atyakṣasya svasaṃvittiḥ pratyakṣasyāvirodhataḥ | vaiśadyāṃśasya sadbhāvāt vyavahāraprasiddhitaḥ || 181 || TAŚV-ML 1.10.182 pratyakṣam ekam evoktaṃ mukhyaṃ pūrṇetarātmakam | akṣam ātmānam āśritya vartamānam atīṃdriyam || 182 || TAŚV-ML 1.10.183 parāptahatayākhyātaṃ parokṣaṃ tu matiśrutam | śabdārthaśrayaṇād evaṃ na doṣaḥ kaścid īkṣyate || 183 || TA-ML 1.11 ādye parokṣam || 11 || TAŚV-ML 1.11.1 ādye parokṣam ity āha sūtrapāṭhakramād iha | jñeyādyatā matir mukhyā śrutasya guṇabhāvataḥ || 1 || TAŚV-ML 1.11.2 buddhau tiryagavasthānān mukhyaṃ vādyatvam etayoḥ | avadhyāditrayāpekṣaṃ kathaṃcin na virudhyate || 2 || TAŚV-ML 1.11.3 parokṣam iti nirdeśo jñānam ity anuvartanāt | tato matiśrute jñānaṃ parokṣam iti nirṇayaḥ || 3 || TAŚV-ML 1.11.4 dvayor ekena nāyuktā samānāśrayatā yathā | godau grāma iti prāyaḥ prayogasyopalakṣaṇāt || 4 || TAŚV-ML 1.11.5 pramāṇe iti vā dvitve pratijñāte pramāṇayoḥ | pramāṇam iti varteta parokṣam iti saṃgatau || 5 || TAŚV-ML 1.11.6 jñānānuvartanāt tatra nājñānasya parokṣatā | pramāṇasyānuvṛtter na parokṣasyāpramāṇatā || 6 || TAŚV-ML 1.11.7 akṣebhyo hi parāvṛttaṃ parokṣaṃ śrutam iṣyate | yathā tathā smṛtiḥ saṃjñā ciṃtā cābhinibodhikam || 7 || TAŚV-ML 1.11.8 avagrahādivijñānam akṣād ātmā vidhānataḥ | parāvṛttatayāmnātaṃ pratyakṣam api deśataḥ || 8 || TAŚV-ML 1.11.9 aspaṣṭaṃ vedanaṃ kecid arthānālaṃbanaṃ viduḥ | manorājyādi vijñānaṃ yathaivety eva durghaṭam || 9 || TAŚV-ML 1.11.10 spaṣṭasyāpy avabodhasya nirālaṃbanatāptitaḥ | yathā caṃdradvayajñānasyeti kvārthasya niṣṭhitaḥ || 10 || TAŚV-ML 1.11.11 anālaṃbanatā vyāptir na spaṣṭatvasya te yathā | aspaṣṭatvasya tadviddhi laiṃgikasyārthavattvataḥ || 11 || TAŚV-ML 1.11.12 tasyānarthāśrayatve rthe syāt pravartakatā kutaḥ | saṃbaṃdhāc cen na tasyāpi tathātve nupapattitaḥ || 12 || TAŚV-ML 1.11.13 liṃgaliṃgidhiyor evaṃ pāraṃparyeṇa vastuni | pratibaṃdhāt tadābhāsaśūnyayor apy avaṃcanam || 13 || TAŚV-ML 1.11.14 maṇiprabhāmaṇijñāne pramāṇatvaprasaṃgataḥ | pāraṃparyān maṇau tasya pratibaṃdhāviśeṣataḥ || 14 || TAŚV-ML 1.11.15 tac cānumānam iṣṭaṃ cen na dṛṣṭāṃtaḥ prasiddhyati | pramāṇatvavyavasthāne numānasyārthalabdhitaḥ || 15 || TAŚV-ML 1.11.16 maṇipradīpaprabhayor maṇibuddhyābhidhāvataḥ | mithyājñānaviśeṣe pi viśeṣo rthakriyāṃ prati || 16 || TAŚV-ML 1.11.17 yathā tathā yathārthatve py anumānaṃ tadobhayoḥ | nārthakriyānurodhena pramāṇatvaṃ vyavasthitam || 17 || TAŚV-ML 1.11.18 dṛṣṭaṃ yad eva tatprāptam ity ekatvāvirodhataḥ | pratyakṣaṃ kasyacit tac cen na syād dhāṃtaṃ virodhataḥ || 18 || TAŚV-ML 1.11.19 apramāṇatvapakṣe pi tasya dṛṣṭāṃtatā kṣatiḥ | pramāṇāṃtaratāyāṃ tu saṃkhyā na vyavatiṣṭhate || 19 || TAŚV-ML 1.11.20 tataḥ sālaṃbanaṃ siddham anumānaṃ pramātvataḥ | pratyakṣavadviparyāso vānyathā syād durātmanām || 20 || TAŚV-ML 1.11.21 arthasyāsaṃbhave bhāvāt pratyakṣe pi pramāṇatām | tadavyāptaṃ pramāṇatvam arthavattvena manyatām || 21 || TAŚV-ML 1.11.22 prāpyārthāpekṣayeṣṭaṃ cet tathādhyakṣe pi te stu tat | tathā vādhyakṣam apy arthānālaṃbanam upasthitam || 22 || TAŚV-ML 1.11.23 anumānam avastv eva sāmānyam avalaṃbate | prāpayaty artham ity etat sacetānāpya mokṣate || 23 || TAŚV-ML 1.11.24 tasmād vastv eva sāmānyaviśeṣātmakam aṃjasā | viṣayīkurute dhyakṣaṃ yathā tadvac ca laiṃgikam || 24 || TAŚV-ML 1.11.25 smṛtyādiśrutaparyaṃtam aspaṣṭam api tattvataḥ | svārthālaṃbanam ity arthaśūnyaṃ tannibham eva naḥ || 25 || TA-ML 1.12 pratyakṣam anyat || 12 || TAŚV-ML 1.12.1 mipratyakṣam anyad ity āha parokṣād uditāt paraṃ | avadhyāditrayaṃ jñānaṃ pramāṇaṃ cānuvṛttitaḥ || 1 || TAŚV-ML 1.12.2 jñānagrahaṇasaṃbaṃdhāt kevalāvadhidarśane | vyudasyete pramāṇābhisaṃbaṃdhād apramāṇatā || 2 || TAŚV-ML 1.12.3 samyag ity adhikārāc ca vibhaṃgajñānavarjanaṃ | pratyakṣam iti śabdāc ca parāpekṣān nivartanam || 3 || TAŚV-ML 1.12.4 pratyakṣalakṣaṇaṃ prāhuḥ spaṣṭaṃ sākāram aṃjasā | dravyaparyāyasāmānyaviśeṣārthātmavedanam || 4 || TAŚV-ML 1.12.5 sūtrakārā iti jñeyam ākalaṃkāvabodhane | pradhānaguṇabhāvena lakṣaṇasyābhidhānataḥ || 5 || TAŚV-ML 1.12.6 lakṣaṇaṃ samam etāvān viśeṣo 'śeṣagocaraṃ | akramaṃ karaṇātītam akalaṃkaṃ mahīyasām || 6 || TAŚV-ML 1.12.7 etac cāsti sunirṇītāsaṃbhavadbādhakatvataḥ | svasaṃvittivad ity ukta vyāsato nyatra gamyatām || 7 || TAŚV-ML 1.12.8 pratyakṣaṃ kalpanāpoḍham abhrāṃtam iti kecana | teṣām aspaṣṭarūpā syāt pratītiḥ kalpanāthavā || 8 || TAŚV-ML 1.12.9 svārthavyavasitir nānyā gatir asti vicārataḥ | abhilāpavatī vittis tadyogyā vāpi sā yataḥ || 9 || TAŚV-ML 1.12.10 tatrādyakalpanāpoḍhe pratyakṣe siddhasādhanam | spaṣṭe tasminn avaiśadyavyavacchedasya sādhanāt || 10 || TAŚV-ML 1.12.11 aspaṣṭapratibhāsāyāḥ pratīter anapohane | pratyakṣasyānumānāder bhedaḥ kenāvabudhyate || 11 || TAŚV-ML 1.12.12 svārthavyavasitis tu syāt kalpanā yadi saṃmatā | tadā lakṣaṇam etat syād asaṃbhāvy eva sarvathā || 12 || TAŚV-ML 1.12.13 saṃhṛtya sarvataś cittaṃ stimitenāṃtarātmanā | sthito pi cakṣuṣā rūpaṃ svaṃ ca spaṣṭaṃ vyavasyati || 13 || TAŚV-ML 1.12.14 punar vikalpayan kiṃcid āsīn me svārthaniścayaḥ | īdṛg ity eva budhyena prāgiṃdriyagatāv api || 14 || TAŚV-ML 1.12.15 tato nyathāsmṛtir na syāt kṣaṇikatvādivat punaḥ | abhyāsādiviśeṣas tu nānyaḥ svārthaviniścayāt || 15 || TAŚV-ML 1.12.16 tadakalpakam arthasya sāmarthyena samudbhavāt | arthakṣaṇavad ity eke na viruddhasyaiva sādhanam || 16 || TAŚV-ML 1.12.17 jātyādyātmakabhāvasya sāmarthyena samudbhavāt | savikalpakam eva syāt pratyakṣaṃ sphuṭam aṃjasā || 17 || TAŚV-ML 1.12.18 yathāvabhāsato kalpāt pratyakṣāt prabhavann api | tatpṛṣṭhato vikalpaḥ syāt tathāthākṣāc ca sa sphuṭaḥ || 18 || TAŚV-ML 1.12.19 na ca jātyādirūpatvam arthasyāsiddham aṃjasā | nirbādhabodhavidhvastasamastāreki tattvataḥ || 19 || TAŚV-ML 1.12.20 saṃketasmaraṇopāyā dṛṣṭasaṃkalpanātmikā | naiṣā vyavasitiḥ spaṣṭā tato yuktākṣajanmani || 20 || TAŚV-ML 1.12.21 svato hi vyavasāyātmapratyakṣaṃ sakalaṃ matam | abhidhānādyapekṣāyām anyonyāśrayaṇāt tayoḥ || 21 || TAŚV-ML 1.12.22 svābhidhānaviśeṣasya niścayo yady apekṣate | svābhilāṣāṃtaraṃ nūnam anavasthā tadā na kim || 22 || TAŚV-ML 1.12.23 gatvā sudūram apy evam abhidhānasya niścaye | svābhilāpānapekṣasya kimu nārthasya niścayaḥ || 23 || TAŚV-ML 1.12.24 abhidhānaviśeṣaś cet svasminn arthe ca niścayam | kurvan dṛṣṭaḥ svaśaktyaiva liṃgādyarthe pi tādṛśaḥ || 24 || TAŚV-ML 1.12.25 śābdasya niścayo rthasya śabdāpekṣo stv abādhitaḥ | liṃgajanmākṣajanmā ca tadapekṣo bhidhīyate || 25 || TAŚV-ML 1.12.26 tataḥ pratyakṣam āstheyaṃ mukhyaṃ vā deśato pi vā | syān nirvikalpakaṃ siddhaṃ yuktyā syāt savikalpakaṃ || 26 || TAŚV-ML 1.12.27 sarvathā nirvikalpatve svārthavyavasitiḥ kutaḥ | sarvathā savikalpatve tasya syāc chabdakalpanā || 27 || TAŚV-ML 1.12.28 savitarkavicārā hi paṃca vijñānadhātavaḥ | nirūpaṇānusmaraṇavikalpenāvikalpakāḥ || 28 || TAŚV-ML 1.12.29 ity evaṃ svayam iṣṭatvān naikāṃtenāvikalpakaṃ | pratyakṣaṃ yuktam āsthātuṃ parasyāpi virodhataḥ || 29 || TAŚV-ML 1.12.30 vidhūtakalpanājālaṃ yogipratyakṣam eva cet | sarvathā lakṣaṇāvyāptidoṣaḥ kenāsya vāryate || 30 || TAŚV-ML 1.12.31 laukikī kalpanāpoḍhā yato dhyakṣaṃ tad eva cet | śāstrīyā sāsti tatreti naikāṃtenāvikalpakam || 31 || TAŚV-ML 1.12.32 tadapāye ca buddhasya na syād dharmopadeśanā | kuṭyāder yā na sā tasyety etatpūrvaṃ viniścitaṃ || 32 || TAŚV-ML 1.12.33 ye pi cātmamano kṣārthasannikarṣodbhavaṃ viduḥ | pratyakṣaṃ neśvarādhyakṣaṃ saṃgrahas taiḥ kṛto bhavet || 33 || TAŚV-ML 1.12.34 neśvarasyākṣajajñānaṃ sarvārthaviṣayatvataḥ | nākṣaiḥ sarvārthasaṃbaṃdhaḥ sahaikasyāsti sarvathā || 34 || TAŚV-ML 1.12.35 yogajāj jñāyate yat tu jñānaṃ dharmaviśeṣataḥ | na saṃnikarṣajaṃ tasmād iti na vyāpi lakṣaṇaṃ || 35 || TAŚV-ML 1.12.36 sautrādivṛttir adhyakṣam ity apy etena ciṃtitaṃ | tasyā vicāryamāṇāyā virodhaś ca pramāṇataḥ || 36 || TAŚV-ML 1.12.37 puṃsaḥ satsaṃprayoge yad iṃdriyāṇāṃ prajāyate | tad eva vedanaṃ yuktaṃ pratyakṣam iti kecana || 37 || TAŚV-ML 1.12.38 tatsvārthavyavasāyātmavidhā pratyakṣam aṃjasā | jñānaṃ viśadam anyat tu parokṣam iti saṃgrahaḥ || 38 || TA-ML 1.13 matiḥ smṛtiḥ saṃjñā ciṃtābhinibodha ity anarthāṃtaram || 13 || TAŚV-ML 1.13.1 matyādiṣv avabodheṣu smṛtyādīnām asaṃgrahaḥ | ity āśaṃkyāha matyādisūtraṃ matyātmanāṃ vide || 1 || TAŚV-ML 1.13.2 matir eva smṛtiḥ saṃjñā ciṃtā vābhinibodhakam | nārthāṃtaraṃ matijñānāvṛticchedaprasūtitaḥ || 2 || TAŚV-ML 1.13.3 iti śabdāt prakārārthād buddhir medhā ca gṛhyate | prajñā ca pratibhābhāvaḥ saṃbhavopamitī tathā || 3 || TAŚV-ML 1.13.4 kathaṃcid vyapadeśādibhede py etadabhinnatā | na virodham adhiṣṭhātum īṣṭe prātītikatvataḥ || 4 || TAŚV-ML 1.13.5 buddhir mateḥ prakāraḥ syād arthagrahaṇaśaktikā | medhā smṛteḥ tathā śabdasmṛtiśaktir manasvinām || 5 || TAŚV-ML 1.13.6 ūhāpohātmikā prajñā ciṃtāyāḥ pratibhopamā | sādṛśyopādhike bhāve sādṛśye tadviśeṣaṇe || 6 || TAŚV-ML 1.13.7 pravartamānā keṣāṃcid dṛṣṭā sādṛśyasaṃvidaḥ | saṃjñāyāḥ saṃbhavādy astu laiṃgikasya tathāgateḥ || 7 || TAŚV-ML 1.13.8 pratyekam iti śabdasya tataḥ saṃgatir iṣyate | samāptau ceti śabdo yaṃ sūtre smin na virudhyate || 8 || TAŚV-ML 1.13.9 smṛteḥ pramāṇatāpāye saṃjñāyā na pramāṇatā | tadapramāṇatāyāṃ tu ciṃtā na vyavatiṣṭhate || 9 || TAŚV-ML 1.13.10 tadapratiṣṭhitau kvātra mānaṃ nāma pravartate | tadapravartane dhyakṣaprāmāṇyaṃ nāvatiṣṭhate || 10 || TAŚV-ML 1.13.11 tataḥ pramāṇaśūnyatvāt prameyasyāpi śūnyatā | sāpi mānād vinā neti kim apy astīti sākulam || 11 || TAŚV-ML 1.13.12 tasmāt pravartakatvena pramāṇatve tra kasyacit | smṛtyādīnāṃ pramāṇatvaṃ yuktam uktaṃ ca kaiścana || 12 || TAŚV-ML 1.13.13 akṣajñānair anusmṛtya pratyabhijñāya ciṃtayet | ābhimukhyena tadbhedān viniścitya pravartate || 13 || TAŚV-ML 1.13.14 akṣajñānair viniścitya sarva eva pravartate | iti bruvan svacittādau pravartata iti smṛteḥ || 14 || TAŚV-ML 1.13.15 gṛhītagrahaṇāt tatra na smṛteś cet pramāṇatā | dhārāvāhyakṣavijñānasyaivaṃ labhyeta kena sā || 15 || TAŚV-ML 1.13.16 viśiṣṭasyopayogasyābhāve sāpi na cen matā | tadabhāve smaraṇe py akṣajñānavanmānatāstu naḥ || 16 || TAŚV-ML 1.13.17 smṛtyā svārthaṃ paricchidya pravṛttau na ca bādhyate | yena prekṣāvatāṃ tasyāḥ pravṛttir vinivāryate || 17 || TAŚV-ML 1.13.18 smṛtimūlābhilāṣāder vyavahāraḥ pravartakaḥ | na pramāṇaṃ yathā tadvadakṣadhīmūlikā smṛtiḥ || 18 || TAŚV-ML 1.13.19 ity ācakṣaṇiko nāmānumāmaṃsta pṛthakpramā | pratyakṣaṃ taddhi tanmūlam iti cārvākatāgatiḥ || 19 || TAŚV-ML 1.13.20 svārthaprakāśakatvena pramāṇam anumā yadi | smṛtir astu tathā nābhilāṣādis tadabhāvataḥ || 20 || TAŚV-ML 1.13.21 samāropavyavacchedas samaḥ smṛtyanumānataḥ | svārthe pramāṇatā tena naikatrāpi nivāryate || 21 || TAŚV-ML 1.13.22 smṛtir na laiṃgikaṃ liṃgajñānābhāve pi bhāvataḥ | saṃbaṃdhasmṛtivan na syād anavasthānam anyathā || 22 || TAŚV-ML 1.13.23 parāparānumānānāṃ kalpanasya prasaṃgataḥ | vivakṣitānumānasyāpy anumānāṃtarāj janau || 23 || TAŚV-ML 1.13.24 nāpramāṇātmano smṛtyā saṃbaṃdhaḥ siddham ṛcchati | pramāṇānarthakatvasya prasaṃgāt sarvavastuni || 24 || TAŚV-ML 1.13.25 smṛtis tad iti vijñānam arthātīte bhavet katham | syād arthavad iti sveṣṭaṃ yāti bauddhasya lakṣyate || 25 || TAŚV-ML 1.13.26 pratyakṣam arthavan na syād atīte rthe samudbhavat | tasya smṛtivad evaṃ hi tadvad eva ca laiṃgikam || 26 || TAŚV-ML 1.13.27 nārthāj janmopapadyeta pratyakṣasya smṛter iva | tadvat sa eva tadbhāvād anyathā na kṣaṇakṣayaḥ || 27 || TAŚV-ML 1.13.28 arthākāratvato dhyakṣaṃ yadarthasya prabodhakaṃ | tata eva smṛtiḥ kiṃ na svārthasya pratibodhakā || 28 || TAŚV-ML 1.13.29 aspaṣṭatvena cen nānumāne py evaṃ prasaṃgataḥ | prāpyārthenārthavattā ced anumānāyāḥ smṛter na kim || 29 || TAŚV-ML 1.13.30 manasā janyamānatvāt saṃskārasahakāriṇā | sarvatrārthānapekṣeṇa smṛtir nārthavatī yadi || 30 || TAŚV-ML 1.13.31 tadā saṃskāra eva syāt pravṛttis tannibaṃdhanā | tatrāsaṃbhavato rthe ced vyaktam īśvaraceṣṭitam || 31 || TAŚV-ML 1.13.32 pratyakṣaṃ mānasaṃ jñānaṃ smṛter yasyāḥ prajāyate | sā hi pramāṇasāmagrīvartinī syāt pravartikā || 32 || TAŚV-ML 1.13.33 pramāṇatvād yathā liṃgiliṃgasaṃbaṃdhasaṃsmṛtiḥ | liṃgijñānaphalety āha sāmagrīmānavādinaḥ || 33 || TAŚV-ML 1.13.34 tad apy asaṃgataṃ liṃgijñānasyaiva prasaṃgataḥ | pratyakṣatvakṣater liṃgatatphalāyāḥ smṛter iva || 34 || TAŚV-ML 1.13.35 pratyakṣavatsmṛteḥ sākṣātphale svārthaviniścaye | kiṃ sādhakatamatvena prāmāṇyaṃ nopagamyate || 35 || TAŚV-ML 1.13.36 pāraṃparyeṇa hānādijñānaṃ ca phalam īkṣyate | tasyās tadanusmṛtyaṃtaryāthārthyavṛttito rthinaḥ || 36 || TAŚV-ML 1.13.37 pratyabhijñāya ca svārthaṃ vartamāno yato rthabhāk | mataṃ tatpratyabhijñānaṃ pramāṇaṃ paramanyathā || 37 || TAŚV-ML 1.13.38 tadvidhaikatvasādṛśyagocaratvena niścitaṃ | saṃkīrṇavyatikīrṇatvavyatirekeṇa tattvataḥ || 38 || TAŚV-ML 1.13.39 tena tu na punar jātamadanāṃkuragocaraṃ | sādṛśyapratyabhijñānaṃ pramāṇaṃ naikatātmani || 39 || TAŚV-ML 1.13.40 ekatvagocaraṃ na syād ekatve mānam aṃjasā | sādṛśye yathā tasmiṃs tādṛśe yam iti grahaḥ || 40 || TAŚV-ML 1.13.41 tad ity atītavijñānaṃ dṛśyamānena naikatāṃ | vetti nedam iti jñānam atīteneti kecana || 41 || TAŚV-ML 1.13.42 tatsiddhasādhanaṃ jñānadvitayaṃ hy etad iṣyate | mānadṛṣṭe rthaparyāye dṛśyamāne ca bhedataḥ || 42 || TAŚV-ML 1.13.43 dravyeṇa tadbalodbhūtajñānam ekatvasādhanam | dṛṣṭekṣyamāṇaparyāyavyāpiny anyat tato matam || 43 || TAŚV-ML 1.13.44 kṣayopaśamatas tac ca niyataṃ syāt kutaścana | anādiparyayavyāpi dravyasaṃvittito sti naḥ || 44 || TAŚV-ML 1.13.45 tayā yāvat svatīteṣu paryāyeṣv asti saṃsmṛtiḥ | kena tadvyāpini dravye pratyabhijñāsya vāryate || 45 || TAŚV-ML 1.13.46 bālako haṃ ya evāsaṃ sa eva ca kumārakaḥ | yuvāno madhyamo vṛddho 'dhunāsmīti pratītitaḥ || 46 || TAŚV-ML 1.13.47 smṛtiḥ kin nānubhūteṣu svayaṃ bhedeṣv aśeṣataḥ | pratyabhijñānahetuḥ syād iti codyaṃ na yuktimat || 47 || TAŚV-ML 1.13.48 tādṛkṣayogyatāhāneḥ tadbhāve tv asti sāṃgināṃ | vyabhicārī hi tan nānyo hetuḥ sarvaḥ samīkṣyate || 48 || TAŚV-ML 1.13.49 malāvṛtamaṇer vyaktir yathānekavidhekṣyate | karmāvṛtātmanas tadvadyogyatā vividhā na kim || 49 || TAŚV-ML 1.13.50 nanv astv ekatvasādṛśyapratītir nārthagocarā | saṃvādābhāvato vyomakeśapāśapratītivat || 50 || TAŚV-ML 1.13.51 tatra yo nāma saṃvādaḥ pramāṇāṃtarasaṃgamaḥ | so dhyakṣe pi na saṃbhāvya iti te kva pramāṇatā || 51 || TAŚV-ML 1.13.52 pratyakṣaviṣaye tāvan nānumānasya saṃgatiḥ | tasya svalakṣaṇe vṛttyabhāvād ālaṃbanātmani || 52 || TAŚV-ML 1.13.53 tatrādhyakṣāṃtarasyāpi na vṛttiḥ kṣaṇabhaṃgini | tathaiva siddhasaṃvādasyānavasthā tathā na kim || 53 || TAŚV-ML 1.13.54 prāpya svalakṣaṇe vṛttir yathādhyakṣānumānayoḥ | pratyakṣasya tathā kiṃ na saṃjñayā saṃpratīyate || 54 || TAŚV-ML 1.13.55 tayālaṃbitam anyac cet prāptam anyatsvalakṣaṇaṃ | pratyakṣeṇānumānena kiṃ tad eva bhavanmate || 55 || TAŚV-ML 1.13.56 gṛhītaprāptayor evādhyāropāc cet tad eva tat | samānaṃ pratyabhijñāyāṃ sarve paśyaṃtu saddhiyaḥ || 56 || TAŚV-ML 1.13.57 pratyabhijñānamānatve pramāṇaṃ nānyathety api | tatra yuktānumānasyotthānābhāvaprasaṃgataḥ || 57 || TAŚV-ML 1.13.58 tatra liṃge tad evedam iti jñānaṃ nibaṃdhanam | laiṃgikasyānumānaṃ ced anavasthā prasajyate || 58 || TAŚV-ML 1.13.59 liṃgapratyavamarśeṇa vinā nāsty eva laiṃgikam | vibhinnaḥ so numānāc cet pramāṇāṃtaram āgatam || 59 || TAŚV-ML 1.13.60 saṃvādo bādhavaidhuryaniścayaś cet sa vidyate | sarvatra pratyabhijñāne pratyakṣādāv ivāṃjasā || 60 || TAŚV-ML 1.13.61 pratyakṣaṃ bādhakaṃ tāvan na saṃjñānasya jātucit | tadbhinnagocaratvena paralokamater iva || 61 || TAŚV-ML 1.13.62 yatra pravartate jñānaṃ svayaṃ tatraiva sādhakam | bādhakaṃ vā parasya syān nānyatrātiprasaṃgataḥ || 62 || TAŚV-ML 1.13.63 adṛśyānupalabdhiś ca bādhikā tasya na pramā | dṛśyā dṛṣṭis tu sarvatrāsiddhā tadgocare sadā || 63 || TAŚV-ML 1.13.64 yat sat tat sarvaṃ kṣaṇikaṃ sarvathaiva vilakṣaṇaṃ | tato 'nyatra pratīghātāt sattvasyārthakriyākṣateḥ || 64 || TAŚV-ML 1.13.65 arthakriyākṣatis tatra kramavṛttivirodhataḥ | tadvirodhas tato naṃśaḥ syān nāpekṣāvighātataḥ || 65 || TAŚV-ML 1.13.66 itīyaṃ vyāpakā dṛṣṭir nityatvaṃ haṃti vastunaḥ | sādṛśyaṃ ca tataḥ saṃjñā bādhikety api durghaṭam || 66 || TAŚV-ML 1.13.67 kṣaṇapradhvaṃsinaḥ saṃtaḥ sarvathaiva vilakṣaṇāḥ | iti vyāpter asiddhatvād viprakṛṣṭārthaśaṃkinām || 67 || TAŚV-ML 1.13.68 nityānāṃ viprakṛṣṭānām abhāve bhāvaniścayāt | kutaścid vyāptisaṃsiddhir āśrayeta yadā tadā || 68 || TAŚV-ML 1.13.69 nedaṃ nairātmakaṃ jīvaccharīram iti sādhayet | prāṇādimattvato syaivaṃ vyatirekaprasiddhitaḥ || 69 || TAŚV-ML 1.13.70 kṣaṇike pi viruddhyete bhāvenaṃśe kramākramau | svārthakriyā ca sattvaṃ ca tato nekāṃtavṛtti tat || 70 || TAŚV-ML 1.13.71 nihaṃti sarvathaikāṃtaṃ sādhayet pariṇāminaṃ | bhavet tatra na bhāve tatpratyabhijñā kathaṃcana || 71 || TAŚV-ML 1.13.72 nityaikāṃte na sā tāvat paurvāparyaviyogataḥ | nāśaikāṃte pi caikatvasādṛśyāghaṭanāt tathā || 72 || TAŚV-ML 1.13.73 nityānityātmake tv arthe kathaṃcid upalakṣyate | jātyaṃtare virudhyeta pratyabhijñā na sarvathā || 73 || TAŚV-ML 1.13.74 nīlasaṃvedanasyārthe nīle siddhe pramāṇatā | tatra tasyāṃ ca siddhāyāṃ nīlo rthas tena siddhyati || 74 || TAŚV-ML 1.13.75 ity anyonyāśritaṃ nāsti yathābhyāsabalāt kvacit | svataḥ prāmāṇyasaṃsiddher adhyasvārthasaṃvidaḥ || 75 || TAŚV-ML 1.13.76 tadekatvasya saṃsiddhau pratyabhijñā tadāśrayā | pramāṇaṃ tatpramāṇatve tayā vastvekatā gatiḥ || 76 || TAŚV-ML 1.13.77 ityanyonyāśritir na syāt svataḥ prāmāṇyasiddhitaḥ | svabhyāsāt pratyabhijñāyās tato nyatrānumānataḥ || 77 || TAŚV-ML 1.13.78 pratyabhijñāṃtarād ādyapratyabhijñārthasādhane | yān avasthā samā sāpi pratyakṣārthaprasādhane || 78 || TAŚV-ML 1.13.79 pratyakṣāṃtarataḥ siddhā svataḥ sā cen nivartate | pratyabhijñāṃtarād etat tathābhūtān nivartatām || 79 || TAŚV-ML 1.13.80 sādṛśyapratyabhijñānam etenaiva vicāritam | pramāṇaṃ svārthasaṃvādād apramāṇaṃ tato nyathā || 80 || TAŚV-ML 1.13.81 bhedābhedavikalpābhyāṃ sādṛśyaṃ yena dūṣyate | vaisādṛśyaṃ kutas tasya padārthānāṃ prasidhyatu || 81 || TAŚV-ML 1.13.82 samānākāratā spaṣṭā pratyakṣaṃ pratibhāsate | vartamāneṣu bhāveṣu yathā bhinnasvabhāvatā || 82 || TAŚV-ML 1.13.83 tadavidyābalād iṣṭā kalpanaikatvabhāsinī | sādṛśyabhāsinī ceti vāgavidyodayād dhruvam || 83 || TAŚV-ML 1.13.84 saṃbaṃdhaṃ vyāptito rthānāṃ viniścitya pravartate | yena tarkaḥ sa saṃvādāt pramāṇaṃ tatra gamyate || 84 || TAŚV-ML 1.13.85 saṃbaṃdho vastu sannarthakriyākāritvayogataḥ | sveṣṭārthatattvavat tatra ciṃtā syād arthabhāsinī || 85 || TAŚV-ML 1.13.86 yeyaṃ saṃbaṃdhitārthānāṃ saṃbaṃdhavaśavartinī | saiveṣṭārthakriyā tajjñaiḥ saṃbaṃdhasya svadhīr api || 86 || TAŚV-ML 1.13.87 viśiṣṭārthān parityajya nānyā saṃbaṃdhitāsti cet | tadabhāve kuto rthānāṃ pratitiṣṭhed viśiṣṭatā || 87 || TAŚV-ML 1.13.88 svakāraṇavaśād eṣā teṣāṃ cet saiva saṃmatā | saṃbaṃdhiteti bhidyeta nāma nārthaḥ kathaṃcana || 88 || TAŚV-ML 1.13.89 tattarkasyāvisaṃvādo numā saṃvādanād api | visaṃvāde hi tarkasya jātu tan nopapadyate || 89 || TAŚV-ML 1.13.90 tarkasaṃvādasaṃdehe niḥśaṃkānumitiḥ kva te | tadabhāve na cādhyakṣaṃ tato neṣṭavyavasthitiḥ || 90 || TAŚV-ML 1.13.91 tasmāt pramāṇam icchadbhir anumeyaṃ svasaṃbalāt | ciṃtā ceti vivādena paryāptaṃ bahunātra naḥ || 91 || TAŚV-ML 1.13.92 gṛhītagrahaṇāt tarko 'pramāṇam iti cen na vai | tasyāpūrvārthaveditvād upayogaviśeṣataḥ || 92 || TAŚV-ML 1.13.93 pratyakṣānupalaṃbhābhyāṃ saṃbaṃdho deśato gataḥ | sādhyasādhanayos tarkāt sāmastyeneti ciṃtitam || 93 || TAŚV-ML 1.13.94 pramāṃtarāgṛhītārthaprakāśitvaṃ prapaṃcataḥ | prāmāṇyaṃ ca gṛhītārthagrāhitve pi kathaṃcana || 94 || TAŚV-ML 1.13.95 liṃgajñānād vinā nāsti liṃgijñānam itīṣyati | yathā tasya tadāyattavṛttitā na tadarthitā || 95 || TAŚV-ML 1.13.96 pratyakṣānupalaṃbhāder vinānudbhūtitas tathā | tarkasya tajjñatā jātu na tadgocarataḥ smṛtā || 96 || TAŚV-ML 1.13.97 samāropavyavacchedāt svārthe tarkasya mānatā | laiṃgikajñānavan naiva virodham anudhāvati || 97 || TAŚV-ML 1.13.98 pravṛttaś ca samāropaḥ sādhyasādhanayoḥ kvacit | saṃbaṃdhe tarkato mātur vyavacchedyeta kasyacit || 98 || TAŚV-ML 1.13.99 saṃvādako prasiddhārthasādhanas tadvyavasthitaḥ | samāropachid ūho tra mānaṃ matinibaṃdhanaḥ || 99 || TAŚV-ML 1.13.100 nanūhasyāpi saṃbaṃdhe svārthe nādhyakṣato gatiḥ | sādhyasādhanasaṃbaṃdhe yathā nāpy anumānataḥ || 100 || TAŚV-ML 1.13.101 tasyohāṃtarataḥ siddhau kvānavasthānivāraṇaṃ | tatsaṃbaṃdhasya cāsiddhau nohaḥ syād iti kecana || 101 || TAŚV-ML 1.13.102 tan na pratyakṣavat tasya yogyatābalataḥ sthiteḥ | svārthaprakāśakatvasya kvānyathādhyakṣaniṣṭhitiḥ || 102 || TAŚV-ML 1.13.103 grāhyagrāhakabhāvo vā saṃbaṃdho nyo pi kaścana | svārthe na gṛhyate kena pratyakṣasyeti ciṃtyatām || 103 || TAŚV-ML 1.13.104 sa tac cet tādṛśākārā pratītiḥ svātmaniṣṭhitā | nāsau ghaṭo yam ity evam ākārāyāḥ pratītitaḥ || 104 || TAŚV-ML 1.13.105 pratyakṣāṃtarataś cen nāpy anavasthānuṣaṃgataḥ | tatsaṃbaṃdhasya cānyena pratyakṣeṇa viniścayāt || 105 || TAŚV-ML 1.13.106 nānumānena tasyāpi pratyakṣāyattatā sthiteḥ | anavasthāprasaṃgasya tadavasthatvatastarām || 106 || TAŚV-ML 1.13.107 svasaṃvedanataḥ siddhe svārthasaṃvedanasya cet | saṃbaṃdho kṣadhiyaḥ svārthe siddhe kaścid atīṃdriyaḥ || 107 || TAŚV-ML 1.13.108 kṣayopaśamasaṃjñeyaṃ yogyatātra samānatā | saiva tarkasya saṃbaṃdhajñānasaṃvittitaḥ svataḥ || 108 || TAŚV-ML 1.13.109 pramāṇaviṣayasyāyaṃ sādhako na punaḥ svayaṃ | pramāṇaṃ tarka ity etat kasyacid vyāhataṃ matam || 109 || TAŚV-ML 1.13.110 pramāṇaviṣaye śuddhiḥ kathaṃ nāmāpramāṇataḥ | prameyāṃtarato mithyājñānāc caitatprasaṃgataḥ || 110 || TAŚV-ML 1.13.111 yathā saṃśayitārtheṣu pramāṇānāṃ pravartanaṃ | nirṇayāya tathā loke tarkiteṣv iti cen matam || 111 || TAŚV-ML 1.13.112 saṃśayaḥ sādhakaḥ prāptaḥ pramāṇārthasya te tathā | nāpramāṇatvatas tarkaḥ pramāṇam anumanyatām || 112 || TAŚV-ML 1.13.113 sa cet saṃśayajātīyaḥ saṃśayāt pṛthagāsthitaḥ | kathaṃ padārthasaṃkhyānaṃ nānyathāstv iti tv aśnute || 113 || TAŚV-ML 1.13.114 tasmāt pramāṇakartavyakāriṇo veditātmanaḥ | sattarkasyāpramāṇatvam avitarkya pracakṣyate || 114 || TAŚV-ML 1.13.115 samyak tarkaḥ pramāṇaṃ syāt tathānugrāhakatvataḥ | pramāṇasya yathādhyakṣam anumānādi cāśnute || 115 || TAŚV-ML 1.13.116 anugrāhakatā vyāptā pramāṇatvena lakṣyate | pratyakṣādau tathābhāse nāgamānugrahakṣateḥ || 116 || TAŚV-ML 1.13.117 yasminn arthaṃ pravṛttaṃ hi pramāṇaṃ kiṃcid āditaḥ | tatra pravṛttiranyasya yānugrāhakatātra sā || 117 || TAŚV-ML 1.13.118 pūrvanirṇītadārḍhyasya vidhānād abhidhīyate | uttareṇa tu tadyuktam apramāṇena jātucit || 118 || TAŚV-ML 1.13.119 tatas tarkaḥ pramāṇaṃ naḥ syāt sādhakatamatvataḥ | svārthaniścayane sākṣād asākṣāc cānyamānavat || 119 || TAŚV-ML 1.13.120 sādhanāt sādhyavijñānam anumānaṃ vidur budhāḥ | pradhānaguṇabhāvena vidhānapratiṣedhayoḥ || 120 || TAŚV-ML 1.13.121 anyathānupapattyekalakṣaṇaṃ tatra sādhanaṃ | sādhyaṃ śakyam abhipretam aprasiddham udāhṛtam || 121 || TAŚV-ML 1.13.122 tatsādhyābhimukho bodho niyataḥ sādhane tu yaḥ | kṛto niṃdriyayuktenābhinibodhaḥ sa lakṣitaḥ || 122 || TAŚV-ML 1.13.123 niścitaṃ pakṣadharmatvaṃ vipakṣe sattvam eva ca | sapakṣa eva janmatvaṃ tattrayaṃ hetulakṣaṇam || 123 || TAŚV-ML 1.13.124 kecid āhur na tadyuktaṃ hetvābhāse pi saṃbhavāt | asādhāraṇatāpāyāl lakṣaṇatvavirodhataḥ || 124 || TAŚV-ML 1.13.125 vaktṛtvādāv asārvajñasādhane trayam īkṣyate | na hetutvaṃ vinā sādhyābhāvāsaṃbhūṣṇutāṃ yataḥ || 125 || TAŚV-ML 1.13.126 sarvajñatvena vaktṛtvaṃ viruddhaṃ na viniścitaṃ | tato na tasya hetutvam ity ācakṣaṇakaḥ svayam || 126 || TAŚV-ML 1.13.127 tadekalakṣaṇaṃ hetor lakṣayaty eva tattvataḥ | sādhyābhāvavirodho hi hetor nānyas tato mataḥ || 127 || TAŚV-ML 1.13.128 tadiṣṭau tu trayeṇāpi pakṣadharmādinātra kiṃ | tadabhāve pi hetutvasiddheḥ kvacid asaṃśayam || 128 || TAŚV-ML 1.13.129 pakṣadharmatvaśūnyo yaṃ hetuḥ syād ekalakṣaṇaḥ | udeṣyacchakaṭaṃ vyoma kṛttikodayavattvataḥ || 129 || TAŚV-ML 1.13.130 iti prayogataḥ pakṣadharmatām eṣyate yadi | tadā dhūmo gnimān eṣa dhūmatvād iti gadyatām || 130 || TAŚV-ML 1.13.131 tataḥ svabhāvahetuḥ syāt sarvo liṃgas trivān na te | yadi lokānurodhena bhinnāḥ saṃbaṃdhabhedataḥ || 131 || TAŚV-ML 1.13.132 viṣayasya ca bhedena kāryādyanupalabdhayaḥ | kiṃ na tādātmyatajjanmasaṃbaṃdhābhyāṃ vilakṣaṇāt || 132 || TAŚV-ML 1.13.132ef anyathānupapannatvād dhetuḥ syāt kṛttikodayaḥ | TAŚV-ML 1.13.133 nānyathānupapannatvaṃ tābhyāṃ vyāptaṃ nikṣepaṇāt | saṃyogyādiṣu liṃgeṣu tasya tattvaparīkṣakaiḥ || 133 || TAŚV-ML 1.13.134 arvāgbhāgo 'vinābhāvī parabhāgena kasyacit | so pi tena tathā siddhaḥ saṃyogī hetur īdṛśaḥ || 134 || TAŚV-ML 1.13.135 sāsnādimān ayaṃ gotvād gaur vā sāsnādimattvataḥ | ity anyonyāśrayībhāvaḥ samavāyiṣu dṛśyate || 135 || TAŚV-ML 1.13.136 caṃdrodayo 'vinābhāvī payonidhivivardhanaiḥ | tāni tena vināpy etatsaṃbaṃdhadvitayād iha || 136 || TAŚV-ML 1.13.137 saṃyoginā vinā vahniḥ svena dhūmena dṛśyate | gavā vinā viṣāṇādiḥ samavāyīti cen matiḥ || 137 || TAŚV-ML 1.13.138 kāraṇena vinā svena tasmād avyāpakena ca | vṛkṣatvena kṣate kiṃ na cūtatvādir anekaśaḥ || 138 || TAŚV-ML 1.13.139 tato yathāvinābhūte saṃyogādir na lakṣyate | vyāpako vyabhicāratvāt tādātmyāt tat tathā na kim || 139 || TAŚV-ML 1.13.140 deśakālādyapekṣaś ced bhasmāder vahnisādhanaḥ | cūtatvādir viśiṣṭātmā vṛkṣatvajñāpako mataḥ || 140 || TAŚV-ML 1.13.141 saṃyogādiviśiṣṭas tanniścitaḥ sādhyasādhanaḥ | viśiṣṭatā tu sarvasya sānyathānupapannatā || 141 || TAŚV-ML 1.13.142 yogyatākhyaś ca saṃbaṃdhaḥ sarvasaṃbaṃdhabhedagaḥ | syād ekas tadvaśāl liṃgam ekam evoktalakṣaṇam || 142 || TAŚV-ML 1.13.143 viśeṣato pi saṃbaṃdhadvayasyaivāvyavasthiteḥ | saṃbaṃdhaṣaṭkavan nāto liṃgeyattā vyavasthiteḥ || 143 || TAŚV-ML 1.13.144 tadviśeṣavivakṣāyām api saṃkhyāvatiṣṭhate | na liṃgasya parair iṣṭā viśeṣāṇāṃ bahutvataḥ || 144 || TAŚV-ML 1.13.145 yathaivāstitvanāstitve bhidyete guṇamukhyataḥ | tathobhayaṃ krameṇeṣṭam akrameṇa tv abādhyatā || 145 || TAŚV-ML 1.13.146 avaktavyottarā śeṣās trayo bhaṃgāś ca tattvataḥ | sapta caivaṃ sthite ca syus tadvaśāḥ saptahetavaḥ || 146 || TAŚV-ML 1.13.147 virodhān nobhayātmādir arthaś cen na tathekṣaṇāt | anyathaivāvyavasthānāt pratyakṣādivirodhataḥ || 147 || TAŚV-ML 1.13.148 nirākṛtaniṣedho hi vidhiḥ sarvātmadoṣabhāk | nirvidhiś ca niṣedhaḥ syāt sarvathā svavyathākaraḥ || 148 || TAŚV-ML 1.13.149 nānādivāsanodbhūtavikalpapariniṣṭhitaḥ | bhāvābhāvobhayādyarthaṃ spaṣṭaṃ jñāne vabhāsanāt || 149 || TAŚV-ML 1.13.150 bhāvābhāvātmako nārthaḥ pratyakṣeṇa yadīkṣitaḥ | kathaṃ tato vikalpaḥ syād bhāvābhāvāvabodhanaḥ || 150 || TAŚV-ML 1.13.151 nīladarśanataḥ pītavikalpo hi na te mataḥ | bhrāṃter anyatra tattvasya vyavasthitimad īpsitaḥ || 151 || TAŚV-ML 1.13.152 tadvāsanāprabodhāc ced bhāvābhāvavikalpanā | nīlādivāsanodbodhāt tadvikalpavad iṣyate || 152 || TAŚV-ML 1.13.153 bhāvābhāvekṣaṇaṃ siddhaṃ vāsanodbodhakāraṇaṃ | nīlādivāsanodbodhahetutaddṛṣṭivat tataḥ || 153 || TAŚV-ML 1.13.154 yatraiva janayed enāṃ tatraivāsya pramāṇatā | kvānyathā syād anāśvāsādvikalpasya samudbhave || 154 || TAŚV-ML 1.13.155 tasmāt pratītim āśritya hetuṃ gamakam icchatā | pakṣadharmatvaśūnyo stu gamakaḥ kṛttikodayaḥ || 155 || TAŚV-ML 1.13.156 palvalodakanairmalyaṃ tadāgastyudaye sa ca | tatra hetuḥ sunirṇītaḥ pūrvaṃ śaradi sanmataḥ || 156 || TAŚV-ML 1.13.157 caṃdrādau jalacaṃdrādi so pi tatra tathāvidhaḥ | chāyādipādapādau ca so pi tatra kadācana || 157 || TAŚV-ML 1.13.158 parṇako yaṃ svasaddhetur balādāheti dūrage | kāryakāraṇabhāvasyābhāve pi sahabhāvitā || 158 || TAŚV-ML 1.13.159 pitror brāhmaṇatā putrabrāhmaṇye pakṣadharmakaḥ | siddho hetur ato nāyaṃ pakṣadharmatvalakṣaṇaḥ || 159 || TAŚV-ML 1.13.160 sādhyaḥ pakṣas tu naḥ siddhas taddharmo hetur ity api | tādṛkṣapakṣadharmatvasādhanābhāva eva vai || 160 || TAŚV-ML 1.13.161 niḥśeṣaṃ sātmakaṃ jīvaccharīraṃ pariṇāminā | puṃsā prāṇādimattvasya tv anyathānupapattitaḥ || 161 || TAŚV-ML 1.13.162 sapakṣasattvaśūnyasya hetor asya samarthanāt | nūnaṃ niścīyate sadbhir nānvayo hetulakṣaṇam || 162 || TAŚV-ML 1.13.163 na cādarśanamātreṇa vyatirekaḥ prasādhyate | yena saṃśayahetutvaṃ rāgādau vaktṛtādivat || 163 || TAŚV-ML 1.13.164 ātmābhāvo hi bhasmādau tatkāryasyāsamīkṣaṇāt | siddhaḥ prāṇādyabhāvaś ca vyatirekaviniścayaḥ || 164 || TAŚV-ML 1.13.165 vākkriyākārabhedāder atyaṃtābhāvaniścitaḥ | nivṛttir niścitā tajjñaiḥ ciṃtā vyāvṛttisādhanī || 165 || TAŚV-ML 1.13.166 sarvakāryāsamarthasya cetanasya nivartanaṃ | tataś cet kena sādhyeta kūṭasthasya niṣedhanam || 166 || TAŚV-ML 1.13.167 kṣaṇikatvena na vyāptaṃ sattvam evaṃ prasiddhyati | saṃdigdhavyatirekāc ca tato siddhiḥ kṣaṇakṣaye || 167 || TAŚV-ML 1.13.168 cetanācetanārthānāṃ vibhāgaś ca na siddhyati | cittasaṃtānanānātvaṃ nijasaṃtāna eva vā || 168 || TAŚV-ML 1.13.169 na vedyavedakākāraviveko taḥ svasaṃvidaḥ | sarvakāryeṣv aśaktasya sa tv asaṃbhavabhāṣaṇe || 169 || TAŚV-ML 1.13.170 pariṇāminam ātmānam aṃtareṇa kramākramau | na syātāṃ tadabhāve ca na prāṇādikriyā kvacit || 170 || TAŚV-ML 1.13.171 tatraikāṃtātmanā jīvaccharīraṃ sātmakaṃ bhavet | niṣkalasya sahānekadeśadehāstihānitaḥ || 171 || TAŚV-ML 1.13.172 anekāṃtātmakaṃ sarvaṃ sattvād ityādi sādhanaṃ | samyaganvayaśūnyatve py avinābhāvaśaktitaḥ || 172 || TAŚV-ML 1.13.173 nityānityātmakaḥ śabdaḥ śrāvaṇatvāt kathaṃcana | śabdatvād vānyathābhāvābhāvād ityādihetavaḥ || 173 || TAŚV-ML 1.13.174 hetor anvayavaidhurye vyatireko na cen na vai | tena tasya vinaiveṣṭeḥ sarvānityatvasādhane || 174 || TAŚV-ML 1.13.175 sādhye saty eva sadbhāvaniścayaḥ sādhanasya yaḥ | so nvayaś cet tathaivopapattiḥ sveṣṭā paro 'phalaḥ || 175 || TAŚV-ML 1.13.176 tadviruddhe vipakṣe ca tadanyatraiva hetavaḥ | asaty aniścitāsattvāḥ sākalyān neṣṭasādhanāḥ || 176 || TAŚV-ML 1.13.177 sādhyābhāve vipakṣe tu yo sattvasyaiva niścayaḥ | so vinābhāva evāstu heto rūpāt tathāha ca || 177 || TAŚV-ML 1.13.178 anyathānupapannatvaṃ yatra tatra trayeṇa kim | nānyathānupapannatvaṃ yatra tatra trayeṇa kim || 178 || TAŚV-ML 1.13.179 taddhetos triṣu rūpeṣu nirṇayo yena varṇitaḥ | asiddhaviparītārthavyabhicārivipakṣataḥ || 179 || TAŚV-ML 1.13.180 tena kṛtaṃ tu nirṇītaṃ hetor lakṣaṇam aṃjasā | hetvābhāsāvyavacchedi tad vadet katham anyathā || 180 || TAŚV-ML 1.13.181 rūpatrayasya sadbhāvāt tatra tadvacanaṃ yadi | niścitatvasvarūpasya caturthasya vaco na kim || 181 || TAŚV-ML 1.13.182 triṣu rūpeṣu ced rūpaṃ niścitatvaṃ na sādhane | nājñātā siddhatā heto rūpaṃ syāt tadviparyayaḥ || 182 || TAŚV-ML 1.13.183 pakṣadharmatvarūpaṃ syāj jñātatve hetvabhedinaḥ | hetor ajñānateṣṭā cen niścitatvaṃ tathā na kim || 183 || TAŚV-ML 1.13.184 hetvābhāse pi tadbhāvāt sādhāraṇatayā na cet | dharmāṃtaram ivārūpaṃ hetoḥ sad api saṃmatam || 184 || TAŚV-ML 1.13.185 haṃtāsādhāraṇaṃ siddhaṃ sādhanasyaikalakṣaṇaṃ | tattvataḥ pāvakasyaiva soṣṇatvaṃ tadvidāṃ matam || 185 || TAŚV-ML 1.13.186 etena paṃcarūpatvaṃ hetor dhvastaṃ nibudhyate | sattvādiṣv agnijanyatve sādhye dhūmasya kenacit || 186 || TAŚV-ML 1.13.187 anvayo lohalekhyatve pārthivatveśanes tathā | tatputratvādiṣu śyāmarupatve kvacid īpsate || 187 || TAŚV-ML 1.13.188 adṛṣṭimātrasādhyaś ca vyatirekaḥ samīkṣyate | vaktṛtvādiṣu buddhādeḥ kiṃcijjñatvasya sādhane || 188 || TAŚV-ML 1.13.189 sādhyābhāve tv abhāvasya niścayo yaḥ pramāṇataḥ | vyatirekaḥ sa sākalyād avinābhāva eva naḥ || 189 || TAŚV-ML 1.13.190 abādhitārthatā ca syān nānyā tasmād asaṃśayā | na vā satpratipakṣatvaṃ tadabhāve nabhīkṣaṇāt || 190 || TAŚV-ML 1.13.191 yāvac ca sādhanād arthaḥ svayaṃ na pratiniścitaḥ | tāvan na bādhanābhāvas tat syāc chakyaviniścayaḥ || 191 || TAŚV-ML 1.13.192 tadbādhābhāvanirṇītiḥ siddhā cet sādhanena kim | yathaiva hetor veśasya bādhāsadbhāvaniścaye || 192 || TAŚV-ML 1.13.193 trirūpahetuniṣṭhānavādinaiva nirākṛte | hetoḥ paṃcasvabhāvatve taddhvaṃse yatanena kim || 193 || TAŚV-ML 1.13.194 pūrvaṃ prasajyamānatvāt pūrvapakṣas tato paraḥ | śeṣaḥ supakṣa eveṣṭas tadyogo yasya dṛśyate || 194 || TAŚV-ML 1.13.195 pūrvavaccheṣavat proktaṃ kevalāsv api sādhanam | sādhyābhāve bhavat tac ca trirūpān na viśiṣyate || 195 || TAŚV-ML 1.13.196 yasya vaidharmyadṛṣṭāṃtādhāraḥ kaścana vidyate | tasyaiva vyatireko sti nānyasyeti na yuktimat || 196 || TAŚV-ML 1.13.197 tato vaidharmyadṛṣṭāṃteneṣṭo vaśyam ihāśrayaḥ | tadabhāve py abhāvasyāvirodhād dhetutadvatoḥ || 197 || TAŚV-ML 1.13.198 kevalavyatirekīṣṭam anumānaṃ na pūrvavat | tathā sāmānyato dṛṣṭaṃ gamakatvaṃ na tasya vaḥ || 198 || TAŚV-ML 1.13.199 tadviruddhe vipakṣasyāsattve vyavasite pi hi | tadabhāve tv anirṇīte kuto niḥsaṃśayātmatā || 199 || TAŚV-ML 1.13.200 yo viruddho tra sādhyena tasyābhāvaḥ sa eva cet | tato nivartamānaś ca hetuḥ syādvādināṃ matam || 200 || TAŚV-ML 1.13.201 anvayavyatirekī ca hetur yas tena varṇitaḥ | pūrvānumānasūtreṇa so py etena nirākṛtaḥ || 201 || TAŚV-ML 1.13.202 kāryāditrayavat tasmād etenāpi trayeṇa kim | bhedānāṃ lakṣaṇānāṃ ca vītāditritayena ca || 202 || TAŚV-ML 1.13.203 kāraṇāt kāryavijñānaṃ kāryāt kāraṇavedanam | akāryakāraṇāc cāpi dṛṣṭāt sāmānyato gatiḥ || 203 || TAŚV-ML 1.13.204 tādṛśī tritayeṇāpi niyatena prayojanam | kim ekalakṣaṇādhyāsād anyasyāpy anivāraṇāt || 204 || TAŚV-ML 1.13.205 yac cābhūtam abhūtasya bhūtaṃ bhūtasya sādhanam | tathābhūtam abhūt tasyābhūtaṃ bhūtasya ceṣṭyate || 205 || TAŚV-ML 1.13.206 nānyathānupapannatvābhāve tad api saṃgatam | tadbhāve tu kim etena niyamenāphalena vaḥ || 206 || TAŚV-ML 1.13.207 sarvahetuviśeṣāṇāṃ saṃgraho bhāsate yathā | tathā tadbhedaniyame dvibhedo hetur iṣyatām || 207 || TAŚV-ML 1.13.208 saṃkṣepād upalaṃbhaś cānupalaṃbhaś ca vastunaḥ | pareṣāṃ tatprabhedatvāt tatrāṃtarbhāvasiddhitaḥ || 208 || TAŚV-ML 1.13.209 nanūpalabhyamānatvam upalaṃbho yadīṣyate | tadā svabhāvahetuḥ sadvyavahāraprasādhane || 209 || TAŚV-ML 1.13.210 athopalabhyate yena sa tathā kāryasādhanaḥ | samāno nupalaṃbhe pi vicāro yaṃ kathaṃ na te || 210 || TAŚV-ML 1.13.211 yathā cānupalaṃbhena niṣedho rthasya sādhyate | tathā kāryasvabhāvābhyām iti yuktā na tadbhidā || 211 || TAŚV-ML 1.13.212 niṣedhahetur evaika ity ayuktaṃ vidher api | siddher anupalaṃbhenānyavyavacchidvidhir yataḥ || 212 || TAŚV-ML 1.13.213 yasmād anupalaṃbhotrānupalabhyatvam iṣyate | tathopalabhyamānatvam upalaṃbhaḥ svarūpataḥ || 213 || TAŚV-ML 1.13.214 bhinnāv etau na tu svārthābhedād iti niyamyate | bhāvābhāvātmakaikārthagocaratvāviśeṣataḥ || 214 || TAŚV-ML 1.13.215 tat tatraivopalaṃbhaḥ syāt siddhaḥ kāryādibhedataḥ | kāryopalabdhir agnyādau dhūmādiḥ suvidhānataḥ || 215 || TAŚV-ML 1.13.216 kāraṇasyopalabdhiḥ syād viśiṣṭajaladonnateḥ | vṛṣṭau viśiṣṭatā tasyāś ciṃtyā chāyāviśeṣataḥ || 216 || TAŚV-ML 1.13.217 kāraṇānupalaṃbhe pi yathā kārye viśiṣṭatā | bodhyābhyāsāt tathā kāryānupalaṃbhe pi kāraṇe || 217 || TAŚV-ML 1.13.218 samarthaṃ kāraṇaṃ tena nāṃtyakṣaṇagataṃ matam | tadbodhe yena vaiyarthyam anumānasya gadyate || 218 || TAŚV-ML 1.13.219 na cānukūlatāmātraṃ kāraṇasya viśiṣṭatā | yenāsya pratibaṃdhādisaṃbhavād vyabhicāritā || 219 || TAŚV-ML 1.13.220 vaikalyapratibaṃdhābhyām anāsādya svabhāvatām | viśiṣṭatātra vijñātuṃ śakyā chāyādibhedataḥ || 220 || TAŚV-ML 1.13.221 tadvilope khilakhyātavyavahāravilopanam | tṛptyādikāryasiddhyartham āhārādipravṛttitaḥ || 221 || TAŚV-ML 1.13.222 hetunā yaḥ samagreṇa kāryotpādo numīyate | arthāṃtarānapekṣatvāt sa svabhāva itīraṇe || 222 || TAŚV-ML 1.13.223 kāryotpādanayogyatve kārye vā śaktakāraṇam | svabhāvahetur ity āryairvicārya prathame mataḥ || 223 || TAŚV-ML 1.13.224 svakārye bhinnarūpaikasvabhāvaṃ kāraṇaṃ vadet | kāryasyāpi svabhāvatvaprasaṃgād aviśeṣataḥ || 224 || TAŚV-ML 1.13.225 samagrakāraṇaṃ kāryasvabhāvo na tu tasya tat | ko nyo brūyād iti dhvastaprajñānair ātmavādinaḥ || 225 || TAŚV-ML 1.13.226 yat svakāryāvinābhāvi kāraṇaṃ kāryam eva tat | kāryaṃ tu kāraṇaṃ bhāvīty etadunmattabhāṣitam || 226 || TAŚV-ML 1.13.227 parasparāvinābhāvāt kayāścit | hetutattvavyavasthaivam anyonyāśrayaṇāj janaiḥ || 227 || TAŚV-ML 1.13.228 rātryādidāyakādṛṣṭaviśeṣasyānumāpakam | pāṇicakrādi tatkāryaṃ kathaṃ vo bhāvikāraṇam || 228 || TAŚV-ML 1.13.229 tatparīkṣakalokānāṃ prasiddham anumanyatām | kāraṇaṃ kāryavaddhetur avinābhāvasaṃgatam || 229 || TAŚV-ML 1.13.230 kāryakāraṇanirmuktavastudṛṣṭir vivakṣyate | tatsvabhāvopalabdhiś ca....... niścitāḥ || 230 || TAŚV-ML 1.13.231 kathaṃcit sādhyatādātmyapariṇāmamitasya yā | svabhāvasyopalabdhiḥ syāt sāvinābhāvalakṣaṇā || 231 || TAŚV-ML 1.13.232 utpādāditrayākrāṃtaṃ samastaṃ sattvato yathā | guṇaparyayavaddravyaṃ dravyatvād iti cocyate || 232 || TAŚV-ML 1.13.233 yathārthasya svabhāvopalaṃbhaḥ savyavasāyakaḥ | stasyānumānena kiṃ tvayānyat prasādhyate || 233 || TAŚV-ML 1.13.234 samāropavyavacchedas tenety api na yuktimat | niścite rthe samāropāsaṃbhavād iti kecana || 234 || TAŚV-ML 1.13.235 tadasadvastuno nekasvabhāvasya viniścite | sattvādāv api sādhyātmaniścayān niyamān nṛṇām || 235 || TAŚV-ML 1.13.236 niścitāniścitātmatvaṃ na caikasya virudhyate | citratājñānavan nānāsvabhāvaikārthasādhanāt || 236 || TAŚV-ML 1.13.237 tata eva na pakṣasya pramāṇena virodhanaṃ | nāpi vṛttir vipakṣas te hetor ekāṃtataś cyuteḥ || 237 || TAŚV-ML 1.13.238 utpādavyayanirmuktaṃ na vastu kharaśṛṃgavat | nāpi dhrauvyaparityaktaṃ tryātmakaṃ svārthatattvataḥ || 238 || TAŚV-ML 1.13.239 sahabhāvi guṇātmatvābhāve dravyasya tattvataḥ | kramotpitsu svaparyāyābhāvatve ca na kasyacit || 239 || TAŚV-ML 1.13.240 nākrameṇa krameṇāpi kāryakāritvasaṃgatiḥ | tadabhāve kutas tasya dravyatvaṃ vyomapuṣpavat || 240 || TAŚV-ML 1.13.241 evaṃ hetur ayaṃ śaktaḥ sādhyaṃ sādhayituṃ dhruvaṃ | sattvavan niyamād eva lakṣaṇasya viniścayāt || 241 || TAŚV-ML 1.13.242 sādhyād anyopalabdhis tu dvividhāpy avasīyate | viruddhasyāviruddhasya dṛṣṭes tena vikalpanāt || 242 || TAŚV-ML 1.13.243 pratiṣedhe viruddhopalabdhir arthasya tad yathā | nāsty eva sarvathaikāṃto nekāṃtasyopalaṃbhataḥ || 243 || TAŚV-ML 1.13.244 yāvat kaścin niṣedho tra sa sarvo nupalaṃbhavān | yat tad eṣa viruddhopalaṃbhos tv anupalaṃbhanam || 244 || TAŚV-ML 1.13.245 ity ayuktaṃ tathābhūtaśruter anupalaṃbhanaṃ | tanmūlatvāt tathābhāve pratyakṣam anumāstu te || 245 || TAŚV-ML 1.13.246 tathaivānupalaṃbhena virodhe sādhite kvacit | syāt svabhāvaviruddhopalabdhivṛttis tathaiva vā || 246 || TAŚV-ML 1.13.247 liṃge pratyakṣataḥ siddhe sādhyadharmiṇi vā kvacit | liṃgijñānaṃ pravarteta nānyathātiprasaṃgataḥ || 247 || TAŚV-ML 1.13.248 gauṇaś ced vyapadeśo yaṃ kāraṇasya phales tu naḥ | pradhānabhāvatas tasya tatrābhiprāyavartanāt || 248 || TAŚV-ML 1.13.249 vyāpakārthaviruddhopalabdhir atra niveditā | yathā na sannikarṣādiḥ pramāṇaṃ parasaṃmatam || 249 || TAŚV-ML 1.13.250 ajñānatvād ativyāpter jñānatvena miter iha | vyāpakavyāpakadviṣṭopalabdhir veyam iṣyate || 250 || TAŚV-ML 1.13.251 syāt sādhakatamatvena svārthajñaptau pramāṇatā | vyāptā yā ca tadavyāptaṃ jñānātmatvena sādhyate || 251 || TAŚV-ML 1.13.252 vyāpakadviṣṭhakāyopalabdhiḥ kāryopalabdhigā | śrutiprādhānyataḥ siddhā pāraṃparyād viruddhavat || 252 || TAŚV-ML 1.13.253 yathā nātmā vibhuḥ kāye tatsukhādyupalabdhitaḥ | vibhutvaṃ sarvabhūtārthasaṃbaṃdhitvena vastutaḥ || 253 || TAŚV-ML 1.13.254 vyāptaṃ tena virodhīdaṃ kāyasaṃbaṃdhamātrakaṃ | kāya eva sukhādīnāṃ tatkāryāṇāṃ vibodhanam || 254 || TAŚV-ML 1.13.255 nanu pradeśavṛttīnāṃ teṣāṃ saṃvādanaṃ kathaṃ | śarīramātrasaṃbaṃdham ātmano bhāvayet sadā || 255 || TAŚV-ML 1.13.256 yato niḥśeṣamūrtārthasaṃbaṃdhavinivartanāt | vibhutvābhāvasiddhiḥ syād iti kecit pracakṣyate || 256 || TAŚV-ML 1.13.257 tad ayuktaṃ manīṣāyāḥ sākalyenātmanaḥ sthiteḥ | tacchūnyasyātmatāhānes tādātmyasya prasādhanāt || 257 || TAŚV-ML 1.13.258 viruddhakāryasaṃsiddhir nāstyekāṃte 'napekṣiṇya – | ne kāṃte rthakriyādṛṣṭer ity evam avagamyate || 258 || TAŚV-ML 1.13.259 kāraṇārthaviruddhānupalabdhir jñāyate yathā | nāsti mithyācaritraṃ me samyagvijñān avedanāt || 259 || TAŚV-ML 1.13.260 tad dhi mithyācaritrasya kāraṇaṃ vinivartayet | mithyājñānanivṛttis tu tasya tadvinivartikā || 260 || TAŚV-ML 1.13.261 kāraṇadviṣṭhakāryopalabdhir yāthātmyavākkṛtaḥ | tasya tenāvinābhāvāt pāraṃparyeṇa tattvataḥ || 261 || TAŚV-ML 1.13.262 kāraṇavyāpakadviṣṭopalabdhir nāsti nirvṛtiḥ | sāṃkhyāder jñānamātropagamād iti yathekṣyate || 262 || TAŚV-ML 1.13.263 nirvṛteḥ kāraṇaṃ vyāptaṃ dṛṣṭyāditritayātmanā | tadviruddhaṃ tu vijñānamātraṃ sāṃkhyādisammatam || 263 || TAŚV-ML 1.13.264 kāraṇavyāpakadviṣṭhakāryadṛṣṭis tu tadvacaḥ | samyagvivecitaṃ sādhyāvinābhāvi pratīyate || 264 || TAŚV-ML 1.13.265 draṣṭā sahacaradviṣṭhopalabdhis tad yathā mayi | nāsti matyādyavijñānaṃ tattvaśraddhānasiddhitaḥ || 265 || TAŚV-ML 1.13.266 sahacāriniṣedhena mithyāśraddhānam īkṣitam | tan nihaṃty eva tadghātitattvaśraddhānam aṃjasā || 266 || TAŚV-ML 1.13.267 tadabhāve ca matyādyavijñānaṃ vinivartate | matijñānādibhāvena tadāsya pariṇāmataḥ || 267 || TAŚV-ML 1.13.268 tathā sahacaradviṣṭhakāryasiddhir niveditā | praśamādivinirṇītes tan nāsmāsv iti sādhane || 268 || TAŚV-ML 1.13.269 tasmin sahacaravyāpi viruddhasyopalaṃbhanam | saddarśanatvanirṇīter iti tajjñair udāhṛtam || 269 || TAŚV-ML 1.13.270 tad etatsahacaravyāpi dviṣṭhakāryopalaṃbhanam | pramāṇādipratiṣṭhānasiddher iti nibudhyatām || 270 || TAŚV-ML 1.13.271 sahacārinimittena viruddhasyopalaṃbhanaṃ | tan nāsty asmāsu dṛgmohaḥ pratipakṣopalaṃbhataḥ || 271 || TAŚV-ML 1.13.272 ity evaṃ tadviruddhopalabdhibhedāḥ pratītigāḥ | yathāyogam udāhāryāḥ svayaṃ tattvaparīkṣakaiḥ || 272 || TAŚV-ML 1.13.273 sādhyārthena viruddhasya kāryakāraṇabhedinaḥ | upalabdhis tridhāmnātā prāksahottaracāriṇaḥ || 273 || TAŚV-ML 1.13.274 tatra pūrvacarasyopalabdhiḥ siddhāṃtavedinām | yathodeṣyati nakṣatraṃ śakaṭaṃ kṛttikodayāt || 274 || TAŚV-ML 1.13.275 pūrvacāritaniḥśeṣaṃ kāraṇaṃ niyamād api | kāryātmalābhahetūnāṃ kāraṇatvaprasiddhitaḥ || 275 || TAŚV-ML 1.13.276 na rohiṇyudayas tu syād amuṣmin kṛttikodayāt | tadanaṃtarasaṃdhitvābhāvāt kālāṃtarekṣaṇāt || 276 || TAŚV-ML 1.13.277 viśiṣṭakālam āsādya kṛttikāḥ kurvate yadi | śakaṭaṃ bharaṇiḥ kiṃ na tat karoti tathaiva ca || 277 || TAŚV-ML 1.13.278 vyavadhānād ahetutve tasyās tatra kva vāsanā | smṛtihetur vibhāvyeta tatta evety avartinam || 278 || TAŚV-ML 1.13.279 kāraṇaṃ bharaṇis tatra kṛttikāsahakāriṇī | yadi kālāṃtarāpekṣā tathā syād aśvinī na kim || 279 || TAŚV-ML 1.13.280 pitāmahaḥ pitā kiṃ na tathaiva prapitāmahaḥ | sarvo vānādisaṃtānaḥ sūnoḥ pūrvatvayogataḥ || 280 || TAŚV-ML 1.13.281 svarūpalābhahetoś cet pitṛtvaṃ netarasya tu | prāk śakaṭasya mā bhūvan kṛttikāhetavas tathā || 281 || TAŚV-ML 1.13.282 pūrvapūrvacarādīnām upalabdhiḥ pradarśitā | pūrvācāryopalaṃbhena tato nārthāṃtaraṃ matam || 282 || TAŚV-ML 1.13.283 sahacāryupalabdhiḥ syāt kāyaścaitanyavān ayam | viśiṣṭasparśasaṃsiddher iti kaiścid udāhṛtam || 283 || TAŚV-ML 1.13.284 kārya hetur ayaṃ sveṣṭaḥ samānasamayatvataḥ | svātaṃtryeṇa vyavasthānād vāmadakṣiṇaśṛṃgavat || 284 || TAŚV-ML 1.13.285 ekasāmagryadhīnatvāt tayoḥ syāt sahabhāvitā | kvānyathā niyamas tasyās tato nyeṣām itīti cet || 285 || TAŚV-ML 1.13.286 naikadravyātmatattvena vinā tasyā virodhataḥ | sāmagryekā hi taddravyaṃ rasarūpādiṣu sphuṭam || 286 || TAŚV-ML 1.13.287 na ca tasyānumāsādyamānād rasaviśeṣataḥ | samānasamayasyaiva rūpāder anumānataḥ || 287 || TAŚV-ML 1.13.288 kāryeṇa kāraṇasyānumānaṃ yenedam ucyate | kāraṇenāpi rūpādes tato dravyeṇa nānumā || 288 || TAŚV-ML 1.13.289 samānakāraṇatvaṃ tu sāmagryekā yadīṣyate | payorasāt sarojanmarūpasyānumitir na kim || 289 || TAŚV-ML 1.13.290 yathaiva hi payoparūpād rasasahāyakāt | tathā sarodbhave pīti syāt samānanimittatā || 290 || TAŚV-ML 1.13.291 pratyāsatter abhāvāc cet sādhyasādhanatānayoḥ | naṣṭaikadravyatādātmyāt pratyāsattiḥ parā ca sā || 291 || TAŚV-ML 1.13.292 nanv arthāṃtarabhūtānām ahetuphalanāśritām | sahacāritvam arthānāṃ kuto niyatam īkṣyase || 292 || TAŚV-ML 1.13.293 kāryakāraṇabhāvās te kasmād iti samaṃ na kim | tathā saṃpratyayāt tulyaṃ samādhānam apīdṛśaṃ || 293 || TAŚV-ML 1.13.294 svakāraṇāt tathāgniś cej jāto dhūmasya kārakaḥ | caitanyasahakāryas tu sparśo ṃge tadadṛṣṭataḥ || 294 || TAŚV-ML 1.13.295 dṛṣṭād dhetor vinā ye rthā niyamāt sahacāriṇaḥ | adṛṣṭakaraṇaṃ teṣāṃ kiṃcid ity anumīyate || 295 || TAŚV-ML 1.13.296 dravyato 'nādirūpāṇāṃ svabhāvo stu na tādṛśaḥ | sādhyasādhanataivaiṣāṃ tatkṛtānyonyam ity asat || 296 || TAŚV-ML 1.13.297 ye cārvākparabhāgādyā niyamena parasparāḥ | sahabhāvam itās teṣāṃ hetur etena varṇitaḥ || 297 || TAŚV-ML 1.13.298 tato tītaikakālānāṃ gatiḥ kiṃkāryaliṃgajā | niyamād anyathā dṛṣṭiḥ sahacāryād asiddhitaḥ || 298 || TAŚV-ML 1.13.299 tathottaracarasyopalabdhis tajjñair udāhṛtā | udagādbharaṇirāgneyadarśanān nabhasīti sā || 299 || TAŚV-ML 1.13.300 sarvam uttaracārīha kāryam ity anirākṛteḥ | nānā prāṇigaṇādṛṣṭāt sātetaraphalād vinā || 300 || TAŚV-ML 1.13.301 pūrvottaracarāṇi syur bhāni kramabhuvaḥ sadā | nānyonyaṃ hetutā teṣāṃ kāryābādhā tato matā || 301 || TAŚV-ML 1.13.301ef sādhyasādhanatā na syād avinābhāvayogataḥ | TAŚV-ML 1.13.302 pakṣadharmas tadaṃśena vyāpto hetus tridhaiva saḥ | avinābhāvaniyamād iti vācyaṃ na dhīmatā || 302 || TAŚV-ML 1.13.303 pakṣadharmātyaye yuktāḥ sahacāryādayo yataḥ | satyaṃ ca hetavo nāto hetvābhāsās tathāpare || 303 || TAŚV-ML 1.13.304 tridhaiva vāvinābhāvāniyamād dhetur āsthitaḥ | kāryādir nānya ity eṣā vyākhyaitena nirākṛtā || 304 || TAŚV-ML 1.13.305 niṣedhe nupalabdhiḥ syāt phalahetudvayātmanā | hetusādhyāvinābhāvaniyamasya viniścayāt || 305 || TAŚV-ML 1.13.306 tatra kāryāprasiddhiḥ syān nāsti cin mṛtavigrahe | vākkriyākārabhedānām asiddher iti niścitā || 306 || TAŚV-ML 1.13.307 kāraṇānupalabdhis tu nārthitācaraṇaṃ śubham | samyagbodhopalaṃbhasyābhāvād iti vibhāvyate || 307 || TAŚV-ML 1.13.308 ahetuphalarūpasya vastuno nupalaṃbhanam | dvedhā niṣedhya tādātmyetarasyādṛṣṭikalpanāt || 308 || TAŚV-ML 1.13.309 tatrābhinnātmanoḥ siddhir dvividhā saṃpratīyate | svabhāvānupalabdhiś ca vyāpakādṛṣṭir eva ca || 309 || TAŚV-ML 1.13.310 ādyā yathā na me duḥkhaṃ vipādānupalaṃbhataḥ | vyāpakānupalabdhis tu vṛkṣādṛṣṭer na śiṃśapā || 310 || TAŚV-ML 1.13.311 kāryakāraṇabhinnasyānupalabdhir na budhyatām | sahacāriṇa evātra pratiṣedhena vastunā || 311 || TAŚV-ML 1.13.312 mayi nāsti matijñānaṃ saddṛṣṭyanupalabdhitaḥ | rūpādayo na jīvādau sparśāsiddher itīyatām || 312 || TAŚV-ML 1.13.313 kāraṇavyāpakadṛṣṭipramukhāś cāsya dṛṣṭayaḥ | tatrāṃtarbhāvam āyāṃti pāraṃparyād anekadhā || 313 || TAŚV-ML 1.13.314 prāṇādayo na saṃty eva bhasmādiṣu kadācana | jīvatvāsiddhito hetuvyāpakādṛṣṭir īdṛśī || 314 || TAŚV-ML 1.13.315 kvacid ātmani saṃsāraprasūtir nāsti kārtsnyataḥ | sarvakarmodayābhāvād iti vā samudāhṛtā || 315 || TAŚV-ML 1.13.316 taddhetuhetvadṛṣṭiḥ syān mithyātvādyaprasiddhitaḥ | tannivṛttau hi taddhetukarmābhāvāt kva saṃsṛtiḥ || 316 || TAŚV-ML 1.13.317 tatkāryavyāpakāsiddhir yathā nāsti niranvayaṃ | tattvaṃ kramākramābhāvād anvayaikāṃtatattvavat || 317 || TAŚV-ML 1.13.318 tatkāryavyāpakasyāpi padārthānupalaṃbhanaṃ | pariṇāmaviśeṣasyābhāvād iti vibhāvyatām || 318 || TAŚV-ML 1.13.319 kāraṇavyāpakā dṛṣṭiḥ sāṃkhyāder nāsti nirvṛtiḥ | saddṛṣṭyāditrayāsiddher iyaṃ punar udāhṛtā || 319 || TAŚV-ML 1.13.320 kāraṇavyāpakā vyāptiḥ svabhāvānupalaṃbhanaṃ | tatraiva pariṇāmasyāsiddher iti yathocyate || 320 || TAŚV-ML 1.13.321 pariṇāmanivṛttau hi tad vyāptaṃ vinivartate | saddṛṣṭyāditrayaṃ mārgaṃ vyāpakaṃ pūrvavatparam || 321 || TAŚV-ML 1.13.322 sahacāriphalā dṛṣṭir matyajñānādi nāsti me | nāstikyādhyavasānāder abhāvād iti darśitā || 322 || TAŚV-ML 1.13.323 nāstikyapariṇāmo hi phalaṃ mithyādṛśaḥ sphuṭam | sahacāritayā matyajñānādivadvipaścitām || 323 || TAŚV-ML 1.13.324 sahacārinimittasyānupalabdhir udāhṛtā | dṛṣṭimohodayāsiddher iti vyaktaṃ tathaiva hi || 324 || TAŚV-ML 1.13.325 sahabhūvyāpakā dṛṣṭir nāsti vedakadarśanaiḥ | sahabhāvi matijñānaṃ tattvaśraddhānahānitaḥ || 325 || TAŚV-ML 1.13.326 sahabhūvyāpi hetvādyadṛṣṭayo py avirodhataḥ | pratyetavyāḥ prapaṃcena lokaśāstranidarśanaiḥ || 326 || TAŚV-ML 1.13.327 upalabdhyanupalabdhibhyām ity evaṃ sarvahetavaḥ | saṃgṛhyaṃte na kāryāditritayena kathaṃcana || 327 || TAŚV-ML 1.13.328 nāpi pūrvavadādīnāṃ tritayo na niṣedhane | sādhye tasyāsamarthatvād dvidhā caiva prayuktitaḥ || 328 || TAŚV-ML 1.13.329 pūrvavatkāraṇāt kārye numānam anumanyate | śeṣavatkāraṇe kāryād vijñānaṃ niyatasthiteḥ || 329 || TAŚV-ML 1.13.330 kāryakāraṇanirmuktād arthāt sādhye tathāvidhe | bhavet sāmānyato dṛṣṭam iti vyākhyānasaṃbhave || 330 || TAŚV-ML 1.13.331 vidhau tadupalaṃbhaḥ syur niṣedhe nupalabdhayaḥ | tataś ca ṣaḍvidho hetuḥ saṃkṣepāt kena vāryate || 331 || TAŚV-ML 1.13.332 kevalānvayasaṃyogī vītabhūtādibhedataḥ | vinirṇītāvinābhāvahetunām atra saṃgrahāt || 332 || TAŚV-ML 1.13.333 anyathānupapattyekalakṣaṇaṃ sādhanaṃ tataḥ | sūktaṃ sādhyaṃ vinā sadbhiḥ śakyatvādiviśeṣaṇaṃ || 333 || TAŚV-ML 1.13.334 śakyaṃ sādhayituṃ sādhyam ity anena nirākṛtaḥ | pratyakṣādipramāṇena pakṣa ity etadāsthitam || 334 || TAŚV-ML 1.13.335 tenānuṣṇo gnir ity eṣa pakṣaḥ pratyakṣabādhitaḥ | dhūmo nagnija evāyam iti laiṃgikabādhitaḥ || 335 || TAŚV-ML 1.13.336 pretyāsukhaprado dharma ity āgamanirākṛtaḥ | nṛkapālaṃ śucīti syāl lokarūḍhiprabādhitaḥ || 336 || TAŚV-ML 1.13.337 pakṣābhāsaḥ svavāgvādhyaḥ sadā maunavratīti yaḥ | sa sarvo pi prayoktavyo naiva tattvaparīkṣakaiḥ || 337 || TAŚV-ML 1.13.338 śabdakṣaṇakṣayaikāṃtaḥ sattvād ity atra kecana | dṛṣṭāṃtābhāvato śakyaḥ pakṣa ity abhyamaṃsata || 338 || TAŚV-ML 1.13.339 teṣāṃ sarvam anekāṃtam iti pakṣo virudhyate | tata evobhayoḥ siddho dṛṣṭāṃto na hi kutracit || 339 || TAŚV-ML 1.13.340 pramāṇabādhitatvena sādhyābhāsatvabhāṣaṇe | sarvas tatheṣṭa eveha sarvathaikāṃtasaṃgaraḥ || 340 || TAŚV-ML 1.13.341 tathā sādhyam abhipretam ity anena nivāryate | anuktasya svayaṃ sādhyābhāvābhāvaḥ paroditaḥ || 341 || TAŚV-ML 1.13.342 yathā hy ukto bhavet pakṣas tathānukto 'pi vāditaḥ | prastāvādibalāt siddhaḥ sāmarthyād ukta eva cet || 342 || TAŚV-ML 1.13.343 svāgamokto 'pi kiṃ na syād eva pakṣaḥ kathaṃcana | tathānukto 'pi cokto vā sādhyaḥ sveṣṭo 'stu tāttvikaḥ || 343 || TAŚV-ML 1.13.344 nāniṣṭo 'tiprasaṃgasya parihartum aśaktitaḥ | nanu necchati vādīha sādhyaṃ sādhayituṃ svayam || 344 || TAŚV-ML 1.13.345 prasiddhasyānyasaṃvittikāraṇāpekṣyavartanāt | prativādy api tasyaitannirākṛtiparatvataḥ || 345 || TAŚV-ML 1.13.346 satyā nobhayasiddhāntavedinaḥ pakṣapātinaḥ | ity ayuktam avaktavyam abhipretaviśeṣaṇam || 346 || TAŚV-ML 1.13.347 jijñāsitaviśeṣatvam ivānye saṃpracakṣate | tadasadvādineṣṭasya sādhyatvāpratighātitaḥ || 347 || TAŚV-ML 1.13.348 svārthānumāsu pakṣasya tanniścayavivekataḥ | parārtheṣv anumāneṣu paro bodhayituṃ svayam || 348 || TAŚV-ML 1.13.349 kiṃ neṣṭasyeha sādhyatvaṃ viśeṣānabhidhānataḥ | iṣṭaḥ sādhayituṃ sādhyaḥ svaparapratipattaye || 349 || TAŚV-ML 1.13.350 iti vyākhyānato yuktam abhipretaviśeṣaṇaṃ | aprasiddhaṃ tathā sādhyam ity anenābhidhīyate || 350 || TAŚV-ML 1.13.351 tasyārekā viparyāsā vyutpattiviṣayātmatā | tasya tadvyavacchedatvātsiddhir arthasya tattvataḥ || 351 || TAŚV-ML 1.13.352 tato na yujyate vaktuṃ vyasto hetor apāśrayaḥ | saṃśayo hy anumānena yathā vicchidyate tathā || 352 || TAŚV-ML 1.13.353 avyutpattiviparyāsāv anyathā nirṇayaḥ kathaṃ | avyutpannaviparyastau nācāryam upasarpataḥ || 353 || TAŚV-ML 1.13.354 kauced eva yathā tadvatsaṃśayātmāpi kaś ca naḥ | nāvaśyaṃ nirṇayākāṃkṣā saṃdigdhasyāpy anarthinaḥ || 354 || TAŚV-ML 1.13.355 saṃdehamātrakāsthānāt svārthasiddhau pravartanāt | yathāpravartamānasya saṃdigdhasya pravartanam || 355 || TAŚV-ML 1.13.356 vidhīyate numānena tathā kiṃ na niṣidhyate | avyutpannaviparyas tamanaso py apravartanam || 356 || TAŚV-ML 1.13.357 parānugrahavṛttīnām upekṣānupapattitaḥ | avineyiṣu mādhyasthyaṃ na caivaṃ pratihanyate || 357 || TAŚV-ML 1.13.358 rāgadveṣavihīnatvaṃ nirguṇeṣu hi teṣu naḥ | svayaṃ mādhyasthyam ālaṃbya guṇadoṣopadeśanā || 358 || TAŚV-ML 1.13.359 kāryā tebhyo pi dhīmadbhis tadvineyatvasiddhaye | avyutpannaviparyastā pratipādyatvaniścaye || 359 || TAŚV-ML 1.13.360 pratipādyaḥ kathaṃ nāma duṣṭojñaḥ svasuto janaiḥ | laukikasyāprabodhyatve katham astu parīkṣakaḥ || 360 || TAŚV-ML 1.13.361 prabodhyas tasya yatnena kramatas tattvasaṃbhavāt | pratipādyas tatas tredhā pakṣas tatpratipattaye || 361 || TAŚV-ML 1.13.362 saṃdigdhādiḥ prayoktavyo 'prasiddha iti kīrtanāt | suprasiddhaś ca vikṣiptaḥ pakṣo 'kiṃcitkaratvataḥ || 362 || TAŚV-ML 1.13.363 tatra pravartamānasya sādhanasya svarūpavat | samārope tu pakṣatvaṃ sādhane pi na vāryate || 363 || TAŚV-ML 1.13.364 svarupeṇaiva nirdiśyas tathā sati bhavaty asau | jijñāsitaviśeṣas tu dharmī yaiḥ pakṣa iṣyate || 364 || TAŚV-ML 1.13.365 teṣāṃ saṃti pramāṇāni sveṣṭasādhanataḥ kathaṃ | dharmiṇy asiddharūpe pi hetur gamaka iṣyate || 365 || TAŚV-ML 1.13.366 anyathānupapannatvaṃ siddhaṃ sadbhir asaṃśayaṃ | dharmisaṃtānasādhyāś cet sarve bhāvāḥ kṣaṇakṣayāḥ || 366 || TAŚV-ML 1.13.367 iti pakṣo na yujyeta hetos taddharmatāpi ca | pratyakṣeṇāprasiddhatvād dharmiṇām iha kārtsnyataḥ || 367 || TAŚV-ML 1.13.368 anumānena tatsiddhau dharmisattāprasādhanaṃ | paraprasiddhitas teṣāṃ dharmitvaṃ hetudharmavat || 368 || TAŚV-ML 1.13.369 dhruvaṃ teṣāṃ svataṃtrasya sādhanasya niṣedhakaṃ | prasaṃgasādhanaṃ vecchet tatra dharmigrahaḥ kutaḥ || 369 || TAŚV-ML 1.13.370 iti dharmisaṇyasiddhe pi sādhanaṃ matam eva ca | vyāpyavyāpakabhāve hi siddhe sādhanasādhyayoḥ || 370 || TAŚV-ML 1.13.371 prasaṃgasādhanaṃ proktaṃ tatpradarśanamātrakaṃ | atha niḥśeṣaśūnyatvavādinaṃ prati tārkikaiḥ || 371 || TAŚV-ML 1.13.372 virodhodbhāvanaṃ sveṣṭe vidhīyeteti saṃmataṃ | tadapramāṇakaṃ tāvad akiṃcitkaram īkṣyate || 372 || TAŚV-ML 1.13.373 sapramāṇakatā tasya kva pramāṇāprasādhane | nanv iṣṭasādhanāt saṃti pramāṇānīti bhāṣaṇe || 373 || TAŚV-ML 1.13.374 samaḥ paryanuyogoyaṃ pramāśūnyatvavādinaḥ | tadiṣṭasādhanaṃ tāvadapramāṇamasādhanam || 374 || TAŚV-ML 1.13.375 svasādhyena pramāṇaṃ tu na prasiddhaṃ dvayor api | tadasaṃgatam iṣṭasya saṃvinmātrasya sādhanam || 375 || TAŚV-ML 1.13.376 svayaṃ prakāśanaṃ dhvastavyabhicāraṃ hi susthitaṃ | svasaṃvedanam adhyakṣaṃ vādino mānam aṃjasā || 376 || TAŚV-ML 1.13.377 tato 'nyeṣāṃ pramāṇānām astitvasya vyavasthitiḥ | nanv iṣṭasādhanaṃ dharmipramāṇair aparair yutam || 377 || TAŚV-ML 1.13.378 tadiṣṭasādhanatvasyetarathānupapattitaḥ | evaṃ prayogataḥ siddhiḥ pramāṇānām anākulam || 378 || TAŚV-ML 1.13.379 tatsattā naiva sādhyā syāt sarvatreti pare viduḥ | yato bhayaṃ tad evaiṣāṃ svayam agre vyavasthitam || 379 || TAŚV-ML 1.13.380 hetor ananvayatvasya prasaṃjanam asaṃśayaṃ | sattāyāṃ hi prasādhyāyāṃ viśeṣasyaiva sādhanāt || 380 || TAŚV-ML 1.13.381 yathānanvayatādoṣas tathātrāpy anidarśanāt | hetor ananvayasyāpi gamakatvopavarṇane || 381 || TAŚV-ML 1.13.382 sattā sādhyās tu mānānām iti dharmī na saṃgaraḥ | dharmidharmasamūho 'tra pakṣa ity apasāritam || 382 || TAŚV-ML 1.13.383 eteneti sthitaḥ sādhyaḥ pakṣo vidhvastabādhakaḥ | vyāptikāle mataḥ sādhyaḥ pakṣo yeṣāṃ nirākulaḥ || 383 || TAŚV-ML 1.13.384 so nyathaiva kathaṃ teṣāṃ lakṣaṇavyavahārayoḥ | vyāptiḥ sādhyena nirṇītā hetoḥ sārdhyaṃ prasādhyate || 384 || TAŚV-ML 1.13.385 tad evaṃ vyavahāre pīty anavadyaṃ na cānyathā | dharmiṇo py aprasiddhasya sādhyatvāpratighātitaḥ || 385 || TAŚV-ML 1.13.386 asti dharmiṇi dharmasya ceti nobhayapakṣatā | tady atra sādhanādbodho niyamād abhijāyate || 386 || TAŚV-ML 1.13.386ef sa tasya viṣayaḥ sādhyo nānyaḥ pakṣo stu jātucit | TAŚV-ML 1.13.387 iṃdriyāṇīṃdriyārthābhimukho bodho na tu smṛtaḥ | niyato kṣamanobhyāṃ yaḥ kevalo na tu liṃgajaḥ || 387 || TAŚV-ML 1.13.388 satyaṃ svārthānumānaṃ tu vinā yac chabdayojanāt | tanmānāṃtaratāṃ māgād iti vyākhyāyate tathā || 388 || TAŚV-ML 1.13.389 siddhaḥ sādhyāvinābhāvo hy arthāpatteḥ prabhāvakaḥ | saṃbhavādeś ca yo hetuḥ so pi liṃgān na bhidyate || 389 || TAŚV-ML 1.13.390 dṛṣṭāṃtanirapekṣatvaṃ liṃgasyāpi neveditam | tan na mānāṃtaraṃ liṃgād arthāpattyādivedanam || 390 || TAŚV-ML 1.13.391 matijñānaviśeṣāṇām upalakṣaṇatā sthitaṃ | tena sarvaṃ matijñānaṃ siddham ābhinibodhikam || 391 || TA-ML 1.14 tadiṃdriyāniṃdriyanimittam || 14 || TAŚV-ML 1.14.1 tasya bāhyanimittopadarśanāyedam ucyate | tad ityādivacaḥ sūtrakāreṇānyamatacchide || 1 || TAŚV-ML 1.14.2 tacchabdena parāmarśo narthāṃtaram iti dhvaneḥ | vācyasyaikasya matyādiprakārasyāviśeṣataḥ || 2 || TAŚV-ML 1.14.3 nimittaṃ kārakaṃ yasya tattathoktaṃ vibhāgataḥ | vākyasyāsya viśeṣād vā pāraṃparyasya cāśritau || 3 || TAŚV-ML 1.14.4 vākyabhedāśraye yuktam avadhāraṇam uttaraṃ | tadabhede punaḥ pūrvama nyathā vyabhicāritā || 4 || TAŚV-ML 1.14.5 dhvastaṃ tatrārthajanyatvam uttarād avadhāraṇāt | matyajñānaśrutādīni nirastāni tu pūrvataḥ || 5 || TAŚV-ML 1.14.6 svajanyajñānasaṃvedyo rthaḥ prameyatvato nanu | yathāniṃdriyam ity eke tadasadvyabhicārataḥ || 6 || TAŚV-ML 1.14.7 niḥśeṣavartamānārtho na svajanyena sarvavit | saṃvedanena saṃvedyaḥ samānakṣaṇavartinā || 7 || TAŚV-ML 1.14.8 svārthajanyam idaṃ jñānaṃ satyajñānatvato nyathā | viparyāsādivat tasya satyatvānupapattitaḥ || 8 || TAŚV-ML 1.14.9 ity apy aśeṣavidbodhair anaikāṃtikam īritaṃ | sādhanaṃ na tato jñānam arthajanyam iti sthitam || 9 || TAŚV-ML 1.14.10 ālokenāpi janyatvenālaṃbanatayā bhidaḥ | kiṃ tv iṃdriyabalādhānamātratvenānumanyate || 10 || TAŚV-ML 1.14.11 tathārthajanyatāpīṣṭā kālākāśāditattvavat | sālaṃbanatayā tv artho janakaḥ pratiṣidhyate || 11 || TAŚV-ML 1.14.12 tato nākāraṇaṃ vitter viṣayo stīti durghaṭam | yaṃ rūpasyāpravedyatvāpatteḥ kāraṇatāṃ vinā || 12 || TAŚV-ML 1.14.13 asvasaṃvedyavijñānavādī pūrvaṃ nirākṛtaḥ | parokṣajñānavādī cety alaṃ saṃkathayānayā || 13 || TA-ML 1.15 avagrahehāvāyadhāraṇāḥ || 15 || TAŚV-ML 1.15.1 matijñānasya nirṇītaprakārasyaikaśo vidi | bhidām avagrahety ādisūtramāhāviparyayam || 1 || TAŚV-ML 1.15.2 akṣārthayogajād vastumātragrahaṇalakṣaṇāt | jātaṃ yad vastubhedasya grahaṇaṃ tad avagrahaḥ || 2 || TAŚV-ML 1.15.3 tadnṛhītārthasāmānye yadviśeṣasya kāṃkṣaṇam | niścayābhimukhaṃ sehā saṃśīter bhinnalakṣaṇā || 3 || TAŚV-ML 1.15.4 tasyaiva nirṇayo vāyaḥ smṛtihetuḥ sā dhāraṇā | iti pūrvoditaṃ sarvaṃ matijñānaṃ caturvidham || 4 || TAŚV-ML 1.15.5 sāmānādhikaraṇyaṃ tu tad evāvagrahādayaḥ | tad iti prāksūtratacchabdasaṃbaṃdhād iha yujyate || 5 || TAŚV-ML 1.15.6 tatra yad vastumātrasya grahaṇaṃ pāramārthikam | dvidhā tredhā kvacij jñānaṃ tad ity ekaṃ na cāparam || 6 || TAŚV-ML 1.15.6ef tan na sādhvakṣajasyārthabhedajñānasya tattvataḥ | TAŚV-ML 1.15.7 nanu sanmātrakaṃ vastu vyabhicāravimuktitaḥ | na bhedo vyabhicāritvāt tatra jñānaṃ na tāttvikam || 7 || TAŚV-ML 1.15.8 ity ayuktaṃ sadāśeṣaviśeṣavidhurātmanaḥ | sattvasyānubhavābhāvād bhedamātrakavastuvat || 8 || TAŚV-ML 1.15.9 dṛṣṭer abheda bhedātmavastuny avyabhicārataḥ | pāramārthikatā yuktā nānyathā tadasaṃbhavāt || 9 || TAŚV-ML 1.15.10 jātyādikalpanonmuktaṃ vastumātraṃ svalakṣaṇam | tajjñānam akṣajaṃ nānyad ity apy etena dūṣitam || 10 || TAŚV-ML 1.15.11 kiṃcid ity avabhāsy atra vastumātram apoddhṛtaṃ | tadgrāhi darśanaṃ jñeyam avagrahanibaṃdhanam || 11 || TAŚV-ML 1.15.12 anekāṃtātmake bhāve prasiddhe pi hi bhāvataḥ | puṃsaḥ svayogyatāpekṣaṃ grahaṇaṃ kvacid aṃśataḥ || 12 || TAŚV-ML 1.15.13 tenārthamātranirbhāsād darśanād bhinnam iṣyate | jñānam arthaviśeṣātmābhāsi vittvena tatsamam || 13 || TAŚV-ML 1.15.14 kṛto bhedo nayāt sattāmātrajñāt saṃgrahāt param | naramātrāc ca netrādidarśanaṃ vakṣyate grataḥ || 14 || TAŚV-ML 1.15.15 nanv avagrahavijñānaṃ darśanāj jāyate yadi | tasyeṃdriyamanojatvaṃ tadā kiṃ na virudhyate || 15 || TAŚV-ML 1.15.16 pāraṃparyeṇa tajjatvāt tasyehādividām iva | ko virodhaḥ kramād vākṣamanojanyatvaniścayāt || 16 || TAŚV-ML 1.15.17 iṃdriyāniṃdriyābhyāṃ hi yas tv ālocanam ātmanaḥ | svayaṃ pratīyate yadvat tathaivāvagrahādayaḥ || 17 || TAŚV-ML 1.15.18 varṇasaṃsthādisāmānyaṃ yatra jñāne vabhāsate | tan no viśeṣaṇajñānam avagrahaparābhidham || 18 || TAŚV-ML 1.15.19 viśeṣaniścayo vā ya ity etad upapadyate | jñānenehābhilāṣātmā saṃskārātmā na dhāraṇā || 19 || TAŚV-ML 1.15.20 iti kecit prabhāṣaṃte tac ca na vyavatiṣṭhate | viśeṣavedanasyeha dṛḍhasyehātvasūcanāt || 20 || TAŚV-ML 1.15.21 tato dṛḍhatarāvāyajñānād dṛḍhatam asya ca | dhāraṇatvapratijñānāt smṛtihetor viśeṣataḥ || 21 || TAŚV-ML 1.15.22 ajñānātmakatāyāṃ tu saṃskārasyeha tasya vā | jñānopādānatā na syād rūpāder iva sāsti ca || 22 || TAŚV-ML 1.15.23 sukhādinā na cātrāsti vyabhicāraḥ kathaṃcana | tasya jñānātmakatvena svasaṃvedanasiddhitaḥ || 23 || TAŚV-ML 1.15.24 sarveṣāṃ jīvabhāvānāṃ jīvātmatvārpaṇān nayāt | saṃvedanātmatāsiddher nāmasiddhān na saṃbhavaḥ || 24 || TAŚV-ML 1.15.25 tata eva pradhānasya dharmā nāvagrahādayaḥ | ālocanādināmānaḥ svasaṃvittivirodhataḥ || 25 || TAŚV-ML 1.15.26 nanu dūre yathaiteṣāṃ kramaśo rthe pravartanaṃ | saṃvedyate tathāsanne kin na saṃviditātmanām || 26 || TAŚV-ML 1.15.27 viśeṣaṇaviśeṣyādijñānānāṃ samam īdṛśaṃ | vedyaṃ tatra samādhānaṃ yat tad atrāpi yujyate || 27 || TAŚV-ML 1.15.28 tathaivālocanādīnāṃ dṛgādīnāṃ ca budhyate | saṃbaṃdhasmaraṇādīnām anumānopakāriṇām || 28 || TAŚV-ML 1.15.29 atyaṃtābhyāsato hy āśu vṛtter anupalakṣaṇam | kramaśo vedanānāṃ syāt sarveṣām avigānataḥ || 29 || TAŚV-ML 1.15.30 dravyaparyāyasāmānyaviṣayo vagraho kṣajaḥ | tasyāparavikalpenāniṣedhyatvāt sphuṭatvataḥ || 30 || TAŚV-ML 1.15.31 saṃvādakatvato mānaṃ svārthavyavasiteḥ phalaṃ | sākṣādvyavahitaṃ tu syād īhā hānādidhīr api || 31 || TAŚV-ML 1.15.32 nirvikalpakayā dṛṣṭyā gṛhīte rthe svalakṣaṇe | tadānyāpohasāmānyagocaro vagrahaḥ sphuṭaḥ || 32 || TAŚV-ML 1.15.33 sahabhāvo vikalpo pi nirvikalpakayā dṛśā | parikalpanayā vāto niṣedhya iti kecana || 33 || TAŚV-ML 1.15.34 tadasatsvārthasaṃvitter avikalpatvadūṣaṇāt | sadā sa vyavasāyākṣajñānasyānubhavāt svayam || 34 || TAŚV-ML 1.15.35 manasor yugapadvṛttiḥ savikalpāvikalpayoḥ | mohād aikyaṃ vyavasyaṃtīty asatpṛthag apīkṣaṇāt || 35 || TAŚV-ML 1.15.36 laiṃgikādivikalpasyāspaṣṭātmatvopalaṃbhanāt | yuktā nākṣavikalpānām aspaṣṭātmakatoditā || 36 || TAŚV-ML 1.15.37 anyathā taimirasyākṣajñānasya bhrāṃtatekṣaṇāt | sarvākṣasaṃvido bhrāṃtyā kin nohyaṃte vikalpakaiḥ || 37 || TAŚV-ML 1.15.38 sahabhāvo pi godṛṣṭituraṃgam avikalpayoḥ | kin naikatvaṃ vyavasyaṃti sveṣṭadṛṣṭivikalpavat || 38 || TAŚV-ML 1.15.39 pratyāsattiviśeṣasyābhāvāc cet so tra ko paraḥ | tādātmyād ekasāmagryadhīnatvasyāviśeṣataḥ || 39 || TAŚV-ML 1.15.40 tādṛśī vāsanā kācid ekatvavyavasāyakṛt | sahabhāvāviśeṣe pi kayościd dṛgvikalpayoḥ || 40 || TAŚV-ML 1.15.41 sābhīṣṭā yogyatāsmākaṃ kṣayopaśamalakṣaṇā | spaṣṭatve kṣavikalpasya hetur nānyasya jātucit || 41 || TAŚV-ML 1.15.42 tannirṇayātmakaḥ siddho vagraho vastugocaraḥ | spaṣṭābho kṣabalodbhūto 'spaṣṭo vyaṃjanagocaraḥ || 42 || TAŚV-ML 1.15.43 nehāniṃdriyajaivākṣavyāpārāpekṣaṇā sphuṭā | svākṣavyāpṛtyabhāve syāḥ prabhavābhāvanirṇayāt || 43 || TAŚV-ML 1.15.44 nāpīyaṃ mānasaṃ jñānam akṣavitsamanaṃtaraṃ | niścayātmakam anyad vā spaṣṭābhaṃ tata eva naḥ || 44 || TAŚV-ML 1.15.45 tasya pratyakṣarūpasya pramāṇena prasiddhitaḥ | svasaṃvedanato nyasya kalpanaṃ kimu niṣphalam || 45 || TAŚV-ML 1.15.46 mānasasmaraṇasyākṣajñānād utpattyasaṃbhavāt | vijātīyāt prakalpyeta yadi tat tasya janma te || 46 || TAŚV-ML 1.15.47 tadākṣavedanaṃ na syāt samanaṃtarakāraṇam | manodhyakṣasya tasyaiva vailakṣaṇyāviśeṣataḥ || 47 || TAŚV-ML 1.15.48 pratyakṣatvena vaiśadyavastugocaratātmanā | sajātīyaṃ manodhyakṣam akṣajñānena cen matam || 48 || TAŚV-ML 1.15.49 smaraṇaṃ saṃvidātmatvasaṃtānaikyena vas tathā | kin na siddhyed yatas tasya tatropādānakārakam || 49 || TAŚV-ML 1.15.50 anyathā na manodhyakṣaṃ smaraṇena salakṣaṇaṃ | asyopādānatāpāyād ity anarthakakalpanam || 50 || TAŚV-ML 1.15.51 smaraṇākṣavidor bhinnau saṃtānau ced anarthakam | manodhyakṣaṃ vināpy asmāt smaraṇotpattisaṃbhavāt || 51 || TAŚV-ML 1.15.52 akṣajñānaṃ hi pūrvasmād akṣajñānānyathodiyāt | smṛtiḥ smṛtes tathānādikāryakāraṇatedṛśī || 52 || TAŚV-ML 1.15.53 saṃtānaikye tayor akṣajñānāt smṛtisamudbhavaḥ | pūrvaṃ tadvāsanā yuktād akṣajñānaṃ ca kevalāt || 53 || TAŚV-ML 1.15.54 saha smṛtyakṣavijñāne tataḥ syātāṃ kadācana | saugatānām iti vyarthaṃ manodhyakṣaprakalpanaṃ || 54 || TAŚV-ML 1.15.55 syādvādināṃ punar jñānāvṛtticchedaviśeṣataḥ | samānetaravijñānasaṃtāno na virudhyate || 55 || TAŚV-ML 1.15.56 pratyakṣaṃ mānasaṃ svārthaniścayātmakam asti cet | spaṣṭābham akṣavijñānaṃ kimarthakyād upeyate || 56 || TAŚV-ML 1.15.57 akṣasaṃvedanābhāve tasyotpattau virodhataḥ | sarveṣām aṃdhatādīnāṃ kṛtaṃ tatkalpanaṃ yadi || 57 || TAŚV-ML 1.15.58 tadākṣāniṃdriyotpādyaṃ svārthaniścayanātmakaṃ | rūpādivedanaṃ yuktam ekaṃ khyāpayituṃ satām || 58 || TAŚV-ML 1.15.59 kramād avagrahehātmadravyaparyāyagocaraṃ | jīvasyāvṛttivicchedaviśeṣakramahetukam || 59 || TAŚV-ML 1.15.60 tatsamakṣetaravyaktiśaktyekārthavad ekadā | na viruddhaṃ vicitrābhajñānavad vā pratītitaḥ || 60 || TAŚV-ML 1.15.61 avagrahagṛhītārthabhedam ākāṃkṣato kṣajaḥ | spaṣṭo vāyas tadāvārakṣayopaśamato tra tu || 61 || TAŚV-ML 1.15.62 saṃśayo vā viparyāsas tadabhāve kutaścana | tenehāto vibhinno sau saṃśītibhrāṃtihetutaḥ || 62 || TAŚV-ML 1.15.63 viparītasvabhāvatvāt saṃśayādyanibaṃdhanaṃ | avāyaṃ hi prabhāṣaṃte kecid dṛḍhataratvataḥ || 63 || TAŚV-ML 1.15.64 akṣajñānatayā tvaikyam īhayāvagraheṇa ca | yātyavāyaḥ kramāt puṃsastathātvena vivartanāt || 64 || TAŚV-ML 1.15.65 vicchedābhāvataḥ spaṣṭapratibhāsasya dhāraṇā | paryaṃtasyopayuktākṣanarasyānubhavāt svayam || 65 || TAŚV-ML 1.15.66 avāyasya pramāṇatvaṃ dhāraṇāyāś ca neṣyate | samīhayehite svārthe gṛhītagrahaṇād iti || 66 || TAŚV-ML 1.15.67 tadānumāpramāṇatvaṃ vyāpriyāt tata eva te | ity uktaṃ smaraṇādīnāṃ prāmāṇyapratipādane || 67 || TA-ML 1.16 bahubahuvidhakṣiprānisṛtānuktadhruvāṇāṃ setarāṇām || 16 || TAŚV-ML 1.16.1 keṣāṃ punar ime vagrahādayaḥ karmaṇām iti | prāha saṃpratipattyarthaṃ bahv ityādiprabhedataḥ || 1 || TAŚV-ML 1.16.2 bahvādyavagrahādīnāṃ parasparam asaṃśayam | pratyekam abhisaṃbaṃdhaḥ kāryo na samudāyataḥ || 2 || TAŚV-ML 1.16.3 bahoḥ saṃkhyāviśeṣasyāvagraho vipulasya vā | kṣayopaśamato nuḥ syād īhāvāyo tha dhāraṇā || 3 || TAŚV-ML 1.16.4 itarasyābahor ekadvitvākhyasyālpakasya vā | setaragrahaṇād evaṃ pratyetavyam aśeṣataḥ || 4 || TAŚV-ML 1.16.5 vyaktijātyāśritatvena tayor bahuvidhasya ca | bhedaḥ parasparaṃ tadvaddho dhyastaditarasya ca || 5 || TAŚV-ML 1.16.6 kṣiprasyācirakālasyādhruvasya calitātmanaḥ | svabhāvaikyaṃ na maṃtavyaṃ tathā taditarasya ca || 6 || TAŚV-ML 1.16.7 niḥśeṣapudgalodgatyabhāvād bhavati niḥsṛtaḥ | stokapudgalaniṣkrāṃter anuktas tv ābhisaṃhitaḥ || 7 || TAŚV-ML 1.16.8 niṣkrāṃto niḥsṛtaḥ kārtsnyād uktaḥ saṃdarśito mataḥ | iti tadbhedanirṇīter ayuktaikatvacodanā || 8 || TAŚV-ML 1.16.9 tatra pradhānabhāvena bahvādīnāṃ nivedanaṃ | prakṛṣṭāvṛttiviśleṣaviśeṣāt nuḥ samudbhavāt || 9 || TAŚV-ML 1.16.10 tadviśeṣaṇabhāvena kathaṃ cātrālpayogyatāṃ | samāsṛtya samudbhūter itareṣāṃ vidhīyate || 10 || TAŚV-ML 1.16.11 bahujñānasamabhyarcyaṃ viśeṣaviṣayatvataḥ | sphuṭaṃ bahuvidhajñānāj jātibhedāv abhāsinaḥ || 11 || TAŚV-ML 1.16.12 tatkṣiprajñānasāmānyāt tac cāniḥsṛtavedanāt | tadanuktagamāt so pi dhruvajñānāt kutaścana || 12 || TAŚV-ML 1.16.13 vijānāti na vijñānaṃ bahūn bahuvidhān api | padārthān iti keṣāṃcin mataṃ pratyakṣabādhitam || 13 || TAŚV-ML 1.16.14 pratyakṣāṇi bahūny eva teṣv ajñānāni cet katham | tadbadbodhaikanirbhāsaiḥ śataiś cen nāprabādhanāt || 14 || TAŚV-ML 1.16.15 tadbodhabahutāvittir bādhikātreti cen mataṃ | sā yady ekena bodhena tadartheṣv anumanyatām || 15 || TAŚV-ML 1.16.16 bahubhir vedanair anyajñānavedyais tu sā yadi | tadavasthā tadā praśno navasthā na mahīyasī || 16 || TAŚV-ML 1.16.17 svato bahvarthanirbhāsijñānānāṃ bahutā gatiḥ | nānyonyam anusaṃdhānābhāvāt pratyātmavartinām || 17 || TAŚV-ML 1.16.18 tatpṛṣṭhajo vikalpaś ced anusaṃdhānakṛn mataḥ | so pi nānekavijñānaviṣayastāvake mate || 18 || TAŚV-ML 1.16.19 evaṃ bahutvasaṃkhyāyām ekasyāvedanaṃ nanu | saṃkhyeyeṣu bahuṣv ity ayuktaṃ kecit prapedire || 19 || TAŚV-ML 1.16.20 bahutvena viśiṣṭeṣu saṃkhyeyeṣu pravartitaḥ | bahujñānasya tadbhedaikāṃtābhāvāc ca yuktitaḥ || 20 || TAŚV-ML 1.16.21 kathaṃ ca mecakajñānaṃ pratyarthavaśavartini | jñāne sarvatra yujyeta pareṣāṃ nagarādiṣu || 21 || TAŚV-ML 1.16.22 yathā nīlaṃ tathā citraṃ rūpam ekaṃ paṭādiṣu | citrajñānaṃ pravarteta tatrety api virudhyate || 22 || TAŚV-ML 1.16.23 citrasaṃvyavahārasyābhāvād ekatra jātucit | nānārtheṣv iṃdranīlādīrūpeṣu vyavahāriṇām || 23 || TAŚV-ML 1.16.24 ekasyānekarūpasya citratvena vyavasthiteḥ | maṇyāder iva nānyasya sarvathātiprasaṃgataḥ || 24 || TAŚV-ML 1.16.25 citraṃ rūpam iti jñānam eva na pratihanyate | rūpe py anekarūpatvapratītes tadviśeṣataḥ || 25 || TAŚV-ML 1.16.26 guṇo nekasvabhāvaḥ syād dravyavan na guṇāśrayaḥ | iti rūpaguṇe nekasvabhāve citraśemuṣī || 26 || TAŚV-ML 1.16.27 nanv anekasvabhāvatvāt sarvasyārthasya tattvataḥ | na citravyavahāraḥ syāj jainānāṃ kvacid ity asat || 27 || TAŚV-ML 1.16.28 siddhe jātyaṃtare citre tato poddhṛtya bhāṣate | jano hy ekam idaṃ nānā vety arthitvaviśeṣataḥ || 28 || TAŚV-ML 1.16.29 yogijñānavad iṣṭaṃ tadbahvādyarthāv abhāsanam | jñānam ekaṃ sahasrāṃśuprakāśajñānam eva cet || 29 || TAŚV-ML 1.16.30 tadevāvagrahādyākhyaṃ prāpnuvat kimu vāryate | na ca smṛtisahāyena kāraṇenopajanyate || 30 || TAŚV-ML 1.16.31 bahvādyavagrahādīdaṃ vedanaṃ śabdabodhavat | yenāvabhāsanād bhinnaṃ grahaṇaṃ tatra neṣyate || 31 || TAŚV-ML 1.16.32 bahau bahuvidhe cārthe setare 'vagrahādikam | smaraṇaṃ pratyabhijñānaṃ ciṃtā vābhinibodhanam || 32 || TAŚV-ML 1.16.33 dhāraṇāviṣaye tatra na viruddhaṃ pratītitaḥ | pravṛtter anyathā jātu tanmūlāyā virodhataḥ || 33 || TAŚV-ML 1.16.34 kṣaṇasthāyitayārthasya niḥśeṣasya prasiddhitaḥ | kṣiprāvagraha eveti kecit tadaparīkṣitam || 34 || TAŚV-ML 1.16.35 sthāsnūtpitsuvināśitvasamākrāṃtasya vastunaḥ | samarthayiṣyamāṇasya bahutobahuto grataḥ || 35 || TAŚV-ML 1.16.36 kauṭasthāt pūrvabhāvānāṃ parasyābhyupagacchataḥ | akṣiprāvagrahaikāṃto py etenaiva nirākṛtaḥ || 36 || TAŚV-ML 1.16.37 prāpyakārīṃdriyair yukto nisṛtānuktavastunaḥ | nāvagrahādir ity eke prāpyakārīṇi tāni vā || 37 || TAŚV-ML 1.16.38 tan nānisṛtabhāvasyānuktasyāpi ca kaiścana | sūkṣmair aṃśaiḥ pariprāptasyākṣais tair avabodhanāt || 38 || TAŚV-ML 1.16.39 nisṛtoktam athaivaṃ syāt tasyety api na śaṃkyate | sarvāprāptima vekṣyaivānisṛtānuktatāsthiteḥ || 39 || TAŚV-ML 1.16.40 dhruvasya setarasyātrāvagrahāder na bādhyate | nityānityātmake bhāve siddhiḥ syādvādino ṃjasā || 40 || TA-ML 1.17 arthasya || 17 || TAŚV-ML 1.17.1 nanu bahvādayo dharmāḥ setarāḥ kasya dharmiṇaḥ | te 'vagrahādayo yeṣām ity arthasyeti sūtritam || 1 || TAŚV-ML 1.17.2 yo vyakto dravyaparyāyātmārthaḥ so trābhisaṃhitaḥ | avyaktasyottare sūtre vyaṃjanasyopavarṇanāt || 2 || TAŚV-ML 1.17.3 kevalo nārthaparyāyaḥ sūrer iṣṭo virodhataḥ | tasya bahvādiparyāyaviśiṣṭatvena saṃvidaḥ || 3 || TAŚV-ML 1.17.4 tata eva na niḥśeṣaparyāyebhyaḥ parāṅmukham | dravyam artho na cānyonyānapekṣya taddvayaṃ bhavet || 4 || TAŚV-ML 1.17.5 evam arthasya dharmāṇāṃ bahvādītarabhedinām | avagrahādayaḥ siddhaṃ tanmatijñānam īritam || 5 || TA-ML 1.18 vyaṃjanasyāvagrahaḥ || 18 || TAŚV-ML 1.18.1 niyamārtham idaṃ sūtraṃ vyaṃjanetyādi darśitam | siddhe hi vidhir ārabhyo niyamāya manīṣibhiḥ || 1 || TAŚV-ML 1.18.2 avyaktam atra śabdādijātaṃ vyaṃjanam iṣyate | tasyāvagraha eveti niyamo dhyakṣavadgataḥ || 2 || TAŚV-ML 1.18.3 īhādayaḥ punas tasya na syuḥ spaṣṭārthagocarāḥ | niyameneti sāmarthyād uktam atra pratīyate || 3 || TAŚV-ML 1.18.4 nanv arthāvagraho yadvadakṣataḥ spaṣṭagocaraḥ | tadvat kiṃ nābhimanyeta vyaṃjanāvagraho py asau || 4 || TAŚV-ML 1.18.5 kṣayopaśamabhedasya tādṛśo 'saṃbhavād iha | aspaṣṭātmakasāmānyaviṣayatvavyavasthitam || 5 || TAŚV-ML 1.18.6 adhyakṣatvaṃ na hi vyāptaṃ spaṣṭatvena viśeṣataḥ | daviṣṭhapādapādhyakṣajñānasyāspaṣṭatekṣaṇāt || 6 || TAŚV-ML 1.18.7 viśeṣaviṣayatvaṃ ca divā tāmasapakṣiṇāṃ | tigmarocir mayūkheṣu bhṛṃgapādāv abhāsanāt || 7 || TAŚV-ML 1.18.8 jñānasya spaṣṭatā lokanimittety api dūṣitam | etena sthāpitākarī........... || 8 || TAŚV-ML 1.18.9 saivāspaṣṭatvahetuḥ syād vyaṃjanāvagrahasya naḥ | gaṃdhādidravyaparyāyagrāhiṇo py akṣajanmanaḥ || 9 || TA-ML 1.19 na cakṣuraniṃdriyābhyām || 19 || TAŚV-ML 1.19.1 netyādy āha niṣedhārtham aniṣṭasya prasaṃginaḥ | cakṣurmanonimittasya vyaṃjanāvagrahasya tat || 1 || TAŚV-ML 1.19.2 vyaṃjanāvagraho naiva cakṣuṣāniṃdriyeṇa ca | aprāpyakāriṇā tena spaṣṭāvagrahahetunā || 2 || TAŚV-ML 1.19.3 prāpyakārīṃdriyaś cārthe prāptibhedād dhi kutracit | tadyogyatāṃ viśeṣāṃ vā spaṣṭāvagrahakāraṇam || 3 || TAŚV-ML 1.19.4 yathā navaśarāv ādau dvitrādyās toyaviṃdavaḥ | avyaktāmārdratāṃ kṣiptāḥ kurvaṃti prāpyakāriṇaḥ || 4 || TAŚV-ML 1.19.5 paunaḥ punyena vikṣiptā vyaktāṃ tām eva kurvate | tatprāptibhedatas tadvadiṃdriyāṇy apy avagraham || 5 || TAŚV-ML 1.19.6 aprāptikāriṇī cakṣurmanasī kurutaḥ punaḥ | vyaktām arthaparicchittim aprāpter aviśeṣataḥ || 6 || TAŚV-ML 1.19.7 yathāyaskāṃtapāṣāṇaḥ śalyākṛṣṭiṃ svaśaktitaḥ | karoty aprāptikārīti vyaktim eva śarīrataḥ || 7 || TAŚV-ML 1.19.8 cakṣuḥ prāptapar icched akāraṇaṃ rūpavyaktitaḥ | sparśanādivad ity eke tan na pakṣasya bādhanāt || 8 || TAŚV-ML 1.19.9 bāhyaṃ cakṣur yadā tāvat kṛṣṇatārādi dṛśyatām | prāptaṃ pratyakṣato bādhāt tasyārthāprāptivedinaḥ || 9 || TAŚV-ML 1.19.10 śaktirūpam adṛśyaṃ ced anumānena bādhanam | āgamena sunirṇītāsaṃbhavadbādhakena ca || 10 || TAŚV-ML 1.19.11 tatrāprāptiparicchedi cakṣuḥ spaṣṭānavagrahāt | anyathā tadasaṃbhūter ghrāṇāder iva sarvathā || 11 || TAŚV-ML 1.19.12 cakṣuṣā śaktirūpeṇa tārakāgatam aṃjanaṃ | na spṛṣṭam iti taddhetor asiddhatvam ihocyate || 12 || TAŚV-ML 1.19.13 śaktiḥ śaktim ato nyatra tiṣṭhatārthena yujyate | tatrasthena tu naiveti ko nyo brūyāj jaḍātmanaḥ || 13 || TAŚV-ML 1.19.14 pakṣāvyāpakatā hetor manasya prāpyakāriṇi | virahād iti maṃtavyaṃ nāsyāpekṣatvayogyataḥ || 14 || TAŚV-ML 1.19.15 manaso prāpyakāritvaṃ nāprasiddhaṃ pravādinām | kvānyathātītadūrādipadārthagrahaṇaṃ tataḥ || 15 || TAŚV-ML 1.19.16 kācādyaṃtaritārthānāṃ grahāc cāprāptakāritā | cakṣuṣaḥ prāpyakāritve manasaḥ sparśanādivat || 16 || TAŚV-ML 1.19.17 vibhajya sphaṭikādīṃś cet kathaṃcic cakṣuraṃśavaḥ | prāpnuvaṃs tūlarāśyādīn naśvarān neti cādbhutam || 17 || TAŚV-ML 1.19.18 sāmarthyaṃ pāradīyasya yathā yasyānubhedane | nālāṃbūbhānodbhede manāg api samīkṣyate || 18 || TAŚV-ML 1.19.19 kācādibhedane śaktis tathā nayanarociṣāṃ | saṃbhāvyā tūlarāśyādibhidāyāṃ neti kecana || 19 || TAŚV-ML 1.19.20 tadaprātītikaṃ so yaṃ kācādir iti niścayāt | vināśavyavahārasya tatrābhāvāc ca kasyacit || 20 || TAŚV-ML 1.19.21 samānasanniveśasya tasyotpatter anāśitāṃ | jano manyeta nirlūnakeśāder veti cen matam || 21 || TAŚV-ML 1.19.22 na kvacit pratyābhijñānam ekatvasya prasādhakaṃ | siddhyed iti kṣaṇadhvaṃsi jagadāpātam aṃjasā || 22 || TAŚV-ML 1.19.23 ātmādyekatvasiddhiś cet pratyabhijñānato dṛḍhāt | dārḍhyāt tatra kuto bādhābhāvāc cet prakṛte sabhaṃ || 23 || TAŚV-ML 1.19.24 kācādyaṃtaritānarthān paśyataś ca niraṃtaraṃ | tatra bhedasya niṣṭhānān nābhinnasya karagrahaḥ || 24 || TAŚV-ML 1.19.25 vināśānaṃtarotpattau punarnāśe punarbhavet | kuto niraṃtaraṃ tena chāditārthasya darśanam || 25 || TAŚV-ML 1.19.26 sparśanena ca nirbhedaśarīrasya mahoṃginām | sāṃtareṇānubhūyaṃte tasya sparśanadarśane || 26 || TAŚV-ML 1.19.27 prāptasyāṃtaritārthena vibhinnasya parīkṣaṇāt | nārthasya darśanaṃ siddhyed anumā ca tathaiva vā || 27 || TAŚV-ML 1.19.28 nanv atyaṃtaparokṣatve satyārthasyānumāgateḥ | vijñānasyoparaktatve tena vijñāyate katham || 28 || TAŚV-ML 1.19.29 tayā śaśvadadṛśyena vedhasā nirmitaṃ jagat | kathaṃ niściyate kāryaviśeṣāc cet parair api || 29 || TAŚV-ML 1.19.30 pratyakṣeṇāprabādhena bahirarthasya darśanam | jñānasyāṃtaḥ prasiddhaṃ cen nānyathā parikalpyate || 30 || TAŚV-ML 1.19.31 kācādyaṃtaritārthe pi samānam idam uttaraṃ | kācāder bhinnadeśasya tasyāvādhaṃ viniścayāt || 31 || TAŚV-ML 1.19.32 yathā mukhaṃ nirīkṣaṃte darpaṇe pratibiṃbitam | svadehe saṃspṛśaṃtīti bādhā siddhātra dhīmatām || 32 || TAŚV-ML 1.19.33 tathā na sphaṭikāṃbho nupaṭalāvṛttavastuni | svadeśāditayā tasya tadā paścāc ca darśanāt || 33 || TAŚV-ML 1.19.34 na cekṣaṃte smadādīnāṃ sphuraṃtaś cakṣuraṃśavaḥ | sāṃdhakārani śīthiny āmanyānvabhibhavād api || 34 || TAŚV-ML 1.19.35 yady anudbhūtarūpās te śakyaṃte nekṣituṃ janaiḥ | tadā pramāṃtaraṃ vācyaṃ tatsadbhāvāvabodhakam || 35 || TAŚV-ML 1.19.36 raśmivallocanaṃ sarvaṃ taijasatvāt pradīpavat | iti siddhaṃ na netrasya jyotiṣkatvaṃ prasādhayet || 36 || TAŚV-ML 1.19.37 taijasaṃ nayanaṃ satsu sannikṛṣṭarasādiṣu | rūpasya vyaṃjakatvāc cet pradīpādivad īryate || 37 || TAŚV-ML 1.19.38 hetor dinaniśānāthamayūkhair vyarbhicāritā | taijasaṃ nihite caṃdrakāṃtaraṃ tatkṣitau bhavāḥ || 38 || TAŚV-ML 1.19.39 tejonusūtritā jñeyā gā mūloṣṇavatī prabhā | nānyā makaratādīnāṃ pārthivatvaprasiddhitaḥ || 39 || TAŚV-ML 1.19.40 rūpābhivyaṃjane cākṣṇāṃ nāśe kvāpekṣaṇaṃ bhavet | taijasatvāt pradīpāder iva sarvasya dehinaḥ || 40 || TAŚV-ML 1.19.41 yathaikasya pradīpasya suspaṣṭārthaprakāśane | maṃdatvād asamarthasya dvitīyāder apekṣaṇam || 41 || TAŚV-ML 1.19.42 tathākṣṇor na viruddhyeta sūryālokādyapekṣaṇaṃ | svakāryo hi svajātīyaṃ sahakāri pratīkṣyate || 42 || TAŚV-ML 1.19.43 tadasallocanasyārthaprakāśitvāviniścayāt | kathaṃcid api dīpādinirapekṣasya pradīpavat || 43 || TAŚV-ML 1.19.44 aṃdhakārāvabhāso sti vinālokena cen na vai | prasiddhasteṃdhakāro sti jñānābhāvāt parorthakṛt || 44 || TAŚV-ML 1.19.45 pareṣṭyāstīti cet tasyāḥ siddhaṃ cakṣurataijasaṃ | pramāṇatve nyathā nāṃdhakāraḥ siddhyet tatas tava || 45 || TAŚV-ML 1.19.46 ataijasāṃjanāpekṣi cakṣū rūpaṃ vyanakti yaṃ | nātaḥ samānajātīyasahakāri niyamyate || 46 || TAŚV-ML 1.19.47 kim uṣṇasparśavijñānaṃ taijasekṣṇi na jāyate | tasyānudbhūtatāyāṃ tu rūpānudbhūtatā kutaḥ || 47 || TAŚV-ML 1.19.48 tejodravyaṃ hy anudbhūtasparśam udbhūtarūpabhṛt | dṛṣṭaṃ yathā pradīpasya prabhābhāraḥ samaṃtataḥ || 48 || TAŚV-ML 1.19.49 tathānudbhūtarūpaṃ tadudbhūtasparśam īkṣitam | yathoṣṇodakasaṃyuktaṃ paramudbhūtataddvayam || 49 || TAŚV-ML 1.19.50 nānubhūtadvayaṃ tejo dṛṣṭaṃ cakṣur yatas tathā | adṛṣṭavaśatas tac cet sarvam akṣaṃ tathā na kim || 50 || TAŚV-ML 1.19.51 suvarṇaghaṭavat tatsyādityasiddhaṃ nidarśanaṃ | pramāṇabalatas tasya taijasatvāprasiddhitaḥ || 51 || TAŚV-ML 1.19.52 noṣṇavīryatvatas tasya taijasatvaṃ prasiddhyati | vyabhicārān marīcādidravyeṇa taijasena vaḥ || 52 || TAŚV-ML 1.19.53 tato nāsiddhatā hetoḥ siddhasādhyasya budhyate | cakṣuṣatvādito dhvānenitatyatvasya yathaiva hi || 53 || TAŚV-ML 1.19.54 saṃto pi raśmayo netre manasādhiṣṭhitā yadi | vijñānahetavo rtheṣu prāpteṣv eveti manyate || 54 || TAŚV-ML 1.19.55 manaso ṇutvataś cakṣurmayūkheṣv anadhiṣṭhiteḥ | bhinnadeśeṣu bhūyastvaparamāṇuvadekaśaḥ || 55 || TAŚV-ML 1.19.56 mahīyaso mahīdhrasya paricchittir na yujyate | krameṇādhiṣṭhitau tasya tadaṃśeṣv eva saṃvidaḥ || 56 || TAŚV-ML 1.19.57 niraṃśo vayavī śailo mahīyān api rociṣā | nayanena paricchedyo manasādhiṣṭhitena cet || 57 || TAŚV-ML 1.19.58 na syān mecakavijñānaṃ nānāvayavagocaram | taddeśiṣaviṣayaṃ cāsya manohīnair dṛgaṃśubhiḥ || 58 || TAŚV-ML 1.19.59 śailacaṃdramasoś cāpi pratyāsannadaviṣṭhayoḥ | saha jñānena yujyate prasiddham api saddhiyām || 59 || TAŚV-ML 1.19.60 kālena yāvatā śailaṃ prayāṃti nayanāṃśavaḥ | kecic caṃdramasaṃ cānye tāvataiveti yujyate || 60 || TAŚV-ML 1.19.61 tayoś ca kramato jñānaṃ yadi syāt te manodvayaṃ | nānyathaikasya manasas tadadhiṣṭhityasaṃbhavāt || 61 || TAŚV-ML 1.19.62 vikīrṇānekanetrāṃśurāśer aprāpyakāriṇaḥ | manasodhiṣṭhitau kāryasyaikadeśe pi tiṣṭhataḥ || 62 || TAŚV-ML 1.19.63 sahākṣapaṃcakasyaitat kiṃ nādhiṣṭhāyakaṃ mataṃ | yato na kramato bhīṣṭaṃ rūpādijñānapaṃcakam || 63 || TAŚV-ML 1.19.64 tathā ca yugapajjñānānutpatter aprasiddhitaḥ | sādhye manasi liṃgatvaṃ na syād iti manaḥ kutaḥ || 64 || TAŚV-ML 1.19.65 manonadhiṣṭhitāś cakṣūraśmayo yadi kurvate | svārthajñānaṃ tad apy etaddūṣaṇaṃ duratikramam || 65 || TAŚV-ML 1.19.66 tato kṣiraśmayo bhittvā kācādīn arthabhāsinaḥ | teṣām abhāvato bhāve py uktadoṣānuṣaṃgataḥ || 66 || TAŚV-ML 1.19.67 kācādyaṃtaritārthānāṃ grahaṇaṃ cakṣuṣaḥ sthitam | aprāpyakāritāliṃgaṃ parapakṣasya bādhakam || 67 || TAŚV-ML 1.19.68 spṛṣṭaṃ śabdaṃ śṛṇoty akṣam aspṛṣṭaṃ rūpam īkṣyate | spṛṣṭaṃ baddhaṃ ca jānāti sparśaṃ gaṃdhaṃ rasaṃ tathā || 68 || TAŚV-ML 1.19.69 ity āgamaś ca tasyāsti bādhako bādhavarjitaḥ | cakṣuṣo prāpyakāritvasādhanaḥ śuddhadhīmataḥ || 69 || TAŚV-ML 1.19.70 manobuddhiprakṛṣṭārthagrāhakatvānuṣaṃjanaṃ | netrasyāprāpyakāritve bādhakaṃ yena gīyate || 70 || TAŚV-ML 1.19.71 tasya prāptānugaṃdhādigrahaṇasya prasaṃjanam | prāṇādeḥ prāpyakāritve bādhakaṃ kena bādhyate || 71 || TAŚV-ML 1.19.72 sūkṣme mahita ca prāpter aviśeṣe pi yogyatā | gṛhītuṃ cen mahaddravyaṃ dṛśyaṃ tasya na cāparam || 72 || TAŚV-ML 1.19.73 tarhy aprāpter abhede pi cakṣuṣaḥ śaktir īdṛśī | yathā kiṃcid dhi dūrārtham avidikkaṃ prapaśyati || 73 || TAŚV-ML 1.19.74 samaṃ cādṛṣṭavaicitryaṃ jñānavaicitryakāraṇaṃ | syādvādināṃ pareṣāṃ cety alaṃ vādena tatra naḥ || 74 || TAŚV-ML 1.19.75 pratyakṣeṇānumānena svāgamena ca bādhitaḥ | pakṣaḥ prāptiparicchedakāri cakṣur iti sthitaḥ || 75 || TAŚV-ML 1.19.76 kālātyayāpadiṣṭaś ca heturbāhyeṃdriyatvataḥ | ity aprāptārthakāritve ghrāṇāder iva vāṃchite || 76 || TAŚV-ML 1.19.77 etena bhautikatvādi sādhanaṃ tatra vāritaṃ | pratyetavyaṃ pramāṇena pakṣabādhasya nirṇayāt || 77 || TAŚV-ML 1.19.78 ayaskāṃtādināṃ loham aprāpyākarṣatā svayaṃ | anaikāṃtikatā hetor bhautikārthasya bādhyate || 78 || TAŚV-ML 1.19.79 kāyāṃtargatalohasya bahirdeśasya vakṣyate | nāyaskāṃtādinā prāptis tatkarair voktakarmaṇi || 79 || TAŚV-ML 1.19.80 yathā kastūrikādravye viyukte pi paṭāditaḥ | tatra saugaṃdhyataḥ prāptis tadgaṃdhāṇubhir iṣyate || 80 || TAŚV-ML 1.19.81 ayaskāṃtāṇubhiḥ kaiścit tathā lohe pi seṣyatāṃ | vibhakte pi tatas tatrākṛṣṭyāder dṛṣṭitas tadā || 81 || TAŚV-ML 1.19.82 ity ayuktam ayaskāṃtam aprāptaṃ prati darśanāt | lohākṛṣṭeḥ pariprāptās tadaṃśās tu na jātucit || 82 || TAŚV-ML 1.19.83 yathā kastūrikādyarthaṃ gaṃdhādiparamāṇavaḥ | svādhiṣṭhānābhimukhyena tā nayaṃti paṭādigāḥ || 83 || TAŚV-ML 1.19.84 tathāyaskāṃtapāṣāṇaṃ sūkṣmabhāgāś ca lohagāḥ | ity āyātam ito prāptāyaskāṃto lohakarmakṛt || 84 || TAŚV-ML 1.19.85 prāptā harītakī śaktā kartuṃ malavirecanaṃ | malaṃ na punar ānetuṃ harītakyaṃtaraṃ prati || 85 || TAŚV-ML 1.19.86 ākarṣaṇaprayatnena vinānanakṛtānilaḥ | padmanālādigo ṃbhāṃsi nākarṣati mukhaṃ prati || 86 || TAŚV-ML 1.19.87 sūryāṃśavo nayaṃty aṃbhaḥ prāpya tatsūryamaṃḍalaṃ | citrabhānutviṣo nāstam iti svecchopakalpitam || 87 || TAŚV-ML 1.19.88 tathaiva kāraṇatvasya manasā vyabhicāritā | maṃtreṇa ca bhujaṃgādyuccāṭakādikareṇa vā || 88 || TAŚV-ML 1.19.89 śabdātmano hi maṃtrasya prāptir na bhujagādinā | manāg āvartamānasya dūrasthena pratīyate || 89 || TAŚV-ML 1.19.90 tad evaṃ cakṣuṣaḥ prāpyakāritve nāsti sādhanaṃ | manasaś ca tatas tābhyāṃ vyaṃjanāvagrahaḥ kutaḥ || 90 || TAŚV-ML 1.19.91 dūre śabdaṃ śṛṇomīti vyavahārasya darśanāt | śrotram aprāpyakārīti kecid āhus tad apy asat || 91 || TAŚV-ML 1.19.92 dūre jighrāmy ahaṃ gaṃdham iti vyavahṛtīkṣaṇāt | ghrāṇasyāprāpyakāritvaprasaktir iṣṭahānitaḥ || 92 || TAŚV-ML 1.19.93 gaṃdhādhiṣṭhānabhūtasya dravyaprāptasya kasyacit | dūratvena tathā vṛttau vyavahāro tra cen nṛṇām || 93 || TAŚV-ML 1.19.94 samaṃ śabde samādhānam iti yat kiṃcanedṛśaṃ | codyaṃ mīmāṃsakādīnām aprātītikavādinām || 94 || TAŚV-ML 1.19.95 kuṭyādivyavadhāne pi śabdasya śravaṇād yadi | śrotrām aprāpyakārīṣṭaṃ tathā ghrāṇaṃ tatheṣyatāṃ || 95 || TAŚV-ML 1.19.96 dravyāṃtaritagaṃdhasya ghrātasūkṣmasya tasya cet | ghrāṇaprāptasya saṃvittiḥ śrotraprāptasya no dhvaneḥ || 96 || TAŚV-ML 1.19.97 yathā gaṃdhāṇavaḥ kecic chaktāḥ kuṭyādibhedane | sūkṣmās tathaiva naḥ siddhāḥ pramāṇadhvanipudgalāḥ || 97 || TAŚV-ML 1.19.98 tatrārekotkaraḥ sarvo gaṃdhadravye samasthitaḥ | samādhiś ceti na vyāsenāsmābhir abhidhīyate || 98 || TA-ML 1.20 śrutaṃ matipūrvaṃ dvyanekadvād aśabhedam || 20 || TAŚV-ML 1.20.1 kiṃ nimittaṃ śrutajñānaṃ kiṃ bhedaṃ kiṃ prabhedakam | parokṣam iti nirṇetuṃ śrutam ityādi sūtritam || 1 || TAŚV-ML 1.20.2 śrute nekārthatāsiddhe jñānam ity anuvartanāt | śravaṇaṃ hi śrutajñānaṃ na punaḥ śabdamātrakam || 2 || TAŚV-ML 1.20.3 tac copacārato grāhyaṃ śrutaśabdaprayogataḥ | śabdabhedaprabhedoktaḥ svayaṃ tatkāraṇatvataḥ || 3 || TAŚV-ML 1.20.4 samyag ity adhikārāt tu śrutābhāsanivartanam | tasyāprāmāṇyavicchedaḥ pramāṇapadavṛttitaḥ || 4 || TAŚV-ML 1.20.5 parokṣāviṣkṛtes tasya pratyakṣatvanirākriyā | nāvadhyādinimittatvaṃ matipūrvam iti śruteḥ || 5 || TAŚV-ML 1.20.6 pūrvaṃ śabdaprayogasya vyavadhāne pi darśanāt | na sākṣānmatipūrvasya śrutasyeṣṭasya bādhanam || 6 || TAŚV-ML 1.20.7 na ca kevalapūrvatvāt sarvajñavacanātmanaḥ | śrutasya matipūrvatvaniyamo tra virudhyate || 7 || TAŚV-ML 1.20.8 jñānātmanas tathābhāvaprokte gaṇabhṛtām api | matiprakarṣapūrvatvād arhatproktārthasaṃvidaḥ || 8 || TAŚV-ML 1.20.9 matisāmānyanirdeśān na śrotramatipūrvakaṃ | śrutaṃ niyamyate 'śeṣamatipūrvasya vīkṣaṇāt || 9 || TAŚV-ML 1.20.10 śrutvā śabdaṃ yathā tasmāt tadarthaṃ lakṣayed ayaṃ | tathopalabhya rūpādīn arthaṃ tan nāṃtarīyakam || 10 || TAŚV-ML 1.20.11 na smṛtyādi matijñānaṃ śrutam evaṃ prasajyate | matipūrvatvaniyamāt tasyāsya tu matitvataḥ || 11 || TAŚV-ML 1.20.12 śrutajñānāvṛticchedaviśeṣāpekṣaṇasya ca | smṛtyādiṣv aṃtaraṃgasyābhāvān na śrutatāsthitiḥ || 12 || TAŚV-ML 1.20.13 matipūrvaṃ tato jñeyaṃ śrutam aspaṣṭatarkaṇam | na tu sarvamativyāptiprasaṃgād iṣṭabādhanāt || 13 || TAŚV-ML 1.20.14 dvibhedam aṃgabāhyatvād aṃgarūpatvataḥ śrutam | anekabhedam atraikaṃ kālikotkālikādikam || 14 || TAŚV-ML 1.20.15 dvādaśāvastham aṃgātmatadācārādibhedataḥ | pratyekaṃ bhedaśabdasya saṃbaṃdhād iti vākyabhit || 15 || TAŚV-ML 1.20.16 mukhyā jñānātmakā bhedaprabhedās tasya sūtritāḥ | śabdātmakāḥ punar gauṇāḥ śrutasyeti vibhidyate || 16 || TAŚV-ML 1.20.17 śabdajñānasya sarve pi matipūrvatvam ādṛtāḥ | vādinaḥ śrotravijñānābhāve tasya samudbhavāt || 17 || TAŚV-ML 1.20.18 śabdātmakaṃ punar yeṣāṃ śrutam ajñānapūrvakaṃ | nityaṃ teṣāṃ pramāṇena virodho bahucoditaḥ || 18 || TAŚV-ML 1.20.19 pratyakṣabādhanaṃ tāvad agnim īle purohitaṃ | ity evam ādiśabdasya jñānapūrvatvavedanāt || 19 || TAŚV-ML 1.20.20 tadvyakteḥ jñānapūrvatvaṃ svayaṃ saṃvedyate na tu | śabdasyeti na sādhīyo vyakteḥ śabdātmakatvataḥ || 20 || TAŚV-ML 1.20.21 śabdādyarthāṃtaraṃ vyaktiḥ śabdasya katham ucyate | saṃbaṃdhāc ceti saṃbaṃdhaḥ svabhāva iti saikatā || 21 || TAŚV-ML 1.20.22 śabdavyakterabhinnaikasaṃbaṃdhātmatvato na kim | saṃbaṃdhasyāpi tadbhede navasthā kena vāryate || 22 || TAŚV-ML 1.20.23 bhinnābhinnātmakatve tu saṃbaṃdhasya tatas tava | śabdasya buddhipūrvatvaṃ vyakter iva kathaṃcana || 23 || TAŚV-ML 1.20.24 vyaktir varṇasya saṃskāraḥ śrotrasyāthobhayasya vā | tadbuddhitāvṛtticchedaḥ sāpy etenaiva dūṣitā || 24 || TAŚV-ML 1.20.25 viśeṣādhānam apy asya nābhivyaktir vibhāvyate | nityasyātiśayotpattivirodhāt svātmanāśavat || 25 || TAŚV-ML 1.20.26 kalaśāder abhivyaktir dīpādeḥ pariṇāminaḥ | prasiddheti na sarvatra doṣoyam anuṣajyate || 26 || TAŚV-ML 1.20.27 nityasya vyāpino vyaktiḥ sākalyena yadīṣyate | kiṃ na sarvatra sarvasya sarvadā tadviniścayaḥ || 27 || TAŚV-ML 1.20.28 svādṛṣṭavaśataḥ puṃsāṃ śābdajñānavicitratā | vyakte pi kārtsnyataḥ śabde bhāve sarvātmake na kim || 28 || TAŚV-ML 1.20.29 deśatas tadabhivyaktau sāṃśatā na virudhyate | vyaṃjake yat tu śabdanām abhinne sakalaśrutiḥ || 29 || TAŚV-ML 1.20.30 tasya kvacid abhivyaktau vyāpāre deśabhāk svataḥ | nānārūpe tu nānātvaṃ kutas tasyāvagamyatām || 30 || TAŚV-ML 1.20.31 svābhipretābhilāpasya śruter anyonyasaṃśrayaḥ | siddhe vyaṃjakanānātve viśiṣṭavacasaḥ śrutiḥ || 31 || TAŚV-ML 1.20.32 prasiddhāyāṃ punas tasyāṃ tatprasiddhir hi te mate | yadi pratyakṣasiddheyaṃ viśiṣṭavacasaḥ śrutiḥ || 32 || TAŚV-ML 1.20.33 śemuṣīpūrvatāsiddhir vācā kiṃ nānumanyate | nanu jñānanimittatvaṃ vācām uccāraṇasya naḥ || 33 || TAŚV-ML 1.20.34 siddhaṃ nāpūrvarūpeṇa prādurbhāvaḥ kadācana | kartur asmaraṇaṃ tāsāṃ tādṛśīnāṃ viśeṣataḥ || 34 || TAŚV-ML 1.20.35 puruṣārthopayogatvabhājām api mahātmanāṃ | naivaṃ sarvanṛṇāṃ kartuḥ smṛter apratisiddhitaḥ || 35 || TAŚV-ML 1.20.36 tatkāraṇaṃ hi kāṇādāḥ smaraṃti caturānanaṃ | jaināḥ kālāsuraṃ bauddhāḥ svāṣṭakāt sakalāḥ sadā || 36 || TAŚV-ML 1.20.37 sarve svasaṃpradāyasyāvicchedenāvigānataḥ | nānākartṛsmṛter nāsti tāsāṃ kartety asaṃgataṃ || 37 || TAŚV-ML 1.20.38 bahukartṛkatāsiddheḥ khaṃḍaśas tādṛganyavat | kartur asmaraṇaṃ hetur yājñikānāṃ yadīṣyate || 38 || TAŚV-ML 1.20.39 tadā svagṛhamānyā syād vedasyāpauruṣeyatā | jagato 'kartṛtāpy evaṃ pareṣām iti cen na vai || 39 || TAŚV-ML 1.20.40 kartuḥ smaraṇahetus tatsiddhau taiś ca prayujyate | mahattvaṃ tu na vedasya prativādyāgamāt sthitam || 40 || TAŚV-ML 1.20.41 yenāśakyakriyatvasya sādhanaṃ tat tava smṛteḥ | puruṣārthopayogitvaṃ vivādādhyāsitaṃ kathaṃ || 41 || TAŚV-ML 1.20.42 viśeṣaṇatayā hetoḥ prayoktuṃ yujyate satāṃ | vedādhyayanavācyatvaṃ vedādhyayanapūrvatām || 42 || TAŚV-ML 1.20.43 na vedādhyayane śaktaṃ prājñāpayitum anyavat | yathā hiraṇyagarbhaḥ so 'dhyetā vedasya sādhyate || 43 || TAŚV-ML 1.20.44 yugādau prathamas tadvadbuddhādiḥ svāgamasya ca | sākṣātkṛtyāgamasyārthavaktā kartāgamasya cet || 44 || TAŚV-ML 1.20.45 agnir ity agnir ityādir vaktā kartā tu tādṛśaḥ | parābhyupagamāt kartā sa ced vede pitāmahaḥ || 45 || TAŚV-ML 1.20.46 tata eva na dhātāstu na vā kaścit samatvataḥ | nānādhītasya vedasyādhyetāsty adhyāpakād vinā || 46 || TAŚV-ML 1.20.47 na so sti brahmaṇo trādāv iti nādhyetṛtā gatiḥ | svarge dhītān svayaṃ vedānanusmṛty eha saṃbhavī || 47 || TAŚV-ML 1.20.48 brahmādhyetā pareṣāṃ bādhyāpakaś ced yathā yathaṃ | sarve pi kavayaḥ saṃtu tathādhyetāra eva ca || 48 || TAŚV-ML 1.20.49 ity akṛtrimatā sarvaśāstrāṇāṃ samupāgatā | svayaṃ janmāṃtarādhītam adhīyāmahi saṃprati || 49 || TAŚV-ML 1.20.50 iti saṃvedanābhāvāt teṣām adhyetṛtā na cet | pūrvānubhūtapānādes tadaharjātadārakāḥ || 50 || TAŚV-ML 1.20.51 smartāraḥ katham evaṃ syus tathā saṃvedanād vinā | smṛtiliṃgaviśeṣāc cet teṣāṃ tatra prasādhyate || 51 || TAŚV-ML 1.20.52 kavīnāṃ kiṃ na kāvyeṣu pūrvādhīteṣu sānvayā | yadi vyutpattivarṇeṣu padeṣv artheṣv anekadhā || 52 || TAŚV-ML 1.20.53 vākyeṣu ceha kurvaṃtaḥ kavayaḥ kāvyam īkṣitāḥ | kiṃ na prajāpatir vedān kurvann evaṃ satīkṣitaḥ || 53 || TAŚV-ML 1.20.54 kaścit parīkṣakair lokaiḥ sadbhis taddeśakālagaiḥ | tathā ca śrūyate sāpi girā sāmāni rugnirāṭ || 54 || TAŚV-ML 1.20.55 ṛcaḥ kṛtā iti kveyaṃ vedasyāpauruṣeyatā | pratyabhijñāyamānatvaṃ nityaikāṃtaṃ na sādhayet || 55 || TAŚV-ML 1.20.56 paurvāparyavihīne rthe tadayogād virodhataḥ | pūrvadṛṣṭasya paścād yā dṛśyamānasya caikatām || 56 || TAŚV-ML 1.20.57 vetti sā pratyabhijñeti prāyaśo viniveditam | dṛṣṭatvadṛśyamānatve rūpe pūrvāpare na cet || 57 || TAŚV-ML 1.20.58 bhāvasya pratyabhijñānaṃ syāt tad atrāśv aśṛṃgavat | tadā nityātmakaḥ śabdaḥ pratyabhijñānato yathā || 58 || TAŚV-ML 1.20.59 devadattādir ity astu viruddho hetur īritaḥ | darśanasya parārthatvād ity api paradarśitaḥ || 59 || TAŚV-ML 1.20.60 viruddho hetur ity evaṃ śabdaikatvaprasādhane | tato 'kṛtakatā siddher abhāvān nayaśaktitaḥ || 60 || TAŚV-ML 1.20.61 vedasya prathamo dhyetā karteti matipūrvataḥ | padavākyātmakatvāc ca bhāratādivad anyathā || 61 || TAŚV-ML 1.20.62 tadayogād virudhyeta saṃgirau ca mahānasaḥ | sarveṣāṃ hi viśeṣāṇāṃ kriyā śakyā vacottare || 62 || TAŚV-ML 1.20.63 vedavākyeṣu dṛśyānām anyeṣāṃ ceti hetutā | yuktānyathā na dhūmāder agnyādiṣu bhaved asau || 63 || TAŚV-ML 1.20.64 tataḥ sarvānumānānām ucchedas te duruttaraḥ | pramāṇaṃ na punar vedavacaso kṛtrimatvataḥ || 64 || TAŚV-ML 1.20.65 sādhyate ced bhaved arthavād asyāpi pramāṇatā | aduṣṭahetujanyatvaṃ tadvatprāmāṇyasādhane || 65 || TAŚV-ML 1.20.66 hetvābhāsanam ity uktam apūrvārthatvam apyadaḥ | bādhavarjitatā hetus tatra cel laiṃgikādivat || 66 || TAŚV-ML 1.20.67 kim akṛtrimatā tasya poṣyate kāraṇaṃ vinā | puṃso doṣāśrayatvena pauruṣeyasya duṣṭatā || 67 || TAŚV-ML 1.20.68 śakyate tajjasaṃvitter ato bādhanaśaṃkanaṃ | niḥsaṃśayaṃ punar bādhavarjitatvaṃ prasiddhyati || 68 || TAŚV-ML 1.20.69 kartṛhīnavaco vitter ity akṛtrimatārthakṛt | pareṣām āgamasyeṣṭaṃ guṇavadvaktṛkatvataḥ || 69 || TAŚV-ML 1.20.70 sādhīyasīti yo vakti so pi mīmāṃsakaḥ kathaṃ | samatvād akṣaliṃgādeḥ kasyacid duṣṭatā dṛśaḥ || 70 || TAŚV-ML 1.20.71 śabdajñānavadāśaṃkāpattes tajjanmasaṃvidaḥ | mithyājñānanimittasya yady akṣādes tadā na tāḥ || 71 || TAŚV-ML 1.20.72 tādṛśaḥ kiṃ na vākyasya śrutyābhāsatvam iṣyate | guṇavadvaktṛkatvaṃ tu parair iṣṭaṃ yad āgame || 72 || TAŚV-ML 1.20.73 tatsādhanāṃtaraṃ tasya prāmāṇye kāṃścana prati | sunirbādhatvahetor vā samarthanaparaṃ bhavet || 73 || TAŚV-ML 1.20.74 tan no ca pauruṣeyatvaṃ bhavatas tatra tādṛśaṃ | maṃtrārthavādaniṣṭhasya pauruṣeyasya bādhanāt || 74 || TAŚV-ML 1.20.75 vedasyāpi payodādidhvaner naiṣphalyadarśanāt | satyaṃ śrutaṃ sunirṇītāsaṃbhavadbādhakatvataḥ || 75 || TAŚV-ML 1.20.76 pratyakṣādivad ity etatsamyak prāmāṇyasādhanaṃ | kadācit syād apramāṇaṃ śuktau rajatabodhavat || 76 || TAŚV-ML 1.20.77 nāpekṣaṃ saṃbhavadbādhaṃ deśakālanarāṃtaraṃ | sveṣṭajñānavad ity asya nānaikāṃtikatā sthitiḥ || 77 || TAŚV-ML 1.20.78 na ca hetur asiddho yam avyaktārthavacovidaḥ | pratyakṣabādhanābhāvād anekāṃte kadācana || 78 || TAŚV-ML 1.20.79 anumeye numānena bādhavaidhuryanirṇayāt | tṛtīyasthānasaṃkrāṃte tv āgamāvayavena ca || 79 || TAŚV-ML 1.20.80 parāgame pramāṇatvaṃ naivaṃ saṃbhāvyate sadā | dṛṣṭeṣṭabādhanāt sarvaśūnyatvāgamabodhavat || 80 || TAŚV-ML 1.20.81 bhāvādyekāṃtavācānāṃ sthitaṃ dṛṣṭeṣṭabādhanaṃ | sāmaṃtabhadrato nyāyād iti nātra prapaṃcitam || 81 || TAŚV-ML 1.20.82 kariṣyate ca tadvatsa yathāvasaram agrataḥ | yuktyā sarvatra tattvārthe paramāgamagocaram || 82 || TAŚV-ML 1.20.83 proktabhedaprabhedaṃ tacchrutam eva hi taddṛḍhaṃ | prāmāṇyam ātmasāt kuryād iti naściṃtayātra kim || 83 || TAŚV-ML 1.20.84 atra pracakṣate kecic chrutaṃ śabdānuyojanāt | tatpūrvaniyamādyuktaṃ nānyatheṣṭavirodhataḥ || 84 || TAŚV-ML 1.20.85 śabdānuyojanād eva śrutaṃ hi yadi kathyate | tadā śrotramatijñānaṃ na syān nānyamatau bhavam || 85 || TAŚV-ML 1.20.86 yady apekṣavacas teṣāṃ śrutaṃ sāṃvyavahārikaṃ | sveṣṭasya bādhanaṃ na syād iti saṃpratipadyate || 86 || TAŚV-ML 1.20.87 na so sti pratyayo loko yaḥ śabdānugamādṛte | ity ekāṃtaṃ nirākartuṃ tathoktaṃ tair iheti vā || 87 || TAŚV-ML 1.20.88 jñānam ādyaṃ smṛtiḥ saṃjñā ciṃtā cābhinibodhikaṃ | prāgnāmasaṃsṛtaṃ śeṣaṃ śrutaṃ śabdānuyojanāt || 88 || TAŚV-ML 1.20.89 vāgrūpatā tato na syād yoktā pratyavamarśinī | matijñānaṃ prakāśeta sadā tad dhi tayā vinā || 89 || TAŚV-ML 1.20.90 vaikharīṃ madhyamāṃ vācaṃ vinākṣajñānam ātmanaḥ | svasaṃvedanam iṣṭaṃ no nyonyāśrayaṇam anyathā || 90 || TAŚV-ML 1.20.91 paśyaṃtyā nu vinā naitadvyavasāyātmavedanam | yuktaṃ na cātra saṃbhāvyaḥ prokto nyonyasamāśrayaḥ || 91 || TAŚV-ML 1.20.92 vyāpinyā sūkṣmayā vācā vyāptaṃ sarvaṃ ca vedanaṃ | tayā vinā hi paśyaṃtī vikalpātmā kutaḥ punaḥ || 92 || TAŚV-ML 1.20.93 madhyamā tadabhāve kva nirbījā vaikharī ravāt | tataḥ sā śāśvatī sarvavedaneṣu prakāśate || 93 || TAŚV-ML 1.20.94 iti ye pi samādadhyus te py anālocitoktayaḥ | śabdabrahmaṇi nirbhāge tathā vaktum aśaktitaḥ || 94 || TAŚV-ML 1.20.95 na hy avasthā ca śrotrasya satyādvaitaprasaṃgataḥ | na ca tāsām avidyātvaṃ tattvāsiddhau prasiddhyati || 95 || TAŚV-ML 1.20.96 brahmaṇo na vyavasthānam akṣajñānāt kutaścana | svapnādāv iva mithyātvāt tasya sākalyataḥ svayam || 96 || TAŚV-ML 1.20.97 nānumānāt tato rthānāṃ pratīter durlabhatvataḥ | paraprasiddhir apy asya prasiddhā nāpramāṇikā || 97 || TAŚV-ML 1.20.98 svataḥ saṃvedanāt siddhiḥ kṣaṇikānaṃśavittivat | na parabrahmaṇo nāpi sā yuktā sādhanād vinā || 98 || TAŚV-ML 1.20.99 āgamād eva tatsiddhau bhedasiddhis tathā na kim | nirbādhād eva cettavyaṃ va pramāṇāṃtarādṛte || 99 || TAŚV-ML 1.20.100 tadāgamasya niścetuṃ śakyaṃ jātu parīkṣakaiḥ | na cāgamas tato bhinnaḥ samasti paramārthataḥ || 100 || TAŚV-ML 1.20.101 tadvivartas tv avidyātmā tasya prajñāpakaḥ kathaṃ | na cāviniścite tattve phenabudbudavadbhidā || 101 || TAŚV-ML 1.20.102 māyeyaṃ bata duḥpārā vipaścid iti paśyati | yenāvidyā vinirṇītā vidyāṃ gamayati dhruvam || 102 || TAŚV-ML 1.20.103 bhrāṃter bījāvinābhāvād anumātraivam āgatā | tato naiva paraṃ brahmāsty anādinidhanātmakam || 103 || TAŚV-ML 1.20.103ef vivartetārthabhāvena prakriyā jagato yataḥ | TAŚV-ML 1.20.104 syādvādināṃ punarvāco dravyabhāvavikalpataḥ | dvaividhyaṃ dravyavāgdvedhā dravyaparyāyabhedataḥ || 104 || TAŚV-ML 1.20.105 śrotragrāhyātra paryāyarūpā sā vaikharī matā | madhyamā ca parais tasyāḥ kṛtaṃ nāmāṃtaraṃ tathā || 105 || TAŚV-ML 1.20.106 dravyarūpā punar bhāṣāvargaṇāḥ pudgalāḥ sthitāḥ | pratyayān manasā nāpi sarvapratyayagāminī || 106 || TAŚV-ML 1.20.107 bhāvavāgvyaktirūpātra vikalpātmanibaṃdhanaṃ | dravyavācobhidhā tasyāḥ paśyaṃtīty anirākṛtāḥ || 107 || TAŚV-ML 1.20.108 vāgvijñānāvṛtticchedaviśeṣopahitātmanaḥ | vaktuḥ śaktiḥ punaḥ sūkṣmā bhāvavāg abhidhīyatām || 108 || TAŚV-ML 1.20.109 tayā vinā pravartaṃte na vācaḥ kasyacit kvacit | sarvajñasyāpy anaṃtāyā jñānaśaktes tadudbhavaḥ || 109 || TAŚV-ML 1.20.110 iti cidrūpasāmānyāt sarvātmavyāpinī nanu | viśeṣātmatayety uktā matiḥ prāṅ nāmayojanāt || 110 || TAŚV-ML 1.20.111 śabdānuyojanād eva śrutam evaṃ na bādhyate | jñānaśabdād vinā tasya śaktirūpād asaṃbhavāt || 111 || TAŚV-ML 1.20.112 labdhyakṣarasya vijñānaṃ nityoddhāṭanavigrahaṃ | śrutājñāne pi hi proktaṃ tatra sarvajaghanyake || 112 || TAŚV-ML 1.20.113 sparśaneṃdriyamātrotthe matyajñānanimittakaṃ | tato kṣarādivijñānaṃ śrute sarvatra saṃmatam || 113 || TAŚV-ML 1.20.114 nākalaṃkavacobādhā saṃbhavaty atra jātucit | tādṛśaḥ saṃpradāyasyāvicchedādyuktyanugrahāt || 114 || TAŚV-ML 1.20.115 kṛtābhideśavācyābhiḥ saṃskārasya kvacit punaḥ | saṃvitprasiddhasādharmyāt tathā vācakayojitā || 115 || TAŚV-ML 1.20.116 prakāśitopamā kaiścit sā śrutān na vibhidyate | śabdānuyojanāt tasyāḥ prasiddhāgamavittivat || 116 || TAŚV-ML 1.20.117 pramāṇāntaratāyān tu pramāṇaniyamaḥ kutaḥ | saṃkhyā saṃvedanādīnāṃ pramāṇāṃtaratāsthitau || 117 || TAŚV-ML 1.20.118 pratyakṣaṃ dvyādivijñānam uttarādharyavedinaṃ | sthaviṣṭhorudaviṣṭhālpalaghvāsannādivic ca cet || 118 || TAŚV-ML 1.20.119 nopadeśam apekṣeta jātu rūpādivittivat | paropadeśanirmuktaṃ pratyakṣaṃ hi satāṃ mataṃ || 119 || TAŚV-ML 1.20.120 tatsaṃjñāsaṃjñisambandhapratipattir apekṣate | paropadeśam adhyakṣaṃ saṃkhyādiviṣayaṃ yadi || 120 || TAŚV-ML 1.20.121 tatropamānataḥ saitat pramāṇāntaram astu vaḥ | nopamānārthatā tasyās tadvākyena vinodbhavāt || 121 || TAŚV-ML 1.20.122 āgamatvaṃ punaḥ siddham upamānaṃ śrutaṃ yathā | siṃhāsane sthito rājetyādiśabdotthavedanaṃ || 122 || TAŚV-ML 1.20.123 uttarapratipattyākhyā pratibhā ca śrutaṃ matā | nābhyāsajā susaṃvittiḥ kūṭadrumādigocarā || 123 || TAŚV-ML 1.20.124 "so 'yaṃ kūṭa iti prācyaudīcyadṛṣṭe kṣamāṇayoḥ | sādṛśye pratyabhijñeyaṃ matir eva hi niścitā || 124 || TAŚV-ML 1.20.125 śabdānuyojanāt tv eṣā śrutam astv akṣavittivat | saṃbhavābhāvasaṃvittir arthāpattis tathānumā || 125 || TAŚV-ML 1.20.126 nānāsaṃsṛṣṭarūpā hi matir eṣā prakīrtitā | nātaḥ kaścid virodho 'sti syādvādāmṛtabhogināṃ || 126 || TAŚV-ML 1.20.127ab iti śruṃta sarvamunīśaviśrutaṃ | sahoktam atyātra parokṣam īritaṃ | TAŚV-ML 1.20.127cd pramāṇam unmūlitadurmatotkaraṃ | parīkṣakāś cetasi dhārayantu tam || 127 || TA-ML 1.21 bhavapratyayo 'vadhir devanārakāṇām || 21 || TAŚV-ML 1.21.1 bhavapratyaya ityādisūtram āhāvadher bahiḥ | kāraṇaṃ kathayann ekaṃ svāmibhedavyapekṣayā || 1 || TAŚV-ML 1.21.2 nāmāyurudayāpekṣo nuḥ paryāyo bhavaḥ smṛtaḥ | sa bahiḥpratyayo yasya sa bhavapratyayo 'vadhiḥ || 2 || TAŚV-ML 1.21.3 ye 'grato 'tra pravakṣyante prāṇino devanārakāḥ | teṣām evāyam ity arthān nānyeṣāṃ bhavakāraṇaḥ || 3 || TAŚV-ML 1.21.4 bhavapratyaya eveti niyamān na guṇodbhavaḥ | saṃyamādiguṇābhāvād devanārakadehinām || 4 || TAŚV-ML 1.21.5 nāvadhijñānavṛtkarmakṣayopaśamahetutā | vyavacchedyā prasajyetāpratiyogitvanirṇayāt || 5 || TAŚV-ML 1.21.6 bāhyau hi pratyayāv atrākhyātau bhavaguṇau tayoḥ | pratiyogitvam ity ekaniyamād anyavicchide || 6 || TAŚV-ML 1.21.7 pratyayasyāntarasyātas tatkṣayopaśamātmanaḥ | pratyagbhedo 'vadher yukto bhavābhede 'pi cāṅginām || 7 || TA-ML 1.22 kṣayopaśamanimittaḥ ṣaḍvikalpaḥ śeṣāṇām || 22 || TAŚV-ML 1.22.1 guṇahetuḥ sa keṣāṃ syāt kiyadbheda itīritum | prāha sūtraṃ kṣayetyādi saṃkṣepād iṣṭasaṃvide || 1 || TAŚV-ML 1.22.2 kṣayahetur ity ākhyātaḥ kṣayaḥ kṣāyikasaṃyamaḥ | saṃyatasya guṇaḥ pūrvaṃ samabhyarhitavigrahaḥ || 2 || TAŚV-ML 1.22.3 tathā cāritramohasyopaśamād udbhavann ayam | kathyetopaśamo hetor upacāras tv ayaṃ phale || 3 || TAŚV-ML 1.22.4 kṣayopaśamato jātaḥ kṣayopaśama ucyate | saṃyamāsaṃyamo 'pīti vākyabhedād vivicyate || 4 || TAŚV-ML 1.22.5 kṣāyopaśama ity antaraṃgo hetur nigadyate | yadi veti pratīty arthaṃ mukhyaśabdāprakīrtanam || 5 || TAŚV-ML 1.22.6 teneha prācyavijñāne vakṣyamāṇe ca bhedini | kṣayopaśamahetutvāt sūtritaṃ saṃpratīyate || 6 || TAŚV-ML 1.22.7 śeṣā manuṣyatiryañco vakṣyamāṇāḥ prapaṃcataḥ | te yataḥ pratipattavyā gatināmābhidhāśrayāḥ || 7 || TAŚV-ML 1.22.8 syāt teṣām avadhir bāhyaguṇahetur itīraṇāt | bhavahetur na me 'stīti sāmarthyād avadhāryate || 8 || TAŚV-ML 1.22.9 teṣām eveti nirṇīter devanārakavicchidā | kṣayopaśamahetuḥ sann ity ukte nāviśeṣataḥ || 9 || TAŚV-ML 1.22.10 ṣaḍvikalpaḥ samastānāṃ bhedānām upasaṃgrahāt | paramāgamasiddhānāṃ yuktyā sambhāvitātmanām || 10 || TAŚV-ML 1.22.11 viśuddhyanugamāt puṃso 'nugāmī deśato 'vadhiḥ | paramāvadhir apy uktaḥ sarvāvadhir apīdṛśaḥ || 11 || TAŚV-ML 1.22.12 viśuddhyananvayādeśo 'nanugāmī ca kasyacit | tadbhavāpekṣayā prācyaḥ śeṣo 'nyabhavavīkṣayā || 12 || TAŚV-ML 1.22.13 varddhamāno 'vadhiḥ kaścid viśuddhe vṛddhitaḥ sa tu | deśāvadhir ihāmnātaḥ paramāvadhir eva ca || 13 || TAŚV-ML 1.22.14 hīyamāno 'vadhiḥ śuddhe hīyamānatvato mataḥ | saddeśāvadhir evātra hāne sadbhāvasiddhitaḥ || 14 || TAŚV-ML 1.22.15 avasthito 'vadhiḥ śuddher avasthānān niyamyate | sarvo ṅgināṃ virodhasyāthabhāvān nānavasthiteḥ || 15 || TAŚV-ML 1.22.16 viśuddher anavasthānāt sambhaved anavasthitaḥ | sa deśāvadhir evaiko 'nyatra tat pratighātataḥ || 16 || TAŚV-ML 1.22.17 proktaḥ sapratipāto vā'pratipātas tathā'vadheḥ | so 'ntarbhāvam amīṣv eva prayātīti na sūtritaḥ || 17 || TA-ML 1.23 ṛjuvipulamatī manaḥparyayaḥ || 23 || TAŚV-ML 1.23.1 manaḥparyayavijñānabhedakāraṇasiddhaye | prāharjv ityādikaṃ sūtraṃ svarūpasya viniścayāt || 1 || TAŚV-ML 1.23.2 nirvartitaśarīrādikṛtasyārthasya vedanāt | ṛjvī nirvartitā tredhā praguṇā ca prakīrtitā || 2 || TAŚV-ML 1.23.3 anirvartitakāyādikṛtārthasya ca vedikā | vipulā kuṭilā ṣoḍhā cakrarjutrayagocarā || 3 || TAŚV-ML 1.23.4 etayor matiśabdena vṛttir anyapadārthikā | kaiścid uktā sa cānyo 'rtho manaḥparyaya ity asan || 4 || TAŚV-ML 1.23.5 dvitraprasaṃgatas tatra pravaktuṃ dhīdhano janaḥ | na manaḥparyayo yukto manaḥparyaya ity alam || 5 || TAŚV-ML 1.23.6 yadātv anyau padārthau stastadviśeṣau balād gatau | sāmānyatas tadeko 'yam iti yuktaṃ tathā vacaḥ || 6 || TAŚV-ML 1.23.7 sāmānādhikaraṇyaṃ ca na sāmānyaviśeṣayoḥ | prabādhyate tadātmatvāt kathaṃcit saṃpratītitaḥ || 7 || TAŚV-ML 1.23.8 svapadārthā ca vṛttiḥ syād aviruddhā tathā sati | viśiṣṭe hi matijñāne manaḥparyaya iṣyate || 8 || TAŚV-ML 1.23.9 parato 'yam apekṣasyātmanaḥ svasya parasya vā | manaḥparyaya ity asmin pakṣe bāhyanimittavat || 9 || TAŚV-ML 1.23.10 na matijñānatāpattis tasyaivaṃ manasaḥ svayaṃ | nirvarttakatvavaidhuryād apekṣāmātratāsthiteḥ || 10 || TAŚV-ML 1.23.11 kṣayopaśamam ābibhradātmā mukhyaṃ hi kāraṇaṃ | tatpratyakṣasya nirvṛttau parahetuparāṅmukhaḥ || 11 || TAŚV-ML 1.23.12 manoliṅgajatāpatter na ca tasyānumānataḥ | pratyakṣalakṣaṇasyaiva nirbādhasya vyavasthiteḥ || 12 || TAŚV-ML 1.23.13 yadā paramanaḥprāptaḥ padārtho mana ucyate | tātsthyāt tācchabdyasaṃsiddher maṃcakrośanavat tadā || 13 || TAŚV-ML 1.23.14 tasya paryayaṇaṃ yasmāt tad vā yena parīyate | sa manaḥparyayo jñeya ity uktes tatsvarūpavit || 14 || TA-ML 1.24 viśuddhyapratipātābhyāṃ tadviśeṣaḥ || 24 || TAŚV-ML 1.24.1 manaḥparyayayor uktabhedayoḥ svavacobalāt | viśeṣahetusaṃvittau viśuddhītyādisūtritam || 1 || TAŚV-ML 1.24.2 ātmaprasattir atroktā viśuddhir nijarūpataḥ | pracyutya saṃbhavaś cāsyāpratipātaḥ pratīyate || 2 || TAŚV-ML 1.24.3 tābhyāṃ viśeṣamāṇatvaṃ viśeṣaḥ karmasādhanaḥ | tacchabdena parāmarśo manaḥparyaya bhedayoḥ || 3 || TAŚV-ML 1.24.4 nanūttaratra tadbhedasthitābhyāṃ sa viśiṣyate | viśuddhyapratipātābhyāṃ pūrvas tu na kathaṃcana || 4 || TAŚV-ML 1.24.5 ity ayuktaṃ viśeṣasya dviṣṭhatvena prasiddhitaḥ | viśiṣyate yato yasya viśeṣaḥ so 'tra hīkṣate || 5 || TA-ML 1.25 viśuddhikṣetrasvāmiviṣayebhyo 'vadhimanaḥ paryayayoḥ || 25 || TAŚV-ML 1.25.1 kuto 'vadher viśeṣaḥ syān manaḥparyayasaṃvidaḥ | ity ākhyātuṃ viśuddhyādisūtram āha yathāgamaṃ || 1 || TAŚV-ML 1.25.2 bhūyaḥ sūkṣmārthaparyāyavinmanaḥparyayo 'vadheḥ | prabhūtadravyaviṣayād api śuddhyā viśeṣyate || 2 || TAŚV-ML 1.25.3 kṣetrato 'vadhir evātaḥ paramakṣetratām itaḥ | svāminā tv avadheḥ saḥ syād viśiṣṭaḥ saṃyataprabhuḥ || 3 || TAŚV-ML 1.25.4 viṣayeṇa ca niḥśeṣarūparūpyarthagocaraḥ | rūpyarthagocarād eva tasmād etac ca vakṣyate || 4 || TAŚV-ML 1.25.5 evaṃ matyādibodhānāṃ sabhedānāṃ nirūpaṇam | kṛtaṃ na kevalasyātra bhedasyāprastutatvataḥ || 5 || TAŚV-ML 1.25.6 vakṣyamāṇatvataś cāsya ghātikṣayajam ātmanaḥ | svarūpasya niruktyaiva jñānaṃ sūtre prarūpaṇāt || 6 || TA-ML 1.26 matiśrutayor nibandho dravyeṣv asarvaparyāyeṣu || 26 || TAŚV-ML 1.26.1 athādyajñānayor arthavivādavinivṛttaye | matītyādi vacaḥ samyak sūtrayan sūtram āha saḥ || 1 || TAŚV-ML 1.26.2 matiśrute samākhyāte nibandho niyamaḥ sthitaḥ | dravyāṇi vakṣyamāṇāni paryāyāś ca prapaṃcataḥ || 2 || TAŚV-ML 1.26.3 pūrvasūtroditaś cātra varttate viṣayadhvaniḥ | kevalo 'rthād viśuddhyādisahayogaṃ śrayann api || 3 || TAŚV-ML 1.26.4 dravyeṣv iti padenāsya sāmānādhikaraṇyataḥ | tadvibhaktyantatāpatter viṣayeṣv iti budhyate || 4 || TAŚV-ML 1.26.5 viṣayeṣu nibandho 'stīty ukte nirviṣayena te | matiśrute iti jñeyaṃ na vā niyatagocare || 5 || TAŚV-ML 1.26.6 paryāyamātrage naite dravyeṣv iti viśeṣaṇāt | dravyage eva te 'sarvaparyāye dravyagocare || 6 || TAŚV-ML 1.26.7 eteṣv asarvaparyāyeṣv ity ukter iṣṭanirṇayāt | tathāniṣṭau tu sarvasya pratītivyāhatīraṇāt || 7 || TAŚV-ML 1.26.8 matyādipratyayo naiva bāhyārthālambanaṃ sadā | pratyayatvād yathā svapnajñānam ity apare viduḥ || 8 || TAŚV-ML 1.26.9 tadasatsarvaśūnyatvāpatter bāhyārthavittivat | svānyasaṃtānasaṃvitter abhāvāt tadabhedataḥ || 9 || TAŚV-ML 1.26.10 na caivaṃ sambhaved iṣṭam advayaṃ jñānam uttamam | tato 'nyasya nirākarttum aśaktes tena sarvathā || 10 || TAŚV-ML 1.26.11 svato na tasya saṃvittir asya na syān nirākṛtiḥ | kim anyasya svasaṃvittir anyasya syān nirākṛtiḥ || 11 || TAŚV-ML 1.26.12 svayaṃ saṃvedyamānasya katham anyair nirākṛtiḥ | paraiḥ saṃvedyamānasya bhavatāṃ sā kathaṃ matā || 12 || TAŚV-ML 1.26.13 na sādhyasādhanatvādir na ca satyetarasthitiḥ | te svasiddhir apīty etattattvaṃ sugatabhāvitam || 13 || TAŚV-ML 1.26.14 akṣajñānaṃ bahirvastu veti na smaraṇādikaṃ | ity uktaṃ tu pramāṇena bāhyārthasyāsya sādhanāt || 14 || TAŚV-ML 1.26.15 śrutenārthaṃ paricchidya varttamāno na bādhyate | akṣajenaiva tat tasya bāhyārthālaṃbanā sthitiḥ || 15 || TAŚV-ML 1.26.16 anekāntātmakaṃ vastu saṃprakāśayati śrutaṃ | sadbodhatvād yathākṣotthabodha ity upapattimat || 16 || TAŚV-ML 1.26.17 nayena vyabhicāraś cen na tasya guṇabhāvataḥ | svagocarārthadharmāṇy adharmārthaprakāśanāt || 17 || TAŚV-ML 1.26.18 śrutasyāvastuveditve parapratyāyanaṃ kutaḥ | saṃvṛteś ced vṛthaivaiṣā paramārthasya niściteḥ || 18 || TAŚV-ML 1.26.19 sarvaparyāyam uktāni na syur dravyāṇi jātucit | sadviyuktāś ca paryāyāḥ śaśaśrṛṃgoccatādivat || 19 || TAŚV-ML 1.26.20 nāśeṣaparyayākrāntatanūni ca cakāsati | dravyāṇi prakṛtajñāne tathā yogyatvahānitaḥ || 20 || TAŚV-ML 1.26.21 jñānasyārthaparicchittau kāraṇaṃ nānyad īkṣyate | yogyatāyās tadutpattiḥ sārūpy ādiṣu satsv api || 21 || TA-ML 1.27 rūpiṣv avidheḥ || 27 || TAŚV-ML 1.27.1 pratyakṣasyāvadheḥ keṣu viṣayeṣu nibandhanam | iti nirṇītaye prāha rūpiṣv ityādikaṃ vacaḥ || 1 || TAŚV-ML 1.27.2 rūpaṃ pudgalasāmānyaguṇas tenopalakṣyate | sparśādir iti tadyogāt rūpiṇīti viniścayaḥ || 2 || TAŚV-ML 1.27.3 teṣv eva niyamo 'sarvaparyāyeṣv avadheḥ sphuṭam | dravyeṣu viṣayeṣv evam anuvṛttir vidhīyate || 3 || TAŚV-ML 1.27.4 svaśaktivaśato 'sarvaparyāyeṣv eva varttanam | tasya nānāgatātītānantaparyāyayogiṣu || 4 || TAŚV-ML 1.27.5 pudgaleṣu tathākāśādiṣv amūrteṣu jātucit | iti yuktaṃ sunirṇītāsambhavadbādhakatvataḥ || 5 || TA-ML 1.28 tadanantabhāge manaḥparyayasya || 28 || TAŚV-ML 1.28.1 kvaḥ manaḥparyayasyārthe nibandha iti darśayat | tad ityādy āha satsūtram iṣṭasaṃgrahasiddhaye || 1 || TAŚV-ML 1.28.2 paramāvadhinirṇīte viṣaye 'nantabhāgatām | nīte sarvāvadher jñeyo bhāgaḥ sūkṣmo 'pi sarvataḥ || 2 || TAŚV-ML 1.28.3 etasyānantabhāge syād viṣaye sarvaparyaye | vyavastharjumater anyamanaḥsthe praguṇe dhruvam || 3 || TAŚV-ML 1.28.4 amuṣyānantabhāgeṣu paramaṃ saukṣmyamāgate | syān manaḥparyayasyaivaṃ nibandho viṣaye khile || 4 || TAŚV-ML 1.28.5 kṣāyopaśamikaṃ jñānaṃ prakarṣaṃ paramaṃ vrajet | sūkṣme prakarṣamāṇatvād arthe tad idam īritam || 5 || TAŚV-ML 1.28.6 kṣetradravyeṣu bhūyeṣu yathā ca vividhasthitiḥ | spaṣṭā yā paramā tadvadasya svārthe yathodite || 6 || TAŚV-ML 1.28.7 yathā cendriyajajñānaṃ viṣayeṣv atiśāyanāt | sveṣu prakarṣam āpannaṃ tadvidbhir viniveditam || 7 || TAŚV-ML 1.28.8 matipūrvaṃ śrutaṃ yadvadaspaṣṭaṃ sarvavastuṣu | sthitaṃ prakṛṣyamāṇatvāt paryaṃtaṃ prāpya tattvataḥ || 8 || TAŚV-ML 1.28.9 manaḥparyayavijñānaṃ tathā praspaṣṭabhāsanaṃ | vikalādhyakṣaparyantaṃ tathā samyakparīkṣitaṃ || 9 || TAŚV-ML 1.28.10 prakṛṣyamāṇatā tv akṣajñānādeḥ saṃpratīyate | iti nāsiddhatā hetor na cāsya vyabhicāritā || 10 || TAŚV-ML 1.28.11 sādhye saty eva sadbhāvād anyathānupapattitaḥ | sveṣṭahetuvad ity astu tataḥ sādhyaviniścayaḥ || 11 || TAŚV-ML 1.28.12 dṛṣṭeṣṭabādhanaṃ tasyāpahnave sarvavādināṃ | sarvathaikāntavādeṣu tadvāde 'pīti nirṇayaḥ || 12 || TA-ML 1.29 sarvadravyaparyāyeṣu kevalasya || 29 || TAŚV-ML 1.29.1 kevalaṃ sakalajñeyavyāpi spaṣṭaṃ prasādhitam | pratyakṣam akramaṃ tasya nibandho viṣayeṣv iha || 1 || TAŚV-ML 1.29.2 bodhyo dravyeṣu sarveṣu paryāyeṣu ca tattvataḥ | prakṣīṇāvaraṇasyaiva tadāvirbhāvaniścayāt || 2 || TAŚV-ML 1.29.3 ātmadravyaṃ jña eveṣṭaḥ sarvajñaḥ paramaḥ pumān | kaiścit tadvyatiriktārthābhāvād ity apasāritaṃ || 3 || TAŚV-ML 1.29.4 dravyeṣv iti bahutvasya nirdeśāt tatprasiddhitaḥ | varttamāne 'stu paryāye jñānī sarvajña ity api || 4 || TAŚV-ML 1.29.5 paryāyeṣv iti nirdeśād avayavasya pratītitaḥ | sarvathābhedatattvasya yatheti pratipādanāt || 5 || TAŚV-ML 1.29.6 tasmād anuṣṭheyagataṃ jñānam asya vicāryatāṃ | kīṭasaṃjñāparijñānaṃ tasya nātropayujyate || 6 || TAŚV-ML 1.29.7 ity etac ca vyavacchinnaṃ sarvaśabdaprayogataḥ | tadekasyāpy avijñāne kvākṣūṇāṃ śiṣyasādhanaṃ || 7 || TAŚV-ML 1.29.8 heyopādeyatattvasya sābhyupāyasya vedakaṃ | sarvajñatāmitaṃ niṣṭaṃ tajjñānaṃ sarvagocaram || 8 || TAŚV-ML 1.29.9 upekṣaṇīyatattvasya heyādibhir asaṃgrahāt | na jñānaṃ na punas teṣāṃ na jñāne 'pīti kecana || 9 || TAŚV-ML 1.29.10 tadasadvītarāgāṇām upekṣatvena niścayāt | sarvārthānāṃ kṛtārthatvāt teṣāṃ kvacid avṛttitaḥ || 10 || TAŚV-ML 1.29.11 vineyāpekṣayā heyam upādeyaṃ ca kiṃcana | sopāyaṃ yadi te 'py āhus tadopekṣyaṃ na vidyate || 11 || TAŚV-ML 1.29.12 niḥśeṣaṃ saṃparaṃ tāvad upeyaṃ sammataṃ satām | heyaṃ janmajarāmṛtyukīrṇaṃ saṃsaraṇaṃ sadā || 12 || TAŚV-ML 1.29.13 anayoḥ kāraṇaṃ tat syād yad anyat tan na vidyate | pāraṃparyeṇa sākṣāc ca vastūpekṣaṃ tataḥ kimu || 13 || TAŚV-ML 1.29.14 dveṣo hānam upādānaṃ rāgas taddvayavarjanaṃ | khyātopekṣeti heyādyā bhāvās tadviṣayād ime || 14 || TAŚV-ML 1.29.15 iti mohābhibhūtānāṃ vyavasthā parikalpyate | heyatvādivyavasthānāsambhavāt kutracit tava || 15 || TAŚV-ML 1.29.16 hātuṃ yogyaṃ mumukṣūṇāṃ heyatattvaṃ vyavasthitaṃ | upādātuṃ punaryogyam upādeyam itīyate || 16 || TAŚV-ML 1.29.17 upekṣantu punaḥ sarvam upādeyasya kāraṇam | sarvopekṣāsvabhāvatvāc cāritrasya mahātmanaḥ || 17 || TAŚV-ML 1.29.18 tattvaśraddhānasaṃjñānagocaratvaṃ yathā dadhat | tadbhāvyamānam āmnātam amogham aghaghātibhiḥ || 18 || TAŚV-ML 1.29.19 mithyādṛgbodhacāritragocaratvena bhāvitam | sarvaṃ heyasya tattvasya saṃsārasyaiva kāraṇaṃ || 19 || TAŚV-ML 1.29.20 tadavaśyaṃ parijñeyaṃ tattvārtham anuśāsatā | vineyān iti boddhavyaṃ dharmmavatsakalaṃ jagat || 20 || TAŚV-ML 1.29.21 dharmād anyatparijñānaṃ viprakṛṣṭam aśeṣataḥ | yena tasya kathaṃ nāma dharmajñatvaniṣedhanam || 21 || TAŚV-ML 1.29.22 sarvānatīṃdriyān vetti sākṣāddharmamatīndriyam | pramāteti vadannyāyam atikrāmati kevalaṃ || 22 || TAŚV-ML 1.29.23 jñānaṃ prakarṣamāyāti paramaṃ kvacidātmani | tāratamyādhirūḍhatvād ākāśe parimāṇavat || 23 || TAŚV-ML 1.29.24 atra yady akṣavijñānaṃ tasya sādhyaṃ prabhāṣyate | siddhasādhanam etat syāt parasyāpy evam iṣṭitaḥ || 24 || TAŚV-ML 1.29.25 liṅgāgamādivijñānaṃ jñānasāmānyam eva vā | tathā sādhyaṃ vadaṃs tena doṣaṃ pariharet katham || 25 || TAŚV-ML 1.29.26 akramaṃ karaṇātītaṃ yadi jñānaṃ parisphuṭam | dharmīṣyeta tadā pakṣasyāprasiddhaviśeṣyatā || 26 || TAŚV-ML 1.29.27 svarūpāsiddhatā hetor āśrayāsiddhatāpi ca | tan naitatsādhanaṃ samyag iti kecit pravādinaḥ || 27 || TAŚV-ML 1.29.28 atra pracakṣmahe jñānasāmānyaṃ dharmi nāparam | sarvārthagocaratvena prakarṣaṃ paramaṃ vrajet || 28 || TAŚV-ML 1.29.29 iti sādhyam anicchantaṃ bhūtādiviṣayaṃ paraṃ | codanājñānam anyad vā vādinaṃ prati nāstikam || 29 || TAŚV-ML 1.29.30 na siddhasādhyataivaṃ syān nāprasiddhaviśeṣyatā | pakṣasya nāpi doṣo.......... || 30 || TAŚV-ML 1.29.31 tac ca sarvārthavijñānaṃ punaḥ sāvaraṇaṃ mataṃ | adṛṣṭatvād yathā cakṣus timirādibhir āvṛtaṃ || 31 || TAŚV-ML 1.29.32 jñānasyāvaraṇaṃ yāti prakṣayaṃ paramaṃ kvacit | prakṛṣyamāṇahānitvād dhemādau śyāmikādivat || 32 || TAŚV-ML 1.29.33 tato 'nāvaraṇaṃ spaṣṭaṃ viprakṛṣṭārthagocaraṃ | siddham akramavijñānaṃ sakalaṃkamahīyasām || 33 || TAŚV-ML 1.29.34 tataḥ sātiśayā dṛṣṭāḥ prajñāmedhādibhir narāḥ | bhūtādyaśeṣavijñānabhājaś cec codanābalāt || 34 || TAŚV-ML 1.29.35 kin na kṣīṇāvṛtiḥ sūkṣmānarthān draṣṭuṃ kṣamaḥ sphuṭaṃ | maṃdajñānānatikrāman nātiśete parān narān || 35 || TAŚV-ML 1.29.36 laṅghanādikadṛṣṭāntaḥ svabhāvān na vilaṃghane | nāvirbhāve svabhāvasya pratiṣedhaḥ kutaścana || 36 || TAŚV-ML 1.29.37 svābhāvikī gatir na syāt prakṣīṇāśeṣakarmaṇaḥ | kṣaṇād ūrddhvaṃ jagaccūḍāmaṇau vyomni mahīyasi || 37 || TAŚV-ML 1.29.38 vīryāntarāyavicchedaviśeṣavaśatoparā | bahudhā kena vāryeta niyataṃ vyomalaṅghanāt || 38 || TAŚV-ML 1.29.39 tataḥ samantataś cakṣurindriyādyanapekṣiṇaḥ | niḥśeṣadravyaparyāyaviṣayaṃ kevalaṃ sthitaṃ || 39 || TA-ML 1.30 ekādīni bhājyāni yugapad ekasmin nācaturbhyaḥ || 30 || TAŚV-ML 1.30.1 ekatrātmani vijñānam ekam evaikadeti ye | manyante tān prati prāha yugapaj jñānasambhavam || 1 || TAŚV-ML 1.30.2 prācyam ekaṃ matijñānaṃ śrutibhedānapekṣayā | pradhānaṃ kevalaṃ vā syād ekatra yugapan nari || 2 || TAŚV-ML 1.30.3 dvedhā matiśrute syātāṃ te cāvadhiyute kvacit | manaḥparyayajñāne vā trīṇi yena yute tathā || 3 || TAŚV-ML 1.30.4 ācaturbhya iti vyāptavādo vacanataḥ punaḥ | paṃcaikatra na vidyante jñānāny etāni jātucit || 4 || TAŚV-ML 1.30.5 bhājyāni pravibhāgena sthāpyānīti nibuddhyatāṃ | ekādīny ekadaikatrānupayogāni nānyathā || 5 || TAŚV-ML 1.30.6 kṣāyopaśamikaṃ jñānaṃ sopayogaṃ kramād iti | nārthasya vyāhatiḥ kācit kramajñānābhidhāyinaḥ || 6 || TAŚV-ML 1.30.7 mopayogau saha syātām ity āryāḥ khyāpayanti ye | darśanajñānarūpau tau na tu jñānātmakāv iti || 7 || TAŚV-ML 1.30.8 jñānānāṃ sahabhāvāya teṣām etad viruddhyate | kramabhāvi ca yaj jñānam iti yuktaṃ tato na tat || 8 || TAŚV-ML 1.30.9 śabdasaṃsṛṣṭavijñānāpekṣayā vacanaṃ tathā | yasmād uktaṃ tad evāryaiḥ syādvādanayasaṃsthitam || 9 || TAŚV-ML 1.30.10 iti vyācakṣate ye tu teṣāṃ matyādivedanaṃ | pramāṇaṃ tatra neṣṭaṃ syāt tataḥ sūtrasya bādhanam || 10 || TAŚV-ML 1.30.11 caśabdāsaṃgrahāt tasya tadvirodho na cet katham | tasya krameṇa janmeti labhyate vacanād vinā || 11 || TAŚV-ML 1.30.12 bahvādyavagrahādīnām upadeśāt sahodbhavaḥ | jñānānām iti cen naivaṃ sūtrārthānavabodhataḥ || 12 || TAŚV-ML 1.30.13 bahuṣv artheṣu tatraiko vagrahādir itīṣyate | tathā ca na bahūni syuḥ sahajñānāni jātucit || 13 || TAŚV-ML 1.30.14 śaktyarpaṇāt tu tadbhāvaḥ saheti na virudhyate | kathaṃcid akramodbhūtiḥ syādvādanyāyavedinām || 14 || TAŚV-ML 1.30.15 śaṣkulībhakṣaṇādau tu rasādijñānapaṃcakam | sakṛd eva tathā tatra pratīter iti yo vadet || 15 || TAŚV-ML 1.30.16 tasya tatsmṛtayaḥ kin na saha syur aviśeṣataḥ | tatra tādṛkṣasaṃvitteḥ kadācit kasyacit kvacit || 16 || TAŚV-ML 1.30.17 sarvasya sarvadātve tadrasādijñānapaṃcakam | sahopajāyate naiva smṛtivattatkramekṣaṇāt || 17 || TAŚV-ML 1.30.18 kramajanma kvacid dṛṣṭvā smṛtīnām anumīyate | sarvatra kramabhāvitvaṃ yady anyatrāpi tatsamaṃ || 18 || TAŚV-ML 1.30.19 paṃcabhir vyavadhānaṃ tu śaṣkulībhakṣaṇādiṣu | rasādivedaneṣu syād yathā tadvatsmṛtiṣv api || 19 || TAŚV-ML 1.30.20 laghuvṛtter na vicchedaḥ smṛtīnām upalakṣyate | yathā tathaiva rūpādijñānānām iti manyatām || 20 || TAŚV-ML 1.30.21 asaṃkhyātaiḥ kṣaṇaiḥ padmapatradvitayabhedanam | vicchinnaṃ sakṛd ābhāti yeṣāṃ bhrānteḥ kutaścana || 21 || TAŚV-ML 1.30.22 paṃcaṣaiḥ samayais teṣāṃ kin na rūpādivedanam | vicchinnam api bhātīhāvicchinnam iva vibhramāt || 22 || TAŚV-ML 1.30.23 vyavasāyātmakaṃ cakṣurjñānaṃ gavi yadā tadā | mataṅgajavikalpo 'pīty anayoḥ sakṛdudbhavaḥ || 23 || TAŚV-ML 1.30.24 jñānodayasakṛjjanmaniṣedhe hanti cen na vai | tayor api sahaivopayuktayor asti vedanam || 24 || TAŚV-ML 1.30.25 yadopayujyate hy ātmā mataṅgajavikalpane | tadā locanavijñānaṃ gavi mandopayogahṛt || 25 || TAŚV-ML 1.30.26 tathā tatropayuktasya mataṅgajavikalpane | pratīyanti svayaṃ sanno bhāvayanto viśeṣataḥ || 26 || TAŚV-ML 1.30.27 samopayuktatā tatra kasyacit pratibhāti yā | sāśu saṃcaraṇād dhānter gokuñjaravikalpavat || 27 || TAŚV-ML 1.30.28 nanv aśvakalpanākāle godṛṣṭeḥ savikalpatām | katham evaṃ prasādhyeta kvacit syādvādavedibhiḥ || 28 || TAŚV-ML 1.30.29 saṃskārasmṛtihetur yā godṛṣṭiḥ savikalpikā | sānyathā kṣaṇabhaṃgādi dṛṣṭivan na tathā bhavet || 29 || TAŚV-ML 1.30.30 ity āśrayopayogāyāḥ savikalpatvasādhanaṃ | netrālocanamātrasya nāpramāṇātmanaḥ sadā || 30 || TAŚV-ML 1.30.31 godarśanopayogena sahabhāvaḥ kathaṃ na tu | tadvijñāne 'sya yogasya nārthavyāghātakṛt tadā || 31 || TAŚV-ML 1.30.32 ity acodyaṃ dṛśas tatrānupayuktatvasiddhitaḥ | puṃso vikalpavijñānaṃ pratyevaṃ praṇidhānataḥ || 32 || TAŚV-ML 1.30.33 sopayogaṃ punaś cakṣurdarśanaṃ prathamaṃ tataḥ | cakṣurjñānaṃ śrutaṃ tasmāt tatrārthe 'nyatra ca kramāt || 33 || TAŚV-ML 1.30.34 prādurbhavat karoty āśu vṛtyā saha janau dhiyaṃ | yathā dṛgjñānayor nṛṇām iti siddhāntaniścayaḥ || 34 || TA-ML 1.31 matiśrutāvadhayo viparyayaś ca || 31 || TAŚV-ML 1.31.1 atha jñānāpi paṃcāni vyākhyātāni prapaṃcataḥ | kiṃ samyag eva mithyā vā sarvāṇy api kadācana || 1 || TAŚV-ML 1.31.2 kānicid vā tathā puṃsā mithyāśaṃkānivṛttaye | sveṣṭapakṣapakṣasiddhyarthaṃ matītyādy āha saṃprati || 2 || TAŚV-ML 1.31.3 matyādayaḥ samākhyātāsta evety avadhāraṇāt | saṃgṛhyete kadācin na manaḥparyāyakevale || 3 || TAŚV-ML 1.31.4 niyamena tayoḥ samyagbhāvanirṇayataḥ sadā | mithyātvakāraṇābhāvād viśuddhātmani sambhavāt || 4 || TAŚV-ML 1.31.5 dṛṣṭicāritramohasya kṣaye vopaśame 'pi vā | manaḥparyayavijñānaṃ bhavanmithyā na yujyate || 5 || TAŚV-ML 1.31.6 sarvaghātikṣaye 'tyantaṃ kevalaṃ prabhavat katham | mithyā saṃmbhāvyate jātu viśuddhiṃ paramaṃ dadhat || 6 || TAŚV-ML 1.31.7 matiśrutāvadhijñānatrayaṃ tu syāt kadācana | mithyeti te ca nirdiṣṭā viparyaya ihāṅginām || 7 || TAŚV-ML 1.31.8 sa ca sāmānyato mithyājñānam atropavarṇyate | saṃśayādivikalpānāṃ trayāṇāṃ saṃgṛhīyate || 8 || TAŚV-ML 1.31.9 samuccinoti casteṣāṃ samyaktvaṃ vyāvahārikam | mukhyaṃ ca tadanuktau tu teṣāṃ mithyātvam eva hi || 9 || TAŚV-ML 1.31.10 te viparyaya eveti sūtre cen nāvadhāryate | caśabdam antareṇāpi sadā samyaktvam attvataḥ || 10 || TAŚV-ML 1.31.11 mithyājñānaviśeṣaḥ syād āsminpakṣe viparyayam | saṃśayājñānabhedasya caśabdena samuccayaḥ || 11 || TAŚV-ML 1.31.12 tatra tridhāpi mithyātvaṃ matijñāne pratīyate | śrute ca dvividhaṃ bodhyam avadhau saṃśayād vinā || 12 || TAŚV-ML 1.31.13 tasyendriyamanohetusamudbhūtiniyāmataḥ | indriyānindriyājanyasvabhāvaś cāvadhiḥ smṛtaḥ || 13 || TAŚV-ML 1.31.14 mithyātvaṃ triṣu bodheṣu dṛṣṭimohodayād bhaved | teṣāṃ sāmānyatas tena sahabhāvāvirodhataḥ || 14 || TAŚV-ML 1.31.15 yadā matyādayaḥ puṃsas tadā na syād viparyayaḥ | sa yadā te tadā na syur ity etena nirākṛtam || 15 || TAŚV-ML 1.31.16 viśeṣāpekṣayā hy eṣāṃ na viparyayarūpatā | matyajñānādisaṃjñeṣu teṣu tasyāḥ prasiddhitaḥ || 16 || TAŚV-ML 1.31.17 mithyātvodayasadbhāve tadviparyayarūpatā | na yuktāgryādisaṃpāte jātyahemno yatheti cet || 17 || TAŚV-ML 1.31.18 nāśrayasyānyathābhāvasamyakparidṛḍhe sati | pariṇāme tadādheyasyānyathā bhāvadarśanāt || 18 || TAŚV-ML 1.31.19 yathā sarajasālāmbūphalasya kaṭu kin na tat | kṣiptasya payaso dṛṣṭaḥ kaṭubhāvas tathāvidhaḥ || 19 || TAŚV-ML 1.31.20 tathātmano 'pi mithyātvapariṇāme satīṣyate | matyādisaṃvidāṃ tādṛṅbhithyātvaṃ kasyacit sadā || 20 || TAŚV-ML 1.31.21 na cedaṃ pariṇāmitvam ātmano na prasādhitam | sarvasyāpariṇāmitve sattvasyaiva virodhataḥ || 21 || TAŚV-ML 1.31.22 yato viparyayo na syāt pariṇāmaḥ kadācana | matyādivedanākārapariṇāmanivṛttitaḥ || 22 || TA-ML 1.32 sadasator aviśeṣād yadṛcchopalabdher unmattavat || 32 || TAŚV-ML 1.32.1 samānorthaparicchedaḥ sadduṣṭyarthaparicchidā | kuto vijñāyate tredhā mithyādṛṣṭer viparyayaḥ || 1 || TAŚV-ML 1.32.2 ity atra jñāpakaṃ hetuṃ sadṛṣṭāntaṃ pradarśayat | sad ityādy āha saṃkṣepād viśeṣapratipattaye || 2 || TAŚV-ML 1.32.3 nātrotpādavyayadhrauvyayuktaṃ sad iti vakṣyati | tato 'nyad asad ity etatsāmarthyād avasīyate || 3 || TAŚV-ML 1.32.4 aviśeṣas tayoḥ sadbhir aviveko vidhīyate | sāṃkaryato hi tadvittis tathā vaiyatikaryyataḥ || 4 || TAŚV-ML 1.32.5 pratipattir abhiprāyamātraṃ yad anibandhanaṃ | sā yadṛkṣā tayā vittir upalabdhiḥ kathaṃcana || 5 || TAŚV-ML 1.32.6 matyādayo 'tra varttante te viparyaya ity api | hetor yathoditād atra sādhyate sadasattvayoḥ || 6 || TAŚV-ML 1.32.7 svarṇe svarṇam iti jñānam asvarṇe svarṇam ity api | svarṇe vāsvarṇam ity evam unmattasya kadācana || 7 || TAŚV-ML 1.32.8 viparyayo yathā loke tad yadṛcchopalabdhitaḥ | viśeṣābhāvatas tadvanmithyādṛṣṭer ghaṭādiṣu || 8 || TAŚV-ML 1.32.9 sahacāryo vinirdiṣṭaḥ sahajaś ca viparyayaḥ | prācyas tatra śrutājñānaṃ mithyāsamayasādhitam || 9 || TAŚV-ML 1.32.10 matyajñānaṃ vibhaṅgaś ca sahajaḥ saṃpratīyate | paropadeśanirmukteḥ śrutājñānaṃ ca kiṃcana || 10 || TAŚV-ML 1.32.11 sati svarūpato 'śeṣe śūnyavādo viparyayaḥ | grāhyagrāhakabhāvādau saṃvidadvaitavarṇanam || 11 || TAŚV-ML 1.32.12 citrādvaitapravādaś ca puṃśabdādvaitavarṇanam | bāhyartheṣu ca bhinneṣu vijñānāṃḍaprakalpanaṃ || 12 || TAŚV-ML 1.32.13 bahir antaś ca vastūnāṃ sādṛśye vaisadṛśyavāk | vaisadṛśye ca sādṛśyaikāntavādāvalambanam || 13 || TAŚV-ML 1.32.14 dravye paryāyamātrasya paryāye dravyakalpanā | taddvayātmani tadbhedavādo vācyatvavāg api || 14 || TAŚV-ML 1.32.15 utpādavyayavādaś ca dhrauvye tadavalambanam | janmapradhvaṃsayor evaṃ prativastu prabuddhyatām || 15 || TAŚV-ML 1.32.16 pararūpāditośeṣe vastuny asati sarvathā | sattvavādaḥ samāmnātaḥ parāhāryo viparyayaḥ || 16 || TAŚV-ML 1.32.17 satyasattvaviparyāsād vaiparītyena kīrtitāt | pratīyamānakaḥ sarvo 'sati sattvaviparyayaḥ || 17 || TAŚV-ML 1.32.18 sati triviprakṛṣṭārthe saṃśayaḥ śrutigocare | keṣāṃcid dṛśyamāne 'pi tattvopaplavavādinām || 18 || TAŚV-ML 1.32.19 tathānadhyavasāyo 'pi keṣāṃcit sarvavedini tattve | sarvatra vāggocarāhāryo 'vagamyatām || 19 || TAŚV-ML 1.32.20 bahvādyavagrahādyeṣu catvāriṃśatsu vittiṣu | kutaścin matibhedeṣu sahajaḥ syād viparyayaḥ || 20 || TAŚV-ML 1.32.21 smṛtāv ananubhūtārthe smṛtisādharmyasādhanaḥ | saṃjñāyām ekatājñānaṃ sādṛśyaḥ śrotradarśitaḥ || 21 || TAŚV-ML 1.32.22 tathaikatve 'pi sādṛśyavijñānaṃ kasyacid bhavet | sa visaṃvādataḥ siddhaś ciṃtāyāṃ liṅgaliṅginoḥ || 22 || TAŚV-ML 1.32.23 hetvābhāsabalājñānaṃ liṅgini jñānam ucyate | svārthānumāviparyāso bahudhā taddhiyāṃ mataḥ || 23 || TAŚV-ML 1.32.24 hetvābhāsas tu sāmānyād ekaḥ sādhyāprasādhanaḥ | yathā hetuḥ svasādhyenāvinābhāvī niveditaḥ || 24 || TAŚV-ML 1.32.25 trividho 'sāvasiddhādibhedāt kaścid viniścitaḥ | svarūpāśrayasaṃdigdhajñātāsiddhaś caturvidhaḥ || 25 || TAŚV-ML 1.32.26 tatra svarūpato 'siddho vādinaḥ śūnyasādhane | sarvo hetur yathā brahmatattvopaplavasādhane || 26 || TAŚV-ML 1.32.27 sattvādiḥ sarvathā sādhye śabdabhaṃguratādike | syādvādinaḥ kathaṃcin na sarvathaikāntavādinaḥ || 27 || TAŚV-ML 1.32.28 śabdād vinaśvarād dhetusādhye cā'kṛtakādayaḥ | hetavo 'siddhatāṃ yānti bauddhādeḥ prativādinaḥ || 28 || TAŚV-ML 1.32.29 jainasya sarvathaikāntadhūmavattvādayo 'gniṣu | sādhyeṣu hetavo 'siddhā parvatādau tathāgnitaḥ || 29 || TAŚV-ML 1.32.30 śabdādau cākṣuṣatvādir ubhayāsiddha iṣyate | niḥśeṣo 'pi yathā śūnyabrahmādvaitapravādinoḥ || 30 || TAŚV-ML 1.32.31 samarthanavihīnaḥ syād asiddhaḥ prativādinaḥ | hetor yasyāśrayo na syāt āśrayāsiddha eva saḥ || 31 || TAŚV-ML 1.32.32 svasādhyenāvinābhāvābhāvād agamako mataḥ | pratyakṣādeḥ pramāṇādeḥ saṃvāditvādayo yathā || 32 || TAŚV-ML 1.32.33 śūnyopaplavaśabdādyadvaitavādāvalambināṃ | saṃdehaviṣayaḥ sarvaḥ saṃdigdhāsiddha ucyate || 33 || TAŚV-ML 1.32.34 tathāgamapramāṇatve rudroktatvādir āsthitaḥ | sann apy ajñāyamāno 'trājñātāsiddho vibhāvyate || 34 || TAŚV-ML 1.32.35 saugatāder yathā sarvaḥ sattvādisveṣṭasādhane | na nirvikalpakādhyakṣād asti hetor viniścayaḥ || 35 || TAŚV-ML 1.32.36 tatpṛṣṭhajād vikalpāc ca vastugocarataḥ kva saḥ | anumānāntarād dhetuniścayo cānavasthitiḥ || 36 || TAŚV-ML 1.32.37 parāparānumānānāṃ pūrvapūrvatravṛttitaḥ | jñānaṃ jñānāntarādhyakṣaṃ vadato nena darśitaḥ || 37 || TAŚV-ML 1.32.38 sarvo heturavijñāto 'navasthānāviśeṣataḥ | arthāpattiparicchedyaṃ parokṣaṃ jñānam ādṛtāḥ || 38 || TAŚV-ML 1.32.39 sarvaṃ ye te 'py anenoktā svājñātāsiddhahetavaḥ | pratyakṣaṃ tu phalajñānam ātmānaṃ vā svasaṃvidam || 39 || TAŚV-ML 1.32.40 prāṅbhayokaraṇājñānaṃ vyarthaṃ teṣāṃ niveditaṃ | pradhānapariṇāmatvād acetanam itīritam || 40 || TAŚV-ML 1.32.41 jñānaṃ yais te kathaṃ na syur ajñātāsiddhahetavaḥ | pratijñārthaikadeśas tu svarūpāsiddha eva naḥ || 41 || TAŚV-ML 1.32.42 śabdo nāsau vināśitvād ityādi sādhyasannibhaḥ | yas sādhyaviparītārtho vyabhicārī suniścitaḥ || 42 TAŚV-ML 1.32.43 sa viruddho 'vaboddhavyas tathaiveṣṭavighātakṛt | sattvādiḥ kṣaṇikatvādau yathā syādvādavidviṣāṃ || 43 || TAŚV-ML 1.32.44 anekāntātmakatvasya niyamāt tena sādhanāt | parārthyaṃ cakṣurādīnāṃ saṃhantavyaṃ prasādhayet || 44 || TAŚV-ML 1.32.45 parasya pariṇāmitvaṃ tathetīṣṭavighātakṛt | anusyūtamanīṣādisāmānyādini sādhayet || 45 || TAŚV-ML 1.32.46 teṣāṃ dravyavivarttatvam evam iṣṭavighātakṛt | viruddhān na ca bhinno 'sau svayam iṣṭād viparyaye || 46 || TAŚV-ML 1.32.47 sāmarthyasyāviśeṣeṇa bhedavādiprasaṃgataḥ | vivādādhyāsitaṃ dhīmaddhetukaṃ kṛtakatvataḥ || 47 || TAŚV-ML 1.32.48 yathā śakaṭam ityādi viruddho tena darśitaḥ | yathā hi buddhimatpūrvaṃ jagad etat prasādhayet || 48 || TAŚV-ML 1.32.49 tathā buddhimato hetor anekatvaśarīritām | svaśarīrasya karttātmā nāśarīro 'sti sarvathā || 49 || TAŚV-ML 1.32.50 kārmaṇena śarīreṇānādisambandhasiddhitaḥ | yataḥ sādhye śarīre sve dhīmato vyabhicāratā || 50 || TAŚV-ML 1.32.51 jagatkarttuḥ prapadyeta tena hetoḥ kutārkikaḥ | bodhyo 'naikāntiko hetuḥ sambhavān nānyathā tathā || 51 || TAŚV-ML 1.32.52 saṃśītiṃ vidhivatsarvaḥ sādhāraṇatayā sthitaḥ | śabdatvaśrāvaṇatvādi śabdādau pariṇāmini || 52 || TAŚV-ML 1.32.53 sādhyahetus tato vṛtteḥ pakṣa eva suniścitaḥ | saṃśītyāliṅgitāṅgas tu yaḥ sapakṣavipakṣayoḥ || 53 || TAŚV-ML 1.32.54 pakṣe sa vartamānaḥ syād anaikāntikalakṣaṇaḥ | tena sādhāraṇo nānyo hetvābhāsas tato 'sti naḥ || 54 || TAŚV-ML 1.32.55 tasyānaikāntike samyagghetau vāntargatiḥ sthitiḥ | prameyatvādir etena sarvasmin pariṇāmini || 55 || TAŚV-ML 1.32.56 sādhye vastuni nirṇīto vyākhyātaḥ pratipadyatāṃ | pakṣatritayahānis tu yasyānaikāntiko mataḥ || 56 || TAŚV-ML 1.32.57 kevalavyatirekādis tasyānaikāntikaḥ kathaṃ | vyaktātmanāṃ hi bhedānāṃ pariṇāmādisādhanam || 57 || TAŚV-ML 1.32.58 ekaṃ kāraṇapūrvatve kevalavyatirekinaḥ | kāraṇatrayapūrvatvāt kāryeṇānanvayāgateḥ || 58 || TAŚV-ML 1.32.59 puruṣair vyabhicārīṣṭaṃ pradhānapuruṣair api | vinā sapakṣasattvena gamakaṃ yasya sādhanam || 59 || TAŚV-ML 1.32.60 anyathānupapannatvāt tasya sādhāraṇo mataḥ | sādhye ca tadabhāve ca varttamāno viniścitaḥ || 60 || TAŚV-ML 1.32.61 saṃśītyākrāntadeho vā hetuḥ kārtsnyaikadeśataḥ | tatra kārtsnyena nirṇītas tāvatsādhyavipakṣayoḥ || 61 || TAŚV-ML 1.32.62 yathā dravyaṃ nabhaḥ sattvād ityādiḥ kaścid īritaḥ | viśvavedīśvaraḥ sarvajagatkartṛtvasiddhitaḥ || 62 || TAŚV-ML 1.32.63 iti saṃśrayatas tatrāvinābhāvasya saṃśayāt | sati hy aśeṣaveditve saṃdigdhā viśvakartṛtā || 63 || TAŚV-ML 1.32.64 tadabhāve ca tan nāyaṃ gamako nyāyavedinām | nityo rtho nirmūrttatvād iti syād ekadeśataḥ || 64 || TAŚV-ML 1.32.65 sthitas tayor vinirdiṣṭaparo 'pīdṛk tadā tu kaḥ | yatrārthe sādhayed ekaṃ dharmaṃ hetur vivakṣitam || 65 || TAŚV-ML 1.32.66 tatrānyas tadviruddhaṃ ced viruddhyā vyabhicāry asau | iti kecit tadaprāptam anekāntasya yuktitaḥ || 66 || TAŚV-ML 1.32.67 samyagghetutvanirṇīter nityānityatvahetuvat | sarvathaikāntavāde tu hetvābhāso 'yam iṣyate || 67 || TAŚV-ML 1.32.68 sarvagatve parasmiṃśca jāteḥ khyāpitahetuvat | sa ca sapratipakṣo 'tra kaścid uktaḥ paraiḥ punaḥ || 68 || TAŚV-ML 1.32.69 anaikāntika eveti tato nāsya vibhinnatā | sveṣṭadharmavihīnatve hetunānyena sādhyate || 69 || TAŚV-ML 1.32.70 sādhyābhāve prayuktasya hetor nābhāvaniścayaḥ | dharmiṇīti svayaṃ sādhyāsādhyayor vṛttisaṃśrayāt || 70 || TAŚV-ML 1.32.71 nānaikāntikatā bādhyā tasya tallakṣaṇānvayāt | yaḥ svapakṣasapakṣānyataravādaḥ svanādiṣu || 71 || TAŚV-ML 1.32.72 nityatve bhaṃguratve vā proktaḥ prakaraṇe samaḥ | so 'py anaikāntikān nānya ity anenaiva kīrtitam || 72 || TAŚV-ML 1.32.73 svasādhye sati sambhūtiḥ saṃśayā saviśeṣataḥ | kālātyayāpadiṣṭo 'pi sādhyamānena bādhite || 73 || TAŚV-ML 1.32.74 yaḥ prayujyeta hetuḥ syāt sa no naikāntiko 'paraḥ | sādhyābhāve pravṛtto hi pramāṇaiḥ kutracit svayam || 74 || TAŚV-ML 1.32.75 sādhye hetur na nirṇīto vipakṣavinivarttanaḥ | vipakṣe bādhake vṛtte samīcīno yathocyate || 75 || TAŚV-ML 1.32.76 sādhyake sati kin na syāt tadā hāsas tathaiva saḥ | sādhyābhāve pravṛttena kiṃ pramāṇena bādhyate || 76 || TAŚV-ML 1.32.77 hetuḥ kiṃ vā tad etenety atra saṃśītisambhavaḥ | sādhyasyābhāva evāyaṃ pravṛtta iti niścaye || 77 || TAŚV-ML 1.32.78 viruddho hetur udbhāvyo 'tītakālo na cāparaḥ | pramāṇabādhanaṃ nāma doṣaḥ pakṣasya vastutaḥ || 78 || TAŚV-ML 1.32.79 kva tasya hetubhis trāṇo 'nutpannena tapohataḥ | siddhe sādhye pravṛtto 'trākiṃcitkara itīritaḥ || 79 || TAŚV-ML 1.32.80 kaiścid dhetur na saṃciṃtyaḥ syādvādanayaśālibhiḥ | gṛhītagrahaṇāt tasyāpramāṇatvaṃ yadīṣyate || 80 || TAŚV-ML 1.32.81 smṛtyāder apramāṇatvaṃ smṛtyādeś cet kathaṃ tu taiḥ | siddhe rthe vartamānasya hetoḥ saṃvāditā na te || 81 || TAŚV-ML 1.32.82 prayojanaviśeṣasya sadbhāvān mānatā yadi | tadālpajñānavijñānaṃ hetoḥ kiṃ na prayojanam || 82 || TAŚV-ML 1.32.83 pramāṇasaṃplavas tv evaṃ svayam iṣṭo virudhyate | siddhe kutaścanārthe nyapramāṇasyāphalatvataḥ || 83 || TAŚV-ML 1.32.84 mānenaikena siddhe rthe pramāṇāṃtaravartane | yān avasthocyate sāpi nākāṃkṣākṣayataḥ sthiteḥ || 84 || TAŚV-ML 1.32.85 sarāgapratipattṝṇāṃ svādṛṣṭatvamataḥ kvacit | syād ākāṃkṣākṣayaḥ kāladeśādeḥ svanimittataḥ || 85 || TAŚV-ML 1.32.86 vītarāgāḥ punaḥ svārthān vedanair aparāparaiḥ | parikṣetraṃ pravartaṃte sadopekṣāparāyaṇā || 86 || TAŚV-ML 1.32.87 pramāṇasaṃplave caivam adoṣe pratyupasthite | gṛhītagrahaṇāt kva syāt kevalasyāpramāṇatā || 87 || TAŚV-ML 1.32.88 tataḥ sarvapramāṇānām apūrvārthatvasannaye | syād akiṃcitkaro hetvābhāso naivānyathārpaṇāt || 88 || TAŚV-ML 1.32.89 tatrāpi kevalajñānaṃ nāpramāṇaṃ prasahyate | sādyaparyavasānasya tasyāpūrvārthatā sthiteḥ || 89 || TAŚV-ML 1.32.90 prādurbhūtikṣaṇād ūrdhvaṃ pariṇāmitvavicyutiḥ | kevalasyaikarūpitvād iti codyaṃ na yuktimat || 90 || TAŚV-ML 1.32.91 parāpareṇa kālena saṃbaṃdhāt pariṇāmi ca | ...........jñātṛtvenaikam eva hi || 91 || TAŚV-ML 1.32.92 evaṃ vyākhyānaniḥśeṣahetvābhāsasamudbhavaṃ | jñānaṃ svārthānumābhāsaṃ mithyādṛṣṭer viparyayaḥ || 92 || TAŚV-ML 1.32.93 niyogo bhāvanaikāṃtād dhātvartho vidhir eva ca | yatrārūḍhādivyartho ṝnyāpoho vā vacaso yadā || 93 || TAŚV-ML 1.32.94 kaiścin manyeta tajjñānaṃ śrutābhaṃ vedanaṃ tadā | tathā vākyārthanirṇīter vidhātuṃ duḥśakatvataḥ || 94 || TAŚV-ML 1.32.95 pratyayārtho niyogaś ca yataḥ śuddhaṃ pratīyate | kāryarūpaś ca tenātra śuddhaṃ kāryam asau yataḥ || 95 || TAŚV-ML 1.32.96 viśeṣaṇaṃ tu yat tasya kiṃcid anyatpratīyate | pratyayārtho na tadyuktaḥ dhātvarthaḥ svargakāmavat || 96 || TAŚV-ML 1.32.97 prerakatvaṃ tu yat tasya viśeṣaṇam iheṣyate | tasyāpratyayavācyatvāt śuddhe kārye niyogatā || 97 || TAŚV-ML 1.32.98 preraṇaiva niyogo tra śuddhā sarvatra gamyate | nāprerito yataḥ kaścin niyuktaṃ svaṃ prabudhyate || 98 || TAŚV-ML 1.32.99 mamedaṃ kāryam ity evaṃ jñānaṃ pūrvaṃ yadā bhavet | svasiddhyai prerakaṃ tat syād anyathā tan na siddhyati || 99 || TAŚV-ML 1.32.100 preryate puruṣo naiva kāryeṇeha vinā kvacit | tataś cet preraṇā proktā niyogaḥ kāryasaṃgatā || 100 || TAŚV-ML 1.32.101 preraṇāviṣayaḥ kāryaṃ na tu tatprerakaṃ svataḥ | vyāpāras tu pramāṇasya prameya upacaryate || 101 || TAŚV-ML 1.32.102 preraṇā hi vinā kāryaṃ prerikā naiva kasyacit | kāryapreraṇayor yogo niyogas tena sammataḥ || 102 || TAŚV-ML 1.32.103 parasparāvinābhūtaṃ dvayam etat pratīyate | niyogaḥ samudāyo smāt kāryapreraṇayor mataḥ || 103 || TAŚV-ML 1.32.104 siddham ekaṃ yato brahmagatam āmnāyataḥ sadā | siddhatvena ca tatkāryaṃ prerakaṃ kuta eva tat || 104 || TAŚV-ML 1.32.105 kāmī yatraiva yaḥ kaścin niyoge sati tatra saḥ | viṣayārūḍham ātmānaṃ manyamānaḥ pravartate || 105 || TAŚV-ML 1.32.106 mamedaṃ bhogyam ity evaṃ bhogyarūpaṃ pratīyate | mamatvena ca vijñānaṃ bhoktary eva vyavasthitam || 106 || TAŚV-ML 1.32.107 svāmitvenābhimāno hi bhoktur yatra bhaved ayaṃ | bhogyaṃ tad eva vijñeyaṃ tad evaṃ svaṃ nirucyate || 107 || TAŚV-ML 1.32.108 sādhyarūpatayā yena mamedam iti gamyate | tatprasādhyena rūpeṇa bhogyaṃ svaṃ vyapadiśyate || 108 || TAŚV-ML 1.32.109 siddharūpaṃ hi yad bhogyaṃ na niyogaḥ sa tāvatā | sādhyatveneha bhogyasya prerakatvān niyogatā || 109 || TAŚV-ML 1.32.110 mamedaṃ kāryam ity evaṃ manyate puruṣaḥ sadā | puṃsaḥ kāryaviśiṣṭatvaṃ niyogaḥ syād abādhitaḥ || 110 || TAŚV-ML 1.32.111 kāryasya siddhau jātāyāṃ tad yuktaḥ puruṣaḥ sadā | bhavet sādhita ity evaṃ pumān vākyārtha ucyate || 111 || TAŚV-ML 1.32.112 pramāṇaṃ kiṃ niyogaḥ syāt prameyam athavā punaḥ | ubhayena vihīno vā dvayarūpo thavā punaḥ || 112 || TAŚV-ML 1.32.113 śabdavyāpārarūpo vā vyāpāraḥ puruṣasya vā | dvayavyāpārarūpo vā dvayāvyāpāra eva vā || 113 || TAŚV-ML 1.32.113a bhavaṃ pratītya yo jāto guṇaṃ vā prāṇinām iha | deśāvadhiḥ sa vijñeyo dṛṣṭimohād viparyayaḥ || 113 a || TAŚV-ML 1.32.114 satsaṃyamaviśeṣottho na jātu paramāvadhiḥ | sarvāvadhir api vyasto manaḥparyayabodhavat || 114 || TAŚV-ML 1.32.115ab iti pramāṇātmavibodhasaṃvidhau viparyayajñānam anekadhoditam | TAŚV-ML 1.32.115cd vipakṣavikṣepamukhena nirṇayaḥ subodharūpeṇa vidhātum udyataḥ || 115 || TA-ML 1.33 naigamasaṃgrahavyavahārarjusūtraśabdasamabhirūḍhaivaṃbhūtā nayāḥ || 33 || TAŚV-ML 1.33.1 nirdeśyādhigamopāyaṃ pramāṇam adhunā nayān | nayair adhigametyādi prāha saṃkṣepato khilān || 1 || TAŚV-ML 1.33.2 sāmānyādeśatas tāvad eka eva nayaḥ sthitaḥ | syādvādapravibhaktārthaviśeṣavyaṃjanātmakaḥ || 2 || TAŚV-ML 1.33.3 saṃkṣepād dvau viśeṣeṇa dravyaparyāyagocarau | dravyārtho vyavahārāṃtaḥ paryāyārthas tato paraḥ || 3 || TAŚV-ML 1.33.4 vistareṇeti saptaite vijñeyā naigamādayaḥ | tathātivistareṇaitadbhedāḥ saṃkhyātavigrahāḥ || 4 || TAŚV-ML 1.33.5 nayo nayau nayāś ceti vākyabhedena yojitāḥ | naigamādaya ity evaṃ sarvasaṃkhyābhisūcanāt || 5 || TAŚV-ML 1.33.6 nayānāṃ lakṣaṇaṃ lakṣyaṃ tatsāmānyaviśeṣataḥ | nīyate gamyate yena śrutārthāṃśo nayo hi saḥ || 6 || TAŚV-ML 1.33.7 tadaṃśau dravyaparyāyalakṣaṇau sādhyapakṣiṇau | nīyete tu yakābhyāṃ tau nayāv iti viniścitau || 7 || TAŚV-ML 1.33.8 guṇaḥ paryāya evātra sahabhāvī vibhāvitaḥ | iti tadgocaro nānyas tṛtīyo sti guṇārthikaḥ || 8 || TAŚV-ML 1.33.9 pramāṇagocarārthāṃśā nīyaṃte yair anekadhā | te nayā iti vyākhyātā jātā mūlanayadvayāt || 9 || TAŚV-ML 1.33.10 dravyaparyāyasāmānyaviśeṣaparibodhikāḥ | na mūlaṃ naigamādīnāṃ nayāś catvāra eva tat || 10 || TAŚV-ML 1.33.11 sāmānyasya pṛthaktvena dravyād anupapattitaḥ | sādṛśyapariṇāmasya tathā vyaṃjanaparyayāt || 11 || TAŚV-ML 1.33.12 vaisadṛśyavivartasya viśeṣasya ca paryaye | aṃtarbhāvād vibhāvyeta dvau tanmūlaṃ nayāv iti || 12 || TAŚV-ML 1.33.13 nāmādayo pi catvāras tanmūlaṃ nety ato gataṃ | dravyakṣetrādayaś caiṣāṃ dravyaparyāyagatvataḥ || 13 || TAŚV-ML 1.33.14 bhāvānvitā na paṃcaite skaṃdhā vā parikīrtitāḥ | rūpādayo ta eveha te pi hi dravyaparyayau || 14 || TAŚV-ML 1.33.15 tathā dravyaguṇādīnāṃ ṣoḍhātvaṃ na vyavasthitaṃ | ṣaṭ syur mūlanayā yena dravyaparyāyagrāhite || 15 || TAŚV-ML 1.33.16 ye pramāṇādayo bhāvā pradhānādaya eva vā | te naigamādibhedānām arthā nāparanītayaḥ || 16 || TAŚV-ML 1.33.17 tatra saṃkalpamātrasya grāhako naigamo nayaḥ | sopādhir ity aśuddhasya dravyārthasyābhidhānataḥ || 17 || TAŚV-ML 1.33.18 saṃkalpo nigamas tatra bhavo yaṃ tatprayojanaḥ | tathā prasthādisaṃkalpaḥ tadabhiprāya iṣyate || 18 || TAŚV-ML 1.33.21 nanv ayaṃ bhāvinīṃ saṃjñāṃ samāśrityopacaryate | aprasthādiṣu tadbhāvas taṃḍuleṣv odanādivat || 21 || TAŚV-ML 1.33.20 ity asadbahirartheṣu tathānadhyavasānataḥ | svavedyamānasaṃkalpe saty evāsya pravṛttitaḥ || 20 || TAŚV-ML 1.33.21 yad vā naikaṃ gamo yotra sa satāṃ naigamo mataḥ | dharmayor dharmiṇo vāpi vivakṣā dharmadharmiṇoḥ || 21 || TAŚV-ML 1.33.22 pramāṇātmaka evāyam ubhayagrāhakatvataḥ | ity ayuktaṃ iha jñapteḥ pradhānaguṇabhāvataḥ || 22 || TAŚV-ML 1.33.23 prādhānye nobhayātmānam arthaṃ gṛhṇaddvivedanam | pramāṇaṃ nānyad ity etatprapaṃcena niveditam || 23 || TAŚV-ML 1.33.24 saṃgrahe vyavahāre vā nāṃtarbhāvaḥ samīkṣyate | naigamasya tayor ekavastvaṃśapravaṇatvataḥ || 24 || TAŚV-ML 1.33.25 narjusūtrādiṣu proktahetavo veti ṣaṇnayāḥ | saṃgrahādaya eveha na vācyāḥ praparīkṣakaiḥ || 25 || TAŚV-ML 1.33.26 saptaite niyataṃ yuktā naigamasya nayatvataḥ | tasya tribhedavyākhyānāt kaiścid uktā nayā nava || 26 || TAŚV-ML 1.33.27 tatra paryāyagas tredhā naigamo dravyago dvidhā | dravyaparyāyagaḥ proktaś caturbhedo dhruvaṃ dhruvaiḥ || 27 || TAŚV-ML 1.33.28 arthaparyāyayos tāvad guṇamukhyasvabhāvataḥ | kvacid vastuny abhiprāyaḥ pratipattuḥ prajāyate || 28 || TAŚV-ML 1.33.29 yathā pratikṣaṇaṃ dhvaṃsi sukhasaṃviccharīriṇaḥ | iti sattārthaparyāyo viśeṣaṇatayā guṇaḥ || 29 || TAŚV-ML 1.33.30 saṃvedanārthaparyāyo viśeṣyatvena mukhyatām | pratigacchann abhipreto nānyathaivaṃ vacogatiḥ || 30 || TAŚV-ML 1.33.31 sarvathā sukhasaṃvittyor nānātve bhimatiḥ punaḥ | svāśrayā cārthaparyāyanaigamābho pratītitaḥ || 31 || TAŚV-ML 1.33.32 kaścid vyaṃjanaparyāyo viṣayīkurute ṃjasā | guṇapradhānabhāvena dharmiṇy ekatra naigamaḥ || 32 || TAŚV-ML 1.33.33 saccaitanyaṃ narīty evaṃ sattvasya guṇabhāvataḥ | pradhānabhāvataś cāpi caitanyasyābhisiddhitaḥ || 33 || TAŚV-ML 1.33.34 tayor atyaṃtabhedoktir anyonyaṃ svāśrayād api | jñeyo vyaṃjanaparyāyanaigamābho virodhataḥ || 34 || TAŚV-ML 1.33.35 arthavyaṃjanaparyāyau gocarīkurute paraḥ | dhārmike sukhajīvitvam ity evam anurodhataḥ || 35 || TAŚV-ML 1.33.36 bhinne tu sukhajīvatve yo bhimanyeta sarvathā | so rthavyaṃjanaparyāyanaigamābhāsa eva naḥ || 36 || TAŚV-ML 1.33.37 śuddhadravyam aśuddhaṃ ca tathābhipraiti yo nayaḥ | sa tu naigama eveha saṃgrahavyavahārajaḥ || 37 || TAŚV-ML 1.33.38 saddravyaṃ sakalaṃ vastu tathānvayaviniścayāt | ity evam avagaṃtavyas tadbhedoktis tu durnayaḥ || 38 || TAŚV-ML 1.33.39 yastu paryāyavaddravyaṃ guṇavad veti nirṇayaḥ | vyavahāranayāj jātaḥ so 'śuddhadravyanaigamaḥ || 39 || TAŚV-ML 1.33.40 tadbhedaikāṃtavādas tu tadābhāso numanyate | tathokter bahir aṃtaś ca pratyakṣādivirodhataḥ || 40 || TAŚV-ML 1.33.41 śuddhadravyārthaparyāyanaigamo sti paro yathā | satsukhaṃ kṣaṇikaṃ śuddhaṃ saṃsāre sminn itīraṇam || 41 || TAŚV-ML 1.33.42 sattvaṃ sukhārthaparyāyād bhinnam eveti saṃmatiḥ | durnītiḥ syāt sabādhatvād iti nītivido viduḥ || 42 || TAŚV-ML 1.33.43 kṣaṇam ekaṃ sukhī jīvo viṣayīti viniścayaḥ | vinirdiṣṭo rthaparyāyāśuddhadravyaganaigamaḥ || 43 || TAŚV-ML 1.33.44 sukhajīvabhidoktis tu sarvathā mānabādhitā | durnītir eva boddhavyā śuddhabodhair asaṃśayāt || 44 || TAŚV-ML 1.33.45 gocarīkurute śuddhadravyavyaṃjanaparyayau | naigamo nyo yathā saccitsāmānyam iti nirṇayaḥ || 45 || TAŚV-ML 1.33.46 vidyate cāparośuddhadravyabyaṃjanaparyayau | arthīkaroti yaḥ so tra nāguṇīti nigadyate || 46 || TAŚV-ML 1.33.47 bhidābhidābhir atyaṃtaṃ pratīter apalāpataḥ | pūrvavannaigamābhāsau pratyetavyau tayor api || 47 || TAŚV-ML 1.33.48 navadhā naigamasyaivaṃ khyāteḥ paṃcadaśoditāḥ | nayāḥ pratītim ārūḍhāḥ saṃgrahādinayaiḥ saha || 48 || TAŚV-ML 1.33.49 ekatvena viśeṣāṇāṃ grahaṇaṃ saṃgraho nayaḥ | sajāter avirodhena dṛṣṭeṣṭābhyāṃ kathaṃcana || 49 || TAŚV-ML 1.33.50 samekībhāvasamyaktve vartamāno hi gṛhyate | niruktyā lakṣaṇaṃ tasya tathā sati vibhāvyate || 50 || TAŚV-ML 1.33.51 śuddhadravyam abhipraiti sanmātraṃ saṃgrahaḥ paraḥ | sa cāśeṣaviśeṣeṣu sadaudāsīnyabhāg iha || 51 || TAŚV-ML 1.33.52 nirākṛtaviśeṣas tu sattādvaitaparāyaṇaḥ | tadābhāsaḥ samākhyātaḥ sadbhir dṛṣṭeṣṭabādhanāt || 52 || TAŚV-ML 1.33.53 abhinnaṃ vyaktibhedebhyaḥ sarvathā bahudhānakaṃ | mahāsāmānyam ity uktiḥ keṣāṃcid durnayas tathā || 53 || TAŚV-ML 1.33.54 śabdabrahmeti cānyeṣāṃ puruṣādvaitam ity api | saṃvedanād vayaṃ ceti prāyaśo nyatra darśitam || 54 || TAŚV-ML 1.33.55 dravyatvaṃ sakaladravyavyāpy abhipraiti cāparaḥ | paryāyatvaṃ ca niḥśeṣaparyāyavyāpisaṃgrahaḥ || 55 || TAŚV-ML 1.33.56 tathaivāvāṃtarān bhedān saṃgṛhyaikatvato bahuḥ | vartate yaṃ nayaḥ samyak pratipakṣānirākṛteḥ || 56 || TAŚV-ML 1.33.57 svavyaktyātmam anaikāṃtas tadābhāso py anekadhā | pratītibādhito bodhyo niḥśeṣo py anayā diśā || 57 || TAŚV-ML 1.33.48 saṃgraheṇa gṛhītānām arthānāṃ vidhipūrvakaḥ | yo vahāro vibhāgaḥ syād vyavahāro nayaḥ smṛtaḥ || 48 || TAŚV-ML 1.33.59 sa cānekaprakāraḥ syād uttaraḥ parasaṃgrahāt | yat sat tad dravyaparyāyāv iti prāgṛjusūtrataḥ || 59 || TAŚV-ML 1.33.60 kalpanāropitadravyaparyāyapravibhāgabhāk | pramāṇabādhito nyas tu tadābhāso 'vasīyatām || 60 || TAŚV-ML 1.33.61 ṛjusūtraṃ kṣaṇadhvaṃsi vastu sat sūtrayed ṛju | prādhānyena guṇībhāvād dravyasyānarpaṇāt sataḥ || 61 || TAŚV-ML 1.33.62 nirākaroti yad dravyaṃ bahir aṃtaś ca sarvathā | sa tadābho 'bhimaṃtavyaḥ pratīter apalāpataḥ || 62 || TAŚV-ML 1.33.63 kāryakāraṇatā ceti grāhyagrāhakatāpi vā | vācyavācakatā ceti kvārthasādhanadūṣaṇaṃ || 63 || TAŚV-ML 1.33.64 lokasaṃvṛttisatyaṃ ca satyaṃ ca paramārthataḥ | kvaivaṃ siddhyed yadāśritya buddhānāṃ dharmadeśanā || 64 || TAŚV-ML 1.33.65 sāmānādhikaraṇyaṃ kva viśeṣaṇaviśeṣyatā | sādhyasādhanabhāvo vā kvādhārādheyatāpi ca || 65 || TAŚV-ML 1.33.66 saṃyogo viprayogo vā kriyākāraṇasaṃsthitiḥ | sādṛśyaṃ vaisadṛśyaṃ vā svasaṃtānetarasthitiḥ || 66 || TAŚV-ML 1.33.67 samudāyaḥ kva ca pretyabhāvādi dravyanihnave | baṃdhamokṣavyavasthā vā sarvatheṣṭā'prasiddhitaḥ || 67 || TAŚV-ML 1.33.68 kālādibhedato rthasya bhedaṃ yaḥ pratipādayet | so tra śabdanayaḥ śabdapradhānatvād udāhṛtaḥ || 68 || TAŚV-ML 1.33.69 viśvadṛśvāsya janitā sūnur ity ekam ādṛtāḥ | padārthaṃ kālabhede pi vyavahārānurodhataḥ || 69 || TAŚV-ML 1.33.70 karoti kriyate puṣyastārakā yoṃbha ity api | kārakavyaktisaṃkhyānāṃ bhede pi ca pare janāḥ || 70 || TAŚV-ML 1.33.71 ehi manye rathenetyādikasādhanabhidy api | saṃtiṣṭhetāvatiṣṭhetetyādyupagrahabhedane || 71 || TAŚV-ML 1.33.72 tan na śreyaḥ parīkṣāyām iti śabdaḥ prakāśayet | kālādibhedane py arthābhedane tiprasaṃgataḥ || 72 || TAŚV-ML 1.33.73 tathā kālādinānātvakalpanaṃ niḥprayojanam | siddhaṃ kālādinaikena kāryasyeṣṭasya tattvataḥ || 73 || TAŚV-ML 1.33.74 kālādyanyatamasyaiva kalpanaṃ tair vidhīyatāṃ | yeṣāṃ kālādibhede pi padārthaikatvaniścayaḥ || 74 || TAŚV-ML 1.33.75 śabdaḥ kālādibhir bhinnābhinnārthapratipādakaḥ | kālādibhinnaśabdatvāt tādṛksiddhānyaśabdavat || 75 || TAŚV-ML 1.33.76 paryāyaśabdabhedena bhinnārthasyādhirohaṇāt | nayaḥ samabhirūḍhaḥ syāt pūrvavac cāsya niścayaḥ || 76 || TAŚV-ML 1.33.77 iṃdraḥ puraṃdaraḥ śakra ityādyā bhinnagocarāḥ | śabdā vibhinnaśabdatvād vājivāraṇaśabdavat || 77 || TAŚV-ML 1.33.78 tatkriyāpariṇām orthas tathaiveti viniścayāt | evaṃbhūtena nīyeta kriyāṃtaraparāṅmukhaḥ || 78 || TAŚV-ML 1.33.79 yo yaṃ kriyārtham ācaṣṭe nāsāv anyatkriyaṃ dhvaniḥ | paṭhatītyādiśabdānāṃ pāṭhādyarthatvasaṃjanāt || 79 || TAŚV-ML 1.33.80 ito nyonyam apekṣāyāṃ saṃtaḥ śabdād ayo nayāḥ | nirapekṣāḥ punas te syus tadābhāsāvirodhataḥ || 80 || TAŚV-ML 1.33.81 tatrarjusūtraparyaṃtāś catvāro rthanayā matāḥ | trayaḥ śabdanayāḥ śeṣāḥ śabdavācyārthagocarāḥ || 81 || TAŚV-ML 1.33.82 pūrvapūrvo nayo bhūmaviṣayaḥ kāraṇātmakaḥ | paraḥ paraḥ punaḥ sūkṣmagocaro hetumān iha || 82 || TAŚV-ML 1.33.83 sanmātraviṣayatvena saṃgrahasya na yujyate | mahāviṣayatābhāvābhāvārthān naigamān nayāt || 83 || TAŚV-ML 1.33.84 yathā hi sati saṃkalpas tathaivāsati vedyate | tatra pravartamānasya naigamasya mahārthatā || 84 || TAŚV-ML 1.33.85 saṃgrahād vyavahāro pi sadviśeṣāvabodhakaḥ | na bhūmaviṣayo śeṣasatsamūhopadarśitaḥ || 85 || TAŚV-ML 1.33.86 narjusūtraprabhūtārtho vartamānārthagocaraḥ | kālatritayavṛttyarthagocarād vyavahārataḥ || 86 || TAŚV-ML 1.33.87 kālādibhedato py artham abhinnam upagacchataḥ | narjusūtrān mahārtho tra śabdas tadviparītavat || 87 || TAŚV-ML 1.33.88 śabdāt paryāyabhedenābhinnam artham abhīpsinaḥ | na syāt samabhirūḍho pi mahārthas tadviparyayaḥ || 88 || TAŚV-ML 1.33.89 kriyābhede pi cābhinnam artham abhyupagacchataḥ | naivaṃbhūtaḥ prabhūtārtho nayaḥ samabhirūḍhataḥ || 89 || TAŚV-ML 1.33.90 naigamāprātikūlyena na saṃgrahaḥ pravartate | tābhyāṃ vācyam ihābhīṣṭā saptabhaṃgīvibhāgataḥ || 90 || TAŚV-ML 1.33.91 naigamavyavahārābhyāṃ viruddhābhyāṃ tathaiva sā | sā naigamarjusūtrābhyāṃ tādṛgbhyām avigānataḥ || 91 || TAŚV-ML 1.33.92 sā śabdān nigamād anyād yuktāt samabhirūḍhataḥ | saivaṃbhūtāc ca sā jñeyā vidhānapratiṣedhagā || 92 || TAŚV-ML 1.33.93 saṃgrahādeś ca śeṣeṇa pratipakṣeṇa gamyatām | tathaiva vyāpinī saptabhaṃgī nayavidāṃ matā || 93 || TAŚV-ML 1.33.94 viśeṣair uttaraiḥ sarvair nayānām uditātmanām | parasparaviruddhārthair dvaṃdvavṛtter yathāyatham || 94 || TAŚV-ML 1.33.95 pratyeyā pratiparyāyam aviruddhā tathaiva sā | pramāṇasaptabhaṃgī ca tāṃ vinā nābhivāggatiḥ || 95 || TAŚV-ML 1.33.96 sarve śabdanayās tena parārthapratipādane | svārthaprakāśane mātur ime jñānanayāḥ sthitāḥ || 96 || TAŚV-ML 1.33.97 vai nīyamānavastvaṃśāḥ kathyaṃte 'rthanayāś ca te | traividhyaṃ vyavatiṣṭhaṃte pradhānaguṇabhāvataḥ || 97 || TAŚV-ML 1.33.98 yatra pravartate svārthe niyamād uttaro nayaḥ | pūrvapūrvo nayas tatra vartamāno na vāryate || 98 || TAŚV-ML 1.33.99 sahasraṃ ca śatī yadvat tasyāṃ paṃcaśatī matā | pūrvasaṃkhyottaratvābhyāṃ saṃkhyāyām avirodhataḥ || 99 || TAŚV-ML 1.33.100 pūrvatra nottarā saṃkhyā yathāyātānuvartyate | tathottaranayaḥ pūrvanayārthasakale sadā || 100 || TAŚV-ML 1.33.101 nayārtheṣu pramāṇasya vṛttiḥ sakaladeśinaḥ | bhaven na tu pramāṇārthe nayānām akhileṣu sā || 101 || TAŚV-ML 1.33.102 saṃkṣepeṇa nayās tāvadvyākhyātās tatra sūcitāḥ | tadviśeṣāḥ prapaṃcena saṃciṃtyā nayacakrataḥ || 102 || TAŚV-ML 1.app.0 tattvārthādhigamabhedaḥ | TAŚV-ML 1.app.1 tattvārthādhigamas tāvat pramāṇanayato mataḥ | sarvaḥ svarthaḥ parārtho vā................sitaḥ || 1 || TAŚV-ML 1.app.2 parārthādhigamas tatrānudbhavadrāgagocaraḥ | jigīṣugocaraś ceti dvidhā śuddhadhiyo viduḥ || 2 || TAŚV-ML 1.app.3 satyavāgbhir vidhātavyaḥ prathamas tattvavedibhiḥ | yathā kathaṃcid ity eṣa caturaṃgo na saṃmataḥ || 3 || TAŚV-ML 1.app.4 pravakrājñāpyamānasya prasabhajñānapekṣayā | tattvārthādhigamaṃ kartuṃ samartho............ || 4 || TAŚV-ML 1.app.5 viśrutaḥ....................svayaṃ prabhuḥ | tādṛśānyabhasāmītā bhāve pi pratibodhakaḥ || 5 || TAŚV-ML 1.app.6 sābhimānajanārabhyaś caturaṃgo niveditaḥ | tajjñair anyatamāpāye py arthāparisamāptitaḥ || 6 || TAŚV-ML 1.app.7 jigīṣadbhyāṃ vinā tāvan na vivādaḥ pravartate | tābhyām eva jayo nyonyaṃ vidhātuṃ na ca śakyate || 7 || TAŚV-ML 1.app.8 vādino sparddhayā vṛddhir abhimānaḥ pravṛddhitaḥ | siddhe vātrākalaṃkasya mahato nyāyavedinaḥ || 8 || TAŚV-ML 1.app.9 svaprajāparipākādiprayojaneti kecana | teṣām api vinā mānād dvayor yadi sa saṃmataḥ || 9 || TAŚV-ML 1.app.10 tayor anyatamasya syād abhimānaḥ kadācana | tannivṛttyartham eveṣṭaṃ sabhyāpekṣaṇam atra cet || 10 || TAŚV-ML 1.app.11 rājāpekṣaṇam apy astu tathaiva caturaṃgatā | vādasya bhāvinīm iṣṭām apekṣāṃ vijigīṣatām || 11 || TAŚV-ML 1.app.12 sabhyair anumataṃ tattvajñānaṃ dṛḍhataraṃ bhavet | iti te vītarāgābhyām apekṣā tata eva cet || 12 || TAŚV-ML 1.app.13 tac cen maheśvarasyāpi svaśiṣyapratipādane | sabhyāpekṣaṇam apy astu vyākhyāne ca bhavādṛśāṃ || 13 || TAŚV-ML 1.app.14 svayaṃ maheśvaraḥ sabhyo madhyasthas tattvavittvataḥ | pravaktā ca vineyānāṃ tattvakhyāpanato yadi || 14 || TAŚV-ML 1.app.15 tadānyo pi pravaktaivaṃ bhaved iti vṛthā tava | prāśnikāpekṣaṇaṃ vā.................... || 15 || TAŚV-ML 1.app.16 yathā caikaḥ pravaktā ca madhyasthobhyupagamyate | tathā sabhāpatiḥ kiṃ na pratipādyaḥ sa eva te || 16 || TAŚV-ML 1.app.17 maryād ātikramābhāvahetutvād bodhyaśaktitaḥ | prasiddhaprabhavā tādṛgvineyajanavaddhruvam || 17 || TAŚV-ML 1.app.18 svayaṃ buddhaḥ pravaktā syāt bodhyasaṃdigdhadhīr iha | tayoḥ kathaṃ sahaikatra sadbhāva iti cākulaṃ || 18 || TAŚV-ML 1.app.19 prāśnikatvapravaktṛtvasadbhāvasyāpi hānitaḥ | svapakṣarāgaudāsīnavirodhasyānivāraṇāt || 19 || TAŚV-ML 1.app.20 pūrvaṃ vaktā budhaḥ paścāt sabhyo na vyāhato yadi | tadā prabodhako bodhyas tathaiva na virudhyate || 20 || TAŚV-ML 1.app.21 vaktṛvākyānuvaktādi svasya syāt pratipādakaḥ | tadarthaṃ budhyamānas tu pratipādyo na manyatām || 21 || TAŚV-ML 1.app.22 tathaikāṃgo pi vādaḥ syāc caturaṃgo viśeṣataḥ | pṛthak sabhyādibhedānām anapekṣāc ca sarvadā || 22 || TAŚV-ML 1.app.23 yathā vādyādayo loke dṛśyaṃte te nyabhedinaḥ | tathā nyāyavidām iṣṭā vyavahāreṣu te yadi || 23 || TAŚV-ML 1.app.24 tadabhāvāt svayaṃ vaktuḥ sabhyā bhinnā bhavaṃtu te | sabhāpatiś ca tadbodhyajanavaṃtaś ca neṣyate || 24 || TAŚV-ML 1.app.25 jigīṣāvirahāt tasya tattvaṃ bodhayato janān | na sabhyādipratīkṣāsti yadi vāde kva sā bhavet || 25 || TAŚV-ML 1.app.26 tato vādo jigīṣāyāṃ vādinoḥ saṃpravartate | sabhyāpekṣaṇato jalpavitaṃḍāvad iti sphuṭaṃ || 26 || TAŚV-ML 1.app.27 tadapekṣā ca tatrāsti jayetaravidhānataḥ | tadvad evānyathā tatra sā na syād aviśeṣataḥ || 27 || TAŚV-ML 1.app.28 siddho jigīṣato vādaś caturaṃgas tathā sati | svābhipretavyavasthānāl lokaprakhyātavādavat || 28 || TAŚV-ML 1.app.29 maryādātikramaṃ leke yathā haṃti mahīpatiḥ | tathā śāstre py ahaṃkāragras tayor vādinoḥ kvacit || 29 || TAŚV-ML 1.app.30 vādinor vādanaṃ vādaḥ samarthe hi sabhāpatau | samarthayoḥ samartheṣu prāśnikeṣu pravartate || 30 || TAŚV-ML 1.app.31 sāmarthyaṃ punar īśasya śaktitrayam udāhṛtam | yena svamaṃḍalasyājñā vidheyatvaṃ prasiddhyati || 31 || TAŚV-ML 1.app.32 maṃtraśaktyā prabhus tāvat svalokān samayān api | dharmanyāyena saṃrakṣed viplavāt sādhusāt sudhīḥ || 32 || TAŚV-ML 1.app.33 prabhusāmarthyato vāpi durlaṃghyātmabalair api | svotsāhaśaktito vāpi daṃḍaṃ nītividāṃvaraḥ || 33 || TAŚV-ML 1.app.34 rāgadveṣavihīnatvaṃ vādini prativādini | nyāye 'nyāye ca tadvattvaṃ sāmarthyaṃ prāśnikeṣv adaḥ || 34 || TAŚV-ML 1.app.35 siddhāṃtadvayaveditvaṃ proktārthagrahaṇatvatā | pratibhādiguṇatvaṃ ca tattvanirṇayakāritā || 35 || TAŚV-ML 1.app.36 jayetaravyavasthāyām anyathānadhikāratā | sabhyānām ātmanaḥ patyur yaśo dharmaṃ ca vāṃchataḥ || 36 || TAŚV-ML 1.app.37 kumāranaṃdinaś cāhur vādanyāyavicakṣaṇāḥ | rājaprāśnikasāmarthyam evaṃbhūtam asaṃśayam || 37 || TAŚV-ML 1.app.38 ekataḥ kārayet sabhyān vādinām ekataḥ prabhuḥ | paścād abhyarṇakān vīkṣya pramāṇaguṇadoṣayoḥ || 38 || TAŚV-ML 1.app.39 laukikārthavicāreṣu na tathā prāśnikā yathā | śāstrīyārthavicāreṣu vā tajjñāḥ prāśnikā yathā || 39 || TAŚV-ML 1.app.40 satyasādhanasāmarthyasaṃprakāśanapāṭavaḥ | vādyajeyo vijetā no sadonmādena kevalam || 40 || iti TAŚV-ML 1.app.41 samarthasādhanākhyānaṃ sāmarthyaṃ vādino mataṃ | sā tv avaśyaṃ ca sāmarthyād anyathānupapannatā || 41 || TAŚV-ML 1.app.42 saddoṣodbhāvanaṃ vāpi sāmarthyaṃ prativādinaḥ | dūṣaṇasya ca sāmarthyaṃ pratipakṣavighātitā || 42 || TAŚV-ML 1.app.43 sā pakṣāṃtarasiddhir vā sādhanāśaktitāpi vā | hetor viruddhatā yadvadabhāsāṃtaratāpi ca || 43 || TAŚV-ML 1.app.44 ity ābhimānikaḥ proktas tāttvikaḥ prātibho pi vā | samarthāvacanaṃ vādaś caturaṃgo jigīṣatoḥ || 44 || TAŚV-ML 1.app.45 dviprakāraṃ jagau jalpaṃ tattvaprātibhagocaram | triṣaṣṭer vādināṃ jetā śrīdatto jalpanirṇaye || 45 || TAŚV-ML 1.app.46 tatreha tāttvike vāde 'kalaṃkaiḥ kathito jayaḥ | svapakṣasiddhir ekasya nigraho nyasya vādinaḥ || 46 || TAŚV-ML 1.app.47 svapakṣasiddhiparyaṃtā śāstrīyārthavicāraṇā | vastvāśrayatvato yadvallaukikārthe vicāraṇā || 47 || TAŚV-ML 1.app.48 jijñāsitaviśeṣo tra dharmī pakṣo na yujyate | tasyāsaṃbhavadoṣeṇa bādhitatvāt khapuṣpavat || 48 || TAŚV-ML 1.app.49 kvacit sādhyaviśeṣaṃ hi na vādī pratipitsate | svayaṃ viniścitārthasya parabodhāya vṛttitaḥ || 49 || TAŚV-ML 1.app.50 pravṛttivādī tasyaiva pratikṣepāya vartanāt | jijñāsitena sabhyāś ca siddhāṃtadvayavedinaḥ || 50 || TAŚV-ML 1.app.51 svārthānumāne vādye ca jijñāsiteti cen mataṃ | vāde tasyādhikāraḥ syāt parapratyayanādṛte || 51 || TAŚV-ML 1.app.52 jijñāpayitātmeha dharmī pakṣo yadīṣyate | lakṣaṇadvayam āyātaṃ pakṣasya graṃthaghātine || 52 || TAŚV-ML 1.app.53 tathānuṣṇo gnir ityādiḥ pratyakṣādinirākṛtaḥ | svapakṣaṃ syād ativyāpi nedaṃ pakṣasya lakṣaṇaṃ || 53 || TAŚV-ML 1.app.54 liṃgāt sādhayituṃ śakyo viśeṣo yasya dharmiṇaḥ | sa eva pakṣa iti cet vṛthā dharmaviśeṣavāk || 54 || TAŚV-ML 1.app.55 liṃgaṃ yenāvinābhāvi so rthaḥ sādhyo vadhāryate | na ca dharmī tathābhūtaḥ sarvatrānanvayātmakaḥ || 55 || TAŚV-ML 1.app.56 na dharmī kevalaḥ sādhyo na dharmaḥ siddhyasaṃbhavāt | samudāyas tu sādhyeta yadi saṃvyavahāribhiḥ || 56 || TAŚV-ML 1.app.57 tadā tatsamudāyasya svāśrayeṇa vinā sadā | saṃbhavābhāvataḥ so pi tadviśiṣṭaḥ prasādhyatām || 57 || TAŚV-ML 1.app.58 tadviśeṣo pi so nyena svāśrayeṇeti na kvacit | sādhyavyavasthitir mūḍhacetasām ātmavidviṣām || 58 || TAŚV-ML 1.app.59 vināpi tena liṃgasya bhāvāt tasya na sādhyatā | tato napekṣatety etad anukūlaṃ samācaret || 59 || TAŚV-ML 1.app.60 dharmiṇāpi vinā bhāvāt kvacil liṃgasya pakṣatā | tasya mā bhūt tataḥ siddhaḥ pakṣaḥ sādhanagocaraḥ || 60 || TAŚV-ML 1.app.61 sabhyapratyāyanaṃ tasya siddhiḥ syādvādino thavā | prativādina ity eṣa nigraho nyatarasya tu || 61 || TAŚV-ML 1.app.62 asādhanāṃgavacanam adoṣodbhāvanaṃ dvayoḥ | nigrahasthānam anyat tan na yuktam iti kecana || 62 || TAŚV-ML 1.app.63 svapakṣaṃ sādhayan tatra tayor eko jayed yadi | tūṣṇībhūtaṃ bruvāṇaṃ vā yat kiṃcit tat samaṃjasam || 63 || TAŚV-ML 1.app.64 tatsādhanavacaḥ pakṣo mataḥ sādhanavādinaḥ | saddūṣaṇābhidhānaṃ tu svapakṣaḥ prativādinaḥ || 64 || TAŚV-ML 1.app.65 ity ayuktaṃ dvayor ekaviṣayatvānavasthiteḥ | svapakṣapratipakṣatvāsaṃbhavād bhinnapakṣavat || 65 || TAŚV-ML 1.app.66 vastuny ekatra vartete tayoḥ sādhanadūṣaṇe | tena tadvacasor yuktā svapakṣetaratā yadi || 66 || TAŚV-ML 1.app.67 tadā vāstavapakṣaḥ syāt sādhyamānaṃ kathaṃcana | dūṣyamāṇaṃ ca niḥśaṃkaṃ tadvādiprativādinoḥ || 67 || TAŚV-ML 1.app.68 pakṣasiddhyavinābhāvi sādhanāvacanaṃ tataḥ | nigraho vādinaḥ siddhaḥ svapakṣe prativādini || 68 || TAŚV-ML 1.app.69 viruddhasādhanodbhāvī prativādītaraṃ jayet | tathā svapakṣasaṃsiddher vidhānaṃ tena tattvataḥ || 69 || TAŚV-ML 1.app.70 sveṣṭārthasiddhir aṃgasya tryaṃśahetor abhāṣaṇaṃ | tasyāsamarthanaṃ cāpi vādino nigraho yathā || 70 || TAŚV-ML 1.app.71 paṃcāvayavaliṃgasyābhāṣaṇaṃ na tathaiva kim | tasyāsamarthanaṃ cāpi sarvathāpy aviśeṣataḥ || 71 || TAŚV-ML 1.app.72 sāmarthyād gamyamānasya nigamasya vaco yathā | pakṣadharmopasaṃhāravacanaṃ ca tathā phalam || 72 || TAŚV-ML 1.app.73 tasyāsiddhatvavicchittiḥ phalaṃ hetor yathā tathā | nigamasya pratijñānādyekārthatvopadarśanam || 73 || TAŚV-ML 1.app.74 pratijñāto rthasiddhau syād dhetvādivacanaṃ vṛthā | nānyathā sādhanāṃgatvaṃ tasyā iti yathaiva tat || 74 || TAŚV-ML 1.app.74ef tattvārthaniścaye hetor dṛṣṭāṃto 'narthako na kim | TAŚV-ML 1.app.75 satye ca sādhane prokte vādinā prativādinaḥ | doṣānutsādhane na syān nakāro vitathe pi vā || 75 || TAŚV-ML 1.app.76 prācye pakṣe kalaṃkoktir dvitīye lokabādhitā | dvayor hi pakṣasaṃsiddhyabhāve kasya vinigrahaḥ || 76 || TAŚV-ML 1.app.77 atrānye prāhur iṣṭaṃ nas tathā nigrahaṇaṃ dvayoḥ | tattvajñānoktisāmarthyaśūnyatvasyāviśeṣataḥ || 77 || TAŚV-ML 1.app.78 yathopāttāparijñānaṃ sādhanābhāsavādinaḥ | tathā saddūṣaṇājñānaṃ doṣānudbhāvinaḥ samaṃ || 78 || TAŚV-ML 1.app.79 jānato pi sabhātīte hanyato vā kutaścana | doṣānudbhāvanaṃ yadvatsādhanābhāsavāk tathā || 79 || TAŚV-ML 1.app.80 doṣānudbhāvane tu syādvādinā prativādite | parasya nigrahas tena nirākaraṇataḥ sphuṭam || 80 || TAŚV-ML 1.app.81 anyonyaśaktinirghātāpekṣayā hi jayetaraḥ | vyavasthā vādinoḥ siddhāḥ nānyathātiprasaṃgataḥ || 81 || TAŚV-ML 1.app.82 ity etaddurvidagdhatve ceṣṭitaṃ prakaṭaṃ na tu | vādinaḥ kīrtikāri syād evaṃ mādhyasthahānitaḥ || 82 || TAŚV-ML 1.app.83 doṣānudbhāvanākhyānād yathā paranirākṛtiḥ | tathaiva vādinaḥ svasya dṛṣṭavān kā tiraskṛtiḥ || 83 || TAŚV-ML 1.app.84 doṃṣānudbhāvanād ekaṃ na kurvaṃti sabhāsadaḥ | sādhanānuktito nānyam ity aho te 'tisajjanāḥ || 84 || TAŚV-ML 1.app.85 pakṣasiddhivihīnatvād ekasyātra parājaye | parasyāpi na kiṃ na syāj jayo py anyatarasya tu || 85 || TAŚV-ML 1.app.86 tathā caikasya yugapat syātāṃ jayaparājayau | pakṣasiddhītarātmatvāt tayoḥ sarvatra lokavat || 86 || TAŚV-ML 1.app.87 tadekasya pareṇeha nirākaraṇam eva naḥ | parājayo vicāreṣu pakṣāsiddhis tu sā kva nuḥ || 87 || TAŚV-ML 1.app.88 parājayapratiṣṭhānam apekṣya pratiyogināṃ | loke hi dṛśyate yādṛk siddhaṃ śāstre pi tādṛśam || 88 || TAŚV-ML 1.app.89 siddhyabhāvaḥ punardṛṣṭaḥ saty api pratiyogini | sādhanābhāvataḥ śūnye saty api ca sa jātucit || 89 || TAŚV-ML 1.app.90 tannirākṛtisāmarthyaśūnye vādam akurvati | parājayas tatas tasya prāpta ity apare viduḥ || 90 || TAŚV-ML 1.app.91 tatredaṃ ciṃtyate tāvat tannirākaraṇaṃ kimu | nirmukhīkaraṇaṃ kiṃ vā vāgbhis tattattvadūṣaṇam || 91 || TAŚV-ML 1.app.92 nātrādikalpanā yuktā parānugrāhiṇāṃ satāṃ | nirmukhīkaraṇāvṛtter bodhisattvādivat kvacit || 92 || TAŚV-ML 1.app.93 dvitīyakalpanāyāṃ tu pakṣasiddhiḥ parājayaḥ | sarvasya vacanais tattvadūṣaṇe pratiyoginām || 93 || TAŚV-ML 1.app.94 siddhyabhāvas tu yoginām asati pratiyogini | sādhanābhāvas tatra kathaṃ vāde parājayaḥ || 94 || TAŚV-ML 1.app.95 yadaiva vādinoḥ pakṣaḥ pratipakṣaparigrahaḥ | rājanvati sadekasya pakṣāsiddhas tathaiva hi || 95 || TAŚV-ML 1.app.96 sā tatra vādino samyak sādhanokter vibhāvyate | tūṣṇībhāvāc ca nānyatra nānyadety akalaṃkavāk || 96 || TAŚV-ML 1.app.97 tūṣṇībhāvo thavā doṣānāśaktiḥ satyasādhane | vādinokte parasyeṣṭā pakṣasiddhir na cānyathā || 97 || TAŚV-ML 1.app.98 kasyacit tattvasaṃsiddhyapratikṣepo nirākṛtaḥ | kīrtiḥ parājayo vaśyamakīrtikṛd iti sthitam || 98 || TAŚV-ML 1.app.99 asādhanāṃgavacanam adoṣodbhāvanaṃ dvayoḥ | na yuktaṃ nigrahasthānaṃ saṃdhāhānyādivat tataḥ || 99 || TAŚV-ML 1.app.100 pratidṛṣṭāṃtadharmasya yānujñā nyāyadarśane | svadṛṣṭāṃte matā saiva pratijñāhānir aiśvaraiḥ || 100 || TAŚV-ML 1.app.101 sādhyadharmaviruddhena dharmeṇa pratyavasthite | anyadṛṣṭāṃtadharmā........ m evānujānataḥ || 101 || TAŚV-ML 1.app.102 pratijñāhānir ity eva bhāṣyākārāgraho na vā | prakārāṃtaro py asya syāt saṃbhavāc citravibhramāt || 102 || TAŚV-ML 1.app.103 vinaśvarasvabhāvo yaṃ śabda aiṃdriyakatvataḥ | yathā ghaṭa iti prokte paraḥ pratyavatiṣṭhate || 103 || TAŚV-ML 1.app.104 dṛṣṭam aiṃdriyakaṃ nityaṃ sāmānyaṃ tadvad astu naḥ | śabdo pīti svaliṃgasya jñānāt te nāpy asaṃmataṃ || 104 || TAŚV-ML 1.app.105 kāmaṃ ghaṭo pi nityo stu sāmānyaṃ yadi śāśvataṃ | ity evaṃ bhāṣyamāṇena pratijñotpadyate katham || 105 || TAŚV-ML 1.app.106 dṛṣṭāṃtasya parityāgāt svahetoḥ prakṛtakṣateḥ | nigamāṃtasya pakṣasya tyāgād iti mataṃ yadi || 106 || TAŚV-ML 1.app.107 tadā dṛṣṭāṃtahāniḥ syāt sākṣād iyam anākulā | sādhyadharmaparityāgād dṛṣṭāṃte sveṣṭasādhane || 107 || TAŚV-ML 1.app.108 pāraṃparyeṇa tu tyāgo hetūpanayayor api | udāharaṇahānau hi nānayor asti sādhutā || 108 || TAŚV-ML 1.app.109 nigamasya parityāgaḥ pakṣavādo pi vā svayaṃ | tathā ca na pratijñātahānir eveti saṃgatam || 109 || TAŚV-ML 1.app.110 pakṣatyāgāt pratijñāyās tyāgas tasya tadāsṛteḥ | pakṣatyāge pi dṛṣṭāṃtatyāgād iti yadīṣyate || 110 || TAŚV-ML 1.app.111 hetvādityāgato pi syāt pratijñātyajanaṃ tadā | tataḥ pakṣaparityāgāviśeṣān niyamaḥ kutaḥ || 111 || TAŚV-ML 1.app.112 pratijñāhānisūtrasya vyākhyāṃ vārtikakṛt punaḥ | karoty evaṃ virodhena nyāyabhāṣyakṛtaḥ sphuṭam || 112 || TAŚV-ML 1.app.113 dṛṣṭaś cāṃte sthitaś cāyam iti dṛṣṭāṃta ucyate | svadṛṣṭāṃtaḥ svapakṣaḥ syāt pratipakṣaḥ punar mataḥ || 113 || TAŚV-ML 1.app.114 pratidṛṣṭāṃta eveti taddharmam anujānataḥ | svapakṣe syāt pratijñānam iti nyāyāvirodhataḥ || 114 || TAŚV-ML 1.app.115 sāmānyam aiṃdriyaṃ nityaṃ yadi śabdo pi tādṛśaḥ | nityo 'stv iti bruvāṇasyānityatvatyāganiścayāt || 115 || TAŚV-ML 1.app.116 ity etac ca na yuktaṃ syād udyotakarajādyakṛt | pratijñāhānir itthaṃ tu yatas tenāvadhāryate || 116 || TAŚV-ML 1.app.117 sā hetvādiparityāgāt pratipakṣaprasādhanā | prāyaḥ pratīyate vāde maṃdabodhasya vādinaḥ || 117 || TAŚV-ML 1.app.118 kutaścid ākulābhāvād anyato vā nimittataḥ | tathā tadvāci sūtrārtho niyamān na vyavasthitaḥ || 118 || TAŚV-ML 1.app.119 yas tv āhaiṃdriyakatvasya vyabhicārād vinaśvare | śabdasādhyena hetutvaṃ sāmānyeneti so py adhīḥ || 119 || TAŚV-ML 1.app.120 siddhasādhanatas teṣāṃ saṃdhāhāneś ca bhedataḥ | sādhanaṃ vyabhicāritvāt tadanaṃtarataḥ kutaḥ || 120 || TAŚV-ML 1.app.121 sāsty eva hi pratijñānahānir doṣaḥ kutaścana | kasyacin nigrahasthānaṃ tanmātrāt tu na yujyate || 121 || TAŚV-ML 1.app.122 yeṣāṃ prayogayogyāsti pratijñānam itīraṇe | teṣāṃ taddhānir apy astu nigraho vā prasādhane || 122 || TAŚV-ML 1.app.123 pareṇa sādhite svārthe nānyatheti hi niścitaṃ | svapakṣasiddhir evātra jaya ity abhidhānataḥ || 123 || TAŚV-ML 1.app.124 gamyamānā pratijñā na yeṣāṃ teṣāṃ ca tatkṣatiḥ | gamyamānaiva doṣaḥ syād iti sarvaṃ samaṃjasam || 124 || TAŚV-ML 1.app.125 pratiṣedhe pratijñātārthasya dharmavikalpataḥ | yo sau tadarthanirdeśas tatpratijñāṃtaraṃ kila || 125 || TAŚV-ML 1.app.126 ghaṭo 'sarvagato yadvat tathā śabdo py asarvagaḥ | tadvad evāstu nityo yam iti dharmavikalpanāt || 126 || TAŚV-ML 1.app.127 sāmānyenaiṃdriyatvasya sarvagatvopadarśitaṃ | vyabhicāre pi pūrvasyāḥ pratijñāyāḥ prasiddhaye || 127 || TAŚV-ML 1.app.128 śabdo 'sarvagatas tāvad iti sattvāṃtaraṃ kṛtam | tac ca tatsādhanāśaktam iti bhāṣyena nigrahaḥ || 128 || TAŚV-ML 1.app.129 nātredaṃ yujyate pūrvapratijñāyāḥ prasādhane | prayuktāyāṃ parasyās tadbhāvahānena hetuvat || 129 || TAŚV-ML 1.app.130 tadasarvagatatvena prayuktād aiṃdriyatvataḥ | śabdānityatvamāhāyam iti hetvaṃtaraṃ bhavet || 130 || TAŚV-ML 1.app.131 na pratijñāṃtaraṃ tasya kvacid apy aprayogataḥ | prajñāvatāṃ jaḍānāṃ tu nādhikāro vicāraṇe || 131 || TAŚV-ML 1.app.132 viruddhādiprayogas tu prājñānām api saṃbhavāt | kutaścid viśramāt tatrety āhur anye tad apy asat || 132 || TAŚV-ML 1.app.133 pratijñātārthasiddhyarthaṃ pratijñāyāḥ samīkṣaṇāt | bhrāṃtaiḥ prayujyamānāyāḥ vicāre siddhahetuvat || 133 || TAŚV-ML 1.app.134 prājñeti vibhramād brūyād vāde 'siddhādisādhanam | svapakṣasiddhir yena syāt sattvam ity atidurghaṭam || 134 || TAŚV-ML 1.app.135 tato nenaiva mārgeṇa pratijñāṃtarasaṃbhavaḥ | ity etad eva nirmuktis tad dhi nānānimittakaṃ || 135 || TAŚV-ML 1.app.136 pratijñāhānitaś cāsya bhedaḥ katham upeyate | pakṣatyāgāviśeṣe pi yogair iti ca vismayaḥ || 136 || TAŚV-ML 1.app.137 pratidṛṣṭāṃtadharmasya svadṛṣṭāṃte bhyanujñayā | yathā pakṣaparityāgas tathā saṃdhāṃtarād api || 137 || TAŚV-ML 1.app.138 svapakṣasiddhaye yadvatsaṃdhāṃtaram udāhṛtaṃ | bhrāṃtyā tadvac ca śabdo pi nityo stv iti na kiṃ punaḥ || 138 || TAŚV-ML 1.app.139 śabdānityatvasiddhyarthaṃ nityaḥ śabda itīraṇaṃ | svasthasya vāhataṃ yadvat tathā sarvagaśabdavāk || 139 || TAŚV-ML 1.app.140 pratijñāyā virodho yo hetunā saṃpratīyate | sa pratijñāvirodhaḥ syād ity etac ca na yuktimat || 140 || TAŚV-ML 1.app.141 pratijñāyāḥ pratijñātve hetunā hi nirākṛte | pratijñāhānir eveyaṃ prakārāṃtarato bhavet || 141 || TAŚV-ML 1.app.142 dravyaṃ bhinnaṃ guṇāt svasmād iti pakṣe bhibhāṣite | rūpādyarthāṃtaratvenānupalabdher itīryate || 142 || TAŚV-ML 1.app.143 yena hetur hatas tenāsaṃdehaṃ bhedasaṃgaraḥ | tadabhedasya nirṇītes tatra teneti budhyatām || 143 || TAŚV-ML 1.app.144 hetor viruddhatā vā syād doṣo yaṃ sarvasaṃmataḥ | pratijñādoṣatā tv asya nānyathā vyavatiṣṭhate || 144 || TAŚV-ML 1.app.145 pratijñā ca svayaṃ yatra virodham adhigacchati | nāstyātmetyādivat tatra pratijñāvidhir eva naḥ || 145 || TAŚV-ML 1.app.146 hetuḥ pratijñayā yatra bādhyate hetuduṣṭatā | tatra siddhānyathā saṃdhāvirodho tiprasajyate || 146 || TAŚV-ML 1.app.147 sarvaṃ pṛthak samudāyaḥ bhāvaśabdaprayogataḥ | ity atra siddhayā bhedasaṃdhayā yadi bādhyate || 147 || TAŚV-ML 1.app.148 hetus tatra prasiddhena hetunā sāpi bādhyatāṃ | pratijñāvat parasyāpi hetusiddher abhedataḥ || 148 || TAŚV-ML 1.app.149 bhāvaśabdaḥ samūhaṃ hi yasyaikaṃ vakti vāstavaṃ | tasya sarvaṃ pṛthaktattvam iti saṃdhādhihanyate || 149 || TAŚV-ML 1.app.150 viruddhasādhanād vāyaṃ viruddho hetur āgataḥ | samūhāvāstave hetudoṣo naiko pi pūrvakaḥ || 150 || TAŚV-ML 1.app.151 sarvathā bhedino nānārtheṣu śabdaprayogataḥ | prakalpitasamūheṣv ity evaṃ hetvarthaniścayāt || 151 || TAŚV-ML 1.app.152 tathā sati virodho yaṃ taddhetoḥ saṃdhayā sthitaḥ | saṃdhāhānis tu siddhe yaṃ hetunā tatprabādhanāt || 152 || TAŚV-ML 1.app.153 dṛṣṭāṃtasya ca yo nāma virodhaḥ saṃdhayoditaḥ | sādhanasya ca dṛṣṭāṃtapramukhair mānabodhanam || 153 || TAŚV-ML 1.app.154 pratijñādiṣu tasyāpi na pratijñāvirodhatā | sūtrārūḍhatayoktasya bhāṃḍālekhyanayoktivat || 154 || TAŚV-ML 1.app.155 pratijñānena dṛṣṭāṃtabādhane sati gamyate | tatpratijñāvirodhaḥ syād vistattvād iti cen matam || 155 || TAŚV-ML 1.app.156 haṃta hetuvirodho pi kiṃ naiṣo bhīṣṭa eva te | dṛṣṭāṃtādivirodho pi hetur etena varṇitaḥ || 156 || TAŚV-ML 1.app.157 nigrahasthānasaṃkhyānavighātakṛd ayaṃ tataḥ | yathoktanigrahasthāneṣv aṃtarbhāvāvirodhataḥ || 157 || TAŚV-ML 1.app.158 pratyakṣādipramāṇena pratijñābādhanaṃ punaḥ | pratijñāhānir āyātā prakārāṃtarataḥ sphuṭam || 158 || TAŚV-ML 1.app.159 nidarśanādibādhā ca nigrahāṃtaram eva te | pratijñānaśrutes tatrābhāvāt tadbādhanātyayāt || 159 || TAŚV-ML 1.app.160 mokṣādinā svasiddhena yānaikāṃtikacodanā | parapakṣaviruddhaṃ syādut taraṃ tad ihety api || 160 || TAŚV-ML 1.app.161 na pratijñāvirodhe ṃtarbhāvameti kathaṃcana | svayaṃ tu sādhite samyaggotvādau doṣa eva saḥ || 161 || TAŚV-ML 1.app.162 nirākṛtau pareṇāsyānaikāṃtikasamānatā | hetor eva bhavet tāvat saṃdhādoṣas tu neṣyate || 162 || TAŚV-ML 1.app.163 hetāv aiṃdriyakatve tu nijapakṣānapekṣiṇi | sa prasiddhasya gotvāder iti tattvavirodhataḥ || 163 || TAŚV-ML 1.app.164 syād virodha itīdaṃ ca tadvad eva na bhidyate | anaikāṃtikatādoṣāt tadabhāvāviśeṣataḥ || 164 || TAŚV-ML 1.app.165 vādītarapratānena gotvena vyabhicāratā | hetor yathā caikatarasiddhenāsādhanena kim || 165 || TAŚV-ML 1.app.166 pramāṇenāprasiddhau tu tasya saiva tadā bhavat | sarveṣām api tenāyaṃ vibhāgo jaḍakalpitaḥ || 166 || TAŚV-ML 1.app.167 pratijñāvacanenaiva nigṛhītasya vādinaḥ | na pratijñāvirodhasya nigrahatvam itītare || 167 || TAŚV-ML 1.app.168 teṣām anekadoṣasya sādhanasyābhibhāṣaṇe | pareṇaikasya doṣasya kathanaṃ nigraho yathā || 168 || TAŚV-ML 1.app.169 tathānyasyātra tenaiva kathanaṃ tasya nigrahaḥ | kiṃ neṣṭo vādinor evaṃ yugapannigrahas tava || 169 || TAŚV-ML 1.app.170 sādhanāvayavasyāpi kasyacid vacane sakṛt | jayo stu vādino nyasyāvacane ca parājayaḥ || 170 || TAŚV-ML 1.app.171 pratipakṣāvinābhāvidoṣasyodbhāvane yadi | vādini nyatkṛte nyasya kathaṃ nāsya vinigrahaḥ || 171 || TAŚV-ML 1.app.172 tadā sādhyāvinābhāvi sādhanāvayaveraṇe | tasyaiva śaktyubhayākāre nyasya vāk ca parājayaḥ || 172 || TAŚV-ML 1.app.173 viruddhodbhāvanaṃ hetoḥ pratipakṣaprasādhanaṃ | yathā tathā vinābhāvihetūktiḥ svārthasādhanā || 173 || TAŚV-ML 1.app.174 sādhanāvayavo nekaḥ prayoktavyo yathāparaḥ | tathā doṣo pi kiṃ na syād udbhāvyas tatra tattvataḥ || 174 || TAŚV-ML 1.app.175 tasmāt prayujyamānasya gamyamānasya vā svayaṃ | saṃgarasya vyavasthānakathāvicchedamātrakṛt || 175 || TAŚV-ML 1.app.176 pratijñārthāpanayanaṃ pakṣasya pratiṣedhane | na pratijñānasaṃnyāsaḥ pratijñāhānitaḥ pṛthak || 176 || TAŚV-ML 1.app.177 eka eva mahān nityo yaṃ śabdaḥ ity anīyata | pratijñārthaḥ kilānena pūrvavatpakṣadūṣaṇe || 177 || TAŚV-ML 1.app.178 hetor aiṃdriyakatvasya vyabhicārapradarśanāt | tathā cāpanayo hāniḥ saṃdhāyā iti nārthabhit || 178 || TAŚV-ML 1.app.179 pratijñāhānir evaitaiḥ prakārair yadi kathyate | prakārāṃtarato pīyaṃ tadā kiṃ na prakathyate || 179 || TAŚV-ML 1.app.180 tannimittaprakārāṇāṃ niyamābhāvataḥ kva nu | yathoktā niyatis teṣāṃ nasopajñaṃ vacas tataḥ || 180 || TAŚV-ML 1.app.181 pakṣasya pratiṣedhe hi tūṣṇīṃbhāvo dharekṣaṇaṃ | vyomekṣaṇaṃ digālokaḥ khātkṛtaṃ capalāyitam || 181 || TAŚV-ML 1.app.182 hastāsphālanam ākaṃpaḥ prasvedādy apy anekadhā | nigrahāṃtaram asyāstu tatpratijñāṃtarādivat || 182 || TAŚV-ML 1.app.183 aviśeṣodite hetau pratiṣiddhe pravādinā | viśeṣam icchataḥ proktaṃ hetvaṃtaram apīha yat || 183 || TAŚV-ML 1.app.184 tad evam eva saṃbhāvyaṃ nānyatheti na niścayaḥ | parasminn api hetau syād ukte hetvaṃtaraṃ yathā || 184 || TAŚV-ML 1.app.185 yathā ca prakṛte hetau doṣavaty api darśite | parasya vacanaṃ hetor hetvaṃtaram udāhṛtam || 185 || TAŚV-ML 1.app.186 tathā nidarśanādau ca dṛṣṭāṃtādyaṃtaraṃ na kim | nigrahasthānam āstheyaṃ vyavasthāpyātiniścitam || 186 || TAŚV-ML 1.app.187 yadi hetvaṃtareṇaiva nigṛhītasya vādinaḥ | dṛṣṭāṃtādyaṃtaraṃ tat syāt kathāyāṃ vinivartanāt || 187 || TAŚV-ML 1.app.188 tadānaikāṃtikatvādihetudoṣeṇa nirjite | mā bhūd dhetvaṃtaraṃ tasya tata evāviśeṣataḥ || 188 || TAŚV-ML 1.app.189 yathā codbhāvite doṣe hetor yad vā viśeṣaṇaṃ | brūyāt kaścit tathā dṛṣṭāṃtāder api jigīṣayā || 189 || TAŚV-ML 1.app.190 pratisaṃbaṃdhaśūnyānām arthānām abhibhāṣaṇam | yat punaḥ prakṛtād arthād arthāṃtarasamāśritam || 190 || TAŚV-ML 1.app.191 kvacit kiṃcid api nyasya hetuṃ tacchabdasādhane | padādivyākṛtiṃ kuryād yathānekaprakārataḥ || 191 || TAŚV-ML 1.app.192 tatrāpi sādhane nukte prokte rthāṃtaravāk katham | nigraho dūṣaṇe vāpi lokanād viniyamyate || 192 || TAŚV-ML 1.app.193 asamarthe tu tan na syāt kasyacit pakṣasādhane | nigrahārthāṃtaraṃ vāde nānyatheti viniścayaḥ || 193 || TAŚV-ML 1.app.194 varṇakramasya nirdeśo yathā tadvannirarthakaṃ | kathaṃ yathā jabajhabhetyādeḥ pratyāhārasya kutracit || 194 || TAŚV-ML 1.app.195 tatsarvathārthaśūnyatvāt kiṃ sādhya upayogataḥ | kiṃ vānādivikalpo trāsaṃbhavād eva tādṛśaḥ || 195 || TAŚV-ML 1.app.196 varṇakramādiśabdasyāpy arthavattvāt kathaṃcana | tadvicāre kvacic ca matkāryeṇārthena yogataḥ || 196 || TAŚV-ML 1.app.197 dvitīyakalpanāyāṃ tu sarvam eva nirarthakam | nigrahasthānam uktaṃ syāt siddhavan nopayogivat || 197 || TAŚV-ML 1.app.198 tasmān nedaṃ pṛthagyuktaṃ kakṣādihitakādivat | kathāvicchedamātraṃ tu bhavet pakṣāṃtaroktivat || 198 || TAŚV-ML 1.app.199 pariṣatprativādibhyāṃ trir uktamapi vādinā | avijñātam avijñātārthaṃ tad uktaṃ jaḍātmabhiḥ || 199 || TAŚV-ML 1.app.200 yadā maṃdamatī tāvat pariṣatprativādinau | tadā satyagiropete nigrahasthānam āpayet || 200 || TAŚV-ML 1.app.201 yadā tu tau mahāprājñau tadā gūḍhābhidhānataḥ | drutoccārādito vā syāt tayor anavabodhanam || 201 || TAŚV-ML 1.app.202 prāgvikalpe kathaṃ yuktaṃ tasya nigrahaṇaṃ satām | yatra vākyaprayoge pi vaktus tadanuṣaṃgataḥ || 202 || TAŚV-ML 1.app.203 yatra vākyaṃ svayaṃ vādī vyācaṣṭe nyair aniścitam | yathā tathaiva vyācaṣṭaṃ gūḍhopanyāsam ātmanaḥ || 203 || TAŚV-ML 1.app.204 adhyākhyāne tu tasyās tu jayābhāvo na nigrahaḥ | parasya pakṣasaṃsiddhyabhāvād etāvatā dhruvam || 204 || TAŚV-ML 1.app.205 drutoccārāditas tv etāḥ kathaṃcid avagacchataḥ | siddhāṃtadvayatattvajñais tato nājñānasaṃbhavaḥ || 205 || TAŚV-ML 1.app.206 vaktuḥ pralāpamātre tu tayor anavabodhanam | nāvijñātārtham etat syād varṇānuktam avādavat || 206 || TAŚV-ML 1.app.207 pratisaṃbaṃdhahīnānāṃ śabdānām abhibhāṣaṇaṃ | paurvāparyeṇa yogasya tatrābhāvād apārthakam || 207 || TAŚV-ML 1.app.208 dāḍimāni daśetyādiśabdavat parikīrtanam | te nirarthakato bhinnaṃ na yuktyā vyavatiṣṭhate || 208 || TAŚV-ML 1.app.209 nairarthakyaṃ hi varṇānāṃ yathā tadvatpadātiṣu | nābhidyetānyathā vākyaṃ nairarthakyaṃ tato param || 209 || TAŚV-ML 1.app.210 saṃdhādyavayavān nyāyād viparyāsena bhāṣaṇam | aprāptakālam ākhyātaṃ tac cāyuktaṃ manīṣiṇām || 210 || TAŚV-ML 1.app.211 padānāṃ kramaniyamaṃ vinārthāvyavasāyataḥ | devadattādivākyeṣu śāstre py evaṃ vinirṇayāt || 211 || TAŚV-ML 1.app.212 yathāpaśabdataḥ śabdapratyayād arthaniścayaḥ | śabdād eva tathā svādivyutkramān na kramasya vit || 212 || TAŚV-ML 1.app.213 tato vākyārthanirṇītiḥ pāraṃparyeṇa jāyate | viparyāsāt tu naiveti kecid āhus tad apy asat || 213 || TAŚV-ML 1.app.214 vyutkramād arthanirṇītir apaśabdād ivety api | vaktuṃ śaktes tathā dṛṣṭeḥ sarvathāpy aviśeṣataḥ || 214 || TAŚV-ML 1.app.215 śabdād vyākhyānavaiyarthyam evaṃ cet tattvavādinām | nāpaśabdeṣv api prāyo vyākhyānasyopalakṣaṇāt || 215 || TAŚV-ML 1.app.216 tathā ca saṃskṛtāc chabdāt satyād dharmas tathānyataḥ | syād asatyaṃ yadā dharmaḥ kva niyamaḥ puṇyapāpayoḥ || 216 || TAŚV-ML 1.app.217 vṛddhiprasiddhitas tv eṣa vyavahāraḥ pravartate | saṃskṛtair iti sarvāpi śabdair bhāṣāsvanair iva || 217 || TAŚV-ML 1.app.218 tato rthāniścayo yena padena kramaśaḥ sthitaḥ | tadvyatikramaṇād doṣo nairarthakyaṃ na cāparam || 218 || TAŚV-ML 1.app.219 hīnam anyatamenāpi vākyaṃ svāvayavena yat | tannyūnam ity asatsvārthe pratītes tādṛśād api || 219 || TAŚV-ML 1.app.220 yathācāryāpratītiḥ syāt tannirarthakam eva te | nigrahāṃtaratoktis tu tatra śraddhānusāriṇām || 220 || TAŚV-ML 1.app.221 hetūdāharaṇābhyāṃ yad vākyaṃ syād adhikaṃ paraiḥ | proktaṃ tadadhikaṃ nāma tac ca nyūnena varṇitam || 221 || TAŚV-ML 1.app.222 tattvāparyavasānāyāṃ kathāyāṃ tattvanirṇayaḥ | yadā syād ādhikād eva tadā kā nāma duṣṭatā || 222 || TAŚV-ML 1.app.223 svārthike ke dhike sarvaṃ nāsti vākyābhibhāṣaṇe | tatprasaṃgāt tato rthasyāniścayāt tannirarthakam || 223 || TAŚV-ML 1.app.224 punarvacanam arthasya śabdasya ca niveditam | punarutkaṃ vicāre nyatrānuvādāt parīkṣakaiḥ || 224 || TAŚV-ML 1.app.225 tatrāyam eva manyaṃte punaruktaṃ vacorthataḥ | śabdasāmye pi bhedasyāsaṃbhavād ity udāhṛtam || 225 || TAŚV-ML 1.app.226 guṇasamuditaṃ doṣāpetaṃ praṇiṃdati nidati dhanavati parikrītaṃ yaṃtraṃ pranṛtyati nṛtyati || 226 || TAŚV-ML 1.app.227 satyapratyāyanaṃ yāvat tāvad vācyam ato budhaiḥ | sveṣṭārthavācibhiḥ śabdais taiś cānyair vā nirākulam || 227 || TAŚV-ML 1.app.228 tadapratyāyi śabdasya vacanaṃ tu nirarthakam | sakṛduktaṃ punar veti tāttvikaḥ saṃpracakṣate || 228 || TAŚV-ML 1.app.229 sakṛdvāde punar vādo nuvādo rthaviśeṣataḥ | punaruktaṃ yathā neṣṭaṃ kvacit tadvad ihāpi tat || 229 || TAŚV-ML 1.app.230 arthād āpadyamānasya yac chabdena punarvacaḥ | punaruktaṃ bhataṃ yasya tasya sveṣṭoktibādhanam || 230 || TAŚV-ML 1.app.231 nirvādinoditasyāpi vijñātasyāpi saṃsadā | apratyuccāraṇaṃ prāha parasyānanubhāṣaṇam || 231 || TAŚV-ML 1.app.232 yan nāṃtarīyakā siddhiḥ sādhyasya tadabhāṣaṇaṃ | parasya kathyate kaiścit sarvathānanubhāṣaṇaṃ || 232 || TAŚV-ML 1.app.233 prāgupanyasya niḥśeṣaṃ paropanyastam aṃjasā | pratyekaṃ dūṣaṇāvācye punar uccāryate yadi || 233 || TAŚV-ML 1.app.234 tad eva syāt tadā tasya punaruktam asaṃśayam | noccāryate yadā tv etat tadā doṣaḥ kva gadyate || 234 || TAŚV-ML 1.app.235 tasmād yad dūṣyate yat tatkarmatvādi paroditam | tad uccāraṇam eveṣṭam anyoccāro nirarthakaḥ || 235 || TAŚV-ML 1.app.236 uktaṃ dūṣayatāvaśyaṃ darśanīyo tra gocaraḥ | anyathā dūṣaṇāvṛtteḥ sarvoccāras tu nety api || 236 || TAŚV-ML 1.app.237 kasyacid vacanaṃ neṣṭanigrahasthānasādhanaṃ | tasyāpratibhayaivoktair uttarāpratipattitaḥ || 237 || TAŚV-ML 1.app.238 pratyuccārāsamarthatvaṃ kathyate 'nanubhāṣaṇaṃ | tasminn uccārite py anyapakṣavikṣiptyavedanam || 238 || TAŚV-ML 1.app.239 khyāpyate pratibhānyasyety etayor naikatāsthitiḥ | sākṣāt saṃlakṣyate lokaiḥ kīrter anyatra durgateḥ || 239 || TAŚV-ML 1.app.240 ajñānaṃ ca kilājñānaṃ vijñātasyāpi saṃsadā | parasya nigrahasthānaṃ tatsamānaṃ pratīyate || 240 || TAŚV-ML 1.app.241 sarveṣu hi pratijñānahānyādiṣu na vādinoḥ | ajñānād aparaṃ kiṃcin nigrahasthānam āṃjasam || 241 || TAŚV-ML 1.app.242 teṣām etatprabhedatve bahunigrahaṇaṃ na kim | arthājñānādibhedānāṃ bahu vātrāvadhāraṇāt || 242 || TAŚV-ML 1.app.243 uttarāpratipattir yā parair apratibhāsatā | sāpy etena prativyūḍhā bhedenājñānataḥ sphuṭam || 243 || TAŚV-ML 1.app.244 yaḥ punar nigrahaprāpte py anigraha upeyate | kasyacit paryanuyojyopekṣaṇaṃ tad api kṛtam || 244 || TAŚV-ML 1.app.245 svayaṃ pratibhayā hi cet tadaṃtarbhāvanirṇayaḥ | sabhyair udbhāvanīyatvāt tasya bhedo mahānaho || 245 || TAŚV-ML 1.app.246 vāde py udbhāvayan naitan na hi kenāpi dhāryate | svaṃ kaupīnaṃ na kopīha vivṛṇotīti cākulam || 246 || TAŚV-ML 1.app.247 uttarāpratipattir hi parasyodbhāvayansvayaṃ | sādhanasya sadoṣatvam āvirbhāvayati dhruvam || 247 || TAŚV-ML 1.app.248 saṃbhavaty uttaraṃ yatra tatra tasyānudīraṇam | yuktaṃ nigrahaṇaṃ nānyatheti nānyavidāṃ matam || 248 || TAŚV-ML 1.app.249 nirdeṣasādhanoktau tu tūṣṇīṃbhāvād vinigrahaḥ | pralāpamātrato veti pakṣasiddheḥ sa āgataḥ || 249 || TAŚV-ML 1.app.250 svapakṣe doṣam upayan parapakṣe prasaṃjayan | matānujñām avāpnoti nigṛhītiṃ na yuktitaḥ || 250 || TAŚV-ML 1.app.251 dvayor evaṃ sadoṣatvaṃ tāttvikaiḥ sthāpyate yataḥ | pakṣasiddhinirodhasya samānatvena nirṇayāt || 251 || TAŚV-ML 1.app.252 anaikāṃtikataivaivaṃ samudbhāvyeti kecana | hetor avacane tac ca nopapattimad īkṣyate || 252 || TAŚV-ML 1.app.253 tathottarāpratītiḥ syād ity apy āgrahamātrakaṃ | sarvasyājñānamātratvāpatter doṣasya vādinoḥ || 253 || TAŚV-ML 1.app.254 saṃkṣepato nyathā kvāyaṃ niyamaḥ sarvavādinām | hetvābhāsottarāvittī kīrteḥ syātāṃ yataḥ sthiteḥ || 254 || TAŚV-ML 1.app.255 nanu cājñānamātre pi nigraheti prasajyate | sarvajñānasya sarveṣāṃ sādṛśyānām asaṃbhavāt || 255 || TAŚV-ML 1.app.256 satyam etadabhipretavastusiddhaprayoginoḥ | jñānasya yadi nābhāvo doṣo nyasyārthasādhane || 256 || TAŚV-ML 1.app.257 satsv apakṣaprasiddhaiva nigrāhyo nya iti sthitam | samāsato navadyatvād anyathā tadayogataḥ || 257 || TAŚV-ML 1.app.258 taskaratvaṃ naratvāder iti hetur yadocyate | tadānaikāṃtikatvoktitvam apīti na vāryate || 258 || TAŚV-ML 1.app.259 vācoyuktiprakārāṇāṃ loke vaicitryadarśanāt | nopālaṃbhas tathoktau syād vipakṣe hetudarśanam || 259 || TAŚV-ML 1.app.260 doṣahetum abhigamya svapakṣe parapakṣatām | doṣam udbhāvya paścāttve svapakṣaṃ sādhayej jayī || 260 || TAŚV-ML 1.app.261 yadā tv anigrahasthāne nigrahasthānam ucyate | tadā niranuyojyānuyogākhyo nigraho mataḥ || 261 || TAŚV-ML 1.app.262 so py apratibhayoktaḥ syād evam uttaravikṛteḥ | tatprakārapṛthagbhāve kim etaiḥ svalpabhāṣitaiḥ || 262 || TAŚV-ML 1.app.263 sabhāṃ prāptasya tasya syātkāryavyāsaṃgataḥ kathā | vicchedas tasya nirdiṣṭo vikṣepo nāma nigrahaḥ || 263 || TAŚV-ML 1.app.264 so pi nāpratibhāto sti bhinnaḥ kaścana pūrvavat | tad evaṃ bhedataḥ sūtraṃ nākṣapādasya kīrtikṛt || 264 || TAŚV-ML 1.app.265 svayaṃ niyatasiddhāṃto niyamena vinā yadā | kathāṃ prasaṃjayet tasyāpasiddhāṃtas tathoditaḥ || 265 || TAŚV-ML 1.app.266 so py ayuktaḥ svapakṣasyāsādhane nena tattvataḥ | asādhanāṃgavacanād doṣodbhāvanamātravat || 266 || TAŚV-ML 1.app.267 tatrābhyupetya śabdādīn nityān eva punaḥ svayam | tān anityān bruvāṇasya pūrvasiddhāṃtabādhanam || 267 || TAŚV-ML 1.app.268 tathaiva śūnyam āsthāya tasya saṃvidamātrataḥ | pūrvasyottarato bādhā siddhāṃtasyānyathā kva tat || 268 || TAŚV-ML 1.app.269 pradhānaṃ caivam āsṛtya tadvikāraprarūpaṇam | tādṛg evānyathā hetus tatra na syāt samanvayaḥ || 269 || TAŚV-ML 1.app.270 brahmādyādvaitam apy evam upetyāgamavarṇanaṃ | kurvannāmnāyanirdiṣṭaṃ bādhyo nyo py anayā diśā || 270 || TAŚV-ML 1.app.271 svayaṃ pravartamānāc ca sarvathaikāṃtavādinaḥ | anekāṃtāvinābhūtavyahāreṣu tādṛśāḥ || 271 || TAŚV-ML 1.app.272 hetvābhāsāś ca yogoktāḥ paṃca pūrvam udāhṛtāḥ | saptadhānyauḥ samākhyātāṃ nigrahādhikatāṃ gataiḥ || 272 || TAŚV-ML 1.app.273 hetvābhāsatrayaṃ te pi samarthaṃ nātivartituṃ | anyathānupapannatvavaikalyaṃ tac ca naikakam || 273 || TAŚV-ML 1.app.274 yathaikalakṣaṇo hetuḥ samarthaḥ sādhyasādhane | tathā tadvikalāśakto hetvābhāso numanyatām || 274 || TAŚV-ML 1.app.275 yo hy asiddhatayā sādhyaṃ vyabhicāritayāpi vā | viruddhatvena vā hetuḥ sādhayen na sa tannibhaḥ || 275 || TAŚV-ML 1.app.276 yo rthāropopapattyā syād vidhāto vacanasya tat | chalaṃ sāmānyataḥ śakyaṃ nodāhartuṃ kathaṃcana || 276 || TAŚV-ML 1.app.277 vibhāgenoditasyāsyodāhṛtiḥ sa tridhā mataḥ | vāksāmānyopacāreṣu chalānām upavarṇanāt || 277 || TAŚV-ML 1.app.278 tatrāviśeṣadiṣṭe rthe vaktur ākūtato nyathā | kalpanārthāṃtarasyeṣṭaṃ vākchalaṃ chalavādibhiḥ || 278 || TAŚV-ML 1.app.279 ādyau vai devadatto yaṃ vartate navakaṃbalaḥ | ity ukte pratyavasthānaṃ kuto sya nava kaṃbalāḥ || 279 || TAŚV-ML 1.app.280 yasmād dārḍhyatvasaṃsiddhir bhaved iti yadā paraḥ | pratibrūyāt tadā vāci chalaṃ tenopapāditam || 280 || TAŚV-ML 1.app.281 navakaṃbalaśabde hi vṛttyā prokte viśeṣataḥ | navo 'sya kaṃbalo jīrṇo naivety ākūtam āṃjasam || 281 || TAŚV-ML 1.app.282 vaktuḥ saṃbhāvyate tasmād anyasyārthasya kalpanā | navāsya kaṃbalā nāṣṭāv ity asyāsaṃbhavātmanaḥ || 282 || TAŚV-ML 1.app.283 pratyavasthātur anyāyavāditām ānayed bhuvaṃ | saṃtastattvaparīkṣāyāṃ kathaṃ syuś chalavādinaḥ || 283 || TAŚV-ML 1.app.284 etenāpi nigṛhyeta jigīṣur yadi dhīdhanaiḥ | yatra vākyaṃ tadanyārthaṃ vyācakṣāṇo nigṛhyatām || 284 || TAŚV-ML 1.app.285 tatra svayam abhipretam arthaṃ sthāpayituṃ na yaiḥ | yo 'sāmarthyo 'paraiḥ śaktaiḥ svābhipretārthasādhane || 285 || TAŚV-ML 1.app.286 yo rthasaṃbhavann arthaḥ pramāṇair upapadyate | vākye sa eva yukto stu nāparo tiprasaṃgataḥ || 286 || TAŚV-ML 1.app.287 yatra pakṣe vivādena pravṛttir vādinor abhūt | tatsiddhyaivāsya dhikkāro nyasya patre sthitena cet || 287 || TAŚV-ML 1.app.288 kvaivaṃ parājayaḥ siddhe chalamātreṇa te mate | saṃdhāhānyādidoṣaiś ca dātrādātroḥ sapatrakam || 288 || TAŚV-ML 1.app.289 yatra saṃbhavato rthasya na sāmānyasya yogataḥ | asadbhūtapadārthasya kalpanā kriyate balāt || 289 || TAŚV-ML 1.app.290 tatsāmānyachalaṃ prāhuḥ sāmānyavinibaṃdhanaṃ | vidyācaraṇasaṃpattir brāhmaṇe saṃbhaved iti || 290 || TAŚV-ML 1.app.291 kenāpy ukte yathaivaṃ sā vrātye pi brāhmaṇena kim | brāhmaṇatvasya sadbhāvād bhaved ity api bhāṣaṇam || 291 || TAŚV-ML 1.app.292 tad etan na chalaṃ yuktaṃ sapakṣetaradarśanāt | talliṃgasyānyathā tasya vyabhicāro khilo stu tat || 292 || TAŚV-ML 1.app.293 kvacid eti tathātyeti vidyācaraṇasaṃpadaṃ | brāhmaṇatvam iti khyātam iti sāmānyam atra cet || 293 || TAŚV-ML 1.app.294 tathaivāsparśavattvādi śabdaṃ nityatvasādhane | kiṃ na syād iti sāmānyaṃ sarvathāpy aviśeṣaḥ || 294 || TAŚV-ML 1.app.295 tan na tasyeti nityatvam asyeti ca sukhādivat | tenānaikāṃtikaṃ yuktaṃ sapakṣetaravṛttitaḥ || 295 || TAŚV-ML 1.app.296 vidyācaraṇasaṃpattir viṣayasya praśaṃsanaṃ | brāhmaṇasya yathā śāligocarakṣetravarṇanam || 296 || TAŚV-ML 1.app.297 yasyeṣṭaṃ prakṛte vākye tasya brāhmaṇadharmiṇi | praśastatve svayaṃ sādhye brāhmaṇatvena hetunā || 297 || TAŚV-ML 1.app.298 kenānaikāṃtiko hetur udbhāvyo na prasahyate | kṣetre kṣetratvavacchāliyogyatvasya prasādhane || 298 || TAŚV-ML 1.app.299 dharmādhyāropanirdeśe satyārthapratiṣedhanam | upacārachalaṃ maṃcāḥ krośaṃtītyādigocaram || 299 || TAŚV-ML 1.app.300 maṃcāḥ krośaṃti gāyaṃtītyādiśabdaprayojanam | āropya sthānināṃ dharmaṃ sthāneṣu kriyate janaiḥ || 300 || TAŚV-ML 1.app.301 gauṇaṃ śabdārtham āsṛtya sāmānyādiṣu sattvavat | tatra mukhyābhidhānārthe pratiṣedhaś chalaṃ sthitam || 301 || TAŚV-ML 1.app.302 na cedaṃ vākchalaṃ yuktaṃ kiṃcit sādharmyamātrataḥ | svarūpabhedasaṃsiddher anyathātiprasaṃgataḥ || 302 || TAŚV-ML 1.app.303 kalpanārthāṃtarasyoktā vākchalasya hi lakṣaṇaṃ | sadbhūtārthaniṣedhastūpacārachalalakṣaṇam || 303 || TAŚV-ML 1.app.304 tad etasmin prayukte syān nigraho yadi kasyacit | tadā yogo nigṛhyeta pratiṣedhāt pramādikam || 304 || TAŚV-ML 1.app.305 mukhyarūpatayā śūnyavādinaṃ prati sarvathā | tena saṃvyavahāreṇa pramāder upavarṇanāt || 305 || TAŚV-ML 1.app.306 sarvathā śūnyatā vāde pramāṇāder virudhyate | tato nāyaṃ satāṃ yukta ity aśūnyatvasādhanāt || 306 || TAŚV-ML 1.app.307 yogena nigrahaḥ prāpyaḥ svopacāracchale pi cet | siddhaḥ svapakṣasiddhyaiva parasyāyam asaṃśayam || 307 || TAŚV-ML 1.app.308 svasādhyād avinābhāvalakṣaṇe sādhane sthite | jananaṃ yat prasaṃgasya sā jātiḥ kaiścid īritā || 308 || TAŚV-ML 1.app.309 prasaṃgaḥ pratyavasthānaṃ sādharmyeṇetareṇa vā | vaidharmyokte 'nyathokte ca sādhane syād yathākramam || 309 || TAŚV-ML 1.app.310 udāharaṇasādharmyāt sādhyasyārthasya sādhanaṃ | hetus tasmin prayukte nyo yadā pratyavatiṣṭhate || 310 || TAŚV-ML 1.app.311 udāharaṇavaidharmyāt tatra vyāptim akhaṃḍayat | tadāsau jātivādī syād dūṣaṇābhāsavāk tataḥ || 311 || TAŚV-ML 1.app.312 yathodāhṛtivaidharmyāt sādhyasyārthasya sādhanaṃ | hetus tasmin prayukte pi parasya pratyavasthitiḥ || 312 || TAŚV-ML 1.app.313 sādharmyeṇeha dṛṣṭāṃte dūṣaṇābhāsavādinaḥ | jāyamānā bhavej jātir ity anvarthe pravakṣyate || 313 || TAŚV-ML 1.app.314 sarvasattvavidharmatvapratyavasthāvikalpataḥ | kalpyaṃ jātibahutvaṃ syād vyāsato 'naṃtaśaḥ satām || 314 || TAŚV-ML 1.app.315 yathā viparyayajñānājñānanigrahabhedataḥ | bahutvaṃ nigrahasthānasyoktaṃ pūrvaṃ suvistaram || 315 || TAŚV-ML 1.app.316 tatra hy apratibhājñānānanubhāṣaṇaparyanu– | yojyopekṣaṇavikṣepā labhaṃte pratipattitām || 316 || TAŚV-ML 1.app.317 śeṣā vipratipattitvaṃ prāpnuvaṃti samāsataḥ | tadvibhinnasvabhāvasya nigrahasthānam īkṣaṇāt || 317 || TAŚV-ML 1.app.318 prayukte sthāpanāhetau jātayaḥ pratiṣedhikāḥ | caturviṃśatir atroktās tāḥ sādharmyasamādayaḥ || 318 || TAŚV-ML 1.app.319 yatrāviśiṣyamāṇena hetunā pratyavasthitiḥ | sādharmyeṇa samā jātiḥ sā sādharmyasamā matā || 319 || TAŚV-ML 1.app.320 nirvaktavyās tathā śeṣās tā vaidharmyasamādayaḥ | lakṣaṇaṃ punar etāsāṃ yathoktam abhibhāṣyate || 320 || TAŚV-ML 1.app.321 sādharmyeṇopasaṃhāre taddharmarūpa viparyayāt | yas tatra dūṣaṇabhāsaḥ sa sādharmyasamo mataḥ || 321 || TAŚV-ML 1.app.322 yathā kriyābhṛdātmāyaṃ kriyāhetuguṇāśrayāt | ya īdṛśaḥ sa īdṛkṣo yathā loṣṭhas tathā ca saḥ || 322 || TAŚV-ML 1.app.323 tasmāt kriyābhṛd ity evam upasaṃhārabhāṣaṇe | kaścid āhākriyo jīvo vibhudravyatvato yathā || 323 || TAŚV-ML 1.app.324 vyoma tathā na vijñāto viśeṣasya prasādhakaḥ | hetuḥ pakṣadvayo py asti tato yaṃ doṣasannibhaḥ || 324 || TAŚV-ML 1.app.325 sādhyasādhanayor vyāpter vicchedasyāsamarthanāt | tatsamarthanataṃtrasya dveṣatvenopavarṇanāt || 325 || TAŚV-ML 1.app.326 tatraiva pratyavasthānaṃ vaidharmyeṇopadarśyate | yaḥ kriyāvān sa dṛṣṭo tra kriyāhetuguṇāśrayaḥ || 326 || TAŚV-ML 1.app.327 yathā loṣṭho na vātmaivaṃ tasmān niṣkriya eva saḥ | pūrvavaddūṣaṇābhāso vaidharmyasama īkṣyatām || 327 || TAŚV-ML 1.app.328 vaidharmyeṇopasaṃhāre sādhyadharmaviparyayāt | vaidharmyeṇetareṇāpi pratyavasthānam iṣyate || 328 || TAŚV-ML 1.app.329 yā vaidharmyasamā jātir idaṃ tasyā nidarśanam | naro niṣkriya evāyaṃ vibhutvāt sakriyaḥ punaḥ || 329 || TAŚV-ML 1.app.330 vibhutvarahitaṃ dṛṣṭaṃ loṣṭhādi na tathā naraḥ | tasmān niṣkriya ity ukte pratyavasthā vidhīyate || 330 || TAŚV-ML 1.app.331 vaidharmyeṇaiva sā tāvat kaiścin nigrahabhīrubhiḥ | karmabaṃdhakriyāhetur guṇādīnāṃ samīkṣitaṃ || 331 || TAŚV-ML 1.app.332 naivamātmā tato nāyaṃ niṣkriyaḥ saṃpratīyate | sādharmyeṇāpi tatraivaṃ pratyavasthānam ucyate || 332 || TAŚV-ML 1.app.333 kriyāvān eva loṣṭhādiḥ kriyāhetuguṇāśrayaḥ | tṛṣṇātādṛktvajīvo pi tasmāt sakriya eva saḥ || 333 || TAŚV-ML 1.app.334 iti sādharmyavaidharmyasamayo dūṣaṇodbhavāt | sadharmatvavidharmatvamātrāt sādhyāprasiddhitaḥ || 334 || TAŚV-ML 1.app.335 sādhyadṛṣṭāṃtayor dharmavikalpād dvayasādhyatā | sadbhāvāc ca matā jātir utkarṣeṇāpakarṣataḥ || 335 || TAŚV-ML 1.app.336 varṇyāvarṇyavikalpaiś ca sādhyena ca samāḥ pṛthak | tasyāḥ pratīyatām etallakṣaṇaṃ sannidarśanam || 336 || TAŚV-ML 1.app.337 dṛṣṭāṃtadharmaṃ sādhyārthe samāsaṃjayataḥ smṛtā | tatrotkarṣasamā yadvatkriyāvajjīvasādhane || 337 || TAŚV-ML 1.app.338 kriyāhetuguṇāsaṃgī yady ātmā loṣṭhavat tadā | tadvad eva bhaved eṣa sparśavān anyathā na saḥ || 338 || TAŚV-ML 1.app.339 sādhyadharmiṇi dharmasyābhāvaṃ dṛṣṭāṃtato vadan | apakarṣasamāṃ vakti jātiṃ tatraiva sādhane || 339 || TAŚV-ML 1.app.340 loṣṭhaḥ kriyāśrayo dṛṣṭo vibhuḥ kāmaṃ tathāstu nā | tadviparyayapakṣe vā vācyo hetur viśeṣakṛt || 340 || TAŚV-ML 1.app.341 khyāpanīyo mato varṇyaḥ syād avarṇyo viparyayāt | tatsamā sādhyadṛṣṭāṃtadharmayor atra sādhane || 341 || TAŚV-ML 1.app.342 viparyāsanato jātir vijñeyā tadvilakṣaṇā | bhinnalakṣaṇatāyogāt kathaṃcit pūrvajātivat || 342 || TAŚV-ML 1.app.343 sādhyadharmavikalpaṃ tu dharmāṃtaravikalpataḥ | prasaṃjayata iṣyeta vikalpena samā budhaiḥ || 343 || TAŚV-ML 1.app.344 kriyāhetuguṇopetaṃ kiṃcid guru samīkṣyate | paraṃ laghu yathā loṣṭho vāyuś ceti kriyāśrayaṃ || 344 || TAŚV-ML 1.app.345 kiṃcit tad eva yujyeta yathā loṣṭhādi niṣkriyaṃ | kiṃcin na syād yathātmeti viśeṣo vā nivedatām || 345 || TAŚV-ML 1.app.346 hetvādikāṃgasāmarthyayogī dharmo vadhāryate | sādhyas tam eva dṛṣṭāṃte prasaṃjayati yo naraḥ || 346 || TAŚV-ML 1.app.347 tasya sādhyasamā jātir udbhāvyā tattvavittakaiḥ | yathā loṣṭhas tathā cātmā yathātmāyaṃ tathā na kim || 347 || TAŚV-ML 1.app.348 loṣṭhaḥ syāt sakriyaś cātmā sādhyo loṣṭho 'pi tādṛśaḥ | sādhyo stu neti cel loṣṭho yathātmāpi tathā kathaṃ || 348 || TAŚV-ML 1.app.349 dūṣaṇābhāsatā tv atra dṛṣṭāṃtādisamarthanā | yukte sādhanadharme pi pratiṣedham alabdhitaḥ || 349 || TAŚV-ML 1.app.350 sādhyadṛṣṭāṃtayor dharmavikalpād upavarṇitāt | vaidharmyaṃ gavi sādṛśye gavayena yathā sthite || 350 || TAŚV-ML 1.app.351 sādhyātideśamātreṇa dṛṣṭāṃtasyopapattitaḥ | sādhyatvāsaṃbhavāc coktaṃ dṛṣṭāṃtasya na dūṣaṇaṃ || 351 || TAŚV-ML 1.app.352 prāptyā yat pratyavasthānaṃ jātiḥ prāptisamaiva sā | aprāptyā punar aprāptisamā satsādhaneraṇe || 352 || TAŚV-ML 1.app.353 yathāyaṃ sādhayed dhetuḥ sādhyaprāptyān yathāpi vā | prāptyā ced yugapadbhāvāt sādhyasādhanadharmayoḥ || 353 || TAŚV-ML 1.app.354 prāptayoḥ katham ekasya hetutānyasya sādhyatā | yukteti pratyavasthānaṃ prāptyā tāvad udāhṛtam || 354 || TAŚV-ML 1.app.355 aprāpya sādhayet sādhyaṃ hetuś cet sarvasādhanaḥ | so stu dīpo hi nāprāptapadārthasya prakāśakaḥ || 355 || TAŚV-ML 1.app.356 ity aprāptyāvaboddhavyaṃ pratyavasthānidarśanam | tāv etau dūṣaṇābhāsau niṣedhasyaivam anvayāt || 356 || TAŚV-ML 1.app.357 prāptasyāpi daṃḍādeḥ kuṃbhasādhakatekṣyate | tathābhicāram aṃtrasya prāptasyāsātakāritā || 357 || TAŚV-ML 1.app.358 vaktavyaṃ sādhanasyāpi sādhanaṃ vādineti tu | prasaṃgavacanaṃ jātiḥ prasaṃgasamatāṃ gatā || 358 || TAŚV-ML 1.app.359 kriyāhetuguṇopetaḥ kriyāvāṃlloṣṭha iṣyate | kuto hetor vinā tena kasyacin na vyavasthitiḥ || 359 || TAŚV-ML 1.app.360 evaṃ hi pratyavasthānaṃ na yuktaṃ nyāyavādināṃ | vādinor yatra vā sāmyaṃ tasya dṛṣṭāṃtatāsthitiḥ || 360 || TAŚV-ML 1.app.361 yathā rūpaṃ didṛkṣūṇāṃ dīpādīnāṃ pratīyate | svayaṃ prakāśamānaṃ tu dīpaṃ dīpāṃtarāgrahāt || 361 || TAŚV-ML 1.app.362 tathā sādhyaprasiddhyarthaṃ dṛṣṭāṃtagrahaṇaṃ mataṃ | prajñātātmani dṛṣṭāṃte tv aphalaṃ sādhanāṃtaram || 362 || TAŚV-ML 1.app.363 pratidṛṣṭāṃtarūpeṇa pratyavasthānam iṣyate | pratidṛṣṭāṃtatulyeti jātis tatraiva sādhanā || 363 || TAŚV-ML 1.app.364 kriyāhetuguṇopetaṃ dṛṣṭam ākāśam akriyaṃ | kriyāhetur guṇo vyomni saṃyogo vāyunā sa ca || 364 || TAŚV-ML 1.app.365 saṃskārāpekṣaṇo yadvatsaṃyogas tena pādape | sa cāyaṃ dūṣaṇābhāsasādhanāpratibaṃdhakaḥ || 365 || TAŚV-ML 1.app.366 sādhakaḥ pratidṛṣṭāṃto dṛṣṭāṃto pi hi hetunā | tena tadvacanābhāvāt sadṛṣṭāṃto stu hetukaḥ || 366 || TAŚV-ML 1.app.367 kāraṇābhāvataḥ pūrvam utpatteḥ pratyavasthitiḥ | yānutpattyā parasyoktā sānutpattisamā bhavet || 367 || TAŚV-ML 1.app.368 śabdo vinaśvarāt saivam upapanno bhavatv ataḥ | kadaṃbādivad ity ukte sādhane prāha kaścana || 368 || TAŚV-ML 1.app.369 prāgutpatter anutpanne śabde nityatvakāraṇaṃ | prayatnānaṃtarotthatvaṃ nāstīty eṣo 'vinaśvaraḥ || 369 || TAŚV-ML 1.app.370 śāśvatasya ca śabdasya notpattiḥ syāt prayatnataḥ | pratyavasthety anutpattyā jātir nyāyātilaṃghanāt || 370 || TAŚV-ML 1.app.371 utpannasyaiva śabdasya tathābhāvaprasiddhitaḥ | prāgutpatter na śabdo stīty upālaṃbhaḥ kimāśrayaḥ || 371 || TAŚV-ML 1.app.372 sata eva tu śabdasya prayatnānaṃtarotthatā | kāraṇaṃ naśvaratve sti tanniṣedhas tataḥ katham || 372 || TAŚV-ML 1.app.373 sāmānye ghaṭayos tulya aiṃdriyatve vyavasthite | nityānityatvasādharmyāt saṃśayena samā matā || 373 || TAŚV-ML 1.app.374 tatraiva sādhane prokte saṃśayena svayaṃ paraḥ | pratyavasthānam ādhatte paśyan sadbhūtadūṣaṇam || 374 || TAŚV-ML 1.app.375 prayatnānaṃtarotthe pi śabde sādharmyam aiṃdriye | sāmānyenāsti nityena ghaṭena ca vināśinā || 375 || TAŚV-ML 1.app.376 tādṛśeneti saṃdeho nityānityatvadharmayoḥ | sa cāyukto viśeṣeṇa śabdānityatvasiddhitaḥ || 376 || TAŚV-ML 1.app.377 yathā puṃsi vinirṇīte śiraḥsaṃyamanādinā | puruṣasthāṇusādharmyād dharmatvān nāsti saṃśayaḥ || 377 || TAŚV-ML 1.app.378 tathā prayatnajatvenānitye śabde viniścite | ghaṭasāmānyasādharmyād aiṃdriyatvān na saṃśayaḥ || 378 || TAŚV-ML 1.app.379 saṃdehety aṃtasaṃdehaḥ sādharmyasyāvināśataḥ | puṃsitvādigatasyeti nirṇayaḥ kvāspadaṃ vrajet || 379 || TAŚV-ML 1.app.380 athānityena nityena sādharmyād ubhayena yā | prakriyāyāḥ prasiddhiḥ syāt tataḥ prakaraṇe samā || 380 || TAŚV-ML 1.app.381 tatrānityena sādharmyān niḥprayatnodbhavatvataḥ | śabdasyānityatāṃ kaścit sādhayed aparaḥ punaḥ || 381 || TAŚV-ML 1.app.382 tasya nityena gotvādisāmānyena hi nityatā | tataḥ pakṣe vipakṣe ca samānā prakriyā sthitā || 382 || TAŚV-ML 1.app.383 prakriyāṃtanivṛttyā ca pratyavasthānam īdṛśaṃ | vipakṣe prakriyāsiddhau na yuktaṃ tadvirodhataḥ || 383 || TAŚV-ML 1.app.384 pratipakṣopapattau hi pratiṣedho na yujyate | pratiṣedhopapattau ca pratipakṣakṛtir dhruvam || 384 || TAŚV-ML 1.app.385 tattvāvadhāraṇe caitatsiddhaṃ prakaraṇaṃ bhavet | tadabhāvena tatsiddhir yeneyaṃ pratyavasthitiḥ || 385 || TAŚV-ML 1.app.386 traikālyānupapattes tu hetoḥ sādhyārthasādhane | syād ahetusamā jātiḥ prayukte sādhane kvacit || 386 || TAŚV-ML 1.app.387 pūrvaṃ vā sādhanaṃ sādhyād uttaraṃ vā sahāpi vā | pūrvaṃ tāvad asaty arthe kasya sādhanam iṣyate || 387 || TAŚV-ML 1.app.388 paścāc cet kiṃ na tatsādhyaṃ sādhane 'sati kathyatāṃ | yugapadvāci citsādhyasādhanatvaṃ na yujyate || 388 || TAŚV-ML 1.app.389 svataṃtrayos tathābhāvāsiddher vindhyahimādrivat | tathā cāhetunā hetur na kathaṃcid viśiṣyate || 389 || TAŚV-ML 1.app.390 ity ahetusamatvena pratyavasthāpya yuktitā | hetoḥ pratyakṣataḥ siddheḥ kārakasya ghaṭādiṣu || 390 || TAŚV-ML 1.app.391 kāryeṣu kuṃbhakārasya tannivṛttes tato grahāt | jñāpakasya ca dhūmāder agryādau jñaptikāriṇaḥ || 391 || TAŚV-ML 1.app.392 svajñeye parasaṃtāne vāgāder api niścayāt | traikālyānupapatteś ca pratiṣedhe kvacit tathā || 392 || TAŚV-ML 1.app.393 prayatnānaṃtarotthatvād dhetoḥ pakṣe prasādhite | pratipakṣaprasiddhyartham arthāpattyā vidhīyate || 393 || TAŚV-ML 1.app.394 yā pratyavasthitiḥ sātra matā jātividāṃvaraiḥ | arthāpattiḥ samaivoktā sādhanāprativedinī || 394 || TAŚV-ML 1.app.395 yadi prayatnajatvena śabdasyānityatābhavat | tadārthāpattito nityasādharmyād astu nityatā || 395 || TAŚV-ML 1.app.396 yathaivāsparśanatvāder nitye dṛṣṭā tathā dhvanau | ity atra vidyamānatvāt samādhānasya tattvataḥ || 396 || TAŚV-ML 1.app.397 śabdo nāstīti......pakṣe hetor asaṃśayam | eṣa nāstīti pakṣasya hānir arthāt pratīyate || 397 || TAŚV-ML 1.app.398 yayā ca pratyavasthānam arthāpattyā vidhīyate | nānaikāṃtikatā dṛṣṭā samatvād ubhayor api || 398 || TAŚV-ML 1.app.399 grā.....dyanasya pātaḥ syād ity ukter thān na siddhyati | dravyātmanāmasaṃpātābhāvo 'rthāpattito yathā || 399 || TAŚV-ML 1.app.400 tasyāḥ sādhyāvinābhāvaśūnyatvaṃ tadvad eva hi | śabdānityatvasaṃsiddhau nārthānityatvasādhanaṃ || 400 || TAŚV-ML 1.app.401 kvacid ekasya dharmasya ghaṭanād urarīkṛte | aviśeṣo tra sadbhāvāghaṭanāt sarvavastunaḥ || 401 || TAŚV-ML 1.app.402 aviśeṣaḥ prasaṃgaḥ syād aviśeṣasamā sphuṭaṃ | jātir evaṃvidhaṃ nyāyaprāptadoṣāsamīkṣaṇāt || 402 || TAŚV-ML 1.app.403 prayatnānaṃtarīyatvadharmasyaikasya saṃbhavāt | aviśeṣe hy anityatve siddhe pi ghaṭaśabdayoḥ || 403 || TAŚV-ML 1.app.404 na sarvasyāviśeṣaḥ syāt sattvadharmopapattitaḥ | dharmāṃtarasya sadbhāvanimittasya nirīkṣaṇāt || 404 || TAŚV-ML 1.app.405 prayatnānaṃtarīyatve nimittasya ca darśanāt | na samo yam upanyāsaḥ pratibhātīti mucyatām || 405 || TAŚV-ML 1.app.405ef sarvārtheṣv aviśeṣasya prasaṃgāt pratyavasthitiḥ | TAŚV-ML 1.app.406 kāraṇasyopapatteḥ syād ubhayoḥ pakṣayor api | upapattisamā jātiḥ prayukte satyasādhane || 406 || TAŚV-ML 1.app.407 kāraṇaṃ yady anityatve prayatnotthatvam ity ayaṃ | śabdo 'nityas tadā tasya nityatve 'sparśanāsti tat || 407 || TAŚV-ML 1.app.407ef tato nityo py asāv astu na nityaḥ katham anyathā | TAŚV-ML 1.app.408 ity eṣa hi napuṃsko tra pratiṣedhaḥ kathaṃcana | kāraṇasyābhyanujñādi yādṛśaṃ bruvatā svayaṃ || 408 || TAŚV-ML 1.app.409 śabdānityatvasiddhiś copapatter avigānataḥ | vyāghātas tu dvayos tulyaḥ sapakṣapratipakṣayoḥ || 409 || TAŚV-ML 1.app.410 sādhanād iti naivāsau tayor ekasya sādhakaḥ | evaṃ hy eṣa na yukto tra pratiṣedhaḥ kathaṃ mayi || 410 || TAŚV-ML 1.app.411 sādhyadharmanimittasyābhāve py uktasya yat punaḥ | sādhyadharmopalabdhyā syāt pratyavasthānamātrakam || 411 || TAŚV-ML 1.app.412 sopalabdhisamā jātir yathā śvāsādibhaṃgaje | śabde sty anityatā yatnajatvābhāve py asāv iti || 412 || TAŚV-ML 1.app.413 kāraṇāṃtarato py atra sādhyadharmasya siddhitaḥ | na yuktaḥ pratiṣedho 'yaṃ kāraṇāniyamoktitaḥ || 413 || TAŚV-ML 1.app.414 niṣedhyānupalabdheś cānupalabdheḥ prasādhane | abhāvasya viparyāsād upapattiḥ prakīrtitā || 414 || TAŚV-ML 1.app.414ef prastutārthavighātāyānupalabdhisamānaghaiḥ | TAŚV-ML 1.app.415 yathā na vidyamānasya śabdasya prāgudīraṇāt | aśrutiḥ syāt tadāvṛttyā vā dṛṣṭer iti bhāṣite || 415 || TAŚV-ML 1.app.416 kaścid āvaraṇādīnām adṛṣṭer apy adṛṣṭitaḥ | śivaṃ mā bhūt tataḥ śabde satye vā śravaṇāt tadā || 416 || TAŚV-ML 1.app.416ef vṛtyā svabhāvasaṃsiddher abhāvād iti jalpati ||  || TAŚV-ML 1.app.417 tadasaṃbaṃdham evāsyānupalabdheḥ svayaṃ sadā– | nupalabdhisvabhāvo nopalabdhiviṣayatvataḥ || 417 || TAŚV-ML 1.app.418 naivopalabdhyabhāvenābhāvo yasmāt prasiddhyati | viparītopapattiś ca nāspadaṃ pratipadyate || 418 || TAŚV-ML 1.app.419 śabdasyāvaraṇādīni prāguccāraṇato na vai | sarvatropalabhe haṃta ity ābālam anākulam || 419 || TAŚV-ML 1.app.420 tataś cāvaraṇādīnām adṛṣṭer apy adṛṣṭitaḥ | siddhyaty abhāva ity eṣa nopālaṃbhaḥ pramānvitaḥ || 420 || TAŚV-ML 1.app.421 kṛtakatvādinā sāmyaṃ ghaṭena yadi sādhayet | śabdasyānityatāṃ sarvaṃ vastu nityaṃ tadā na kim || 421 || TAŚV-ML 1.app.422 anityena ghaṭenāsya sādharmyaṃ gamayet svayaṃ | sattvena sāmyamātrasya viśeṣāprativedanāt || 422 || TAŚV-ML 1.app.423 ity anityena yā nāma pratyavasthā vidhīyate | sātrānityasamā jātir vijñeyā nyāyabādhanāt || 423 || TAŚV-ML 1.app.424 niṣedhasya tathoktasyāsiddhiprāpteḥ samatvataḥ | pakṣeṇāsiddhim āptenety aśeṣam asamaṃjasaṃ || 424 || TAŚV-ML 1.app.425 pakṣasya hi niṣedhasya pratipakṣo bhilapyate | niṣedho dhīdhanair atra tasyaiva vinivartakaḥ || 425 || TAŚV-ML 1.app.426 pratijñānādiyogas tu tayoḥ sādharmyam iṣyate | sarvatrāsaṃbhavāt tena vinā pakṣavipakṣayoḥ || 426 || TAŚV-ML 1.app.427 tato siddhir yathā pakṣe vipakṣe pi tathāstu sā | no ced anityatā śabde ghaṭavan nākhilārthagā || 427 || TAŚV-ML 1.app.428 dṛṣṭāṃte pi ca yo dharmaḥ sādhyasādhanabhāvataḥ | prajñāyate sa evātra hetur ukto rthasādhanaḥ || 428 || TAŚV-ML 1.app.429 tasya kenacid arthena samānatvāt sadharmatā | kenacit tu viśeṣāt syād vaidharmyam iti niścayaḥ || 429 || TAŚV-ML 1.app.430 hetur viśiṣṭasādharmyaṃ na tu sādharmyamātrakaṃ | sādhyasādhanasāmarthyabhāgayaṃ na ca sarvagaḥ || 430 || TAŚV-ML 1.app.431 sattvena ca sadharmatvāt sarvasyānityateraṇe | doṣaḥ pūrvodito vācyaḥ sāviśeṣaḥ samāśrayaḥ || 431 || TAŚV-ML 1.app.432 anityaḥ śabda ity ukte nityatvapratyavasthitiḥ | jātir nityasamā vaktur ajñānāt saṃpravartate || 432 || TAŚV-ML 1.app.433 śabdāśrayam anityatvaṃ nityaṃ vānityam eva vā | nitye śabdo pi nityaṃ syāt tadādhāro 'nyathā kva tat || 433 || TAŚV-ML 1.app.434 tatrānitye py ayaṃ doṣaḥ syād anityatvavicyutau | nityaṃ śabdasya sadbhāvād ity etad dhi na saṃgatam || 434 || TAŚV-ML 1.app.435 anityatvapratijñāne tanniṣedhavirodhataḥ | svayaṃ tadapratijñāne py eṣa tasya nirāśrayaḥ || 435 || TAŚV-ML 1.app.436 sarvadā kim anityatvam iti praśno py asaṃbhavī | prādurbhūtasya bhāvasya nirodhiś ca tad iṣyate || 436 || TAŚV-ML 1.app.437 nāśrayāśrayibhāvo pi vyāghātād anayoḥ sadā | nityānityatvayor ekavastunīṣṭau virodhataḥ || 437 || TAŚV-ML 1.app.438 tato nānityatā śabde nityatvapratyavasthitiḥ | paraiḥ śakyā nirākartuṃ vācālair jayalolupaiḥ || 438 || TAŚV-ML 1.app.439 prayatnānekakāryatvāj jātiḥ kāryasamoditā | triprayatnodbhavatvena śabdānityatvasādhane || 439 || TAŚV-ML 1.app.440 prayatnānaṃtaraṃ tāvad ātmalābhaḥ samīkṣitaḥ | kuṃbhādīnāṃ tathāvyaktir vyavadhāne py apohanāt || 440 || TAŚV-ML 1.app.441 tadbuddhilakṣaṇāt pūrvaṃ satām evety anityatā | prayatnānaṃtaraṃ bhāvān na śabdasyāviśeṣataḥ || 441 || TAŚV-ML 1.app.442 tatrottaram idaṃ śabdaḥ prayatnānaṃtarodbhavaḥ | prāgadṛṣṭinimittasyābhāve py anupalabdhitaḥ || 442 || TAŚV-ML 1.app.443 satyābhāvād abhūtvāsya bhāvo janmaiva gamyate | nābhivyaktiḥ sataḥ pūrvaṃ vyavadhānāvyapohanāt || 443 || TAŚV-ML 1.app.444 anaikāṃtikatā hetor evaṃ ced upapadyate | pratiṣedhe pi sā tulyā tato 'sādhaka eva saḥ || 444 || TAŚV-ML 1.app.445 vidhāv iva niṣedhe pi samā hi vyabhicāritā | viśeṣasyoktitaś cāyaṃ hetor doṣo nivāritaḥ || 445 || TAŚV-ML 1.app.446 evaṃ bhedena nirdiṣṭā jñātayo....diṣṭa | ye caturviṃśatir anyānaṃtā bodhyās tathā budhaiḥ || 446 || TAŚV-ML 1.app.447 naitābhirnigraho vāde satyasādhanavādinaḥ | sādhanābhaṃ bruvāṇas tu tata eva nigṛhyate || 447 || TAŚV-ML 1.app.448 nigrahāya prakalpyaṃte tv etā jalpavitaṃḍayoḥ | jigīṣayā pravṛttānām iti yaugāḥ pracakṣate || 448 || TAŚV-ML 1.app.449 tatredaṃ durghaṭaṃ tāvajjāteḥ sāmānyalakṣaṇaṃ | sādharmyeṇetareṇāpi pratyavasthānam īritam || 449 || TAŚV-ML 1.app.450 sādhanābhaprayoge pi tajjātitvaprasaṃgataḥ | dūṣaṇābhāsarūpasya jātitvena prakīrtane || 450 || TAŚV-ML 1.app.450ef astu mithyottaraṃ jātir akalaṃkoktalakṣaṇā | TAŚV-ML 1.app.451 sāṃkaryāt pratyavasthānaṃ yathānekāṃtasādhane | yathā vaiyadhikaryeṇa virodhenānavasthayā || 451 || TAŚV-ML 1.app.452 bhinnācāratayā tābhyāṃ doṣābhyāṃ saṃśayena ca | apratītyā tayā bhāvenānyathā vā yathecchayā || 452 || TAŚV-ML 1.app.453 vastutas tādṛśair doṣaiḥ sādhanāpratighātataḥ | siddhaṃ mithyottaratvaṃ no niravadyaṃ hi lakṣaṇam || 453 || TAŚV-ML 1.app.454 paroktaṃ punar avyāptiprokteṣv eteṣv asaṃbhavāt | tato na nigrahasthānaṃ yuktam etad iti sthitam || 454 || TAŚV-ML 1.app.455 tathā ca tāttviko vādaḥ sveṣṭasiddhyavasānabhāk | pakṣe patatvayuktyaiva niyamānupapattitaḥ || 455 || TAŚV-ML 1.app.456ab yas tūktaḥ prātibho vādaḥ saṃprātibhaparīkṣaṇaḥ | TAŚV-ML 1.app.456cd nigrahas tatra vijñeyaḥ svapratijñāvyatikramaḥ || 456 || TAŚV-ML 1.app.457ab yathā padyaṃ mayā vācyam āgrastutaviniścayāt | TAŚV-ML 1.app.457cd sālaṃkāraṃ tathā gadyam askhaladrūpam ity api || 457 || TAŚV-ML 1.app.458ab paṃcāvayavavākyaṃ vā trirūpaṃ vānyathāpi vā | TAŚV-ML 1.app.458cd nirdoṣam iti vā saṃdhāsthalabhedaṃ tam ūhyate || 458 || TAŚV-ML 1.app.459ab tathā saṃgarahānyādinigrahasthānato py asau | TAŚV-ML 1.app.459cd chaloktyā jātivācyatvāt tathā saṃdhāvyatikramāt || 459 || TAŚV-ML 1.app.460ab yathā dyūtaviśeṣādau svapratijñākṣater jayaḥ | TAŚV-ML 1.app.460cd loke tathaiva śāstreṣu vāde prātibhagocare || 460 || TAŚV-ML 1.app.461ab dviprakāraṃ tato jalpāt tattvaprātibhagocarāt | TAŚV-ML 1.app.461cd nānyabhedapratiṣṭhānaṃ prakriyāmātraghoṣaṇāt || 461 || TAŚV-ML 1.app.462ab so 'yaṃ jigīṣubodhāya vādanyāyaḥ satāṃ mataṃ | TAŚV-ML 1.app.462cd prakartavyo bruvāṇena nayavākyair yathoditaiḥ || 462 || TAŚV-ML 1.app.463a samuddiṣṭo mārgas trivapur abhavatvasya niyamā- TAŚV-ML 1.app.463b d vinirdiṣṭā dṛṣṭir nikhilavidhinā jñānam amalam | TAŚV-ML 1.app.463c pramāṇaṃ saṃkṣepād vividhanayasaṃpac ca muninā TAŚV-ML 1.app.463d sugṛhyādye 'dhyāye 'dhigamanapathaḥ svānyaviṣayaḥ || 463 || TAŚV-ML 309,40 prathamo 'dhyāyaḥ samāptaḥ TAŚV-ML 313,1 atha dvitīyo 'dhyāyaḥ | TAŚV-ML 2.1.1ab samyagdṛggocaro jīvas tasyaupaśamikādayaḥ | TAŚV-ML 2.1.1cd svaṃ tattvaṃ paṃca bhāvāḥ syuḥ saptasūtryā nirūpitāḥ || 1 || TA-ML 2.1 aupaśamikakṣāyikau bhāvau miśraśva jīvasya svatattvam audayikapā- TA-ML 2.1 riṇāmikau ca || 1 || TAŚV-ML 2.1.2 anudbhūtasvasāmarthyaṃ vṛttitopaśamo mataḥ | karmaṇāṃ puṃsi toyādāv adhaḥprāpitapaṅkavat || 2 || TAŚV-ML 2.1.3 teṣām ātyaṃtikī hāniḥ kṣayas tadubhayātmakaḥ | kṣayopaśama udgītaḥ kṣīṇākṣīṇabalatvataḥ || 3 || TAŚV-ML 2.1.4 udayaḥ phalakāritvaṃ dravyādipratyayadvayāt | dravyātmalābhahetuḥ syāt pariṇāmo napekṣiṇaḥ || 4 || TAŚV-ML 2.1.5 etatprayojanā bhāvāḥ sarvaupaśamikādayaḥ | ity aupaśamikādīnāṃ śabdānām upavarṇitā || 5 || TAŚV-ML 2.1.6 niruktir arthasāmarthyād jñātum avyabhicāriṇī | tato nyatrāpravṛttatvāt jñānacāritraśabdavat || 6 || TAŚV-ML 2.1.7 prāgaupaśamikasyoktir bhavyasyānādisaṃsṛtau | vartamānasya samyaktvagrahaṇe tasya saṃbhavāt || 7 || TAŚV-ML 2.1.8 stokatvāt sarvabhāvebhyaḥ stokakālatvato pi vā | śeṣebhyaḥ kṣāyikādibhyaḥ kathaṃcit tad virudhyate || 8 || TAŚV-ML 2.1.9 tatas tu kṣāyikasyoktir asaṃkhyeyaguṇatvataḥ | bhavyajīvasvabhāvatvakhyāpanārthatvato pi ca || 9 || TAŚV-ML 2.1.10 kṣāyopaśamikasyāto yā saṃkhyeyaguṇatvataḥ | yuktāsti taddvayātmatvād bhavyetarasamatvataḥ || 10 || TAŚV-ML 2.1.11 uktir audayikasyātas tena jīvāv abodhataḥ | pāriṇāmikabhāvasya tato ṃte sarvanṛsthiteḥ || 11 || TAŚV-ML 2.1.12 na caiṣāṃ dvandvanirdeśaḥ sarveṣāṃ sūriṇā kṛtaḥ | kṣāyopaśamikasyaiva miśrasya pratipattaye || 12 || TAŚV-ML 2.1.13 nānarthakaś caśabdau tau madhye sūtrasya lakṣyate | nāpy aṃte dvyādisaṃyogajanmabhāvopasaṃgrahāt || 13 || TAŚV-ML 2.1.14 kṣāyopaśamikaṃ cāṃte noktaṃ madhye tra yujyate | graṃthasya gauravābhāvād anyathā tatprasaṃgataḥ || 14 || TAŚV-ML 2.1.15 niravadyamataḥ sūtraṃ bhāvapaṃcakalakṣaṇam | prakhyāpayati niḥśeṣadurārekāvivekataḥ || 15 || TA-ML 2.2 dvinavāṣṭādaśaikaviṃśatitribhedā yathākramam || 2 || TAŚV-ML 2.2.1 dvyādīnāṃ bhedaśabdena vṛttir anyapadārthikā | dvaṃdvabhājāṃ bhaved atra svābhipretārthasiddhitaḥ || 1 || TAŚV-ML 2.2.2 pratyekaṃ bhedaśabdasya samāptir bhujivanmatā | yathākramam iti khyāte py akramasya nirākriyā || 2 || TA-ML 2.3 samyaktvacāritre || 3 || TAŚV-ML 2.3.1 puṃsi samyaktvacāritramohasyopaśamaḥ kvacit | śāṃtaprasattisaṃsiddher yathā paṃkasya vāriṇi || 1 || TAŚV-ML 2.3.2 yau yat kāluṣyahetuḥ syāt sa kutaścit praśāmyati | tatra toye yathā paṃkaḥ katakādinimittataḥ || 2 || TAŚV-ML 2.3.3 na cābhavyādikāluṣyahetunā vyabhicāritā | kutaścit kāraṇāt tasya praśamaḥ sādhyate yataḥ || 3 || TAŚV-ML 2.3.4 na ca tatpraśame kiṃcid abhavyasyāsti kāraṇaṃ | tadbhāve tasya bhavyatvaprasaṃgād avipakṣatā || 4 || TAŚV-ML 2.3.5 svayaṃ saṃvidyamānā vā samyaktvādiprasannatā | siddhātra sādhayaty eva tanmohasyopaśāṃtatām || 5 || TA-ML 2.4 jñānadarśanadānalābhabhogopabhogavīryāṇi ca || 4 || TAŚV-ML 2.4.1 ātyaṃtikaḥ kṣayo jñānadarśanāvaraṇasya ca | sāṃtarāyaprapaṃcasyānaṃtaśuddhiprasiddhitaḥ || 1 || TAŚV-ML 2.4.2 śuddhiḥ prakarṣam āyāti paramaṃ kvacid ātmani | prakṛṣyamāṇavṛddhitvāt kanakādiviśuddhivat || 2 || TAŚV-ML 2.4.3 śuddhir jñānādikasyātra jīvasyāsty atiśāyinī | bhavyasya bādhakābhāvād ity asiddhātra sādhanā || 3 || TAŚV-ML 2.4.4 nānaikāṃtikam apy etat tad astu dvyā vibhāvyate | tasyā api kvacit siddheḥ prakarṣasya parasya ca || 4 || TAŚV-ML 2.4.5 prāksādhitātra sarvajñajñānavṛddhiḥ pramāṇataḥ | darśanasya viśuddhir vā tata evāvinābhuvaḥ || 5 || TA-ML 2.5 jñānājñānadarśanalabdhayaś catustritripaṃcabhedāḥ samyaktvacāritrasaṃyamā- TA-ML 2.5 saṃyamāś ca || 5 || TAŚV-ML 2.5.1 kṣīṇākṣīṇātmanāṃ ghātikarmaṇām avasīyate | śuddhāśuddhātmatāsiddhir anyathānupapattitaḥ || 1 || TAŚV-ML 2.5.2 tato matyādivijñānacatuṣṭayam iha smṛtaṃ | śuddhāśuddhātmakaṃ liṃgaṃ tadāvaraṇakarmaṇām || 2 || TAŚV-ML 2.5.3 kṣayopaśamasadbhāve matyajñānādi ca trayaṃ | darśanatritayaṃ cāpi nijāvaraṇakarmaṇāṃ || 3 || TAŚV-ML 2.5.4 labdhayaḥ paṃca tādṛśyaḥ svāṃtarāyasya karmaṇaḥ | samyaktvaṃ dṛṣṭimohasya vṛttaṃ vṛttam uhas tathā || 4 || TAŚV-ML 2.5.5 saṃyamāsaṃyamo pīti ghātikṣīṇopaśāṃtatā | siddhā tadbhavabhāvānāṃ tathā bhāvaṃ prasādhayet || 5 || TA-ML 2.6 gatikaṣāyaliṃgamithyādarśanājñānāsaṃyatāsiddhaleśyāś catu- TA-ML 2.6 ścatustryekaikaikaikaṣaṅbhedāḥ || 6 || TAŚV-ML 2.6.1 anyathābhāvahetūnāṃ keṣāṃcid udayaḥ sthitaḥ | kāluṣyavittitas tadvadgatināmādayas tu te || 1 || TAŚV-ML 2.6.2 gatināmodayād eva gatir audayikī matā | tadviśeṣodayāt saiva caturdhā tu viśiṣyate || 2 || TAŚV-ML 2.6.3 tayopalakṣitāghātikarmodayanibaṃdhanaṃ | sukhādyaudayikaṃ sarvam etenaivopavarṇitam || 3 || TAŚV-ML 2.6.4 tathā krodhādibhedasya kaṣāyasyodayān nṛṇām | caturbhedaḥ kaṣāyaḥ syād anyathābhāvasādhanaḥ || 4 || TAŚV-ML 2.6.5 liṃgaṃ vedodayāt tredhā hāsyādyudayato pi ca | hāsyādis tena jīvasya muninā prativarṇitaḥ || 5 || TAŚV-ML 2.6.6 dṛṣṭimohodayāt puṃso mithyādarśanam iṣyate | dṛgāvaraṇasāmānyodayāc cādarśanaṃ tathā || 6 || TAŚV-ML 2.6.7 sāsādanaṃ ca samyaktvaṃ yadānaṃtānubaṃdhinaḥ | kaṣāyasyodayāj jātaṃ tad apy etena varṇitam || 7 || TAŚV-ML 2.6.8 samyagmithyātvam ekeṣāṃ tatkarmodayajanmakaṃ | matam audayikaṃ kaiścit kṣāyopaśamikaṃ smṛtam || 8 || TAŚV-ML 2.6.9 jñānāvaraṇasāmānyasyodayād upavarṇitaṃ | jīvasyājñānasāmānyam anyathānupapattitaḥ || 9 || TAŚV-ML 2.6.10 vṛttimohodayāt puṃso 'saṃyatatvaṃ pracakṣyate | karmamātrodayād evāsiddhatvaṃ praṇigamyate || 10 || TAŚV-ML 2.6.11 kaṣāyodayato yogapravṛttir upadarśitā | leśyā jīvasya kṛṣṇādiḥ paḍbhedā bhāvato nadhaiḥ || 11 || TA-ML 2.7 jīvabhavyābhavyatvāni ca || 7 || TAŚV-ML 2.7.1 anādipariṇāmo sti tatropādhiparāṅmukhaḥ | sopādhipariṇāmānām anyathātattvahānitaḥ || 1 || TAŚV-ML 2.7.2 etatsamudbhavā bhāvā dvyādibhedā yathākramam | jīvasyaivopapadyaṃte citsvabhāvasamanvayāt || 2 || TAŚV-ML 2.7.3 kṣāyikā nava bhāvāḥ syuḥ puruṣasyaiva tattvataḥ | kṣāyikatvād yathā tasya siddhatvam iti niścayaḥ || 3 || TAŚV-ML 2.7.4 kṛtsnakarmakṣayāt tāvat siddhatvaṃ kṣāyikaṃ mataṃ | sarveṣām ātmarūpaṃ cety aprasiddhaṃ na sādhanam || 4 || TAŚV-ML 2.7.5 dvāv aupaśamikau bhāvau jīvasya bhavato dhruvaṃ | mokṣahetutvataḥ karmakṣayajanmadṛgādivat || 5 || TAŚV-ML 2.7.6 kṣāyopaśamikā dṛṣṭijñānacāritralakṣaṇāḥ | bhāvāḥ puṃso 'ta eva syur anyathānupapattitaḥ || 6 || TAŚV-ML 2.7.7 pradhānādyātmakā hy eṣā samyagdṛṣṭyādibhāvanā | na puṃso mokṣahetuḥ syāt sarvathātiprasaṃgataḥ || 7 || TAŚV-ML 2.7.8 kṣāyopaśamikāḥ śeṣā bhāvāḥ puṃvanmatā bhṛtaḥ | kṣāyopaśamikatvāt syuḥ samyagdṛgbodhavṛttavat || 8 || TAŚV-ML 2.7.9 jīvasyaudayikāḥ sarve bhāvā gatyādayaḥ smṛtāḥ | jīve saty eva sadbhāvād asaty anupapattitaḥ || 9 || TAŚV-ML 2.7.10 karmodaye ca tasyaiva tathā pariṇamatvataḥ | teṣāṃ tatpariṇāmatvaṃ kathaṃcin na virudhyate || 10 || TAŚV-ML 2.7.11 bhavyābhavyatvayor jīvasvabhāvatvaṃ vibhāvyate | pāriṇāmikatāyogāc cetanatvavivartavat || 11 || TAŚV-ML 2.7.12 cetanatvasvabhāvatvam ātmano 'siddham ity asat | svopayogasvabhāvatvasiddheḥ prāgabhidhānataḥ || 12 || TAŚV-ML 2.7.13 nanv aupaśamikādīnāṃ tyāgaś cen nirvṛtātmanaḥ | niḥsvabhāvatvam āsaktaṃ nairātmyaṃ sarvathā tataḥ || 13 || TAŚV-ML 2.7.14 tadatyāge tu mokṣasyābhāvaḥ syād ātmanaḥ sadā | tato na tatsvabhāvatvaṃ jīvasyety apare viduḥ || 14 || TAŚV-ML 2.7.15 tadasaṃgatam ādeśavacanād eva dehinaḥ | teṣāṃ tadrūpatābhīṣṭer atyāgāc ca kathaṃcana || 15 || TAŚV-ML 2.7.16 citsvabhāvatayā tāvan naiṣāṃ tyāgaḥ kathaṃcana | kṣāyopaśamikatvopaśamikatvena tatkṣaye || 16 || TAŚV-ML 2.7.17 teṣām audayikatvena naiva syān niḥsvabhāvatā | mokṣābhāvo 'pi cāpuṃsaḥ kṣāyikādyavināśataḥ || 17 || TAŚV-ML 2.7.18 na caupaśamikādīnāṃ nāśāj jīvāsvabhāvatā | pratikṣaṇavivartānāṃ tatsvabhāvatvahānitaḥ || 18 || TAŚV-ML 2.7.19 kūṭasthātmakatāpatteḥ sarvathārthakriyākṣateḥ | vastutvahānito jīvatattvābhāvaprasaṃgataḥ || 19 || TAŚV-ML 2.7.20 tathā ca nāśino bhāvāḥ svabhāvā nātmanas tathā | anātmano 'pi te na syur iti tadvastutā kutaḥ || 20 || TAŚV-ML 2.7.21 evaṃ niḥśeṣatattvānām abhāvaḥ kena vāryate | nāstibhāvasvabhāvatvābhāvaḥ sādhanavādinām || 21 || TAŚV-ML 2.7.22 tataḥ syādvādināṃ siddhaḥ śāśvato 'śāśvato 'pi ca | svabhāvaḥ sarvavastūnām iti nustatsvabhāvatā || 22 || TA-ML 2.8 upayogo lakṣaṇam || 8 || TAŚV-ML 2.8.1 tatra kṣayodbhavo bhāvaḥ kṣayopaśamajaś ca yaḥ | tadvyaktivyāpi sāmānyam upayogo sya lakṣaṇaṃ || 1 || TA-ML 2.9 sa dvividho ṣṭacaturbhedaḥ || 9 || TAŚV-ML 2.9.1 sa dvividho ṣṭacaturbhedaḥ ity ukteḥ sūriṇā svayam | śeṣabhāvatrayātmatvasyaitallakṣyatvasiddhitaḥ || 1 || TAŚV-ML 2.9.2 evaṃ sūtradvayenoktaṃ lakṣaṇaṃ lakṣayen naraṃ | kāyād bhedena saṃśleṣam āpannād api tattvataḥ || 2 || TA-ML 2.10 saṃsāriṇo muktāś ca || 10 || TAŚV-ML 2.10.1 lakṣyāḥ saṃsāriṇo jīvā muktāś ca bahavo nyathā | tadekatvapravādaḥ syāt sa ca dṛṣṭeṣṭabādhitaḥ || 1 || TA-ML 2.11 samanaskāmanaskāḥ || 11 || TAŚV-ML 2.11.1 samanaskāmanaskās te matāḥ saṃsāriṇo dvidhā | tadvedanasya kāryasya siddher iṣṭaviśeṣataḥ || 1 || TA-ML 2.12 saṃsāriṇas trasasthāvarāḥ || 12 || TAŚV-ML 2.12.1 trasās te sthāvarāś cāpi tadanyataranihnave | jīvatattvaprabhedānāṃ vyavasthānāprasiddhitaḥ || 1 || TA-ML 2.13 pṛthivyaptejovāyuvanaspatayaḥ sthāvarāḥ || 13 || TAŚV-ML 2.13.1 jīvāḥ pṛthvīmukhās tatra sthāvarāḥ paramāgamāt | sunirbādhāt praboddhavyā yuktyā ekeṃdriyā hi te || 1 || TA-ML 2.14 dvīṃdriyādayas trasāḥ || 14 || TAŚV-ML 2.14.1 trasāḥ punaḥ samākhyātāḥ prasiddhā dvīṃdriyādayaḥ | ity evaṃ paṃcabhiḥ sūtraiḥ sarvasaṃsārisaṃgraha || 1 || TA-ML 2.15 paṃceṃdriyāṇi || 15 || TAŚV-ML 2.15.1 paṃceṃdriyāṇi jīvasya manaso niṃdriyatvataḥ | buddhyahaṃkārayor ātmarūpayos tatphalatvataḥ || 1 || TAŚV-ML 2.15.2 vāgādīnām ato bhedāsiddher dhīsādhanatvataḥ | sparśādijñānakāryāṇām evaṃvidhavinirṇayāt || 2 || TA-ML 2.16 dvividhāni || 16 || TA-ML 2.17 nirvṛttyupakaraṇe dravyeṃdriyam || 17 || TAŚV-ML 2.17.1 dvividhāny eva nirvṛttisvabhāvāny anuminvate | siddhopakaraṇātmāni taccyutau tadvidacyuteḥ || 1 || TA-ML 2.18 labdhyupayogau bhāveṃdriyam || 18 || TAŚV-ML 2.18.1 bhāveṃdriyāṇi labdhyātmopayogātmāni jānate | svārthasaṃvidi yogyatvād vyāpṛtatvāc ca saṃvidaḥ || 1 || TA-ML 2.19 sparśanarasanaghrāṇacakṣuḥśrotrāṇi || 19 || TAŚV-ML 2.19.1 sparśanādīni tāny āhuḥ kartuḥ sāṃnidhyavṛttitaḥ | kriyāyāṃ karaṇānīha karmavaicitryatas tathā || 1 || TAŚV-ML 2.19.2 itīṃdriyāṇi bhedena vyākhyātāni matāṃtaraṃ | vyavacicchitsubhiḥ paṃcasūtryā yuktyāgamānvitaiḥ || 2 || TA-ML 2.20 sparśarasagaṃdhavarṇaśabdās tadarthāḥ || 20 || TAŚV-ML 2.20.1 sparśādayas tadarthāḥ syur dravyaparyāyatārhataḥ | dravyaikāṃte kriyāyāḥ syāt sarvathā kūrmaromavat || 1 || TAŚV-ML 2.20.2 tathaiva paryayaikāṃte bhedaikāṃte 'nayor api | anekāṃtātmanā teṣāṃ nirbādham upalabdhitaḥ || 2 || TA-ML 2.21 śrutam aniṃdriyasya || 21 || TAŚV-ML 2.21.1 sāmarthyād gamyamānasyāniṃdriyasyeha sūtritaḥ | śrutam arthaḥ śrutajñānagamyaṃ vastu tad ucyate || 1 || TAŚV-ML 2.21.2 manomātranimittatvāt śrutajñānasya kārtsnyataḥ | sparśanādīṃdriyajñeyas tadartho hi niyamyate || 2 || TAŚV-ML 2.21.3 iti sūtradvayenākṣamanorthānāṃ prarūpaṇaṃ | kṛtaṃ tajjanmavijñānanirālaṃbanatāchide || 3 || TA-ML 2.22 vanaspatyaṃtānām ekam || 22 || TAŚV-ML 2.22.1 vanaspatyaṃtajīvānām ekaṃ sparśanam iṃdriyaṃ | tajjajñānanimittāyāḥ pravṛtter upalaṃbhanāt || 1 || TA-ML 2.23 kṛmipipīlikābhramaramanuṣyādīnām ekaikavṛddhāni || 23 || TAŚV-ML 2.23.1 tathā kṛmiprakārāṇāṃ rasanenādhikaṃ mataṃ | vṛddhe pipīlikādīnāṃ te ghrāṇena nirūpyate || 1 || TAŚV-ML 2.23.2 cakṣuṣā tāni vṛddhāni bhramarādiśarīriṇāṃ | śrotreṇānu manuṣyādijīvānāṃ tāni niścayāt || 2 || TAŚV-ML 2.23.3 tattaddhetukavijñānamūlānām upalabdhitaḥ | viṣayeṣu pravṛttīnāṃ svasminn iva vipaścitām || 3 || TA-ML 2.24 saṃjñinaḥ samanaskāḥ || 24 || TAŚV-ML 2.24.1 saṃjñināṃ samanaskatvaṃ saṃjñāyāḥ pratipattitaḥ | sā hi śikṣākriyālāpagrahaṇaṃ munibhir matā || 1 || TAŚV-ML 2.24.2 nānādibhavasaṃbhūtaviṣayānubhavodbhavā | sāmānyadhāraṇāhārasaṃjñādīnāmadhīr api || 2 || TAŚV-ML 2.24.3 kṣayopaśamabhedena yukto jīvo numanyate | sadbhir bhāvamanas tāvat kaiścit saṃjñāviśeṣataḥ || 3 || TAŚV-ML 2.24.4 tatsaddravyamanoyuktam ātmanaḥ karaṇatvataḥ | svārthopalaṃbhane bhāvasparśanādivad atra naḥ || 4 || TAŚV-ML 2.24.5 ātmapudgalaparyāyavyatiriktaṃ mano na tu | dravyam asti parair uktaṃ pramāṇābhāvatas tathā || 5 || TAŚV-ML 2.24.6 iti sūtratrayeṇākṣamanasāṃ svāminiścayaḥ | saṃjñyasaṃjñivibhāgaś ca sāmarthyād vihito ṃjasā || 6 || TAŚV-ML 2.24.7ab iti svatattvādi viśeṣarūpato niveditaṃ tu vyavahārato nayāt | TAŚV-ML 2.24.7cd tad eva sāmānyam avāṃtaroditāt svasaṃgrahāt taddvitayapramāṇataḥ || 7 || TA-ML 2.25 vigrahagatau karmayogaḥ || 25 || TAŚV-ML 2.25.1 gatau tu vigrahārthāyāṃ karmayogo mato nyathā | tena saṃbaṃdhavaidhuryād vyomavannirvṛtātmavat || 1 || TAŚV-ML 2.25.2 gatimattvaṃ punas tasya kriyāhetuguṇatvataḥ | loṣṭhavaddhetudharmo sti tatra kāryakriyekṣaṇāt || 2 || TAŚV-ML 2.25.3 sarvagatvād gatiḥ puṃsaḥ svavan nāstīti ye viduḥ | teṣāṃ hetur asiddho sya kāyamātratvavedanāt || 3 || TAŚV-ML 2.25.4 vibhuḥ pumān amūrtatve sati nityatvataḥ svavat | ityādi hetavo py evaṃ pratyakṣahatagocarāḥ || 4 || TAŚV-ML 2.25.5 hetur īśvarabodhena vyabhicārī ca kīrtitaḥ | tasyāmūrtatvanityatvasiddher avibhutā matā || 5 || TAŚV-ML 2.25.6 anityo bhavabodhaś cen na syāt tasya pramāṇatā | gṛhītagrahaṇān no cet smṛtyādeḥ śāstrabādhitā || 6 || TA-ML 2.26 anuśreṇi gatiḥ || 26 || TAŚV-ML 2.26.1 siddhā gatir anuśreṇi dehinaḥ paramāgamāt | lokāṃtaraṃ pratijñeyaṃ pudgalasya ca nānyathā || 1 || TAŚV-ML 2.26.2 poḍhā prakramayukto yam ātmeti vacanaṃ pumān | saṃpradāyāt sunirṇītāsaṃbhavadbādhakatvataḥ || 2 || TA-ML 2.27 avigrahā jīvasya || 27 || TAŚV-ML 2.27.1 gatir muktasya jīvasyāvigrahā vakratāṃ prati | nimittābhāvatas tasya svabhāvenordhvagatvataḥ || 1 || TA-ML 2.28 vigrahavatī ca saṃsāriṇaḥ prāk caturbhyaḥ || 28 || TAŚV-ML 2.28.1 saṃsāriṇaḥ punar vakrībhāvayuktā ca sā matā | caturbhyaḥ samayebhyaḥ prāk paratas tadasaṃbhavāt || 1 || TAŚV-ML 2.28.2 niṣkuṭakṣetrasaṃsiddhes trivakragatisaṃbhavaḥ | ekadvivakrayā gatyā kvacid utpattyayogataḥ || 2 || TAŚV-ML 2.28.3 yeṣāṃ ca caturasraḥ syāl loko vṛtto pi vā mataḥ | niṣkuṭatvavinirmuktas teṣāṃ sā na trivakratā || 3 || TA-ML 2.29 ekasamayāvigrahā || 29 || TAŚV-ML 2.29.1 avigrahā gatis tatra proktaikasamayākhilā | prāptiḥ samayamātreṇa lokāgrasya tanor api || 1 || TA-ML 2.30 ekaṃ dvau trīn vānāhārakaḥ || 30 || TAŚV-ML 2.30.1 ekaṃ samayam ātmā dvau trīn vā nāhārayaty ayaṃ | śarīratrayaparyāptiprāyogyān pudgalān idam || 1 || TAŚV-ML 2.30.2 caturthe samaye vaśyam āhārasya prasiddhitaḥ | ṛjvām iva gatau prācye puṃsaḥ saṃsāracāriṇaḥ || 2 || TAŚV-ML 2.30.3 dvitīye pāṇimuktāyāṃ lāṃgalikā tṛtīyake | yathā tadvattrivakrāyāṃ caturthe vigrahaḥ grahaḥ || 3 || TAŚV-ML 2.30.4 kṣaṇikaṃ niṣkriyaṃ cittaṃ svaśarīrapradeśataḥ | bhinnaṃ cittāṃtaraṃ naiva prārabheta savigrahaṃ || 4 || TAŚV-ML 2.30.5 sarvakāraṇaśūnye hi deśe kāryasya janmani | kāle vā na kvacij jñātum asya janma na siddhyati || 5 || TAŚV-ML 2.30.6 kūṭastho pi pumān naiva jahāti prācyavigrahaṃ | na gṛhṇāty uttaraṃ kāyam anityatvaprasaṃgataḥ || 6 || TAŚV-ML 2.30.7 pariṇāmī yathā kālo gatimānāharatyataḥ | svopāttakarmasṛṣṭeṣṭadeśādīn pudgalāntaraṃ || 7 || TAŚV-ML 2.30.8 iti vigrahasaṃprāptyai gatir jīvasya yujyate | ṣaḍbhiḥ sūtraiḥ sunirṇītā nirbādhaṃ jainadarśane || 8 || TA-ML 2.31 saṃmūrchanagarbhopapādā janma || 31 || TAŚV-ML 2.31.1 saṃmūrchanādayo janma puṃso bhedena saṃgrahāt | sato pi janmabhedasya parasyāṃtargater iha || 1 || TA-ML 2.32 sacittaśītasaṃvṛtāḥ setarā miśrāś caikaśas tadyonayaḥ || 32 || TAŚV-ML 2.32.1 tasyāpi yonayaḥ saṃti sacittādyā yathoditāḥ | svāvāreṇa vinā janma kriyāyā jātvanīkṣaṇāt || 1 || TAŚV-ML 2.32.2 tadvaicitryaṃ punaḥ karmavaicitryāt tad vihanyate | kāryavaicitryasiddhes tu karmavaicitryanirṇayaḥ || 2 || TA-ML 2.33 jarāyujāṃḍajapotānāṃ garbhaḥ || 33 || TAŚV-ML 2.33.1 yukto jarāyujādīnām eva garbho vadhāraṇāt | devanārakaśeṣāṇāṃ garbhābhāvavibhāvanāt || 1 || TA-ML 2.34 devanārakāṇām upapādaḥ || 34 || TAŚV-ML 2.34.1 syād devanārakāṇām upapādo niyatas tathā | tasyābhāvāt tato nyeṣāṃ teṣāṃ janmāṃtaracyuteḥ || 1 || TA-ML 2.35 śeṣāṇāṃ saṃmūrchanam || 35 || TAŚV-ML 2.35.1 nirdiṣṭebhyas tu śeṣāṇāṃ yuktaṃ saṃmūrchanaṃ sadā | garbhopapādayos tatra pratītyanupapattitaḥ || 1 || TAŚV-ML 2.35.2 tathā saṃsvedajādīnām api saṃmūrchanaṃ mataṃ | janmeti nāparo janmaprakāro sūtrito sti naḥ || 2 || TAŚV-ML 2.35.3 ity evaṃ paṃcabhiḥ sūtraiḥ sūtritaṃ janma janmināṃ | bhedaprabhedataś ciṃtyaṃ yuktyāgamasamāśrayaṃ || 3 || TA-ML 2.36 audārikavaikriyikāhārakataijasakārmaṇāni śarīrāṇi || 36 || TAŚV-ML 2.36.1 svayonau janma jīvasya śarīrotpattir iṣyate | tenātraudārikādīni śarīrāṇi pracakṣate || 1 || TAŚV-ML 2.36.2 siddham audārikaṃ tiryaṅmānuṣāṇām anekadhā | śarīraṃ tatra tannāmakarmavaicitryato bṛhat || 2 || TAŚV-ML 2.36.3 saṃbhāvyāni tato nyāni bādhakābhāvanirṇayāt | paramāgamasiddhāni yuktito pi ca kārmaṇaṃ || 3 || TA-ML 2.37 paraṃ paraṃ sūkṣmam || 37 || TA-ML 2.38 pradeśato 'saṃkhyeyaguṇaṃ prāktaijasāt || 38 || TA-ML 2.39 anaṃtaguṇe pare || 39 || TAŚV-ML 2.39.1 kṣetrāvagāhanāpekṣāṃ kṛtvā sūkṣmaṃ paraṃ paraṃ | taijasāt prāgasaṃkhyeyaguṇaṃ jñeyaṃ pradeśataḥ || 1 || TAŚV-ML 2.39.1ef tathānaṃtaguṇe jñeye pare taijasakārmaṇe | TA-ML 2.40 apratīghāte || 40 || TAŚV-ML 2.40.1 pradeśato lpatātāratamyaṃ kāyeṣu ye viduḥ | sūkṣmatātāratamyasya sādhanaṃ te kutārkikāḥ || 1 || TAŚV-ML 2.40.2 tasya kārpāsapiṃḍenānekāṃtāt triṣv ilātmanāṃ | pradeśabahutātāratamyavatsthaulyabaṃdhane || 2 || TAŚV-ML 2.40.3 karmaiva kārmaṇaṃ tatra śarīraṃ nṛguṇatvataḥ | ity asaddravyarūpeṇa tasya paudgalikatvataḥ || 3 || TAŚV-ML 2.40.4 karma pudgalaparyāyo jīvasya pratipadyate | pārataṃtryanimittatvāt kārāgārādibaṃdhavat || 4 || TAŚV-ML 2.40.5 svapnopabhogasiddhyarthaṃ kāyaṃ svapnāṃtikaṃ tu ye | prāhus teṣāṃ nivāryaṃte bhogyāḥ svapnāṃtikāḥ katham || 5 || TAŚV-ML 2.40.6 bhogyavāsanayā bhogyābhāsaṃ cet svapnavedināṃ | śarīravāsanāmātrāc charīrābhāsanaṃ na kim || 6 || TAŚV-ML 2.40.7 svābhāvikaṃ punar gātraṃ śuddhaṃ jñānaṃ vadaṃti ye | kutas teṣāṃ vibhāgaḥ syāt taccharīraśarīriṇoḥ || 7 || TAŚV-ML 2.40.8 kārmaṇāṃtargataṃ yuktaṃ śarīraṃ cātivāhikam | nairmāṇikaṃ tu yat teṣāṃ tan no vaikriyikaṃ mataṃ || 8 || TAŚV-ML 2.40.9 pārthivādiśarīrāṇi ye to bhinnāni menire | pratīter apalāpena manyatāṃ te khavārijam || 9 || TA-ML 2.41 anādisaṃbaṃdhe ca || 41 || TA-ML 2.42 sarvasya || 42 || TAŚV-ML 2.42.1 sarvasyānādisaṃbaṃdhe cokte taijasakārmaṇe | śarīrāṃtarasaṃbaṃdhasyānyathānupapattitaḥ || 1 || TA-ML 2.43 tadādīni bhājyāni yugapad ekasminn ācaturbhyaḥ || 43 || TAŚV-ML 2.43.1 tadādīni śarīrāṇi bhājyāny ekatra dehini | sakṛt saṃty ācaturbhyo na paṃcānāṃ tatra saṃbhavaḥ || 1 || TA-ML 2.44 nirupabhogam aṃtyam || 44 || TAŚV-ML 2.44.1 aṃtyaṃ nirupabhogatvāc cheṣebhyo bhidyate vapuḥ | śabdādyanubhavo hy asmād upabhogo na jāyate || 1 || TA-ML 2.45 garbhasaṃmūrchanajam ādyam || 45 || TAŚV-ML 2.45.1 ādyaṃ tu sopabhogābhyāṃ parābhyāṃ bhinnam ucyate | garbhasaṃmūrchanād dhetor jāyamānatvato bhidā || 1 || TA-ML 2.46 aupapādikaṃ vaikriyikam || 46 || TAŚV-ML 2.46.1 aupapādikatāsiddher bhinnam audārikād idaṃ | tāvad vaikriyikaṃ devanārakāṇām udīritam || 1 || TA-ML 2.47 labdhipratyayaṃ ca || 47 || TAŚV-ML 2.47.1 kiṃcid audārikatve pi labdhipratyayatā gateḥ | tataḥ pṛthak kathaṃcit syād etatkarmasamudbhavaṃ || 1 || TA-ML 2.48 taijasam api || 48 || TAŚV-ML 2.48.1 tathā taijasam apy atra labdhipratyayam īyatāṃ | sādhāraṇaṃ tu sarveṣāṃ dehināṃ kāryabhedataḥ || 1 || TA-ML 2.49 śubhaṃ viśuddham avyāghāti cāhārakaṃ pramattasaṃyatasyaiva || 49 || TAŚV-ML 2.49.1 āhārakaṃ śarīraṃ tu śubhaṃ kāryakṛtatvataḥ | viśuddhikāraṇatvāc ca viśuddhaṃ bhinnam anyataḥ || 1 || TAŚV-ML 2.49.2 avyāghātisvarūpatvāt pramattādhipatitvataḥ | phalahetusvarūpādhipatibhedena niścitam || 2 || TAŚV-ML 2.49.3 caturdaśabhir ity evaṃ sūtrair uktaṃ prapaṃcataḥ | śarīraṃ tīrthikopetaśarīravinivṛttaye || 3 || TA-ML 2.50 nārakasaṃmūrchino napuṃsakāni || 50 || TA-ML 2.51 na devāḥ || 51 || TAŚV-ML 2.51.1 nārakā dehinas tatra proktāḥ saṃmūrchinaś ca ye | napuṃsakāni te nityaṃ na devā jātucit tathā || 1 || TAŚV-ML 2.51.2 strīpuṃsasukhasaṃprāptihetuhīnatvataḥ purā | napuṃsakatvaduḥkhāptihetvabhāvād yathākramaṃ || 2 || TA-ML 2.52 śeṣās trivedāḥ || 52 || TAŚV-ML 2.52.1 trivedāḥ prāṇinaḥ śepās tebhyas tādṛk suhetutaḥ | iti sūtratrayeṇoktaṃ liṃgabhedena dehinām || 1 || TA-ML 2.53 aupapādikacaramottamadehā saṃkhyeyavarṣāyuṣo 'napavartyāyuṣaḥ || 53 || TAŚV-ML 2.53.1 atraupapādikādīnāṃ nāpavartyaṃ kadācana | somāttamāyurīdṛkṣādṛṣṭasāmarthyasaṃgateḥ || 1 || TAŚV-ML 2.53.2 sāmarthyatas tato nyeṣām apavartyaṃ viṣādibhiḥ | siddhaṃ cikitsitādīnām anyathā niṣphalatvataḥ || 2 || TAŚV-ML 2.53.3 tadanyataradṛṣṭatvāc charīritvādihetubhiḥ | sarveṣām apavartyaṃ tannāpavartyam itīrayan || 3 || TAŚV-ML 2.53.4 prabādhyate pramāṇena sveṣṭabhedāprasiddhitaḥ | sarvajñādivirodhāc ca mānameyāvyavasthiteḥ || 4 || TAŚV-ML 2.53.5ab iha sati bahiraṃge kāraṇe ke 'pi mṛtyor na mṛtim anubhavaṃti svāyuṣo hānyabhāve | TAŚV-ML 2.53.5cd jvalitahutabhugaṃtaḥpātināṃ paṃcatāpi pratiniyatatanur no jīvitasyāpi dṛṣṭeḥ || 5 || TAŚV-ML 345,1 oṃ TAŚV-ML 345,2 tṛtīyo 'dhyāyaḥ || 3 || TA-ML 3.1 ratnaśarkarāvālukāpaṃkadhūmatamomahātamaḥprabhā bhūmayo ghanāṃbuvātākā- TA-ML 3.1 śapratiṣṭhāḥ saptādho 'dhaḥ || 1 || TAŚV-ML 3.1.1 ghanāṃbupavanākāśapratiṣṭhāḥ saptabhūmayaḥ | ratnaprabhādayo 'dhodhaḥ saṃbhāvyā bādhakacyuteḥ || 1 || TAŚV-ML 3.1.2 svātmapratiṣṭham ākāśaṃ vibhudravyatvato nyathā | ghaṭāder iva naivopapadyeta vibhutāsya sā || 2 || TAŚV-ML 3.1.3 tanuvātaḥ punar vyomapratiṣṭhaḥ pratipadyate | tanuvātaviśeṣatvān meghadhāraṇavāyuvat || 3 || TAŚV-ML 3.1.4 taddhṛtaś cāṃbuvātaḥ syād dhanātmārthasya dhārakaḥ | aṃbuvātatvato vārddher vīcīvāyuviśeṣavat || 4 || TAŚV-ML 3.1.5 ghanānilaṃ pratiṣṭhānahetuḥ kūrmaḥ sa eṣa naḥ | na kūrmādir anādhāro dṛṣṭakūrmādivat sadā || 5 || TAŚV-ML 3.1.6 tannivāsajanādṛṣṭaviśeṣe vasato yadi | kūrmādir āśrayaḥ kiṃ na vāyudṛṣṭāṃtasārataḥ || 6 || TAŚV-ML 3.1.7 nordhvādhobhramaṇaṃ bhūmer ghaṭate golakātmanaḥ | sadā tathaiva tadbhrāṃtihetor anupapattitaḥ || 7 || TAŚV-ML 3.1.8 dṛśyamānasamudrādijalasthitivirodhataḥ | gole bhrāmyati pāṣāṇagolavat kva viśeṣavāk || 8 || TAŚV-ML 3.1.9 gurvarthasyābhimukhyena bhūmeḥ sarvasya pātataḥ | tatsthitiś cet pratīyeta nādhastāt pātadṛṣṭitaḥ || 9 || TAŚV-ML 3.1.10 bhūbhramāgamasatyatve 'bhūbhramāgamasatyatā | kiṃ na syāt sarvathā jyotirjñānasiddher abhedataḥ || 10 || TAŚV-ML 3.1.11 dvayoḥ satyatvam iṣṭaṃ cet kvāviruddhārthatā tayoḥ | pravaktror āptatā naivaṃ sugateś‍varayor iva || 11 || TAŚV-ML 3.1.12 sarvadādhaḥ patanty etāḥ bhūmayo maruto 'sthiteḥ | īraṇātmatvato dṛṣṭaprabhaṃjanavad ity asat || 12 || TAŚV-ML 3.1.13 maruto dhārakasyāpi darśanāt toyadādiṣu | sarvadā dhārakatvasyānāditvāt tatra na kṣatiḥ || 13 || TAŚV-ML 3.1.14 nāparyaṃtā dharādho pi siddhā saṃsthānabhedataḥ | dharavatsvam aparyaṃtaṃ siddhaṃ saṃsthānavan na hi || 14 || TAŚV-ML 3.1.15 nādho dho gativaicitryaṃ viruddhaṃ prāṇinām iha | tādṛk pāpasya vaicitryāt tannimittasya tattvataḥ || 15 || TAŚV-ML 3.1.16 tataḥ sapteti saṃkhyānaṃ bhūmīnāṃ na viruddhyate | saṃkhyāṃtaraṃ ca saṃkṣepavistarādivaśān mataṃ || 16 || TA-ML 3.2 tāsu triṃśatpaṃcaviṃśatipaṃcadaśadaśatripaṃconaikanarakaśatasahasrāṇi paṃca TA-ML 3.2 caiva yathākramam || 2 || TAŚV-ML 3.2.1 triṃśallakṣādisaṃkhyā ca narakāṇāṃ susūtritā | ratnaprabhādiṣūktāsu prāṇyadṛṣṭaviśeṣataḥ || 1 || TAŚV-ML 3.2.2 iti sūtradvayenādholokāvāsaviniścayaḥ | śreyān sarvavidāyātasyāmnāyasyāvilopataḥ || 2 || TA-ML 3.3 nārakā nityāśubhataraleśyāpariṇāmadehavedanāvikriyāḥ || 3 || TAŚV-ML 3.3.1 tiryaṃco 'śubhaleśyādyās tebhyo pyatiśayena ye | prāṇino 'śubhaleśyādyāḥ kecit te tatra nārakāḥ || 1 || TAŚV-ML 3.3.2 saṃkleśatāratamyenāśubhatātāratamyatā | siddhyed aśubhaleśyāditāratamyam aśeṣataḥ || 2 || TA-ML 3.4 parasparodīritaduḥkhāḥ || 4 || TAŚV-ML 3.4.1 tathā tair nārakair duḥkhaṃ parasparam udīryate | raudradhyānāt samudbhūteḥ kudher meṣādibhir yathā || 1 || TAŚV-ML 3.4.2 nimittahetavas tv ete 'nyonyaṃ duḥkhasamudbhave | bahiraṃgās tathābhūte sati svakṛtakarmaṇi || 2 || TA-ML 3.5 saṃkliṣṭāsurodīritaduḥkhāś ca prāk caturthyāḥ || 5 || TAŚV-ML 3.5.1 saṃkliṣṭair asurair duḥkhaṃ nārakāṇām udīryate | meṣādīnāṃ yathā tādṛkrūpais tisṛṣu bhūmiṣu || 1 || TAŚV-ML 3.5.2 parāsu gamanābhāvāt teṣāṃ tadvāsidehināṃ | duḥkhotpattau nimittatvam asurāṇāṃ na vidyate || 2 || TAŚV-ML 3.5.3 evaṃ sūtratrayonnītasvabhāvā nārakāṃginaḥ | svakarmavaśataḥ saṃti pramāṇanayagocarāḥ || 3 || TA-ML 3.6 teṣv ekatrisaptadaśasaptadaśadvāviṃśatitrayastriṃśatsāgaropamā sattvānāṃ TA-ML 3.6 parā sthitiḥ || 6 || TAŚV-ML 3.6.1 narakeṣūditaikādisāgaropamasammitaḥ | sthitir asty atra sattvānāṃ sadbhāvāt tādṛgāyuṣaḥ || 1 || TAŚV-ML 3.6.2 saṃkṣepādiparā tv agre vakṣyamāṇā tu madhyamā | sāmarthyād bahudhā proktā nirṇetavyā yathākramaṃ || 2 || TA-ML 3.7 jaṃbūdvīpalavaṇodādayaḥ śubhanāmāno dvīpasamudrāḥ || 7 || TA-ML 3.8 dvirdvirviṣkaṃbhāḥ pūrvapūrvaparikṣepiṇo valayākṛtayaḥ || 8 || TAŚV-ML 3.8.1 saptādho bhūmayo yasmān madhyaloko balād gataḥ | tan na dvīpasamudrāḥ syuḥ sūtradvitayavarṇitā || 1 || TA-ML 3.9 tanmadhye merunābhirvṛtto yojanaśatasahasraviṣkaṃbho jaṃbūdvīpaḥ || 9 || TAŚV-ML 3.9.1 tanmadhye merunābhiḥ syāj jaṃbūdvīpo yathoditaḥ | sūtreṇaikena niḥśeṣakumatānāṃ vyapohanāt || 1 || TA-ML 3.10 bharatahaimavataharivideharamyakahairaṇyavatairāvatavarṣāḥ kṣetrāṇi || 10 || TAŚV-ML 3.10.1 kṣetrāṇi bharatādīni sapta tatrāpareṇa tu | sūtreṇoktāni tatsaṃkhyāṃ haṃtuṃ tīrthakakalpitām || 1 || TA-ML 3.11 tadvibhājinaḥ pūrvāparāyatā himavanmahāhimavanniṣadhanīlarukmiśikha- TA-ML 3.11 riṇo varṣadharaparvatāḥ || 11 || TA-ML 3.12 hemārjunatapanīyavaiḍūryarajatahemamayāḥ || 12 || TA-ML 3.13 maṇivicitrapārśvāḥ || 13 || TA-ML 3.14 upari mūle ca tulyavistārāḥ || 14 || TAŚV-ML 3.14.1 pūrvāparāyatās tatra parvatās tadvibhājinaḥ | ṣaṭpradhānāḥ pareṇaite proktā himavadādayaḥ || 1 || TA-ML 3.15 padmamahāpadmatigiṃchakeśarimahāpuṃḍarīkapuṃḍarīkā hradās teṣām u- TA-ML 3.15 pari || 15 || TAŚV-ML 3.15.1 padmādayo hradās teṣām upari pratipāditāḥ | sūtreṇaikena vijñeyā yathāgamam asaṃśayam || 1 || TA-ML 3.16 prathamo yojanasahasrāyāmas tadardhaviṣkaṃbho hradaḥ || 16 || TA-ML 3.17 daśayojanāvagāhaḥ || 17 || TAŚV-ML 3.17.1 saṃkhyayāyām aviṣkaṃbhāvagāhagatayā hradaḥ | sūtradvayena nirdiṣṭaḥ prathamaḥ sarvavedibhiḥ || 1 || TA-ML 3.18 tanmadhye yojanaṃ puṣkaram || 18 || TA-ML 3.19 taddviguṇadviguṇā hradāḥ puṣkarāṇi ca || 19 || TAŚV-ML 3.19.1 tanmadhye yojanaṃ proktaṃ puṣkaraṃ dviguṇās tataḥ | hradāś ca puṣkarāṇīti sūtradvitayato ṃjasā || 1 || TA-ML 3.20 tannivāsinyo devyaḥ śrīhrīdhṛtikīrtibuddhilakṣmyaḥ palyopamasthitayaḥ TA-ML 3.20 sasāmānikapariṣatkāḥ || 20 || TAŚV-ML 3.20.1 devyaḥ śrīmukhāḥ khyātāḥ sūtreṇaikena sūcanāt | ṣaḍ eva tannivāsinyastā sasāmānikādayaḥ || 1 || TA-ML 3.21 gaṃgāsiṃdhūrohidrohitāsyā hariddharikāṃtāsītāsītodānārīnarakāṃ- TA-ML 3.21 tāsuvarṇarūpyakūlāraktāraktodāḥ saritastanmadhyagāḥ || 21 || TA-ML 3.22 dvayor dvayoḥ pūrvā pūrvagāḥ || 22 || TA-ML 3.23 śeṣās tv aparagāḥ || 23 || TA-ML 3.24 caturdaśanadīsahasraparivṛtā gaṃgāsiṃdhvādayo nadyaḥ || 24 || TAŚV-ML 3.24.1 atha gaṃgādayaḥ proktāḥ saritaḥ kṣetramadhyagāḥ | pūrvāparasamudrāṃtaḥpraveśinyo yathāgamaṃ || 1 || TA-ML 3.25 bharataḥ ṣaḍviṃśatipaṃcayojanaśatavistāraḥ ṣaṭ caikonaviṃśatibhāgā TA-ML 3.25 yojanasya || 25 || TA-ML 3.26 taddviguṇadviguṇavistārā varṣadharavarṣā videhāṃtāḥ || 26 || TA-ML 3.27 uttarā dakṣiṇatulyāḥ || 27 || TA-ML 3.28 bharatairāvatayor vṛddhihrāsau ṣaṭsamayābhyām utsarpiṇy avasarpiṇībhyām || 28 || TA-ML 3.29 tābhyām aparā bhūmayo 'vasthitāḥ || 29 || TAŚV-ML 3.29.1 varṣavarṣadharābādhyaviṣkaṃbhakathanaṃ kṛtaṃ | sūtratrayeṇa bhūmīnāṃ sthitibhedodayena tu || 1 || TA-ML 3.30 ekadvitripalyopamasthitayo haimavatakahārivarṣakadaivakuravakāḥ || 30 || TA-ML 3.31 tathottarāḥ || 31 || TA-ML 3.32 videheṣu saṃkhyeyakālāḥ || 32 || TA-ML 3.33 bharatasya viṣkaṃbho jaṃbūdvīpasya navatiśatabhāgaḥ || 33 || TAŚV-ML 3.33.1 tatkṣetravāsināṃ nṝṇāṃ sāyuṣaḥ sthitir īritā | sūtratrayeṇa viṣkaṃbho bharatasyaikasūtrataḥ || 1 || TA-ML 3.34 dvirdhātakīkhaṃḍe || 34 || TA-ML 3.35 puṣkarārdhe ca || 35 || TAŚV-ML 3.35.1 jaṃbūdvīpagavarṣādiviṣkaṃbhādir aśeṣataḥ | sadā dvirdhātakīkhaṃḍe puṣkarārdhe ca bhīyate || 1 || TA-ML 3.36 prāṅmānuṣottarān manuṣyāḥ || 36 || TA-ML 3.37 āryā mlecchāś ca || 37 || TAŚV-ML 3.37.1 prāṅmānuṣottarādyasmān manuṣyāḥ parataś ca na | āryāmlecchāś ca te jñeyās tādṛkkarmabalodbhavāḥ || 1 || TAŚV-ML 3.37.2 prāptarddhītarabhedena tatrāryā dvividhāḥ smṛtāḥ | sadguṇair aryamāṇatvād guṇavadbhiś ca mānavaiḥ || 2 || TAŚV-ML 3.37.3 tatra prāptarddhayaḥ saptavidhardhim adhisaṃsṛtāḥ | buddhyādisaptadhā nānā viśeṣās tadviśeṣataḥ || 3 || TAŚV-ML 3.37.4 saṃbhāvyaṃte ca te hetuviśeṣavaśavartinaḥ | kecit prakṛṣyamāṇātmaviśeṣatvāt pramāṇavat || 4 || TAŚV-ML 3.37.5 asaṃprāptardhayaḥ kṣetrādyāryā bahuvidhāḥ sthitāḥ | kṣetrādyapekṣayā teṣāṃ tathā nirṇītiyogataḥ || 5 || TAŚV-ML 3.37.6 tathā taddvīpajā mlecchāḥ pare syuḥ karmabhūmijāḥ | ādyāḥ ṣaṇṇavatiḥ khyātā vārdhidvayataṭadvayoḥ || 6 || TAŚV-ML 3.37.7 bhogabhūmyāyurutsedhavṛttayor bhogabhūmibhiḥ | samapraṇidhayaḥ karmabhūmivatkarmabhūmibhiḥ || 7 || TAŚV-ML 3.37.8 karmabhūmibhavā mlecchāḥ prasiddhā yavanādayaḥ | syuḥ pare ca tadācārapālanād bahudhā janāḥ || 8 || TAŚV-ML 3.37.9 saṃpradāyāvyavacchedād āryamlecchavyavasthitiḥ | saṃtānena viniśceyā tadvidbhir vyavahāribhiḥ || 9 || TAŚV-ML 3.37.10 svayaṃ saṃvedyamānā ca guṇadoṣanibaṃdhanā | kathaṃcid anumeyā ca tatkāryasya viniścayāt || 10 || TAŚV-ML 3.37.11 nityasarvagatāmūrtasvabhāvā sarvathā tu yā | jātir brāhmaṇyacāṃḍālyaprabhṛtiḥ kaiścid īryate || 11 || TAŚV-ML 3.37.11ef sā na siddhā pramāṇena bādhyamānā kadācana | 11 TAŚV-ML 3.37.12 siddhaṃ sādṛśyasāmānyaṃ samānā iti tadgrahāt | kutaścit sadṛśeṣv eva manuṣyeṣu gavādivat || 12 || TAŚV-ML 3.37.13 sārdhadvidvīpaviṣkaṃbhaprabhṛti pratipāditaṃ | samanuṣyaṃ catuṣṭyā ca sūtrāṇām iti gamyate || 13 || TA-ML 3.38 bharatairāvatavidehāḥ karmabhūmayo 'nyatra devakurūttarakurubhyaḥ || 38 || TAŚV-ML 3.38.1 bharatādyā videhāṃtāḥ prakhyātāḥ karmabhūmayaḥ | devottarakurūṃs tyaktvā tāḥ śeṣā bhogabhūmayaḥ || 1 || TAŚV-ML 3.38.2 sāmarthyād avasīyaṃte sūtre sminn āgatā api | samudradvitayaṃ yadvat pūrvasūtroktaśaktitaḥ || 2 || TA-ML 3.39 nṛsthitī parāvare tripalyopamāṃtarmuhūrte || 39 || TAŚV-ML 3.39.1 parāvare vinirdiṣṭe manuṣyāṇām iha sthitī | tripalyopamasaṃkhyāṃtarmuhūrtagaṇane balāt || 1 || TAŚV-ML 3.39.2 madhyamā sthitir eteṣāṃ vividhā viniveditā | svopāttāyur viśeṣāṇāṃ bhāvāt sūtre tra tādṛśāṃ || 2 || TA-ML 3.40 tiryagyonijānāṃ ca || 40 || TAŚV-ML 3.40.1 te tiryagyonijānāṃ ca saṃkṣepārtham ihodite | sthitī prakaraṇābhāve py eṣāṃ sūtreṇa sūribhiḥ || 1 || TAŚV-ML 3.40.2 sārdhadvīpadvaye kṣetravibhāgādinirūpaṇaṃ | adhyāye sminn asaṃkhyeyeṣv api dvīpeṣu yat kṛtaṃ || 2 || TAŚV-ML 3.40.3 manuṣyalokasaṃkhyā yā jijñāsaviṣayā muneḥ | tena nirṇīyate sadbhir anyatra tadabhāvataḥ || 3 || TAŚV-ML 3.40.4 na ca dvīpasamudrādiviśeṣāṇāṃ prarūpaṇaṃ | niḥprayojanam āśaṃkyaṃ manuṣyādhāraniścayāt || 4 || TAŚV-ML 3.40.5 nānākṣetravipākīni karmāṇy utpattihetavaḥ | saṃty eva tadviśeṣeṣu pudgalādivipākavat || 5 || TAŚV-ML 3.40.6 tadaprarūpaṇe jīvatattvaṃ na syāt prarūpitaṃ | viśeṣeṇeti tajjñānaśraddhāne na prasiddhyataḥ || 6 || TAŚV-ML 3.40.7 tannibaṃdhanam akṣuṇṇaṃ cāritraṃ ca tathā kva nu | muktimārgopadeśo no śeṣatattvaviśeṣavāk || 7 || TAŚV-ML 3.40.8 nanu dvīpādayo dhīmaddhetukāḥ saṃtu sūtritāḥ | sanniveśaviśeṣatvasiddher ghaṭavad ity asat || 8 || TAŚV-ML 3.40.9 hetor īśvaradehenānekāṃtād iti kecana | tatrāpare tu manyaṃte nirdeheśvaravādinaḥ || 9 || TAŚV-ML 3.40.10 nimittakāraṇaṃ teṣāṃ neśvaras tatra siddhyati | nirdehatvād yathā muktaḥ puruṣaḥ sammataḥ svayaṃ || 10 || TAŚV-ML 3.40.11 nityajñānatvato hetur īśvaro jagatām iti | na yuktam anvayāsattvād vyatirekāprasiddhitaḥ || 11 || TAŚV-ML 3.40.12 bodho na vedhaso nityo bodhatvād anyabodhavat | iti hetor asiddhatvān na vedhāḥ kāraṇaṃ bhuvaḥ || 12 || TAŚV-ML 3.40.13 kālāder aśarīrasya kāryotpattinimittatā | siddheti vyabhicāritvaṃ nirdehatvasya cen mataṃ || 13 || TAŚV-ML 3.40.14 na tasya puruṣatvena viśiṣṭasya prayogataḥ | kālāder aśarīratveśvaratvāvyabhicārataḥ || 14 || TAŚV-ML 3.40.15 jagatāṃ neśvaro hetur ajñatvād anyajaṃtuvat | na jñosāvaśarīratvān muktavat so nyathā sa vit || 15 || TAŚV-ML 3.40.16 sadehabuddhimaddhetur dṛṣṭāṃto pi ghaṭaḥ kathaṃ | nirdehabuddhimaddhetau sādhye jagati yujyate || 16 || TAŚV-ML 3.40.17 dhīmaddhetutvasāmānyaṃ sādhyaṃ cen nirviśeṣakaṃ | nānādhīmannimittatvasiddheḥ syāt siddhasādhanaṃ || 17 || TAŚV-ML 3.40.18 nānātvapariṇāmākhyabhāvakarmanimittakaṃ | siddhaṃ hīdaṃ jagat tasya tadbhogyatvaprasiddhitaḥ || 18 || TAŚV-ML 3.40.19 saśarīrakulālādiḥ kurvan dṛṣṭo ghaṭādikaṃ | svayam ātmā punar deham aśarīro pi viśrutaḥ || 19 || TAŚV-ML 3.40.20 sadehetarasāmānyasvabhāvo jagadīśvaraḥ | karotīti nu sādhyeta yadā doṣas tadā kva saḥ || 20 || TAŚV-ML 3.40.21 ity eke tadasaṃbaṃdhaṃ svaśarīrāṇi kurvatā | śarīrāṃtarasaṃbaṃdhātmanāṃ syān nānyathā kriyā || 21 || TAŚV-ML 3.40.22 parāparaśarīrāṇāṃ kalpanān nānavasthitiḥ | te samānādisaṃbaṃdhāt kāryakāraṇabhāvataḥ || 22 || TAŚV-ML 3.40.23 sā yady adṛṣṭasadbhāvān matā tasya tu siddhyatu | pūrvaṃ karmaśarīreṇa saṃbaṃdhaḥ paravigrahāt || 23 || TAŚV-ML 3.40.24 śarīram ātmano 'dṛṣṭaṃ pudgalātmakam īritaṃ | sarvathātmaguṇatve sya pārataṃtryānimittatā || 24 || TAŚV-ML 3.40.25 kṣityādimūrtayaḥ saṃti maheśasya tadudbhave | sa eva hetur ityādi vyabhicāro na ced bhavet || 25 || TAŚV-ML 3.40.26 tathānye pi kimātmānaḥ svamūrtyutpattihetavaḥ | svayaṃ na syur itīśasya kva siddhyet sarvahetutā || 26 || TAŚV-ML 3.40.27 kurvan kṣityādimūrtīṃś ca svamūrtiṃ tatprayogataḥ | mūrtyaṃtarāṇi kurvīta yadi vānādibhir yataḥ || 27 || TAŚV-ML 3.40.28 gatvā sudūram apy evaṃ yadi mūrtī na kāścana | kuryāt tābhis tadā hetor anaikāṃtikatā na kiṃ || 28 || TAŚV-ML 3.40.29 anādimūrtibhis tasya saṃbaṃdha iti cen mataṃ | kiṃkṛtānāditā tāsāṃ sanniveśaviśiṣṭatā || 29 || TAŚV-ML 3.40.30 na vā tābhir maheśena kṛtābhir vyabhicāratā | sādhanasya kṛtābhir vā tena tām anavasthitiṃ || 30 || TAŚV-ML 3.40.31 kevalaṃ mukham astīti yat kiṃcid abhidhīyate | mithyottarāṇām ānaṃtyāt prekṣāvattā nu tatra kā || 31 || TAŚV-ML 3.40.32 buddhimaddhetukaṃ yādṛgdṛṣṭaṃ dravyagrahādiṣu | saṃniveśaviśiṣṭatvaṃ tādṛgjagati nekṣyate || 32 || TAŚV-ML 3.40.33 iti hetor asiddhatvaṃ kaiścid uktaṃ na yujyate | tathā sarveṣṭahetūnām asiddhatvaprasaṃgataḥ || 33 || TAŚV-ML 3.40.34 kṛtadhījanakaṃ tad dhi nākriyādarśino yathā | kvacit tathā na dhūmādir agnyādijñānakāraṇaṃ || 34 || TAŚV-ML 3.40.35 vahnyādibuddhikāritvaṃ svayaṃ siddhasya siddhatā | dhūmādeḥ sādhanasyaitatsiddhau vanhyādidhīr iti || 35 || TAŚV-ML 3.40.36 yathānyonyāśrayas tadvatprakṛte pi hi sādhane | kṛtadhījanakatve sya siddhatāyāṃ kṛtatvadhīḥ || 36 || TAŚV-ML 3.40.37 tato naikāṃtiko hetur eṣa vācyaḥ parīkṣakaiḥ | kāryatvārthakriyākṛtvapramukhonena varṇitaḥ || 37 || TAŚV-ML 3.40.38 sthāvarādibhir apy asya vyabhicāro nuvarṇyate | kaiścit pakṣīkṛtais teṣām adhīmaddhetutāsthitaiḥ || 38 || TAŚV-ML 3.40.39 dṛṣṭakṣityādihetūnām anvayavyatirekataḥ | dṛśyate sthāvarādīnāṃ sarvagatvena vedhasaḥ || 39 || TAŚV-ML 3.40.40 na deśe vyatireko sti kṣitāvasya sadā sthiteḥ | sarvagasyānvayas tv eko na tajjanyaṃ tv asādhanaḥ || 40 || TAŚV-ML 3.40.41 naśvaratvād adṛṣṭasyāsarvagatvāc ca siddhyati | vyatirekas tatra tasya sthāvarādinimittatā || 41 || TAŚV-ML 3.40.42 kālādiparyayasyāpi nityatvādyaprasiddhitaḥ | sarvathā kāryaniṣpattau hetutvaṃ na virudhyate || 42 || TAŚV-ML 3.40.43 maheśvarasisṛkṣāyā jagajjanmeti kecana | tasyāḥ śāśvatatāpāyād avibhutvād adṛṣṭavat || 43 || TAŚV-ML 3.40.44 tadayuktaṃ maheśasya sisṛkṣāṃtarato vinā | sisṛkṣotpādane hetos tathaiva vyabhicārataḥ || 44 || TAŚV-ML 3.40.45 sisṛkṣāṃtaratas tasyāḥ prasūtāv anavasthiteḥ | sthāvarādisamudbhūtir na syāt kalpaśatair api || 45 || TAŚV-ML 3.40.46 tadbhoktṛprāṇyadṛṣṭasya sāmarthyāt sā bhavasya cet | prasūtiḥ sthāvarādīnāṃ tasmād anvayanān na kiṃ || 46 || TAŚV-ML 3.40.47 svātaṃtryeṇa tadudbhūtau sarvadoparam acyuteḥ | sarvatra sarvakāryāṇāṃ janma kena nivāryate || 47 || TAŚV-ML 3.40.48 vyākhyātātreśvareṇaiva nityā sādhyātirekiṇī | kvacid vyavasthitānyatra na syād anvayabhāg api || 48 || TAŚV-ML 3.40.49 evamīśasya hetutvābhāvasiddhiṃ pracakṣate | vyāpakānupalaṃbhena sthāvarādisamudbhave || 49 || TAŚV-ML 3.40.50 pakṣasyaivānumānena bādhodbhāvyeti cāpare | pakṣīkṛtair ayuktatvād vyabhicārasya sādhane || 50 || TAŚV-ML 3.40.51 sarvathā yadi kāryatvaṃ hetuḥ syādvādināṃ tayā | na siddho dravyarūpeṇa sarvasyākāryatā sthiteḥ || 51 || TAŚV-ML 3.40.52 kathaṃcit tu viruddhaḥ syād dhīmattve tu jagatsvayaṃ | kathaṃcit sādhayann iṣṭaviparītaṃ viśeṣataḥ || 52 || TAŚV-ML 3.40.53 nākrośaṃtaḥ palāyaṃte viruddhā hetavaḥ svataḥ | sarvage buddhimaddhetau sādhye nyair jagatām iha || 53 || TAŚV-ML 3.40.54 dravyaṃ guṇaḥ kriyānaṃtaviśeṣo śāśvato nanu | vivādādhyāsito dhīmān hetuḥ sādhyasthito yadā || 54 || TAŚV-ML 3.40.55 kāryatvaṃ na tathā sveṣṭaviparītaṃ prasādhayet | nāpy asiddhaṃ bhavet tatra sarvathāpi vivakṣitaṃ || 55 || TAŚV-ML 3.40.56 ity eke tadasaṃprāptaṃ bhedaikāṃtāprasiddhitaḥ | kāryakāraṇayor aikyapratipatteḥ kathaṃcana || 56 || TAŚV-ML 3.40.57 naikāṃtabhedabhṛtsiddho nityād api guṇād guṇī | dravyasyānādiparyaṃtapariṇāmāt tathā sthiteḥ || 57 || TAŚV-ML 3.40.58 vivādādhyāsitātmāni karaṇādīni kenacit | kartrādhiṣṭhitavṛttīni karaṇāditvato yathā || 58 || TAŚV-ML 3.40.59 vāsyādīni ca tatkartṛsāmānye siddhasādhanaṃ | sādhye kartṛviśeṣe tu sādhyaśūnyaṃ nidarśanam || 59 || TAŚV-ML 3.40.60 tatsāmānyaviśeṣasya sādhyatvāc ced adūṣaṇaṃ | so pi siddhākhilavyaktivyāpī kaścit prasiddhyati || 60 || TAŚV-ML 3.40.61 deśakālaviśeṣāvacchinnāgnivyaktiniṣṭhitaṃ | sādhyate hy agnisāmānyaṃ dhūmān nāsiddhabhedagaṃ || 61 || TAŚV-ML 3.40.62 siddhe kartari niḥśeṣakārakāṇāṃ prayoktari | hetuḥsāmarthyataḥ siddhaḥ sa ced iṣṭo maheśvaraḥ || 62 || TAŚV-ML 3.40.63 naivaṃ prayoktur ekasya kārakāṇām asiddhitaḥ | nānā prayoktṛkatvasya kvacid dṛṣṭer asaṃśayaṃ || 63 || TAŚV-ML 3.40.64 iti kriyānumānānāṃ mālā naivāmalā bhuvaṃ | kartary ekatra saṃsādhye numityā pakṣabādhanāt || 64 || TAŚV-ML 3.40.65 viśvataś cakṣur ityāder āgamād api neśvaraḥ | siddhyet tasyānumānenānugrahābhāvatas tataḥ || 65 || TAŚV-ML 3.40.66 loko 'kṛtrima ity etadvacanaṃ satyatāṃ gataṃ | bādhakasya pramāṇasya sarvathā vinivāraṇāt || 66 || TAŚV-ML 3.40.67 viśiṣṭasanniveśaṃ ca dhīmatā na kṛtaṃ jagat | dṛṣṭakṛtrim akūṭādivilakṣaṇatayekṣaṇāt || 67 || TAŚV-ML 3.40.68 samudrākarasaṃbhūtamaṇim uktāphalādivat | iti hetuvacaḥ śakter api loko 'kṛtaḥsthitaḥ || 68 || TAŚV-ML 3.40.69 nānyathānupapannatvam asyāsiddhaṃ kathaṃcana | kṛtrimārthavibhinnasyākṛtrimatvaprasiddhitaḥ || 69 || TAŚV-ML 3.40.70 nāsiddhir maṇimuktādau kṛtrimetarato kṛte | kṛtrimatvaṃ na saṃbhāvyaṃ jagatskaṃdhasya tādṛśaḥ || 70 || TAŚV-ML 3.40.71ab iti kathitaviśeṣo madhyalokasya samyak sakalanayamayena jyotiṣā sanniveśaḥ | TAŚV-ML 3.40.71cd pravacanabhavasūtrair janyamānena sadbhiḥ katham api parivedyo bhāvayadbhiḥ prapaṃcāt || 71 || TAŚV-ML 371,1 atha caturtho 'dhyāyaḥ || 4 || TA-ML 4.1 devāś caturṇikāyāḥ || 1 || TAŚV-ML 4.1.1 devāś caturṇikāyā ity etat sūtraṃ yad abravīt | nārakāṇām ivādhāram anuktaṃ devasaṃvide || 1 || TAŚV-ML 4.1.2 sūtrakāras tad eteṣāṃ lokatrayanivāsināṃ | sāmarthyād ūrdhvalokasya saṃsthānaṃ vaktum aihata || 2 || TA-ML 4.2 āditas triṣu pītāṃtaleśyāḥ || 2 || TAŚV-ML 4.2.1 triṣv ādyeṣu nikāyeṣu devāḥ sūtreṇa sūcitāḥ | saṃti pītāṃtaleśyās te nānyathā bādhitatvataḥ || 1 || TA-ML 4.3 daśāṣṭapaṃcadvādaśavikalpāḥ kalpopapannaparyaṃtāḥ || 3 || TAŚV-ML 4.3.1 caturṣv api nikāyeṣu te daśādivikalpakāḥ | kalpopapannaparyaṃtā iti sūtre niyāmataḥ || 1 || TA-ML 4.4 iṃdrasāmānikatrāyastriṃśapāriṣadātmarakṣalokapālānīkaprakīrṇakābhi- TA-ML 4.4 yogyakilbiṣikāś caikaśaḥ || 4 || TAŚV-ML 4.4.1 iṃdrādayo daśaiteṣām ekaśaḥ pratisūtritāḥ | puṇyakarmaviśeṣāṇāṃ taddhetūnāṃ tathā sthiteḥ || 1 || TA-ML 4.5 trāyastriṃśalokapālavarjyā vyaṃtarajyotiṣkāḥ || 5 || TAŚV-ML 4.5.1 tatrāpi vyaṃtarā varjyā jyotiṣkāś copavarṇitāḥ | trāyastriṃśais tathā lokapālais taddhetvasaṃbhavāt || 1 || TA-ML 4.6 pūrvayor dvīndrāḥ || 6 || TAŚV-ML 4.6.1 dvīṃdrāḥ nikāyayor devāḥ pūrvayor iti niścayāt | tatraikasya prabhor bhāvo neti te stokapuṇyakāḥ || 1 || TA-ML 4.7 kāyapravīcārā ā aiśānāt || 7 || TAŚV-ML 4.7.1 devāḥ kāyapravīcārā ā aiśānāditīraṇāt | caturṣv api nikāyeṣu sukhabhedasya sūcanaṃ || 1 || TA-ML 4.8 śeṣāḥ sparśarūpaśabdamanaḥpravīcārāḥ || 8 || TAŚV-ML 4.8.1 te sparśādipravīcārāḥ śeṣās tebhyo yathāgamaṃ | jñeyāḥ kāmodayāḥ pāpatāratamyaviśeṣataḥ || 1 || TA-ML 4.9 pare 'pravīcārāḥ || 9 || TAŚV-ML 4.9.1 tebhyas tu pare kāmavedanāyāḥ parikṣayāt | sukhaprakarṣasaṃprāpteḥ pravīcāreṇa varjitāḥ || 1 || TAŚV-ML 4.9.2 saṃbhāvyaṃte ca te sarve tāratamyasya darśanāt | narāṇām iha keṣāṃcit kāmāpāpasya tādṛśaḥ || 2 || TAŚV-ML 4.9.3 ity evaṃ navabhiḥ sūtraiḥ nikāyādyaṃtarasya yā | kalpanā saṃśayaś cātra keṣāṃcit tannirākṛtiḥ || 3 || TA-ML 4.10 bhavanavāsino 'suranāgavidyutsuparṇāgnivātastanitodadhidvīpadikkumārāḥ || 10 || TAŚV-ML 4.10.1 daśāsurādayas tatra proktā bhavanavāsinaḥ | adholokagateṣv eṣāṃ bhavaneṣu nivāsataḥ || 1 || TA-ML 4.11 vyaṃtarāḥ kiṃnarakiṃpuruṣamahoragagaṃdharvayakṣarākṣasabhūtapiśācāḥ || 11 || TAŚV-ML 4.11.1 aṣṭabhedā vinirdiṣṭā vyaṃtarāḥ kinnarādayaḥ | vividhānyaṃtarāṇy eṣām adhomadhyamalokayoḥ || 1 || TA-ML 4.12 jyotiṣkāḥ sūryācaṃdram asau grahanakṣatraprakīrṇakatārakāś ca || 12 || TAŚV-ML 4.12.1 jyotiṣkāḥ paṃcadhā dṛṣṭāḥ sūryādyā jyotir āśritāḥ | nāmakarmavaśāt tādṛk saṃjñā sāmānyabhedataḥ || 1 || TAŚV-ML 4.12.2 sāmānyato 'numeyāś ca chadmasthānāṃ viśeṣataḥ | paramāgamasaṃgamyā iti nādṛṣṭakalpanā || 2 || TA-ML 4.13 merupradakṣiṇā nityagatayo nṛloke || 13 || TAŚV-ML 4.13.1 niruktyā vāsabhedasya pūrvavadgatyabhāvataḥ | te nṛloka iti proktam āvāsapratipattaye || 1 || TAŚV-ML 4.13.2 asmāt samāddharābhāgād ūrdhvaṃ teṣāṃ prakāśitāḥ | āvāsāḥ kramaśaḥ sarvajyotiṣāṃ viśvavedibhiḥ || 2 || TAŚV-ML 4.13.3 yojanānāṃ śatāny aṣṭau hīnāni daśayojanaiḥ | utpatya tārakās tāvac caraṃty adha iti śrutiḥ || 3 || TAŚV-ML 4.13.4 tataḥ sūryā daśotpatya yojanāni mahāprabhāḥ | tataś caṃdramasośītiṃ bhāni trīṇi tatas trayaḥ || 4 || TAŚV-ML 4.13.5 trīṇi trīṇi budhāḥ śukrā guravaś copari kramāt | catvāro ṃgārakās tadvac catvāri ca śanaiś carāḥ || 5 || TAŚV-ML 4.13.6 caraṃti tādṛśādṛṣṭaviśeṣavaśavartinaḥ | svabhāvād vā tathānādinidhanād dravyarūpataḥ || 6 || TAŚV-ML 4.13.7 eṣa eva nabho bhāgo jyotiḥsaṃghātagocaraḥ | bahalaḥ sadaśakaṃ sarvo yojanānāṃ śataṃ smṛtaḥ || 7 || TAŚV-ML 4.13.8 sa ghanodadhiparyaṃto nṛloke 'nyatra vā sthitaḥ | siddhas tiryagasaṃkhyātadvīpāṃbhodhipramāṇakaḥ || 8 || TAŚV-ML 4.13.9 sarvābhyaṃtaracārīṣṭaḥ tatrābhijidatho bahiḥ | sarvebhyo gaditaṃ mūlaṃ bharaṇyo dhas tathoditāḥ || 9 || TAŚV-ML 4.13.10 sarveṣām upari svātir iti saṃkṣepataḥ kṛtā | vyavasthā jyotiṣāṃ ciṃtyā pramāṇanayavedibhiḥ || 10 || TAŚV-ML 4.13.11 merupradakṣiṇā nityagatayas tv iti nivedanāt | naivāpradakṣiṇā teṣāṃ kādācit kīṣyate na ca || 11 || TAŚV-ML 4.13.12 gatyabhāvo pi cāniṣṭaṃ yathā bhūbhramavādinaḥ | bhuvo bhramaṇanirṇītivirahasyopapattitaḥ || 12 || TAŚV-ML 4.13.13 ūrdhvādhobhramaṇaṃ sarvajyotiṣāṃ dhruvatārakāḥ | muktvā bhūgolakād evaṃ prāhur bhūbhramavādinaḥ || 13 || TAŚV-ML 4.13.14 tad apy apāstam ācāryair nṛloka iti sūcanāt | tatraiva bhramaṇaṃ yasmān nordhvādhobhramaṇe sati || 14 || TAŚV-ML 4.13.15 samarātraṃdivāvṛddhir hānir doṣāc ca yujyate | chāyāgrahoparāgādir yathā jyotirgatis tathā || 15 || TAŚV-ML 4.13.16 khakhaṃḍabhedataḥ siddhā bāhyābhyaṃtaram adhyataḥ | tathābhiyogyadevānāṃ gatibhedāt svabhāvataḥ || 16 || TAŚV-ML 4.13.17 jyotiḥ śāstramato yuktaṃ naitatsyādvādavidviṣāṃ | saṃvādakam anekāṃte sati tasya pratiṣṭhite || 17 || TA-ML 4.14 tatkṛtaḥ kālavibhāgaḥ || 14 || TAŚV-ML 4.14.1 ye jyotiṣkāḥ smṛtā devās tatkṛto vyavahārataḥ | kṛtaḥ kālavibhāgo yaṃ samayādir na mukhyataḥ || 1 || TAŚV-ML 4.14.2 tadvibhāgāt tathā mukhyo nāvibhāgaḥ prasiddhyati | vibhāgarahite hetau vibhāgo na phale kvacit || 2 || TA-ML 4.15 bahiravasthitāḥ || 15 || TAŚV-ML 4.15.1 bahirmanuṣyalokāṃte vasthitā iti sūtrataḥ | tatrāsan nāvyavacchedaḥ prādakṣiṇyamati kṣatiḥ || 1 || TAŚV-ML 4.15.2 evaṃ sūtracatuṣṭayāj jyotiṣāmaraciṃtanaṃ | nivāsādiviśeṣeṇa yuktaṃ bādhavivarjanāt || 2 || TA-ML 4.16 vaimānikāḥ || 16 || TA-ML 4.17 kalpopapannāḥ kalpātītāś ca || 17 || TAŚV-ML 4.17.1 vaimānikā vimāneṣu nivāsād upavarṇitāḥ | dvidhā kalpopapannāś ca kalpātītāś ca te matāḥ || 1 || TA-ML 4.18 uparyupari || 18 || TAŚV-ML 4.18.1 uparyupari taddhāma nādhastiryak ca tatsthitiḥ | yathā bhavanavāsyādidevānām iti nirṇayaḥ || 1 || TA-ML 4.19 saudharmaiśānasānatkamāramāheṃdrabrahmalokabrahmottaralāṃtavakāpiṣṭhaśukramahāśu- TA-ML 4.19 krasatārasahasrāreṣv ānataprāṇatayor āraṇācyutayor navasu graiveyakeṣu TA-ML 4.19 vijayavaijayaṃtajayaṃtāparājiteṣu sarvārthasiddha ca || 19 || TAŚV-ML 4.19.1 saudharmaiśānayor devā jyotiṣāmupari sthitāḥ | noparyuparibhāvasya tenāvyāpakatā bhavet || 1 || TAŚV-ML 4.19.2 saudharmetyādisūtre ca dvaṃdvavṛttir vibhāvyate | saudharmādivimānānām uparyupari nānyathā || 2 || TAŚV-ML 4.19.3 ānataprāṇatadvaṃdvamāraṇācyutayor iti | sūcanād aṃtaśaḥ sā ca kalpeṣv evaikaśas tataḥ || 3 || TAŚV-ML 4.19.4 graiveyakeṣu navasu navasvanudiśeṣv iyaṃ | tato nuttarasaṃjñānāṃ paṃcānāṃ seṣyate rthataḥ || 4 || TA-ML 4.20 sthitiprabhāvasukhadyutileśyāviśuddhīṃdriyāvadhiviṣayato dhikāḥ || 20 || TAŚV-ML 4.20.1 saptabhis te tathā jñeyāḥ sthityādibhir asaṃśayaṃ | teṣām iha manuṣyādau tāratamyasya darśanāt || 1 || TA-ML 4.21 gatiśarīraparigrahābhimānato hīnāḥ || 21 || TAŚV-ML 4.21.1 uparyupari te hīnā gatyādibhir asaṃbhavāt | tatkāraṇaprakarṣasya pariṇāmaviśeṣataḥ || 1 || TAŚV-ML 4.21.2 sthityādibhis tathādhikyasyānyathānupapattitaḥ | noparyuparibhāvasya teṣāṃ saṃketisaṃgatiḥ || 2 || TA-ML 4.22 pītapadmaśuklaleśyā dvitriśeṣeṣu || 22 || TAŚV-ML 4.22.1 leśyāḥ pītādayas teṣāṃ sūtravākyaprabhedataḥ | pratyetavyāḥ prapaṃcena yathāgamam asaṃśayaṃ || 1 || TAŚV-ML 4.22.2 leśyā nirdeśataḥ sādhyā kṛṣṇetyādisvarūpataḥ | varṇato bhramarādīnāṃ chāyāṃ bibhrati bāhyataḥ || 2 || TAŚV-ML 4.22.3 anaṃtabhedamāsāṃ syād varṇāṃtaram api sphuṭaṃ | ekadvitrikasaṃkhyādikṛṣṇādiguṇayogataḥ || 3 || TAŚV-ML 4.22.4 tathāṃtaḥpariṇāmena sādhyajīvasya tattvataḥ | sa cāsaṃkhyātalokātmapradeśaparimāṇakaḥ || 4 || TAŚV-ML 4.22.5 tatkaṣāyodayasthāneṣv iyatsūtkṛṣṭam adhyama– | jaghanyātmakarūpeṣu kleśahānyā nivartanāt || 5 || TAŚV-ML 4.22.6 kṛṣṇādayo 'śubhās tisro vivartaṃte śarīriṇaḥ | jaghanyamadhyamotkṛṣṭeṣv aṃśāṃśeṣu vivṛddhitaḥ || 6 || TAŚV-ML 4.22.7 viśuddher uttarās tisraḥ śubhā evaṃ viparyayāt | viśuddhihānyā saṃkleśavṛddhyā caiva śubhetarāḥ || 7 || TAŚV-ML 4.22.8 ekaikā cāpy asaṃkhyeyalokātmā vyavasāyabhṛt | leśyāviśeṣato jñeyāḥ kaṣāyodayabhedataḥ || 8 || TAŚV-ML 4.22.9 tathā saṃkramataḥ sādhyā leśyāḥ kleśaviśuddhijāt | kliśyamānasya kṛṣṇāyāṃ na leśyāṃtarasaṃkramaḥ || 9 || TAŚV-ML 4.22.10 tasyām eva tu ṣaṭsthānapatitena vivardhate | hīyate ca pumān eṣa saṃkrameṇa nijakramāt || 10 || TAŚV-ML 4.22.11 kṛṣṇā prāthamikakleśasthānād dhi parivardhate | saṃkhyeyād apy asaṃkhyeyabhāgataḥ svanimittataḥ || 11 || TAŚV-ML 4.22.12 saṃkhyeyādiguṇād vāpi nānyatheti viniścayaḥ | leśyāṃtarasya kṛṣṇāto 'śubhasyānyasya bādhanāt || 12 || TAŚV-ML 4.22.13 tatkṛṣṇaleśyataḥ sthānāddhīyamāno vihīyate | kṛṣṇāyām eva nānyasyāṃ leśyāyāṃ hetvabhāvataḥ || 13 || TAŚV-ML 4.22.14 sādyanaṃtādibhāgād vā saṃkhyātādiguṇāt tathā | hīyate nānyathā sthānaṣaṭkasaṃkramato subhṛt || 14 || TAŚV-ML 4.22.15 yadānaṃtaguṇā hāniḥ kṛṣṇāyāḥ saṃkramas tadā | nīlāyā uttamasthāne talleśyāṃtarasaṃkramaḥ || 15 || TAŚV-ML 4.22.16 evaṃ viśuddhivṛddhau syāc chuklaleśyasya saṃkramaḥ | śuklāyām eva nānyatra leśyā evāvasānataḥ || 16 || TAŚV-ML 4.22.17 tathā viśuddhihānyāṃ syāt talleśyāṃtarasaṃkramaḥ | anaṃtaguṇahānyaiva nānyahānyā kadācana || 17 || TAŚV-ML 4.22.18 madhye leśyācatuṣkasya śuddhisaṃkleśayor nṛṇāṃ | hānau vṛddhau ca vijñeyas teṣāṃ svaparasaṃkramaḥ || 18 || TAŚV-ML 4.22.19 tathaiva karmato leśyāḥ sādhyāḥ ṣaḍ api bhedataḥ | phalalakṣaṇadṛṣṭāṃtasāmarthyāt tattvavedibhiḥ || 19 || TAŚV-ML 4.22.20 ādyā tu skaṃdhabhedecchā viṭapacchedaśemupī | parā ca śākhāchedīcchād anuśākhachidaiṣaṇā || 20 || TAŚV-ML 4.22.21 piṃḍikāchedanecchā na svayaṃ patitamātraka | phalāditsā ca kṛṣṇādileśyānāṃ bhakṣaṇecchayā || 21 || TAŚV-ML 4.22.22 tathā lakṣaṇato leśyāḥ sādhyāḥ siddhāḥ pramāṇataḥ | parān anubhayādiḥ syāt kṛṣṇāyās tatra lakṣaṇaḥ || 22 || TAŚV-ML 4.22.23 alasyādis tu nīlāyā mātsaryādiḥ punaḥ sphuṭaṃ | kāpotyā dṛḍhamaitryādiḥ pītāyāḥ satyavāditā || 23 || TAŚV-ML 4.22.24 prabhṛti padmaleśyāyāḥ śuklāyāḥ praśamādikaṃ | gatyā leśyās tathā jñeyāḥ prāṇināṃ bahubhedayā || 24 || TAŚV-ML 4.22.25 pratyaṃśakaṃ samākhyātāḥ ṣaṅviṃśatir ihāṃśakāḥ | tatrāṣṭau madhyamās tāvad āyuṣo baṃdhahetavaḥ || 25 || TAŚV-ML 4.22.26 ārṣopadeśataḥ siddhāḥ śeṣās tu gatihetavaḥ | puṇyapāpaviśeṣāṇām upacāratayā hi te || 26 || TAŚV-ML 4.22.27 bhavāyurgatibhedānāṃ kāraṇaṃ nāmabhedavat | śuklotkṛṣṭāṃśakād ātmā bhavet sarvārthasiddhigaḥ || 27 || TAŚV-ML 4.22.28 kṛṣṇotkṛṣṭāṃśakāt tu syād apratiṣṭhānagāmy asau | śeṣāṃśakavaśān nānāgatibhāg avagamyatām || 28 || TAŚV-ML 4.22.29 yathāgamaṃ prapaṃcena vidyānaṃdamahodayā | svāmitvena tathā sādhyā leśyā sādhanato pi ca || 29 || TAŚV-ML 4.22.30 saṃkhyātaḥ kṣetrataś cāpi sparśanāt kālato ṃtarāt | bhāvāc cālpabahutvāc ca pūrvasūtroktanītitaḥ || 30 || TA-ML 4.23 prāggraiveyakebhyaḥ kalpāḥ || 23 || TAŚV-ML 4.23.1 kalpāḥ prāg eva te bodhyā graiveyakavimānataḥ | tadādayas tu sāmarthyāt kalpātītāḥ pratītitaḥ || 1 || TA-ML 4.24 brahmalokālayā laukāṃtikāḥ || 24 || TAŚV-ML 4.24.1 tatra laukāṃtikā devā brahmalokālayā iti | sūcanāt kalpavāsitvaṃ teṣāṃ niyatam ucyate || 1 || TA-ML 4.25 sārasvatād ity avanhyaruṇagardatoyatuṣitāvyābādhāriṣṭāś ca || 25 || TAŚV-ML 4.25.1 te nvarthasaṃjñatāṃ prāptā bhedāḥ sārasvatādayaḥ | tenaikacaramās tadvacchakrādyāś copalakṣitāḥ || 1 || TA-ML 4.26 vijayādiṣu dvicaramāḥ || 26 || TAŚV-ML 4.26.1 tathā dvicaramāḥ proktā vijayādiṣu yato 'marāḥ | tato nyatra niyāmo sti na manuṣyabhaveṣv iha || 1 || TAŚV-ML 4.26.2 ity ekādaśabhiḥ sūtrair vaimānikanirūpaṇaṃ | yuktyāgamavaśādāttaṃ tannikāyacatuṣṭayam || 2 || TA-ML 4.27 aupapādikamanuṣyebhyaḥ śeṣāstiryagyonayaḥ || 27 || TAŚV-ML 4.27.1 sarvalokāśrayāḥ siddhās tiryaṃco py arthato ṃginaḥ | saṃtaupapādike bhyaste manuṣyebhyo pi cāpare || 1 || TAŚV-ML 4.27.2 iti saṃkṣepatastiryagyonijānāṃ viniścayaḥ | kṛto tra sūtrakāreṇa lakṣaṇāvāsabhedataḥ || 2 || TA-ML 4.28 sthitir asuranāgasuparṇadvīpaśeṣāṇāṃ sāgaropamatripalyopamārdha- TA-ML 4.28 hīnamitā || 28 || TA-ML 4.29 saudharmaiśānayoḥ sāgaropame dhike || 29 || TA-ML 4.30 sānatkumāramāheṃdrayoḥ sapta || 30 || TA-ML 4.31 trisaptanavaikādaśatrayodaśapaṃcadaśabhir adhikāni tu || 31 || TA-ML 4.32 āraṇācyutād ūrdhvam ekaikena navasu graiveyakeṣu vijayādiṣu TA-ML 4.32 sarvārthasiddhau ca || 32 || TAŚV-ML 4.32.1 sthitir ity ādisūtreṇa yoktā bhavanavāsināṃ | viśeṣeṇa sthitir yā ca tadanaṃtarakīrtitā || 1 || TAŚV-ML 4.32.3 sūtraiś caturbhir abhyāsādyathāgamaviśeṣataḥ | parā vaimānikānāṃ ca sottaratrāvaroktitaḥ || 3 || TA-ML 4.33 aparā palyopamam adhikam || 33 || TAŚV-ML 4.33.1 palyopamam atiriktam avarāsthitim abravīt | saudharmaiśānayoḥ sahe sūtre rthāt saṃpratīyate || 1 || TA-ML 4.34 parataḥ parataḥ pūrvā pūrvānaṃtarā || 34 || TA-ML 4.35 nārakāṇāṃ ca dvitīyādiṣu || 35 || TAŚV-ML 4.35.1 sānatkumāramāheṃdraprabhṛtīnām anaṃtare | yathā tathā dvitīyādipṛthivīṣu niveditā || 1 || TA-ML 4.36 daśavarṣasahasrāṇi prathamāyām || 36 || TA-ML 4.37 bhavaneṣu ca || 37 || TA-ML 4.38 vyaṃtarāṇāṃ ca || 38 || TAŚV-ML 4.38.1 daśavarṣasahastrāṇi prathamāyām udīritā | bhavaneṣu ca sā proktā vyaṃtarāṇāṃ ca tāvatī || 1 || TA-ML 4.39 parāpalyopamam adhikam || 39 || TA-ML 4.40 jyotiṣkāṇāṃ ca || 40 || TA-ML 4.41 tadaṣṭabhāgo 'parā || 41 || TAŚV-ML 4.41.1 pareṣām adhikaṃ jñeyaṃ palyopamam avasthitiḥ | jyotiṣkāṇāṃ ca tadvattadaṣṭabhāgo 'paroditā || 1 || TAŚV-ML 4.41.2 sāmarthyān madhyamā bodhyā sarveṣāṃ sthitir āyuṣaḥ | prāṇināṃ sā ca saṃbhāvyā karmavaicitryasiddhitaḥ || 2 || TAŚV-ML 4.41.3 nanu yadvadghaṭādīnāṃ vicitrā sthitir iṣyate | karmānapekṣiṇāṃ tadvaddehinām iti ye viduḥ || 3 || TAŚV-ML 4.41.4 te 'nabhijñā ghaṭādīnām api tadbhoktṛkarmabhiḥ | sthiter niṣpādanādṛṣṭakāraṇavyabhicārataḥ || 4 || TAŚV-ML 4.41.5 sūkṣmo bhūtaviśeṣaś ced vyābhicāreṇa varjitaḥ | taddhetur vividhaṃ karma tan na siddhaṃ tathākhyayā || 5 || TAŚV-ML 4.41.6 tataḥ saṃsāriṇo jīvāḥ svatattvādibhir īritāḥ | nānaikātmatayā saṃto nānyathārthakriyākṣateḥ || 6 || TAŚV-ML 4.41.7 janmāstitvaṃ nivṛttiṃ ca kramād vṛddhim apakṣayaṃ | vināśaṃ ca prapadyaṃte vikāraṃ ṣaṅvidhaṃ hi te || 7 || TAŚV-ML 4.41.8 bibhrate stitvam evaite śaśvadekātmakatvataḥ | nānyaṃ vikāram ity eke tan na janmādidṛṣṭitaḥ || 8 || TAŚV-ML 4.41.9 janmādayaḥ pradhānasya vikārāḥ pariṇāminaḥ | tatsaṃsargāt pratīyaṃte bhrāṃte puṃsīti cen na vai || 9 || TAŚV-ML 4.41.10 teṣāṃ bhāvavikāratvād ātmany apy avirodhataḥ | janmādirahitasyāsyāpratīte bhrāṃtyasiddhitaḥ || 10 || TAŚV-ML 4.41.11 vikārī puruṣaḥ sattvād bahudhānakavat tava | sarvathārthakriyāhāner anyathā sattvahānitaḥ || 11 || TAŚV-ML 4.41.12 jāyaṃte te vinaśyaṃti saṃti ca kṣaṇamātrakaṃ | pumāṃso na vivartaṃte vṛddhyapakṣayagāś ca na || 12 || TAŚV-ML 4.41.13 iti kecit pradhvastās te py etenaivāvigānataḥ | vivartādyātmatāpāye sattvasyānupapattitaḥ || 13 || TAŚV-ML 4.41.14ab tataḥ svatattvādiviśeṣaciṃtanaṃ ghaṭeta jīvasya nayapramāṇataḥ | TAŚV-ML 4.41.14cd kramādyanekāṃtatayā vyavasthiter ihoditanyāyabalena tattvataḥ || 14 || TAŚV-ML 392,1 oṃ TAŚV-ML 392,2 atha pañcamo 'dhyāyaḥ || 5 || TA-ML 5.1 ajīvakāyā dharmādharmākāśapudgalāḥ || 1 || TAŚV-ML 5.1.1 athājīvavibhāgādivivādavinivṛttaye | ajīvetyādisūtrasya pravṛttir upapadyate || 1 || TAŚV-ML 5.1.2 ajīvanād ajīvāḥ syur iti sāmānyalakṣaṇaṃ | kāyāḥ pradeśabāhulyād iti kālād viśiṣṭatā || 2 || TAŚV-ML 5.1.3 dharmādiśabdato bodhyo vibhāgo bhedalakṣaṇaḥ | tena naikaṃ pradhānādirūpatā nāpy anaṃśatā || 3 || TAŚV-ML 5.1.4 niḥśeṣāṇām ajīvānām iti siddhaṃ pratītitaḥ | vipakṣe bādhasadbhāvād dṛṣṭeneṣṭena ca svayam || 4 || TA-ML 5.2 dravyāṇi || 2 || TAŚV-ML 5.2.1 tadguṇādisvabhāvatvaṃ dravyāṇītīha sūtrataḥ | dravyalakṣaṇasadbhāvāt pratyākhyātam aveyate || 1 || TAŚV-ML 5.2.2 dharmādharmau matau dravye guṇitvāt pudgalādivat | tathākāśamato naiṣāṃ guṇābhāvasvabhāvatā || 2 || TAŚV-ML 5.2.3 na hetor āśrayāsiddhis teṣām agre prasādhanāt | nāpi svarūpato siddhir mahattvādiguṇasthiteḥ || 3 || TA-ML 5.3 jīvāś ca || 3 || TAŚV-ML 5.3.1 kalpitāś cittasaṃtānā jīvā iti nirasyate | jīvāś cetīha sūtreṇa dravyāṇīty anuvṛttitaḥ || 1 || TAŚV-ML 5.3.2 kṣmādibhūtacatuṣkāc ca dravyāṃtaratayā gatiḥ | nanu dehaguṇatvādir iti dehāt pare narāḥ || 2 || TA-ML 5.4 nityāvasthitāny arūpāṇi || 4 || TAŚV-ML 5.4.1 dravyārthikanayāt tāni nityāny evānvitatvataḥ | avasthitāni sāṃkaryasyānyonyaṃ śaśvadasthiteḥ || 1 || TAŚV-ML 5.4.2 tato dravyāṃtarasyāpi dravyaṣaṭkād abhāvataḥ | tatparyāyānavasthānān nityatve punararthataḥ || 2 || TAŚV-ML 5.4.3 arūpāṇīti sāmānyād āha na tv apavādataḥ | rūpitvavacanād agre pudgalānāṃ viśeṣataḥ || 3 || TA-ML 5.5 rūpiṇaḥ pudgalāḥ || 5 || TAŚV-ML 5.5.1 arūpitvāpavādo 'yaṃ rūpiṇaḥ pudgalā iti | rūpaṃ mūrtir iha jñeyā na svabhāve khilārthabhāk || 1 || TAŚV-ML 5.5.2 rūpādipariṇāmasya mūrtitvenābhidhānataḥ | sparśādimattvam eteṣām upalakṣyeta tattvataḥ || 2 || TA-ML 5.6 ā ākāśād ekadravyāṇi || 6 || TAŚV-ML 5.6.1 ekasaṃkhyāviśiṣṭānīty ekadravyāṇi sūcayan | anekadravyatāṃ haṃti dharmādīnām asaṃśayam || 1 || TAŚV-ML 5.6.2 ā ākāśād iti khyātiḥ pudgalānāṃ nṛṇām api | kālāṇūnām anekatvaviśiṣṭadravyatāṃ viduḥ || 2 || TAŚV-ML 5.6.3 ekadravyam ayaṃ dharmaḥ syād adharmaś ca tattvataḥ | mahattve satyamūrtatvāt khavattatsiddhivādinām || 3 || TAŚV-ML 5.6.4 nānādravyam asau nānāpradeśatvād dharādivat | ity ayuktam anekāṃtād ākāśenaikatā hṛtā || 4 || TAŚV-ML 5.6.5 tasya nānāpradeśatvasādhanād agrato nayāt | niraṃśasya sa tatsarvamūrtadravyair asaṃgataḥ || 5 || TA-ML 5.7 niṣkriyāṇi ca || 7 || TAŚV-ML 5.7.1 niṣkriyāṇi ca tānīti parispaṃdavimuktitaḥ | sūtritaṃ trijagadvyāpirūpāṇāṃ spaṃdahānitaḥ || 1 || TAŚV-ML 5.7.2 sāmarthyāt sakriyau jīvapudgalāv iti niścayaḥ | jīvasya niṣkriyatve hi na kriyāhetutā tanau || 2 || TAŚV-ML 5.7.3 prayatnādiguṇas tadvān na hetur iti cen na vai | guṇo sti tadvato bhinnaḥ sarvatheti niveditam || 3 || TAŚV-ML 5.7.4 kriyāhetuguṇatvād vā loṣṭhavatsakriyaḥ pumān | dharmadravyeṇa ced asya vyabhicāraḥ paraśrutau || 4 || TAŚV-ML 5.7.5 na tasya preraṇāhetuguṇayogitvahānitaḥ | nimittamātrahetutvāt svayaṃ gativivartinām || 5 || TAŚV-ML 5.7.6 kālo 'sarvagatatvena kriyāvan nānuṣajyate | sarvadā jagadekaikadeśasthatvāt pṛthak pṛthak || 6 || TAŚV-ML 5.7.7 nanv evaṃ na kriyatve pi dharmādīnāṃ vyavasthiteḥ | na syuḥ svayam abhipretā janmasthānavyayakriyāḥ || 7 || TAŚV-ML 5.7.8 tathotpādavyayadhrauvyayuktaṃ sad iti lakṣaṇaṃ | tatra na syāt tato naiṣāṃ dravyatvaṃ vastutāpi ca || 8 || TAŚV-ML 5.7.9 ity apāstaṃ parispaṃdakriyāyāḥ pratiṣedhanāt | utpādādikriyāsiddher anyathā sattvahānitaḥ || 9 || TAŚV-ML 5.7.10 parispaṃdakriyāmūlā nacotpādādayaḥ kriyāḥ | sarvatra guṇabhedānām utpādādivirodhataḥ || 10 || TAŚV-ML 5.7.11 svaparapratyayau janmavyayau yadi guṇādiṣu | sthitiś ca kiṃ na dharmādidravyeṣv evam upeyate || 11 || TAŚV-ML 5.7.12 gatisthityavagāhānāṃ paratra na nibaṃdhanaṃ | dharmādīni kriyāśūnyasvabhāvatvāt khapuṣpavat || 12 || TAŚV-ML 5.7.13 kriyāvattvaprasaṃgo vā teṣāṃ vāyudharāṃbuvat | ity acodyaṃ balādhānamātratvād gamanādiṣu || 13 || TAŚV-ML 5.7.14 dharmādīnāṃ svaśaktyaiva gatyādipariṇāmināṃ | yatheṃdriyaṃ balādhānamātraṃ viṣayasaṃnidhau || 14 || TAŚV-ML 5.7.15 puṃsaḥ svayaṃ samarthasya tatra siddher na cānyathā | tatraiva dravyasāmarthyān niṣkriyāṇām api svayaṃ || 15 || TAŚV-ML 5.7.16 dharmādīnāṃ paratrāstu kriyākāraṇam āptatā | nacaivam ātmanaḥ kāyakriyāhetutvam āpatet || 16 || TAŚV-ML 5.7.17 sarvathā niṣkriyasyāpi svayaṃ mānavirodhataḥ | ātmā hi prerako hetur iṣṭaḥ kāyādikarmaṇi || 17 || TAŚV-ML 5.7.18 tṛṇādikarmaṇīvāstu pavanādiś ca sakriyaḥ | vīryāṃtarāyavijñānāvaraṇacchedabhedataḥ || 18 || TAŚV-ML 5.7.19 sakriyasyaiva jīvasya tato ṃge karmahetutā | haste karmātmasaṃyogaprapannābhyām upeyate || 19 || TAŚV-ML 5.7.20 yais te pi ca pratikṣiptās tayos tacchaktyayogataḥ | niṣkriyo hi yathātmaiṣāṃ kriyāvadvaisadṛśyataḥ || 20 || TAŚV-ML 5.7.21 kālādivattathaivātmasaṃyogaḥ saprayatnakaḥ | guṇaḥ syāt tasya tadvac ca niṣkriyatvādideśataḥ || 21 || TAŚV-ML 5.7.22 guṇāḥ karmāṇi caitena vyākhyātānīti sūcanāt | na tāvad ātmasaṃyogaḥ kevalaḥ karmakāraṇaṃ || 22 || TAŚV-ML 5.7.23 niḥprayatnasya hastādau kriyāhetutvahānitaḥ | naikasya tatprayatnasya kriyāhetutvam īkṣyate || 23 || TAŚV-ML 5.7.24 śarīrāyogino nyasya tataḥ karmaprasaṃgataḥ | sahitāv ātmasaṃyogaprapannau kurutaḥ kriyāḥ || 24 || TAŚV-ML 5.7.25 hastādāv ity asaṃbhāvyamanayoḥ sahadṛṣṭivat | adṛṣṭāpekṣiṇau tau ced akurvāṇau kriyāṃ nari || 25 || TAŚV-ML 5.7.26 hastādau kurutaḥ karma naivaṃ kvacid adṛṣṭataḥ | uṣṇāpekṣo yathā vanhisaṃyogaḥ kalaśādiṣu || 26 || TAŚV-ML 5.7.27 rūpādīn pākajān vartate vahnau svāśraye tathā | nṛsaṃyogādir anyatra kriyām ārabhate na tu || 27 || TAŚV-ML 5.7.28 svādhāre nari tasyetthaṃ sāmarthyād iti cen na vai | vaiṣamyād asmadiṣṭasya siddheḥ sādhyasamatvataḥ || 28 || TAŚV-ML 5.7.29 pratītibādhanāc caitadviparītaprasiddhitaḥ | sādhye kriyānimittatve dṛṣṭāṃto hy akriyāśrayaḥ || 29 || TAŚV-ML 5.7.30 syād eṣa viṣamas tāvad agnisaṃyoga uṣṇabhṛt | yathā ca svāśraye kurvan vikāraṃ kalaśādiṣu || 30 || TAŚV-ML 5.7.31 karoti vanhisaṃyogaḥ puṃso yogas tathā tanau | ity asmadiṣṭasaṃsiddhiḥ kriyāpariṇatasya nuḥ || 31 || TAŚV-ML 5.7.32 kāye kriyānimittatvasiddheḥ saṃyogini sphuṭaṃ | saṃyogārthāṃtaraṃ vanheḥ kuṭādeś ca tadāśritaḥ || 32 || TAŚV-ML 5.7.33 samavāyāt tato bhinnapratītyā bādhyate na kiṃ | ghaṭādiṣv āmarūpādīn vināśayati sa svayaṃ || 33 || TAŚV-ML 5.7.34 pākajān janayaty etat pratipadyeta kaḥ sudhīḥ | na caiṣā pākajotpattiprakriyā vyavatiṣṭhate || 34 || TAŚV-ML 5.7.35 vanheḥ pākajarupādipariṇāmāḥ kuṭādiṣu | svahetubhedataḥ sarvaḥ pariṇāmaḥ pratīyate || 35 || TAŚV-ML 5.7.36 pūrvākāraparityāgād uttarākāralabdhitaḥ | kuṭe pākajarūpādiparityāgena jāyate || 36 || TAŚV-ML 5.7.37 vanheḥ pākajarūpādis tathā dṛṣṭer abādhanāt | nauṣṇyāpekṣas tato vanhisaṃyogo tra nidarśanaṃ || 37 || TAŚV-ML 5.7.38 nuḥ kriyāhetutāsiddhau viparītaprasiddhitaḥ | anuṣṇāśītarūpaś cāprerako nupaghātakaḥ || 38 || TAŚV-ML 5.7.39 kuṭeḥ prāptaḥ kathaṃ rūpādyucchedotpādakāraṇaṃ | gurutvaṃ niṣkriyaṃ loṣṭhe vartamānaṃ tṛṇādiṣu || 39 || TAŚV-ML 5.7.40 kriyāhetur yathā tadvatprayatnādis tathekṣaṇāt | ye tv āhus te pi vidhvastāḥ pratyetavyā diśānayā || 40 || TAŚV-ML 5.7.41 svāśraye vikriyāhetau tato nyatra hi vikriyā | dravyasyaiva kriyāhetupariṇāmāt punaḥ punaḥ || 41 || TAŚV-ML 5.7.42 kriyākāritvam anyatra pratītyā naiva bādhyate | puruṣas tadguṇo vāpi na kriyākāraṇaṃ tanau || 42 || TAŚV-ML 5.7.43 niṣkriyatvād yathā vyomety uktir yātmani bādhakaṃ | nānaikāṃtikatā dharmadravyeṇāsya kathaṃcana || 43 || TAŚV-ML 5.7.44 tasyāḥ prerakatāsiddheḥ kriyāyā vigrahādiṣu | evaṃ sakriyatāsiddhāv ātmano nirvṛtāv api || 44 || TAŚV-ML 5.7.45 sakriyatvaṃ prasaktaṃ ced iṣṭam ūrdhvagatitvataḥ | yādṛśī saśarīrasya kriyā muktasya tādṛśī || 45 || TAŚV-ML 5.7.46 na yuktā tasya muktatvavirodhāt karmasaṃgateḥ | kriyānekaprakārā hi pudgalānām ivātmanāṃ || 46 || TAŚV-ML 5.7.47 svaparapratyayāyattabhedā na vyatikīryate | sānyaiva sadvato yeṣāṃ teṣāṃ taddvayaśūnyatā || 47 || TAŚV-ML 5.7.48 kriyākriyāvator bhedenāpratīteḥ kadācana | kriyākriyāśrayau bhinnau vibhinnapratyayatvataḥ || 48 || TAŚV-ML 5.7.49 sahyaviṃdhyavad ity etadvibhedaikāṃtasādhanaṃ | dharmigrāhipramāṇena hetor bādhananirṇayāt || 49 || TAŚV-ML 5.7.50 kathaṃcid bhinnayos tena tayor grahaṇataḥ sphuṭaṃ | vibhinnapratyayatvaṃ ca sarvathā yadi gadyate || 50 || TAŚV-ML 5.7.51 tata eva tadā tasya siddhatvaṃ prativādinaḥ | kathaṃcit tu na tatsiddhaṃ vādinām ity asādhanaṃ || 51 || TAŚV-ML 5.7.52 viruddhaṃ vā bhaved iṣṭaviparītaprasādhanāt | sādhyasādhanavaikalyaṃ dṛṣṭāṃtasyāpi dṛśyatām || 52 || TAŚV-ML 5.7.53 sattvenābhinnayor eva pratīteḥ sahyaviṃdhyayoḥ | viruddhadharmatādhyāsād ityāder apy ahetutā || 53 || TAŚV-ML 5.7.54 proktaitena prapattavyā sarvathāpy aviśeṣataḥ | kriyākriyāvato nanyānanyadeśatvataḥ kriyā || 54 || TAŚV-ML 5.7.55 tatsvarūpavad ity eke tad apy ajñānaceṣṭitaṃ | laukikānany adeśatvaṃ hetuś cedvyabhicāratā || 55 || TAŚV-ML 5.7.56 vātātapādibhis tasyānanyadeśair vibhedibhiḥ | śāstrīyān anyadeśatvaṃ manyate sādhanaṃ yadi || 56 || TAŚV-ML 5.7.57 na siddham anyadeśatvapratīte rūpayos tayoḥ | tadvaddeśā kriyā tadvatsvakīyāśrayadeśakaḥ || 57 || TAŚV-ML 5.7.58 pratīyate yadānanyadeśatvaṃ katham etayoḥ | sarvathānanyadeśatvam asiddhaṃ prativādinaḥ || 58 || TAŚV-ML 5.7.59 kathaṃcid vādinas tatsyādviruddhaṃ ceṣṭahānikṛt | dharmigrāhipramāṇena bādhā pakṣasya pūrvavat || 59 || TAŚV-ML 5.7.60 sādhanasya ca vijñeyā tair evātītakālatā | niṣkriyāḥ sarvathā sarve bhāvāḥ syuḥ kṣaṇikatvataḥ || 60 || TAŚV-ML 5.7.61 paryāyārthatayā labdhiṃ pratikṣaṇavivartavat | ity āhur ye na te svasthāḥ sādhanasyāprasiddhitaḥ || 61 || TAŚV-ML 5.7.62 na hi pratyakṣataḥ siddhaṃ kṣaṇikatvaṃ niranvayaṃ | sādharmyasya tataḥ siddher bahir aṃtaś ca vastunaḥ || 62 || TAŚV-ML 5.7.63 idānīṃtanatā dṛṣṭir na kṣaṇakṣayiṇaḥ kvacit | kālāṃtarasthiter eva tathātvapratipattitaḥ || 63 || TAŚV-ML 5.7.64 nānumānāc ca tatsiddhaṃ taddhetor anabhīkṣaṇāt | sattvādi sattvahetuś cen na tatrāgamakatvataḥ || 64 || TAŚV-ML 5.7.65 viruddhāditayā tasya purastād upavarṇanāt | prapaṃcena punar neha tadvicāraḥ pratanyate || 65 || TAŚV-ML 5.7.66 kathaṃcin niṣkriyatve na sādhye syāt siddhasādhanaṃ | tanniścayanayādeśāt prasiddhaṃ sarvavastuṣu || 66 || TAŚV-ML 5.7.67 vyavahāranayāt teṣāṃ sakriyatvaprasiddhitaḥ | bhūtir yeṣāṃ kriyā saive py ayuktaṃ sānvayatvataḥ || 67 || TAŚV-ML 5.7.68 nityatvāt sarvabhāvānāṃ niṣkriyatvaṃ tu sarvathā | yair uktaṃ te py anenaiva hetunā dūṣitā hṛtāḥ || 68 || TAŚV-ML 5.7.69 sarvathā tanmatadhvaṃsāt pramāṇābhāvataḥ kvacit | kathaṃcin nityatāhetur yadi tasya viruddhatā || 69 || TAŚV-ML 5.7.70 kathaṃcin niṣkriyatvasya sādhanāt kṣaṇikādivat | tataḥ syur niṣkriyāḥ sarve bhāvāḥ syāt sakriyāsaha || 70 || TAŚV-ML 5.7.71 virodhādiprasaṃgaś cen na dṛṣṭe tadayogataḥ | caitraikajñānavat sveṣṭatattvavad vā pravādinām || 71 || TAŚV-ML 5.7.72 sveṣṭaṃ tattvam aniṣṭātmaśūnyaṃ sad iti ye viduḥ | sadasadrūpam ekaṃ te nirākuryuḥ kathaṃ punaḥ || 72 || TAŚV-ML 5.7.73 niṣkriyetaratābhāve bahiraṃtaḥ kathaṃcana | pratīter bādhaśūnyāyāḥ sarvathāpy aviśeṣataḥ || 73 || TA-ML 5.8 asaṃkhyeyāḥ pradeśā dharmādharmaikajīvānām || 8 || TAŚV-ML 5.8.1 pratideśaṃ jagadvyomavyāptayogyatvasiddhitaḥ | dharmādharmaikajīvānām asaṃkhyeyapradeśatā || 1 || TAŚV-ML 5.8.2 lokākāśavad eva syāc cāsaṃkhyeyapradeśābhṛt | tadādhyeyasya lokasya sāvadhitvaprasādhanāt || 2 || TAŚV-ML 5.8.3 anaṃtadeśatāpāyāt prasaṃkhyātum aśaktitaḥ | na tatrānaṃtasaṃkhyātapradeśatvavibhāvanā || 3 || TAŚV-ML 5.8.4 ekajīvavacaḥśakter nāsaṃkhyeyapradeśatā | nānātmanām anaṃtādipradeśatvasya saṃbhavāt || 4 || TAŚV-ML 5.8.5 sapradeśā ime sarve mūrtimaddravyasaṃgamāt | sakṛdevānyathā tasyāyogād ekāṇuvat tataḥ || 5 || TAŚV-ML 5.8.6 jīvasya sarvataddravyasaṃgamo na virudhyate | lokapūraṇasaṃsiddheḥ sadā tadyogyatāsthiteḥ || 6 || TA-ML 5.9 ākāśasyānaṃtāḥ || 9 || TAŚV-ML 5.9.1 anaṃtās tu pradeśāḥ syur ākāśasya samaṃtataḥ | lokatrayād bahiḥ prāṃtābhāvāt tasyānyathāgateḥ || 1 || TAŚV-ML 5.9.2 jagataḥ sāvadhes tāvadbhāvo bahiravasthitiḥ | saṃtānātmā na yujyeta sarvathārthakriyākṣamaḥ || 2 || TAŚV-ML 5.9.3 na guṇaḥ kasyacit tatra dravyasyānabhyupāyataḥ | tadāśrayasya karmāder api naivaṃ vibhāvyate || 3 || TAŚV-ML 5.9.4 dravyaṃ tu pariśeṣāt syāt tannabho naḥ pratiṣṭitaṃ | prasaktapratiṣedhe hi pariśiṣṭavyavasthitiḥ || 4 || TAŚV-ML 5.9.5 āgamajñānasaṃvedyam anumānaṃ viniścitaṃ | sarvajñair vā paricchedyam apy anaṃtapramāṇabhāk || 5 || TAŚV-ML 5.9.6 yad vijñānaparicchedyaṃ tatsāṃtam iti yo bravīt | tasya vedo bhavādir vā nānaṃtyaṃ pratipadyate || 6 || TA-ML 5.10 saṃkhyeyāsaṃkhyeyāś ca pudgalānām || 10 || TAŚV-ML 5.10.1 saṃkhyeyāḥ syur asaṃkhyeyās tathānaṃtāś ca tattvataḥ | pradeśāḥ skaṃdhasaṃsiddheḥ pudgalānām anekadhā || 1 || TA-ML 5.11 nāṇoḥ || 11 || TAŚV-ML 5.11.1 nāṇor iti niṣedhasya vacanān nāpradeśatā | prasiddhaivaikadeśatvāt tasyāṇutvaṃ na cānyathā || 1 || TAŚV-ML 5.11.2 aṣṭapradeśarūpāṇuvādo 'nena nivāritaḥ | tatrāpi paramaskaṃdhavidabhāvaprasaṃgataḥ || 2 || TAŚV-ML 5.11.3 yathāṇur aṇubhir nānādikkaiḥ saṃbaṃdham ādadhat | deśato vayavī tadvatpradeśo nyaiḥ pradeśataḥ || 3 || TAŚV-ML 5.11.4 sarvātmanā ca tais tasyāpi saṃbaṃdhe ṇumātrakaḥ | piṃḍaḥ syād anyathopāttadoṣābhāvaḥ samo na kim || 4 || TAŚV-ML 5.11.5 vidyādajīvakāyānāṃ dravyatvādisvabhāvatāṃ | evaṃ prādhānyataḥ proktāṃ samāsāt sunayānvitām || 5 || TA-ML 5.12 lokākāśe 'vagāhaḥ || 12 || TAŚV-ML 5.12.1 lokākāśe vagāhaḥ syāt sarveṣām avagāhināṃ | bāhyato saṃbhavāt tasmāl lokatvasyānuṣaṃgataḥ || 1 || TAŚV-ML 5.12.2 lokākāśasya nānyasminn avagāhaḥ kvacin mataḥ | ākāśasya vibhutvena svapratiṣṭatvasiddhitaḥ || 2 || TA-ML 5.13 dharmādharmayoḥ kṛtsne || 13 || TAŚV-ML 5.13.1 dharmādharmau matau kṛtsnalokākāśāvagāhinau | gacchattiṣṭhatpadārthānāṃ sarveṣām upakārataḥ || 1 || TA-ML 5.14 ekapradeśādiṣu bhājyaḥ pudgalānām || 14 || TAŚV-ML 5.14.1 tasyaivaikapradeśe sti yathaikasyāvagāhanaṃ | paramāṇos tathānekāṇuskaṃdhānāṃ ca saukṣmyataḥ || 1 || TAŚV-ML 5.14.2 tathā caikapradeśādis teṣāṃ prativibhidyatāṃ | so vagāho yathāyogyaṃ pudgalānām aśeṣataḥ || 2 || TA-ML 5.15 asaṃkhyeyabhāgādiṣu jīvānām || 15 || TA-ML 5.16 pradeśasaṃhāravisarpābhyāṃ pradīpavat || 16 || TAŚV-ML 5.16.1 na jīvānām asaṃkhyeyabhāgādiṣv avagāhanaṃ | viruddhaṃ tatpradeśānāṃ saṃhārāt pravisarpataḥ || 1 || TAŚV-ML 5.16.2 pradīpavad iti jñeyā vyavahāranayāśrayā | ādhārādheyatārthānāṃ niścayāt tadayogataḥ || 2 || TA-ML 5.17 gatisthityupagrahau dharmādharmayor upakāraḥ || 17 || TAŚV-ML 5.17.1 sakṛtsarvapadārthānāṃ gacchatāṃ gatyupagrahaḥ | dharmasya copakāraḥ syāt tiṣṭhatāṃ sthityupagrahaḥ || 1 || TAŚV-ML 5.17.2 tathaiva syād adharmasyānumeyāv iti tau tataḥ | tādṛkkāryaviśeṣasya kāraṇāvyabhicārataḥ || 2 || TA-ML 5.18 ākāśasyāvagāhaḥ || 18 || TAŚV-ML 5.18.1 upakāro vagāhaḥ syāt sarveṣām avagāhināṃ | ākāśasya sakṛn nānyasyety etad anumīyate || 1 || TA-ML 5.19 śarīravāṅmanaḥprāṇāpānāḥ pudgalānām || 19 || TAŚV-ML 5.19.1 śarīravargaṇādīnāṃ pudgalānāṃ sa saṃmataḥ | śarīrāvayava ity etais teṣām anumitir bhavet || 1 || TA-ML 5.20 sukhaduḥkhajīvitamaraṇopagrahāś ca || 20 || TAŚV-ML 5.20.1 sukhādyupagrahāś copakāro jīvavipākinām | sātavedyādikarmātmapudgalānām ito numā || 1 || TA-ML 5.21 parasparopagraho jīvānām || 21 || TAŚV-ML 5.21.1 jīvānām upakāraḥ syāt parasparam upagrahaḥ | saṃtānāṃtaravadbhājāṃ vyāpārādir ato numā || 1 || TA-ML 5.22 vartanā pariṇāmaḥ kriyā paratvāparatve ca kālasya || 22 || TAŚV-ML 5.22.1 aṃtanīṃtaikasamayaḥ svasattānubhavo bhidā | yaḥ pratidravyaparyāyaṃ vartanā seha kīrtyate || 1 || TAŚV-ML 5.22.2 yasmāt karmaṇi bhāve ca ṇyaṃtādvarteḥ striyāṃ yuci | vartanety anudātte tācchīlyādau vā yucīṣyate || 2 || TAŚV-ML 5.22.3 dharmādīnāṃ hi vastūnām ekasminn avibhāgini | samaye vartamānānāṃ svaparyāyaiḥ kathaṃcana || 3 || TAŚV-ML 5.22.4 utpādavyayadhrauvyavikalpair bahudhā svayaṃ | prayujyamānatānyena vartanā karma bhāvyate || 4 || TAŚV-ML 5.22.5 prayojanaṃ tu bhāvaḥ syāt sa cāsau tatprayojakaḥ | kāla ity eṣa nirṇīto vartanālakṣaṇo ṃjasā || 5 || TAŚV-ML 5.22.6 pratyakṣato 'prasiddhāpi vartanāsmādṛśāṃ tathā | vyāvahārikakāryasya darśanād anumīyate || 6 || TAŚV-ML 5.22.7 tathā taṃdulavikledalakṣaṇasya prasiddhitaḥ | pākasyodanaparyāyanām abhājaḥ pratikṣaṇaṃ || 7 || TAŚV-ML 5.22.8 sūkṣmataṃdulapāko stīty anumānaṃ pravartate | pākasyaivānyatheṣṭasya sarvathānupapattitaḥ || 8 || TAŚV-ML 5.22.9 tathaiva svātmasadbhāvānubhūtau sarvavastunaḥ | pratikṣaṇaṃ bahirhetuḥ sādhāraṇa iti dhruvam || 9 || TAŚV-ML 5.22.10 prasiddhadravyaparyāyavṛttau bāhyasya darśanāt | nimittasyānyathābhāvābhāvān niścīyate budhaiḥ || 10 || TAŚV-ML 5.22.11 ādityādigatis tāvan na taddhetur vibhāvyate | tasyāpi svātmasattānubhūtau hetuvyapekṣaṇāt || 11 || TAŚV-ML 5.22.12 nacaivam anavasthā syāt kālasyānyāvyapekṣaṇāt | svavṛttau tatsvabhāvatvāt svayaṃ vṛtteḥ prasiddhitaḥ || 12 || TAŚV-ML 5.22.13 tathaiva sarvabhāvānāṃ svayaṃ vṛttir na yujyate | dṛṣṭeṣṭabādhanāt sarvādīnām iti viciṃtitaṃ || 13 || TAŚV-ML 5.22.14 na dṛśyamānataivātra yujyate vartamānatā | vartamānasya kālasyābhāve tasyāḥ svataḥ sthiteḥ || 14 || TAŚV-ML 5.22.15 pratyakṣāsaṃbhavāśakter anumānādyayogataḥ | sarvapramāṇaninhutyā sarvaśūnyatvaśaktitaḥ || 15 || TAŚV-ML 5.22.16 svasaṃvidadvayaṃ tattvam icchataḥ sāṃprataṃ kathaṃ | siddhyen na vartamāno sya kālaḥ sūkṣmaḥ svayaṃprabhuḥ || 16 || TAŚV-ML 5.22.17 tato na bhāvitā drakṣyamāṇatā nāpy atītatā | dṛṣṭatā bhāvyatītasya kālasyānyaprasiddhitaḥ || 17 || TAŚV-ML 5.22.18 gataṃ na gamyate tāvad āgataṃ naiva gamyate | gatāgatavinirmuktaṃ gamyamānaṃ na gamyate || 18 || TAŚV-ML 5.22.19 ity evaṃ vartamānasya kālasyābhāvabhāṣaṇaṃ | svavāgviruddham ābhāti tanniṣedhe samatvataḥ || 19 || TAŚV-ML 5.22.20 niṣiddhamaniṣiddhaṃ vā taddvayonmuktam eva vā | niṣidhyate na hi kvaivaṃ niṣedho vidhir eva vā || 20 || TAŚV-ML 5.22.21 kva vābhyupagamaḥ siddhyet pratijñāhānisaṃgataḥ | tasya svayaṃ pratijñānād vartamānasya tattvataḥ || 21 || TAŚV-ML 5.22.22 tathaiva ca svayaṃ kiṃcit parair abhyupagamyate | tathaiva gamyate kiṃ na kriyate vedyate pi ca || 22 || TAŚV-ML 5.22.23 saṃvedanādvayaṃ tāvadviditaṃ naiva vedyate | na cāviditam ātmāditattvaṃ vā nāpi taddvayaṃ || 23 || TAŚV-ML 5.22.24 iti svasaṃvidādīnām abhāvaḥ kena vāryate | vartamānasya kālasyāpanhave svātmavidviṣāṃ || 24 || TAŚV-ML 5.22.25 na saṃvitsaṃvid eveti svataḥ samavatiṣṭhate | brahma brahmaiva vetyādi yathā bhedāprasiddhitaḥ || 25 || TAŚV-ML 5.22.26 tatsvasaṃvedanasyāpi saṃtānam anugacchataḥ | pareṇa hetunā bhāvyaṃ svayaṃ vṛttyātmanāṃ na saḥ || 26 || TAŚV-ML 5.22.27 vartanaivaṃ prasiddhā syāt pariṇāmādivat svayaṃ | tataḥ siddhāṃtasūtroktāḥ sarve mī vartanādayaḥ || 27 || TAŚV-ML 5.22.28 kālasyopagrahāḥ proktā ye punar vartanādayaḥ | syāt ta evopakārotas tasyānumitir iṣyate || 28 || TAŚV-ML 5.22.29 manuṣyanāmakarmāyuṣor udayāt pratipadyate | kalalādiśarīrāṃgopāṃgaparyāyarūpatām || 29 || TAŚV-ML 5.22.30 sa jīvatvamanuṣyatvapramukhair anvayair yathā | vyavasthitaḥ svakīyeṣu pariṇāmeṣv aśeṣataḥ || 30 || TAŚV-ML 5.22.31 kalalādibhiḥ punaḥ pūrvair bhāvaiḥ kramavivartibhiḥ | vyatiriktaiḥ paratrāsau na vyavasthita īkṣyate || 31 || TAŚV-ML 5.22.32 tathā vanaspatir jīvaḥ svanāmāyurviśeṣataḥ | vanaspatitvajīvatvapramukhair anvayaiḥ sthitaḥ || 32 || TAŚV-ML 5.22.33 svaśarīravivarteṣu bījādiṣu paraṃ na tu | pūrvapūrveṇa bhāvena tu sthitaḥ kramabhāvinaḥ || 33 || TAŚV-ML 5.22.34 yathā manuṣyanāmāyuḥkarmodayaviśeṣataḥ | jāto bālo manuṣyātmā stanyādyāhāram āharan || 34 || TAŚV-ML 5.22.35 sūryātapādisāpekṣaḥ kāyāgnivalam ādadhan | vīryāṃtarāya vicchedaviśeṣavihitodbhavaṃ || 35 || TAŚV-ML 5.22.36 vivardhate nijāhārarasādipariṇāmataḥ | nirmāṇanāmakarmopaṣṭaṃbhād abhyaṃtarād api || 36 || TAŚV-ML 5.22.37 tathā vanaspatir jīvaḥ svāyur nāmodaye sati | jīvāśrayo ṃkuro jāto bhaumādirasam āharan || 37 || TAŚV-ML 5.22.38 taptāya spiṃḍavatto yaṃ svīkurvann eva vardhate | ātmānurūpanirmāṇanāmakarmodayād dhruvam || 38 || TAŚV-ML 5.22.39 parispaṃdātmako dravyaparyāyaḥ saṃpratīyate | kriyā deśāṃtaraprāptihetur gatyādibhedabhṛt || 39 || TAŚV-ML 5.22.40 prayogavisrasotpādād dvedhā saṃkṣepatas tu sā | prayogajā punar nānotkṣepaṇādiprabhedataḥ || 40 || TAŚV-ML 5.22.41 visrasotpattikā tejo vātāṃbhaḥprabhṛtiṣv iyaṃ | sarvāpy adṛṣṭavaicitryāt prāṇināṃ phalabhāgināṃ || 41 || TAŚV-ML 5.22.42 kriyā kṣaṇakṣayaikāṃte padārthānāṃ na yujyate | bhūtirūpāpi vastutvahāner ekāṃtanityavat || 42 || TAŚV-ML 5.22.43 kramākramaprasiddhes tu pariṇāmini vastuni | pratītipadam āpannā pramāṇena na bādhyate || 43 || TAŚV-ML 5.22.44 lokākāśaprabhedeṣu kṛtsneṣv ekaikavṛttitaḥ | pratipradeśam anyonyam abaddhāḥ paramāṇavaḥ || 44 || TAŚV-ML 5.22.45 mukhyopacārabhedais te 'vayavaiḥ parivarjitāḥ | niraṃśā niṣkriyā yasmād avasthānāt svadeśavat || 45 || TAŚV-ML 5.22.46 amūrtās tadvad eveṣṭāḥ sparśādir ahitatvataḥ | kālākhyā mukhyato ye stikāyebhyo nye prakāśitāḥ || 46 || TAŚV-ML 5.22.47 vyavahārātmakaḥ kālaḥ pariṇāmādilakṣaṇaḥ | kālavartanayā labdhakālākhyas tu tato 'paraḥ || 47 || TAŚV-ML 5.22.48 kutaścit paricchinno 'nyaparicchedanakāraṇaṃ | prasthādivatprapattavyo nyonyāpekṣaprabhedabhṛt || 48 || TAŚV-ML 5.22.49 tatas traividhyasiddhiś ca tasya bhūtādibhedataḥ | kathaṃcin nāviruddhā syāt vyavahārānurodhataḥ || 49 || TAŚV-ML 5.22.50 yathā pratitaru prāptaprāpnuvatprāpsyad ucyate | tarupaṃktiṃ kramād aśvaprasṛtyanusaran mataṃ || 50 || TAŚV-ML 5.22.51 tathāvasthitakālāṇuś ca jīvādyanusaṃgamāt | bhūtaṃ syād vartamānaṃ ca bhaviṣyaccāpy apekṣayā || 51 || TAŚV-ML 5.22.52 bhūtādivyavahārotaḥ kālaḥ syād upacārataḥ | paramārthātmani mukhyas tu sa syāt sāṃvyavahārike || 52 || TAŚV-ML 5.22.53 evaṃ pratikṣaṇādityagatipracayabhedataḥ | samayāvalikocchvāsaprāṇastokalavātmakaḥ || 53 || TAŚV-ML 5.22.54 nālikādeś ca vikhyāte kālo nekavidhaḥ satāṃ | mukhyakālāvinābhūtāṃ kālākhyāṃ pratipadyate || 54 || TAŚV-ML 5.22.55 parāparacirakṣiprakramākramadhiyām api | hetuḥ sa eva sarvatra vastuto guṇataḥ smṛtaḥ || 55 || TAŚV-ML 5.22.56 kriyaiva kāla ity etad anenaivāpasāritaṃ | vartanānumitaḥ kālaḥ siddho hi paramārthataḥ || 56 || TAŚV-ML 5.22.57 dharmādivargavatkāryaviśeṣavyavasāyataḥ | bādhakābhāvataś cāpi sarvathā tatra tattvataḥ || 57 || TAŚV-ML 5.22.58 evaṃ sarvānumeyārthā pratipattir na bādhyate | sūtrasāmarthyato jātā pratyakṣārthapratītivat || 58 || TAŚV-ML 5.22.59ab nirastaniḥśeṣavipakṣasādhanair ajīvabhāvā nikhilāḥ prasādhitāḥ | TAŚV-ML 5.22.59cd prapaṃcato yair iha nītiśālibhir jayaṃti te viśvavipaścitaṃmatāḥ || 59 || TA-ML 5.23 sparśarasagaṃdhavarṇavaṃtaḥ pudgalāḥ || 23 || TAŚV-ML 5.23.1 atha sparśādim aṃtaḥ syuḥ pudgalā iti sūcanāt | kṣityādijātibhedānāṃ prakalpananirākṛtiḥ || 1 || TAŚV-ML 5.23.2 nābhāvo 'nyatamasyāpi sparśādīnām adṛṣṭitaḥ | tasyānumānasiddhatvāt svābhipretārthatattvavat || 2 || TA-ML 5.24 śabdabaṃdhasaukṣmyasthaulyasaṃsthānabhedatamaśchāyātapodyotavaṃtaś ca || 24 || TAŚV-ML 5.24.1 proktā śabdādibhaṃtas tu pudgalāḥ skaṃdhabhedataḥ | tathā pramāṇasadbhāvād anyathātadabhāvataḥ || 1 || TAŚV-ML 5.24.2 na śabdaḥ khaguṇo bāhyakaraṇajñānagocaraḥ | siddho gaṃdhādivan naiva so mūrtadravyam apy ataḥ || 2 || TAŚV-ML 5.24.3 na sphoṭātmāpi tasyaiva svabhāvasyāpratītitaḥ | śabdātmanas sadā nānāsvabhāvasyāvabhāsanāt || 3 || TAŚV-ML 5.24.4 aṃtaḥprakāśarūpas tu śabde sphoṭo pare dhvaneḥ | yathārthagatihetuḥ syāt tathā gaṃdhādito paraḥ || 4 || TAŚV-ML 5.24.5 gaṃdharūparasasparśaḥ sphoṭaḥ kiṃ nopagamyate | tatrākṣepasamādhānasamatvāt sarvathārthataḥ || 5 || TAŚV-ML 5.24.6 baṃdho viśiṣṭasaṃyogo vyomātmādiṣv asaṃbhavī | pudgalaskaṃdhaparyāyaḥ saktutoyādibaṃdhavat || 6 || TAŚV-ML 5.24.7 tathaivāvāṃtaraṃ saukṣmyaṃ paramāṇuṣv asaṃbhavi | sthaulyādivat prapattavyam anyathānupapattitaḥ || 7 || TA-ML 5.25 aṇavaḥ skaṃdhāś ca || 25 || TAŚV-ML 5.25.1 aṇavaḥ pudgalāḥ kecit skaṃdhāś ceti nivedanāt | aṇvekāṃtaḥ pratikṣiptaḥ skaṃdhaikāṃtaś ca tattvataḥ || 1 || TA-ML 5.26 bhedasaṃghātebhya utpadyaṃte || 26 || TAŚV-ML 5.26.1 utpadyaṃte ṇavaḥ skaṃdhāḥ paryāyatvāviśeṣataḥ | bhedāt saṃghātato bhedasaṃghābhyāṃ vāpi kecana || 1 || TAŚV-ML 5.26.2 iti sūtre bahutvasya nirdeśād vākyabhidgateḥ | niścīyate nyathā dṛṣṭavirodhasyānuṣaṃgataḥ || 2 || TAŚV-ML 5.26.3 skaṃdhasyāraṃbhakā yadvadaṇavas tadvad eva hi | skaṃdho ṇūnāṃ bhidāraṃbhaniyamasyānabhīkṣaṇāt || 3 || TA-ML 5.27 bhedād aṇuḥ || 27 || TAŚV-ML 5.27.1 bhedād aṇur iti proktaṃ niyamasyopapattaye | pūrvasūtrāt tato ṇūnām utpāde vidite pi ca || 1 || TAŚV-ML 5.27.2 vibhāgaḥ paramāṇūnāṃ skaṃdhabhedān na vāṇavaḥ | nityatvād upajāyaṃte marutpathavad ity asat || 2 || TAŚV-ML 5.27.3 saṃyogaḥ paramāṇūnāṃ saṃghātād upajāyate | na skaṃdhas tadvad eveti vaktuṃ śakteḥ parair api || 3 || TAŚV-ML 5.27.4 vivādādhyāsitaḥ skaṃdho jāyate sūkṣmato nyataḥ | skaṃdhatvāt paṭavat proktaṃ yair evaṃ te vadaṃtv idaṃ || 4 || TAŚV-ML 5.27.5 vivādagocarāḥ sūkṣmā jāyaṃte skaṃdhabhedataḥ | sūkṣmatvād dṛṣṭavastrādikhaṃḍavadbhrāṃtyabhāvataḥ || 5 || TAŚV-ML 5.27.6 ghanakarpāsapiṃḍena sūkṣmeṇa vyabhicāritā | hetor iti na vaktavyam anyasyāpi samatvataḥ || 6 || TAŚV-ML 5.27.7 ślithāvayavakarpāsapiṃḍasaṃghātato yathā | ghanāvayavakarpāsapiṃḍaḥ samupajāyate || 7 || TAŚV-ML 5.27.8 tathā sthaviṣṭapiṃḍebhyo 'niṣṭo nibiḍapiṃḍakaḥ | pratītigocaro stu sa yathāsūtropapāditaḥ || 8 || TA-ML 5.28 bhedasaṃghātābhyāṃ cākṣuṣaḥ || 28 || TAŚV-ML 5.28.1 cākṣuṣo vayavī kaścid bhedāt saṃghātato dvayāt | utpadyate tato nāsya saṃghātād eva janmanaḥ || 1 || TA-ML 5.29 saddravyalakṣaṇam || 29 || TAŚV-ML 5.29.1 saddravyalakṣaṇaṃ śuddham aśuddhaṃ saviśeṣaṇaṃ | proktaṃ sāmānyato yasmāt tato dravyaṃ yathoditaṃ || 1 || TA-ML 5.30 utpādavyayadhrauvyayuktaṃ sat || 30 || TAŚV-ML 5.30.1 tatrotpādavyayadhrauvyayuktaṃ sad iti sūcanāt | guṇasattvaṃ bhaven naiva dravyalakṣaṇam aṃjasā || 1 || TAŚV-ML 5.30.2 yathotpādādayaḥ saṃtaḥ parotpādādibhir vinā | tathā vastu na cet kenānavasthādi nivāryate || 2 || TAŚV-ML 5.30.3 ity asat sarvathā teṣāṃ vastuno sadasiddhitaḥ | lakṣyalakṣaṇabhāvaḥ syāt sarvathaikyānabhīṣṭitaḥ || 3 || TA-ML 5.31 tadbhāvāvyayaṃ nityaṃ || 31 || TAŚV-ML 5.31.1 tadbhāvenāvyayaṃ nityaṃ tathā pratyavamarśataḥ | taddhrauvyaṃ vastuno rūpaṃ yuktam arthakriyākriyaḥ || 1 || TAŚV-ML 5.31.2 sāmarthyāt savyayaṃ rūpam utpādavyayasaṃjñakaṃ | sūtresmin sūcitaṃ tasyāpāye vastutvahānitaḥ || 2 || TA-ML 5.32 arpitānarpitasiddheḥ || 32 || TAŚV-ML 5.32.1 nityaṃ rūpaṃ virudhyeta netareṇaikavastuni | arpitetyādisūtreṇa prāhaivaṃ nayabhedavat || 1 || TAŚV-ML 5.32.2 dravyārthād arpitaṃ rūpaṃ paryāyārthād anarpitaṃ | nityaṃ vācyam anityaṃ tu viparyāsāt prasiddhyati || 2 || TAŚV-ML 5.32.3 pramāṇārpaṇatas tat syād vastu jātyaṃtaraṃ tataḥ | tatra nobhayadoṣādiprasaṃgo nubhavāspade || 3 || TA-ML 5.33 snigdharūkṣatvād baṃdhaḥ || 33 || TAŚV-ML 5.33.1 skaṃdho baṃdhāt sa cāsty eṣāṃ snigdharūkṣatvayogataḥ | pudgalānām iti dhvastā sūtre smiṃs tadabhāvatā || 1 || TAŚV-ML 5.33.2 snigdhāḥ snigdhais tathā rūkṣā rūkṣaiḥ snigdhāś ca pudgalāḥ | baṃdhaṃ yathāsate skaṃdhasiddher bādhakahānitaḥ || 2 || TAŚV-ML 5.33.3 naikadeśena kārtsnyena baṃdhasyāghaṭanāt tataḥ | kāryakāraṇamādhyasthyakṣaṇavattadvibhāvanāt || 3 || TAŚV-ML 5.33.4 pūrvāparavidāṃ baṃdhas tathābhāvāt paro bhavet | nānāṇubhāvataḥ sāṃśādaṇor baṃdho 'paro sti kim || 4 || TAŚV-ML 5.33.5 niraṃśatvaṃ na cāṇūnāṃ madhyaṃ prāptasya nāvataḥ | tathā te saṃvidor madhyaṃ prāptāyāḥ saṃvidaḥ sphuṭam || 5 || TAŚV-ML 5.33.6 saṃvidadvaitatattvasyāsiddhau baṃdho na kevalaṃ | sa syāt kiṃtu svasaṃtānādyabhāvāt sarvaśūnyatā || 6 || TAŚV-ML 5.33.7 tatsaṃvinmātrasaṃsiddhau saṃtānas te prasiddhyati | tadvadbaṃdhaḥ sthito rthānāṃ pariṇāmo viśeṣataḥ || 7 || TA-ML 5.34 na jaghanyaguṇānām || 34 || TAŚV-ML 5.34.1 na jaghanyaguṇānāṃ syād baṃdha ity upadeśataḥ | pudgalānām abaṃdhasya prasiddher api saṃgrahaḥ || 1 || TA-ML 5.35 guṇasāmye sadṛśānām || 35 || TAŚV-ML 5.35.1 ajaghanyaguṇānāṃ tatprasaktāv aviśeṣataḥ | guṇasāmye samānānāṃ na baṃdha iti cābravīt || 1 || TA-ML 5.36 dvyadhikādiguṇānāṃ tu || 36 || TAŚV-ML 5.36.1 dvyadhikādiguṇānāṃ tu baṃdho stīti nivedayat | sarvāpavādanirmuktaviṣayasyāha saṃbhavam || 1 || TA-ML 5.37 baṃdhe dhikau pāriṇāmikau || 37 || TAŚV-ML 5.37.1 baṃdhedhikau guṇau yasmād anyeṣāṃ pāriṇāmikau | dṛṣṭau saktujalādīnāṃ nānyathety atra yuktivāk || 1 || TA-ML 5.38 guṇaparyayavaddravyam || 38 || TAŚV-ML 5.38.1 guṇaparyayavaddravyam ity āha vyavahārataḥ | satparyāyasya dharmāder dravyatvapratipattaye || 1 || TAŚV-ML 5.38.2 guṇavaddravyam ity uktaṃ sahānekāṃtasiddhaye | tathā paryāyavaddravyaṃ kramānekāṃtavittaye || 2 || TA-ML 5.39 kālaś ca || 39 || TAŚV-ML 5.39.1 kālaś ca dravyam ity āha proktalakṣaṇayogataḥ | tasyād ravyatvavijñānanivṛttyarthaṃ samāsataḥ || 1 || TAŚV-ML 5.39.2 niḥśeṣadravyasaṃyogavibhāgādiguṇāśrayaḥ | kālaḥ sāmānyataḥ siddhaḥ sūkṣmatvādyāśrayobhidhā || 2 || TAŚV-ML 5.39.3 kramavṛttipadārthānāṃ vṛttikāraṇatādayaḥ | paryāyāḥ saṃti kālasya guṇaparyāyavānataḥ || 3 || TA-ML 5.40 so 'naṃtasamayaḥ || 40 || TAŚV-ML 5.40.1 so naṃtasamayaḥ prokto bhāvato vyavahārataḥ | dravyato jagadākāśapradeśaparimāṇakaḥ || 1 || TAŚV-ML 5.40.2 lokād bahirabhāve syāl lokākāśasya vartanaṃ | tasyaikadravyatāsiddher yuktaṃ kālopapāditaṃ || 2 || TA-ML 5.41 dravyāśrayā nirguṇā guṇāḥ || 41 || TAŚV-ML 5.41.1 dravyāśrayā iti khyāteḥ sūtre sminn avasīyate | guṇāśrayā guṇatvād yā na guṇāḥ paramārthataḥ || 1 || TAŚV-ML 5.41.2 nirguṇā iti nirdeśāt kāryadravyasya vāryate | guṇabhāvaḥ paradravyāśrayiṇo pīti nirṇayaḥ || 2 || TA-ML 5.42 tadbhāvaḥ pariṇāmaḥ || 42 || TAŚV-ML 5.42.1 tadbhāvaḥ pariṇāmo tra paryāyaḥ prativarṇitaḥ | guṇāc ca sahabhuvo bhinnaḥ kramavān dravyalakṣaṇam || 1 || TAŚV-ML 5.42.2 paryāya eva ca dvedhā sahakramavivartitaḥ | śuddhāśuddhatvabhedena yathādravyaṃ dvidhoditaṃ || 2 || TAŚV-ML 5.42.3 tena naiva prasajyeta nayadvaividhyabādhanaṃ | saṃkṣepato nyathā tryādinayasaṃkhyā na vāryate || 3 || TAŚV-ML 442,1 atha ṣaṣṭho 'dhyāyaḥ || 6 || TA-ML 6.1 kāryavāṅ manaḥkarma yogaḥ || 1 || TAŚV-ML 6.1.1 athāsravaṃ vinirdeṣṭukāmaḥ prāgātmano ṃjasā | kāyavāṅmanasāṃ karma yogo stīty āha karmaṇām || 1 || TAŚV-ML 6.1.2 kāyādivargaṇālaṃbapradeśaspaṃdanaṃ hi yat | yuktaṃ kāyādikarmāsya sakriyatvaprasiddhitaḥ || 2 || TA-ML 6.2 sa āsravaḥ || 2 || TAŚV-ML 6.2.1 sa āsrava iha proktaḥ karmāgamanakāraṇaṃ | puṃso trānupraveśena mithyātvāder aśeṣataḥ || 1 || TA-ML 6.3 śubhaḥ puṇyasyāśubhaḥ pāpasya || 3 || TAŚV-ML 6.3.1 śubhaḥ puṇyasya vijñeyo 'śubhaḥ pāpasya sūtritaḥ | saṃkṣepād dviprakāro pi pratyekaṃ sa dvidhāsravaḥ || 1 || TAŚV-ML 6.3.2 śubhāśubhaphalānāṃ tu pudgalānāṃ samāgamaḥ | viśuddhetarakāyādihetus tattvāt svadṛṣṭavat || 2 || TAŚV-ML 6.3.3 dvaividhyāt tatphalaṃ caivam āsravo dvividhaḥ smṛtaḥ | kāyādir akhilo yogaḥ so 'saṃkhyeyo viśeṣataḥ || 3 || TAŚV-ML 6.3.4 jñānāvaraṇavīryāṃtarāyayoḥ karmaṇor iha | kṣayopaśamato 'naṃtabhedayoḥ sparddhakātmanoḥ || 4 || TAŚV-ML 6.3.5 prādurbhāvād anaṃtaḥ syād yogo 'naṃtanimittakaḥ | anaṃtakarmahetutvād anaṃtātmāsravatvataḥ || 5 || TAŚV-ML 6.3.6 asaṃkhyeyo tha saṃkhyātādhyavasāyātmako 'ṅgināṃ | saṃkhyātaś ca yathāyogaṃ saṃkṣepād dvividho 'py ayaṃ || 6 || TA-ML 6.4 sakaṣāyākaṣāyayoḥ sāṃparāyikeryāpathayoḥ || 4 || TAŚV-ML 6.4.1 sa sāṃparāyikasya syāt sakaṣāyasya dehinaḥ | īryāpathasya ca prokto 'kaṣāyasyeha sūtrataḥ || 1 || TAŚV-ML 6.4.2 kaṣaṇād ātmanāṃ ghātāt kaṣāyaḥ kugatipradaḥ | krodhādiḥ saha tenātmā sakaṣāyaḥ pravartanāt || 2 || TAŚV-ML 6.4.3 kaṣāyarahitas tu syād akaṣāyaḥ praśāṃtitaḥ | kaṣāyasya kṣayād veti pratipattavyam āgamāt || 3 || TAŚV-ML 6.4.4 samaṃtataḥ parābhūtiḥ saṃparāyaḥ parābhavaḥ | jīvasya karmabhiḥ proktas tadarthaṃ sāṃparāyikaṃ || 4 || TAŚV-ML 6.4.5 karma mithyādṛgādīnām ārdracarmaṇi reṇuvat | kaṣāyapicchile jīve sthitim āpnuvad ucyate || 5 || TAŚV-ML 6.4.6 īryā yogagatiḥ saivaṃ yathā yasya tad ucyate | karmeryāpatham asyāstu śuṣkakuṭyeśmavac ciraṃ || 6 || TAŚV-ML 6.4.7 yogamātranimittaṃ tu puṃsyāsravad api sthitiḥ | na prayāty anubhāgaṃ vā kaṣāyān sattvataḥ sadā || 7 || TAŚV-ML 6.4.8 kaṣāyahetukaṃ puṃsaḥ pārataṃtryaṃ samaṃtataḥ | sattvāṃtarānapekṣīha padmam adhyagabhṛṃgavat || 8 || TAŚV-ML 6.4.9 kaṣāyavinivṛttau tu pārataṃtryaṃ nivartyate | yatheha kasyacic chāṃtakaṣāyāvasthitikṣaṇe || 9 || TA-ML 6.5 iṃdriyakaṣāyāvratakriyāḥ paṃcacatuḥpaṃcapaṃcaviṃśatisaṃkhyāḥ pūrvasya bhedāḥ || 5 || TAŚV-ML 6.5.1 sāṃparāyikam atroktaṃ pūrvaṃ tasyeṃdriyādayaḥ | bhedāḥ paṃcādisaṃkhyāḥ syuḥ pariṇāmaviśeṣataḥ || 1 || TAŚV-ML 6.5.2 tatra caityaśrutācāryapūjās tavādilakṣaṇā | samyaktvavardhanī jñeyā vidbhiḥ samyaktvasatkriyā || 2 || TAŚV-ML 6.5.3 kucaityādipratiṣṭhādir yā mithyātvapravardhanī | sā mithyātvakriyā bodhyā mithyātvodayasaṃsṛtā || 3 || TAŚV-ML 6.5.4 kāyādibhiḥ pareṣāṃ yad gamanādipravartanaṃ | sadasatkāryasiddhyarthaṃ sā prayogakriyā matā || 4 || TAŚV-ML 6.5.5 na kāyavāṅmanoyogān no nivartayituṃ kṣamāḥ | pudgalās tadupādānaṃ svahetudvayato nyathā || 5 || TAŚV-ML 6.5.6 saṃyatasya sataḥ puṃso 'saṃyamaṃ prati yad bhavet | ābhimukhyaṃ samādānakriyā sā vṛttaghātinī || 6 || TAŚV-ML 6.5.7 īryāpathakriyā tatra proktā tatkarmahetukā | iti paṃcakriyās tāvacchubhāśubhaphalāḥ smṛtāḥ || 7 || TAŚV-ML 6.5.8 krodhāveśāt pradoṣo yaḥ sāṃtaprādoṣikī kriyā | tatkāryatvāt sahetutvāt krodhād anyā hy anīdṛśāt || 8 || TAŚV-ML 6.5.9 praduṣṭasyodyamo haṃtuṃ gaditā kāyikī kriyā | hiṃsopakaraṇādānaṃ tathādhikaraṇakriyā || 9 || TAŚV-ML 6.5.10 duḥkhotpādanataṃtratvaṃ syāt kriyā pāritāpikī | kriyā sā tāvatā bhinnā prathamā tatphalatvataḥ || 10 || TAŚV-ML 6.5.11 ............... | kaṣāyāc ceti paṃcaitāḥ prapattavyāḥ kriyāḥ parāḥ || 11 || TAŚV-ML 6.5.12 rāgārdrasya pramattasya surūpālokanāśayaḥ | syād darśanakriyā sparśe spṛṣṭadhīḥ sparśanakriyā || 12 || TAŚV-ML 6.5.13 ete ceṃdriyato bhinne parispaṃdātmike mate | jñānātmanaḥ kaṣāyāc ca tatphalatvāt tathāvratāt || 13 || TAŚV-ML 6.5.14 apūrvaprāṇighātārthopakaraṇapravartanaṃ | kriyā prātyayikī jñeyā hiṃsāhetus tathā parā || 14 || TAŚV-ML 6.5.15 stryādisaṃpātideśe ṃtarmalotsargaḥ pramādinaḥ | śaktasya yaḥ kriyeṣṭeha sā samaṃtānupātikī || 15 || TAŚV-ML 6.5.16 adṛṣṭe yo pramṛṣṭe ca sthāne nyāso yater api | kāyādeḥ sā tv anābhogakriyā saitāś ca paṃca tāḥ || 16 || TAŚV-ML 6.5.17 paranirvartyakāryasya svayaṃ karaṇam atra yat | sā svahastakriyāvadyapradhānā dhīmatāṃ matā || 17 || TAŚV-ML 6.5.18 pāpapravṛttāv anyeṣām abhyanujñānam ātmanā | syān nisargakriyālasyādakṛtir vā sukarmaṇāṃ || 18 || TAŚV-ML 6.5.19 parācaritasāvadyaprakāśanam iha sphuṭaṃ | vidāraṇakriyā tv anyā syād anyatra viśuddhitaḥ || 19 || TAŚV-ML 6.5.20 āvaśyakādiṣu khyātām arhadājñām upāsituṃ | aśaktasyānyathākhyānād ājñāvyāpādikī kriyā || 20 || TAŚV-ML 6.5.21 śāṭhyālasya vaśād arhatproktācāravidhau tu yaḥ | anādaraḥ sa eva syād anākāṃkṣakriyā vidāṃ || 21 || TAŚV-ML 6.5.22 etāḥ paṃca kriyāḥ proktāḥ parās tattvārthavedibhiḥ | kaṣāyahetukā bhinnāḥ kaṣāyebhyaḥ kathaṃcana || 22 || TAŚV-ML 6.5.23 ched anādikriyāsaktacittatvaṃ svasya yad bhavet | pareṇa tatkṛtau harṣaḥ sehāraṃbhakriyā matā || 23 || TAŚV-ML 6.5.24 parigrahāvināśārthā syāt pārigrahikī kriyā | durvaktṛkavaco jñānādau sā māyādikriyā parā || 24 || TAŚV-ML 6.5.25 mithyādikāraṇāviṣṭadṛṣṭīkaraṇam atra yat | praśaṃsādibhir uktānyā sā mithyādarśanakriyā || 25 || TAŚV-ML 6.5.26 vṛttamohodayāt puṃsām anivṛttiḥ kukarmaṇaḥ | apratyākhyā kriyety etāḥ paṃca paṃca kriyāḥ smṛtāḥ || 26 || TA-ML 6.6 tīvramaṃdajñātājñātabhāvādhikaraṇavīryaviśeṣebhyas tadviśeṣaḥ || 6 || TAŚV-ML 6.6.1 tīvratvādiviśeṣebhyas teṣāṃ pratyekam īritaḥ | baṃdhaḥ kaṣāyahetubhyo viśeṣo vyāsataḥ punaḥ || 1 || TAŚV-ML 6.6.2 na yuktaḥ sūtritaś citraḥ karmabaṃdhānurūpataḥ | tac ca karma nṛṇāṃ tasmād iti hetuphalasthitiḥ || 2 || TA-ML 6.7 adhikaraṇaṃ jīvājīvāḥ || 7 || TAŚV-ML 6.7.1 tatrādhikaraṇaṃ jīvājīvā yasya viśeṣataḥ | sāṃparāyikabhedānāṃ viśeṣaḥ pratisūtritaḥ || 1 || TA-ML 6.8 ādyaṃ saṃraṃbhasamāraṃbhāraṃbhayogakṛtakāritānumatakaṣāyaviśeṣai- TA-ML 6.8 s tristristriścatuś caikaśaḥ || 8 || TAŚV-ML 6.8.1 jīvājīvādhikaraṇaṃ proktam ādyaṃ hi bhidyate | saṃraṃbhādibhir ākhyātair viśeṣais tribhir ekaśaḥ || 1 || TAŚV-ML 6.8.2 yogais tannavadhā bhinnaṃ saptaviṃśatisaṃkhyakaṃ | kṛtādibhiḥ punaś caitad bhaved aṣṭottaraṃ śataṃ || 2 || TAŚV-ML 6.8.3 kaṣāyair bhidyamānātmacaturbhir iti saṃgrahaḥ | kaṣāyasthānabhedānāṃ sarveṣāṃ paramāgame || 3 || TA-ML 6.9 nirvartanānikṣepasaṃyoganisargā dvicaturdvitribhedāḥ param || 9 || TAŚV-ML 6.9.1 tato dhikaraṇaṃ proktaṃ paraṃ nirvartanādayaḥ | dvyādibhedās tad asya syād ajīvātmakam eva hi || 1 || TAŚV-ML 6.9.2 jīvājīvān samāśritya kaṣāyānugrahānvitān | āsravā bahudhā bhinnāḥ syur nṛṇām iṃdriyādayaḥ || 2 || TAŚV-ML 6.9.3 bādhakābhāvanirṇītes tathā sarvatra sarvadā | sarveṣāṃ sveṣṭanāt siddhās tīvratvādiviśiṣṭavat || 3 || TAŚV-ML 6.9.4ab evaṃ bhūmā karmaṇām āsravo yaṃ sāmānyena khyāpitaḥ sāṃparāyī | TAŚV-ML 6.9.4cd tatsāmarthyād anyam īryāpathasya prāhurdhvastāśeṣadoṣāśrayasya || 4 || TA-ML 6.10 tatpradoṣanihnavamātsaryāṃtarāyāsādanopaghātā jñātadarśanāvaraṇayoḥ || 10 || TAŚV-ML 6.10.1 viśeṣeṇa punar jñānadṛṣṭyāvaraṇayor matāḥ | tatpradoṣādayaḥ puṃsām āsravās te nubhāgagāḥ || 1 || TAŚV-ML 6.10.2 yatpradoṣādayo ye te tadāvaraṇapudgalāt | naro nayaṃti bībhatsupradoṣādyā yathā karān || 2 || TA-ML 6.11 duḥkhaśokatāpākraṃdanabadhaparidevanānyātmaparobhayasthānyasadvedyasya || 11 || TAŚV-ML 6.11.1 duḥkhādīni yathoktāni svaparobhayagāni tu | āsrāvayaṃti sarvasyāpy asātaphalapudgalān || 1 || TAŚV-ML 6.11.2 tajjātīyātmasaṃkleśaviśeṣatvād yathānale | praveśādividhāyīni svasaṃvedyāni kānicit || 2 || TA-ML 6.12 bhūtavratyanukaṃpādānasarāgasaṃyam ādiyogaḥ kṣāṃtiḥ śaucam iti TA-ML 6.12 sadvedyasya || 12 || TAŚV-ML 6.12.1 bhūtavratyanukaṃpādi sātakāraṇapudgalān | jīvasya ḍhaukayaty evaṃ viśuddhyaṃgatvato yathā || 1 || TAŚV-ML 6.12.2 pathyauṣadhāvabodhādiḥ prasiddhaḥ kasyacid dvayoḥ | sadasadvedyakarmāṇi tādṛśān pudgalānayaṃ || 2 || TA-ML 6.13 kevaliśrutasaṃghadharmadevāvarṇavādo darśanamohasya || 13 || TAŚV-ML 6.13.1 kevalyādiṣu yo varṇavādaḥ syād āśaye nṛṇāṃ | sa syād darśanamohasya tattvāśraddhānakāriṇaḥ || 1 || TAŚV-ML 6.13.2 āsravo yo hi yatra syād yad ācāre yadā sthitau | yat praṇetari cāvarṇavādaḥ śraddhānaghāty asau || 2 || TAŚV-ML 6.13.3 śrotriyasya yathā madye tadādhārādikeṣu ca | pratīto sau tathā tattve tato darśanamohakṛt || 3 || TA-ML 6.14 kaṣāyodayāt tīvrapariṇāmaś cāritramohasya || 14 || TAŚV-ML 6.14.1 tathā cāritramohasya kaṣāyodayato nṛṇāṃ | syāt tīvrapariṇāmo yaḥ sa samāgamakāraṇaṃ || 1 || TAŚV-ML 6.14.2 yaḥ kaṣāyodayāt tīvraḥ pariṇāmaḥ sa ḍhaukayet | cāritravātinaṃ bhāvaṃ kāmodreko yathā yateḥ || 2 || TAŚV-ML 6.14.3 kasyacit tādṛśasyāyaṃ vivādāpannavigrahaḥ | tasmāt tatheti nirbādham anumānaṃ pravartate || 3 || TA-ML 6.15 bahvāraṃbhaparigrahatvaṃ nārakasyāyuṣaḥ || 15 || TAŚV-ML 6.15.1 narakasyāyuṣo bhīṣṭaṃ bahvāraṃbhatvam āsravaḥ | bhūyaḥ parigrahatvaṃ ca raudradhyānātiśāyi yat || 1 || TAŚV-ML 6.15.2 niṃdyaṃ dhāma nṛṇāṃ tāvat pāpādhānanibaṃdhanam | siddhaṃ cāṃḍālakādīnāṃ dhenughātavidhāyinām || 2 || TAŚV-ML 6.15.3 tatprakarṣāt punaḥ siddhyed dhīnadhāmaprakṛṣṭatā | tasya prakarṣaparyaṃtā tatprakarṣavyavasthitiḥ || 3 || TAŚV-ML 6.15.4 pāpānuṣṭhā kvacid ghātiparyaṃtatāratamyataḥ | pariṇāmādivattatto raudradhyānam apaścimaṃ || 4 || TAŚV-ML 6.15.5 tasyāpakarṣato hīnagater apy apakṛṣṭatā | siddheti bahudhā bhinnaṃ nārakāyur upeyate || 5 || TA-ML 6.16 māyā tairyagyonasya || 16 || TAŚV-ML 6.16.1 māyā tairyagyonasyety āyuṣaḥ kāraṇaṃ matā | ārtadhyānād vinā nātra svābhyupāyavirodhataḥ || 1 || TAŚV-ML 6.16.2 apakṛṣṭaṃ hi yat pāpadhyānamārtaṃ tadīritaṃ | niṃdyaṃ dhāma tathaivāprakṛṣṭaṃ tairyaggatis tataḥ || 2 || TAŚV-ML 6.16.3 prasiddham āyuṣo naikapradhānatvaṃ pramāṇataḥ | tairyagyonasya siddhāṃte dṛṣṭeṣṭābhyām abādhitaṃ || 3 || TA-ML 6.17 alpāraṃbhaparigrahatvaṃ mānuṣasya || 17 || TAŚV-ML 6.17.1 mānuṣasyāyuṣo jñeyam alpāraṃbhatvam āsravaḥ | miśradhyānānvitam alpaparigrahatayā saha || 1 || TAŚV-ML 6.17.2 dharmamātreṇa saṃmiśraṃ mānuṣīṃ kurute gatiṃ | sātāsātātmatanmiśraphalasaṃvartikā hi sā || 2 || TAŚV-ML 6.17.3 dharmādhikyāt sukhādhikyaṃ pāpādhikyāt punar nṛṇāṃ | duḥkhādhikyam iti proktā bahudhā mānuṣī gatiḥ || 3 TA-ML 6.18 svabhāvamārdavaṃ ca || 18 || TAŚV-ML 6.18.1 svabhāvamārdavaṃ ceti hetvaṃtarasamuccayaḥ | mānuṣasyāyuṣas tad dhi miśradhyānopapādikaṃ || 1 || TA-ML 6.19 niḥśīlavratatvaṃ ca sarveṣām || 19 || TAŚV-ML 6.19.1 niḥśīlavratatvaṃ ca sarveṣām āyuṣām iha | tatra sarvasya saṃbhūter dhyānasyāsubhṛtāṃ śritau || 1 || TA-ML 6.20 sarāgasaṃyamasaṃyamāsaṃyamākāmanirjarābālatapāṃsi daivasya || 20 || TAŚV-ML 6.20.1 tasyaikasyāpi daivasyāyuṣaḥ saṃpratipattaye | dharmadhyānānvitatvena nānyathātiprasaṃgataḥ || 1 || TA-ML 6.21 samyaktvaṃ ca || 21 || TAŚV-ML 6.21.1 samyaktvaṃ ceti taddhetusamuccayavacobalāt | tasyaikasyāpi daivāyuḥkāraṇatvaviniścayaḥ || 1 || TAŚV-ML 6.21.2 sarvāpavādakaṃ sūtraṃ kecid vyācakṣate sati | samyaktve nyāyuṣāṃ hetor viphalasya prasiddhitaḥ || 2 || TAŚV-ML 6.21.3 tatrāpracyutasamyaktvā jāyaṃte devanārakāḥ | manuṣyeṣv iti naivedaṃ tadbādhakam itītare || 3 || TAŚV-ML 6.21.4 tanniḥśīlavratatvasya na bādhakam idaṃ viduḥ | syād aśeṣāyuṣāṃ hetubhāvasiddheḥ kutaścana || 4 || TAŚV-ML 6.21.5 pṛthaksūtrasya nirdeśād dhetur vaimānikāyuṣaḥ | samyaktvam iti vijñeyaṃ saṃyamāsaṃyamādivat || 5 || TAŚV-ML 6.21.6 samyagdṛṣṭer anaṃtānubaṃdhikrodhādyabhāvataḥ | jīveṣv ajīvatā śraddhāpāyān mithyātvahānitaḥ || 6 || TAŚV-ML 6.21.7 hiṃsāyās tatsvabhāvāyā nivṛtteḥ śuddhivṛttitaḥ | prakṛṣṭasyāyuṣo daivasyāsravo na virudhyate || 7 || TA-ML 6.22 yogavakratā visaṃvādanaṃ cāśubhasya nāmnaḥ || 22 || TAŚV-ML 6.22.1 nāmnośubhasya hetuḥ syād yogānāṃ vakratā tathā | visaṃvādanam anyasya saṃkleśād ātmabhedataḥ || 1 || TA-ML 6.23 tadviparītaṃ śubhasya || 23 || TAŚV-ML 6.23.1 tatas tadviparītaṃ yat kiṃcit tatkāraṇaṃ viduḥ | nāmnaḥ śubhasya śuddhātmaviśeṣatvāvasāyataḥ || 1 || TA-ML 6.24 darśanaviśuddhir vinayasaṃpannatā śīlavrateṣv anatīcāro 'bhīkṣṇajñānopayoga- TA-ML 6.24 saṃvegau śaktitas tyāgatapasī sādhusamādhir vaiyāvṛtyakaraṇam arha- TA-ML 6.24 dācāryabahuśrutapravacanabhaktir āvaśyakāparihāṇir mārgaprabhā- TA-ML 6.24 vanā pravacanavatsalatvam iti tīrthakaratvasya || 24 || TAŚV-ML 6.24.1 jinoddiṣṭeti nairgraṃthyamokṣavartmany aśaṃkanaṃ | anākāṃkṣaṇam apy atrāmutra caitatphalāptaye || 1 || TAŚV-ML 6.24.2 vicikitsāny adṛṣṭīnāṃ praśaṃsāsaṃstavacyutiḥ | mauḍhyādirahitatvaṃ ca viśuddhiḥ sā dṛśo matā || 2 || TAŚV-ML 6.24.3 saṃjñānādiṣu tadvatsu vādarotthānapekṣayā | kaṣāyavinivṛttir vā vinayair munisaṃmataiḥ || 3 || TAŚV-ML 6.24.4 saṃpannatā samākhyātā mumukṣūṇām aśeṣataḥ | saddṛṣṭyādiguṇasthānavartināṃ svānurūpataḥ || 4 || TAŚV-ML 6.24.5 saccāritravikalpeṣu vrataśīleṣv aśeṣataḥ | niravadyānuvṛttir yān aticāraḥ sa teṣu vai || 5 || TAŚV-ML 6.24.6 saṃjñānabhāvanāyāṃ tu yā nityam upayuktatā | jñānopayoga evāsau tadābhīkṣṇaṃ prasiddhitaḥ || 6 || TAŚV-ML 6.24.7 saṃsārād bhīrutābhīkṣṇaṃ saṃvegaḥ saddhiyāṃ mataḥ | na tu mithyādṛśāṃ teṣāṃ saṃsārasyāprasiddhitaḥ || 7 || TAŚV-ML 6.24.8 śaktitas tyāga udgītaḥ prītyā svasyātisarjanaṃ | nātmapīḍākaraṃ nāpi saṃpady anatisarjanaṃ || 8 || TAŚV-ML 6.24.9 anigūhitavīryasya samyagmārgāvirodhataḥ | kāyakleśaḥ samākhyātaṃ viśuddhaṃ śaktitas tapaḥ || 9 || TAŚV-ML 6.24.10 bhāṃḍāgārāgnisaṃśāṃtisamaṃ munigaṇasya yat | tapaḥsaṃrakṣaṇaṃ sādhusamādhiḥ sa udīritaḥ || 10 || TAŚV-ML 6.24.11 guṇiduḥkhanipāte tu niravadyavidhānataḥ | tasyāpaharaṇaṃ proktaṃ vaiyāvṛtyam aniṃditaṃ || 11 || TAŚV-ML 6.24.12 arhatsv ācāryavaryeṣu bahuśrutayatiṣv api | jaine pravacane cāpi bhaktiḥ pratyupavarṇitā || 12 || TAŚV-ML 6.24.13 bhāvaśuddhyā nutā śaśvadanurāgaparair alaṃ | viparyāsitacittasyāpy anyathābhāvahānitaḥ || 13 || TAŚV-ML 6.24.14 āvaśyakakriyāṇāṃ tu yathākālaṃ pravartanā | āvaśyakāparihāṇiḥ ṣaṇṇām api yathāgamaṃ || 14 || TAŚV-ML 6.24.15 mārgaprabhāvanā jñānatapor hatpūjanādibhiḥ | dharmaprakāśanaṃ śuddhabauddhānāṃ paramārthataḥ || 15 || TAŚV-ML 6.24.16 vatsalatvaṃ punar vatse dhenuvatsaṃ prakīrtitaṃ | jaine pravacane samyakchraddhānajñānavatsv api || 16 || TAŚV-ML 6.24.17 dṛgviśuddhyādayo nāmnas tīrthakṛttvasya hetavaḥ | samastā vyastarūpā vā dṛgviśuddhyā samanvitāḥ || 17 || TAŚV-ML 6.24.18 sarvātiśāyi tatpuṇyaṃ trailokyādhipatitvakṛt | pravṛttyātiśayādīnāṃ nirvartakam apīśituḥ || 18 || TA-ML 6.25 parātmaniṃdāpraśaṃse sadasadguṇacchādanodbhāvane ca nīcair gotrasya || 25 || TAŚV-ML 6.25.1 paraniṃdādayo nīcair gotrasyāsravaṇaṃ mataṃ | teṣāṃ tadanurūpatvād anyathānupapattitaḥ || 1 || TA-ML 6.26 tadviparyayo nīcair vṛttyanutsekau cottarasya || 26 || TAŚV-ML 6.26.1 uttarasyāsravaḥ siddhaḥ sāmarthyāt tadviparyayaḥ | nīcair vṛttir anutsekas tathaivāmalavigraha || 1 || TA-ML 6.27 vighnakaraṇam aṃtarāyasya || 27 || TAŚV-ML 6.27.1 sarvasyāpy aṃtarāyasyāsravaḥ syāt prāṇinām iha | vighnasya karaṇāt tasya tathāyogyatvaniścayāt || 1 || TAŚV-ML 6.27.2 pravartamānadānādipratiṣedhasya bhāvanā | āsrāvikāṃtarāyasya dṛṣṭatadbhāvanā yathā || 2 || TAŚV-ML 6.27.3 iti pratyekam ākhyātaḥ karmaṇām āsravaḥ śubhaḥ | puṇyānām aśubhaḥ pāparūpāṇāṃ śuddhyaśuddhitaḥ || 3 || TAŚV-ML 6.27.4ab yādṛśāḥ svapariṇāmaviśeṣā yasya hetuvaśato 'subhṛtaḥ syuḥ | TAŚV-ML 6.27.4cd tādṛśāny upapataṃti tam agre svānubhāgakarakarmarajāṃsi || 4 || TAŚV-ML 458,1 oṃ TAŚV-ML 458,2 atha saptamo 'dhyāyaḥ || 7 || TA-ML 7.1 hiṃsānṛtasteyābrahmaparigrahebhyo viratirvratam || 1 || TAŚV-ML 7.1.1 atha puṇyāsravaḥ proktaḥ prāgvrataṃ viratiś ca tat | hiṃsādibhya iti dhvastaṃ guṇebhyo viratirvratam || 1 || TA-ML 7.2 deśasarvato 'ṇumahatī || 2 || TAŚV-ML 7.2.1 deśato ṇuvrataṃ ceha sarvatas tu mahadvrataṃ | deśasarvaviśuddhātmabhedāt saṃjñānino mataṃ || 1 || TA-ML 7.3 tatsthairyārthaṃ bhāvanāḥ paṃca paṃca || 3 || TAŚV-ML 7.3.1 tatsthairyārthaṃ vidhātavyā bhāvanāḥ paṃca paṃca tu | tadasthairye yatīnāṃ hi saṃbhāvyo nottaro guṇaḥ || 1 || TA-ML 7.4 vāṅmanoguptīryādānanikṣepaṇasamityālokitapānabhojanāni paṃca || 4 || TAŚV-ML 7.4.1 syātāṃ me vāṅmanoguptī prathamavrataśuddhaye | tatheryādānanikṣepasamitī vīkṣyabhojanaḥ || 1 || TA-ML 7.5 krodhalobhabhīrutvahāsyapratyākhyānāny anuvīcībhāṣaṇaṃ ca paṃca || 5 || TAŚV-ML 7.5.1 krodhalobhabhayaṃ hāsyaṃ pratyākhyānamṛtodbhavaṃ | tattvānukūlam ābhāṣe dvitīyavrataśuddhaye || 1 || TA-ML 7.6 śūnyāgāravimocitāvāsaparoparodhākaraṇabhaikṣyaśuddhisadharmā- TA-ML 7.6 visaṃvādāḥ paṃca || 6 || TAŚV-ML 7.6.1 śūnyaṃ mocitam āvāsam adhitiṣṭhāmi śuddhidaṃ | paroparodhaṃ muṃcāmi bhaikṣyaśuddhiṃ karomy ahaṃ || 1 || TAŚV-ML 7.6.2 sadharmabhiḥ samaṃ śaśvadavisaṃvādam ādriye | asteyātikramadhvaṃsahetutadvratavṛddhaye || 2 || TA-ML 7.7 strīrāgakathāśravaṇatanmanoharāṃganirīkṣaṇapūrvaratānusparaṇavṛṣyeṣṭarasa- TA-ML 7.7 śarīrasaṃskāratyāgāḥ paṃca || 7 || TAŚV-ML 7.7.1 strīṇāṃ rāgakathāṃ jahyāṃ manohāryaṃgavīkṣaṇaṃ | pūrvaratasmṛtiṃ vṛṣyam iṣṭaṃ rasam asaṃśayam || 1 || TAŚV-ML 7.7.2 tathā śarīrasaṃskāraṃ raticeto bhivṛddhikaṃ | caturthavratarakṣārthaṃ satataṃ yatamānasaḥ || 2 || TA-ML 7.8 manojñāmanojñeṃdriyaviṣayarāgadveṣavarjanāni paṃca || 8 || TAŚV-ML 7.8.1 sarvākṣaviṣayeṣv iṣṭāniṣṭopasthiteṣv iha | rāgadveṣau tyajāmy evaṃ paṃcamavrataśuddhaye || 1 || TAŚV-ML 7.8.2 pratyekam iti paṃcānāṃ vratānāṃ bhāvanā matāḥ | paṃca paṃca sadā saṃtu niḥśreyasaphalapradāḥ || 2 || TAŚV-ML 7.8.3 bhāvyaṃ niḥśreyasaṃ bhāvyo bhāvako bhāvanā punaḥ | tadupāya iti tryaṃśapūrṇāḥ syādvādināṃ giraḥ || 3 || TA-ML 7.9 hiṃsādiṣv ihāmutrāpāyāvadyadarśanam || 9 || TAŚV-ML 7.9.1 hiṃsanādiṣv ihāpāyadarśanaṃ bhāvanā yathā | mayāmutra tathāvadyadarśanaṃ pravidhīyate || 1 || TA-ML 7.10 duḥkham eva vā || 10 || TAŚV-ML 7.10.1 bhāvanā dehināṃ tatra kartavyā duḥkham eva vā | duḥkhātmakabhavodbhūtihetutvād avrataṃ hi tat || 1 || TA-ML 7.11 maitrīpramodakāruṇyam ādhyasthyāni ca sattvaguṇādhikakliśyamānāvinayeṣu || 11 || TAŚV-ML 7.11.1 maitryādayo viśuddhyaṃgāḥ sattvādiṣu yathāgamaṃ | bhāvanāḥ saṃbhavaṃty aṃtarnaikāṃtāśrayaṇe tu tāḥ || 1 || TAŚV-ML 7.11.2 maitrī sattveṣu kartavyā yathā tadvadguṇādhike | kliśyamāne 'vineye ca sattvarūpāviśeṣataḥ || 2 || TAŚV-ML 7.11.3 kāruṇyaṃ ca samasteṣu saṃsārakleśabhāgiṣu | mādhyasthyaṃ vītarāgāṇāṃ na kvacid vinidhīyate || 3 || TAŚV-ML 7.11.4 bhavyatvaṃ guṇam ālokya pramodākhiladehiṣu | kartavya iti tatrāyaṃ vibhāgo mukhyarūpataḥ || 4 || TA-ML 7.12 jagatkāyasvabhāvau vā saṃvegavairāgyārtham || 12 || TAŚV-ML 7.12.1 jagatkāyasvabhāvau vā bhāvane bhāvitātmanāṃ | saṃvegāya viraktyarthaṃ tattvatas tatprabodhataḥ || 1 || TAŚV-ML 7.12.2 bhāvanā kalpanāmātraṃ yeṣām arthānapekṣayā | teṣāṃ nārthas tato 'niṣṭakalpanāta ivepsitam || 2 || TAŚV-ML 7.12.3 anaṃtānaṃtatattvasya kaścid artheṣu bhāvyate | sann eveti yathārthaiva bhāvanā no vyavasthitā || 3 || TA-ML 7.13 pramattayogāt prāṇavyaparopaṇaṃ hiṃsā || 13 || TAŚV-ML 7.13.1 hiṃsātra prāṇināṃ prāṇavyaparopaṇam udīritā | pramattayogato nāto muneḥ saṃyatanātmanaḥ || 1 || TA-ML 7.14 asadabhidhānam anṛtam || 14 || TAŚV-ML 7.14.1 apraśastam asadbodham abhidhānaṃ yad asya tat | pramattasyānṛtaṃ nānyasyety āhuḥ saty avādinaḥ || 1 || TAŚV-ML 7.14.2 tena svaparasaṃtāpakāraṇaṃ yad vacoṃgināṃ | yathādṛṣṭārtham apy atra tad asatyaṃ vibhāvyate || 2 || TAŚV-ML 7.14.3 mithyārtham api hiṃsādiniṣedha vacanaṃ mataṃ | satyaṃ tatsatsu sādhutvād ahiṃsāvrataśuddhidam || 3 || TA-ML 7.15 adattādānaṃ steyam || 15 || TAŚV-ML 7.15.1 pramattayogato yat syād adattādānam ātmanaḥ | steyaṃ tatsūtritaṃ dānādānayogyārthagocaram || 1 || TAŚV-ML 7.15.2 tena sāmānyato 'dattam ādadānasya sanmuneḥ | sarinnirjharaṇādyaṃbhaḥ śuṣkagomayakhaṃḍakam || 2 || TAŚV-ML 7.15.3 bhasmādi vā svayaṃ muktaṃ picchālābūphalādikaṃ | prāsuktaṃ na bhavet steyaṃ pramattatvasya hānitaḥ || 3 || TA-ML 7.16 maithunam abrahma || 16 || TAŚV-ML 7.16.1 tathā maithunam abrahma pramattasyaiva tatpunaḥ | pramādarahitānāṃ hi jātucittadasaṃbhavaḥ || 1 || TA-ML 7.17 mūrchā parigrahaḥ || 17 || TAŚV-ML 7.17.1 yasya hiṃsānṛtādīni tasya saṃti parasparaṃ | avinābhāvavadbhāvād eṣām iti ca durbudhāḥ || 1 || TAŚV-ML 7.17.2 tato hiṃsāvrataṃ yasya yasya sarvavratakṣatiḥ | tad eva paṃcadhā bhinnaṃ kāṃścit prati mahāvraṃta || 2 || TAŚV-ML 7.17.3 mūrchā parigrahaḥ so pi nāpramattasya yujyate | tayā vinā na vastrādigrahaṇaṃ kasyacit tataḥ || 3 || TA-ML 7.18 niḥśalyo vratī || 18 || TAŚV-ML 7.18.1 niḥśalyo tra vratī jñeyaḥ śalyāni trīṇi tattvataḥ | mithyātvādīnī sadbhāve vratāśayaviparyayaḥ || 1 || TA-ML 7.19 agāryanagāraś ca || 19 || TAŚV-ML 7.19.1 so py agāryanagāraś ca bhāvāgārasya bhāvataḥ | abhāvāc ceti pāṃthāder nānagāratvasaṃbhavaḥ || 1 || TA-ML 7.20 aṇuvrato 'gārī || 20 || TAŚV-ML 7.20.1 tatra cāṇuvratogārī sāmarthyāt syān mahāvrataḥ | anagāra iti jñeyam atra sūtrāṃtarād vinā || 1 || TA-ML 7.21 digdeśānarthadaṃḍaviratisāmāyikaproṣadhopavāsopabhogaparibhogaparimā- TA-ML 7.21 ṇātithisaṃvibhāgavratasaṃpannaś ca || 21 || TAŚV-ML 7.21.1 digdeśānarthadaṃḍebhyo viratir yā viśuddhikṛt | sāmāyikaṃ tridhā śuddhaṃ trikālaṃ yad udāhṛtaṃ || 1 || TAŚV-ML 7.21.2 yaḥ proṣadhopavāsaś ca yathāvidhi niveditaḥ | parimāṇaṃ ca yat svasyopabhogaparibhogayoḥ || 2 || TAŚV-ML 7.21.3 āhārabheṣajāvāsapustavastrādigocaraḥ | saṃvibhāgo vrataṃ yat syād yogyāyātithaye svayaṃ || 3 || TAŚV-ML 7.21.4 tatsaṃpannaś ca niśceyo 'gārīti dvādaśoditāḥ | dīkṣābhedā gṛhasthasya te samyaktvapuraḥsarā || 4 || TA-ML 7.22 māraṇāṃtikīṃ sallekhanāṃ joṣitā || 22 || TAŚV-ML 7.22.1 samyakkāyakaṣāyāṇāṃ tvakṣā sallekhanātra tāṃ | joṣitā sevitā prītyā sa vratī māraṇāṃtikīṃ || 1 || TAŚV-ML 7.22.2 mṛtyukāraṇasaṃpātakālam āsthitya sadvrataṃ | rakṣituṃ śakyabhāvena nānyathety apramattagaṃ || 2 || TAŚV-ML 7.22.3 pṛthaksūtrasya sāmarthyāc ca sāgārānagārayoḥ | sallekhanasya seveti pratipattavyam aṃjasā || 3 || TAŚV-ML 7.22.1ab nānānivṛttipariṇāmaviśeṣasiddher ekasya nurbahuvidhavratam arthabhedāt | TAŚV-ML 7.22.1cd yuktaṃ kramākramavivartibhidātmakasya nānyasya jātu nayabādhitavigrahasya || 1 || TA-ML 7.23 śaṃkākāṃkṣāvicikitsānyadṛṣṭipraśaṃsāsaṃstavāḥ samyagdṛṣṭer atīcārāḥ || 23 || TAŚV-ML 7.23.1 samyagdṛṣṭer atīcārāḥ paṃca śaṃkādayaḥ smṛtāḥ | teṣu satsu hi tattvārthaśraddhānaṃ na viśuddhyati || 1 || TA-ML 7.24 vrataśīleṣu paṃca paṃca yathākramam || 24 || TAŚV-ML 7.24.1 paṃca paṃca vrateṣv evaṃ śīleṣu ca yathākramaṃ | vakṣyaṃte taḥ paraṃ śeṣe iti sūtre tidiśyatām || 1 || TA-ML 7.25 baṃdhavadhacchedātibhārāropaṇān na pānanirodhāḥ || 25 || TAŚV-ML 7.25.1 tatrāhiṃsāvratasyātīcārā baṃdhādayaḥ śrutāḥ | teṣāṃ krodhādijanmatvāt krodhādes tanmalatvataḥ || 1 || TA-ML 7.26 mithyopadeśaraho bhyākhyānakūṭalekhakriyānyāsāpahārasākāra- TA-ML 7.26 maṃtrabhedāḥ || 26 || TAŚV-ML 7.26.1 tathā mithyopadeśādyā dvitīyasya vratasya te | teṣām anṛtamūlatvāt tadvat tena virodhataḥ || 1 || TA-ML 7.27 stenaprayogatadāhṛtādānaviruddharājyātikramahīnādhikamāno- TA-ML 7.27 nmānapratirūpakavyavahārāḥ || 27 || TAŚV-ML 7.27.1 proktāḥ stenaprayogādyāḥ paṃcāsteyavratasya te | steyahetutvatas teṣaṃ bhāve tanmalinatvataḥ || 1 || TA-ML 7.28 paravivāhakaraṇetvarikāparigṛhītāparigṛhītāgamanānaṃgakrī- TA-ML 7.28 ḍākāmatīvrābhiniveśāḥ || 28 || TAŚV-ML 7.28.1 caturthasya vratasyānyavivāhakaraṇādayaḥ | paṃcaite tikramā brahmavidhātakaraṇakṣamāḥ || 1 || TA-ML 7.29 kṣetravāstuhiraṇyasuvarṇadhanadhānyadāsīdāsakupyapramāṇātikramāḥ || 29 || TAŚV-ML 7.29.1 kṣetravāstvādiṣūpāttapramāṇātikramāḥ svayaṃ | paṃca saṃtoṣanirghātahetavo ṃtyavratasya te || 1 || TA-ML 7.30 ūrdhvādhas tiryagvyatikramakṣetravṛddhismṛtyaṃtarādhānāni || 30 || TAŚV-ML 7.30.1 ūrdhvatikramaṇādyāḥ syuḥ śīlasyādyasya paṃca te | tadviratyupaghātitvāt teṣāṃ tad dhi malatvataḥ || 1 || TA-ML 7.31 ānayanapreṣyaprayogaśabdarūpān upātapudgalakṣepāḥ || 31 || TAŚV-ML 7.31.2 dvitīyasya tu śīlasya te paṃcānayanādayaḥ | svadeśavirater bādhā taiḥ saṃkleśavidhānataḥ || 2 || TA-ML 7.32 kaṃdarpakautkucyamaukharyāsamīkṣyādhikaraṇopabhogaparibhogānartha- TA-ML 7.32 kyāni || 32 || TAŚV-ML 7.32.1 kaṃdarpādyās tṛtīyasya śīlasyehopasūtritāḥ | teṣām anarthadaṃḍebhyo virater bādhakatvataḥ || 1 || TA-ML 7.33 yogaduḥpraṇidhānānādarasmṛtyanupasthānāni || 33 || TAŚV-ML 7.33.1 yogaduḥpraṇidhānādyāś caturthasya vyatikramāḥ | śīlasya tadvighātitvāt teṣāṃ tanmalatāsthiteḥ || 1 || TA-ML 7.34 apratyavekṣitāpramārjitotsargādānasaṃstaropakramaṇānādarasmṛtya- TA-ML 7.34 nupasthānāni || 34 || TAŚV-ML 7.34.1 apratyavekṣitetyādyās tatroktāḥ paṃcamasya te | śīlasyātikramāḥ paṃca tadvighātasya hetavaḥ || 1 || TA-ML 7.35 sacittasaṃbaṃdhasaṃmiśrābhiṣavaduḥpakvāhārāḥ || 35 || TAŚV-ML 7.35.1 tathā taccittasaṃbaṃdhāhārādyāḥ paṃca sūtritāḥ | te tra ṣaṣṭhasya śīlasya tadvirodhanahetavaḥ || 1 || TA-ML 7.36 sacittanikṣepāpidhānaparavyapadeśamātsaryakālātikramāḥ || 36 || TAŚV-ML 7.36.1 smṛtāḥ sacittanikṣepapramukhās te vyatikramāḥ | saptamasyeha śīlasya tadvighātavidhāyinaḥ || 1 || TA-ML 7.37 jīvitamaraṇāśaṃsāmitrānurāgasukhānubaṃdhanidānāni || 37 || TAŚV-ML 7.37.1 vijñeyā jīvitāśaṃsāpramukhāḥ paṃca tattvataḥ | proktasallekhanāyās te viśuddhikṣatihetavaḥ || 1 || TA-ML 7.38 anugrahārthaṃ svasyātisargo dānam || 38 || TAŚV-ML 7.38.1 svaṃ dhanaṃ syāt parityāgo tisargas tasya nu sphuṭaḥ | taddānam iti nirdeśo tiprasaṃganivṛttaye || 1 || TAŚV-ML 7.38.2 anugrahārtham ity etadviśeṣaṇam udīritaṃ | tena svamāṃsadānādi niṣiddhaṃ paramāpakṛt || 2 || TA-ML 7.39 vidhidravyadātṛpātraviśeṣāt tadviśeṣaḥ || 39 || TAŚV-ML 7.39.1 tadviśeṣaḥ prapaṃcena syād vidhyādiviśeṣataḥ | dātuḥ śuddhiviśeṣāya samyagbodhasya viśrutaḥ || 1 || TAŚV-ML 7.39.2 vidhyādīnāṃ viśeṣaḥ syāt svakāraṇaviśeṣataḥ | tatkāraṇaṃ punar bāhyamāṃtaraṃ cāpy anekadhā || 2 || TAŚV-ML 7.39.3 pātraparigrahādibhyo vidhibhyas tāvad āsravaḥ | dātuḥ puṇyasya saṃkleśarahitebhyo tiśāyinaḥ || 3 || TAŚV-ML 7.39.4 kiṃcit saṃkleśayuktebhyo madhyamasyopavarṇitaḥ | bṛhatsaṃkleśayuktebhyaḥ svalpasyeti vibhidyate || 4 || TAŚV-ML 7.39.5 nikṛṣṭamadhyamotkṛṣṭaviśuddhibhyo viparyayaḥ | tebhyaḥ syād iti saṃkṣepād uktaṃ sūribhiraṃjasā || 5 || TAŚV-ML 7.39.6 guṇavṛddhikaraṃ dravyaṃ pātre 'pātre samarpitaṃ | doṣavṛddhikaraṃ pāpakāri miśraṃ tu miśrakṛt || 6 || TAŚV-ML 7.39.7 dātā guṇānvitaḥ śuddhaḥ paraṃ puṇyam avāpnuyāt | doṣānvitas tv aśuddhātmā paraṃ pāpam upaiti saḥ || 7 || TAŚV-ML 7.39.8 guṇadoṣānvitaḥ śuddhāśuddhabhāve samaś‍nute | bahudhā madhyamaṃ puṇyaṃ pāpaṃ ceti viniścayaḥ || 8 || TAŚV-ML 7.39.9 dattam annaṃ supātrāya svalpam apy urupuṇyakṛt | madhyamāya tu pātrāya puṇyaṃ madhyamam ānayet || 9 || TAŚV-ML 7.39.10 kaniṣṭhāya punaḥ svalpam apātrāyāphalaṃ viduḥ | pāpāpāpaṃ phalaṃ ceti sūrayaḥ saṃpracakṣate || 10 || TAŚV-ML 7.39.11ab apātrebhyo dattaṃ bhavati saphalaṃ kiṃcid aparaṃ na pātrebhyo vittaṃ pracuram uditaṃ jātucid iha | TAŚV-ML 7.39.11cd adattaṃ pātrebhyo janayati śubhaṃ bhūri gahanaṃ jano 'yaṃ syādvādaṃ katham iva niruktaṃ prabhavati || 11 || TAŚV-ML 474,1 atha aṣṭamo'dhyāyaḥ || 8 || TAŚV-ML 8.1.1 atha baṃdhe 'bhidhātavye 'bhidhīyaṃte sya hetavaḥ | nirhetukatvakūṭasthākāraṇatvanivṛttaye || 1 || TA-ML 8.1 mithyādarśanāviratipramādakaṣāyayogā baṃdhahetavaḥ || 1 || TAŚV-ML 8.1.2 syur baṃdhahetavaḥ puṃsaḥ svamithyādarśanādayaḥ | tasya tadbhāvabhāvitvād anyathā tadasiddhitaḥ || 2 || TAŚV-ML 8.1.3 tadviparyayato mokṣahetavaḥ paṃca sūtritāḥ | sāmarthyād atra nāto sti virodhaḥ sarvathā girām || 3 || TA-ML 8.2 sakaṣāyatvāj jīvaḥ karmaṇo yogyān pudgalān ādatte sa baṃdhaḥ || 2 || TAŚV-ML 8.2.1 pudgalānāṃ nurādānaṃ vaṃdho dravyātmakaḥ smṛtaḥ | yogyānāṃ karmaṇaḥ sveṣṭāniṣṭanirvartanātmanaḥ || 1 || TAŚV-ML 8.2.2 pudgalāḥ karmaṇo yogyāḥ kecin mūrtārthayogataḥ | pacyamānatvataḥ śālibījādivad itīritaṃ || 2 || TAŚV-ML 8.2.3 tān ādatte svayaṃ jīvaḥ sakaṣāyatvataḥ sa tu | yo nādatte prasiddho hi kaṣāyarahitaḥ paraḥ || 3 || TAŚV-ML 8.2.4 sakaṣāyaḥ sakarmatvajīvaḥ syāt pūrvato nyataḥ | kaṣāyebhyaḥ sakarmeti nānyathā bhavabhāgayaṃ || 4 || TAŚV-ML 8.2.5 jīvaḥ saṃbaṃdha iti vā sakaṣāyatvato nyathā | tasya muktātmavattattvānupapatteḥ prasiddhitaḥ || 5 || TAŚV-ML 8.2.6 sakaṣāyatvam adhyakṣāt svasaṃvedanataḥ svayaṃ | kopavān aham ity evaṃ rūpāt siddhaṃ hi dehināṃ || 6 || TAŚV-ML 8.2.7 pradhānaṃ sakaṣāyaṃ tu syān naivācetanatvataḥ | kuṃbhādivat tato nedaṃ saṃbaṃdham iti nirṇayaḥ || 7 || TAŚV-ML 8.2.8 karmaṇaḥ sakaṣāyatvaṃ jīvasyeti na śāśvataṃ | sahetukasya kauṭasthyavirodhāt kuṭakādivat || 8 || TAŚV-ML 8.2.9 tato nu muktyabhāvo nu kutaścit karmaṇaḥ kṣaye | sakaṣāyatvavidhvaṃsāvidhvaṃsakṛtasiddhitaḥ || 9 || TAŚV-ML 8.2.10 jīvo hi karmaṇo yogyān ādatte pudgalān svayaṃ | sakaṣāyas tataḥ pūrvaṃ śuddhasya tadasaṃbhavāt || 10 || TAŚV-ML 8.2.11 taddravyakarmabhir baṃdhaḥ pudgalātmabhir ātmanaḥ | siddho nātmaguṇair evaṃ kaṣāyair bhāvakarmabhiḥ || 11 || TAŚV-ML 8.2.12 anyathā sakaṣāyatvapratyayasya virodhataḥ | saṃsāriṇāṃ śarīrādisaṃbaṃdhasyaiva hānitaḥ || 12 || TA-ML 8.3 prakṛtisthityanubhāgabhavapradeśās tadvidhayaḥ || 3 || TAŚV-ML 8.3.1 tasya baṃdhasya vidhayaḥ prakṛtyādyāḥ susūtritāḥ | tathāvidhatvasaṃsiddher baṃdhavyānāṃ kathaṃcana || 1 || TAŚV-ML 8.3.2 sthityādiparyayonmuktaiḥ karmayogyair hi pudgalaiḥ | prakṛtyāvasthitair baṃdhaḥ prathamo tra vivakṣitaḥ || 2 || TAŚV-ML 8.3.3 pratipradeśam etair nu mato baṃdhaḥ pradeśataḥ | sthityādiparyayākrāṃtaiḥ sa sthityādiviśeṣitaḥ || 3 || TA-ML 8.4 ādyo jñānadarśanāvaraṇavedanīyamohanīyāyurnāmagotrāṃtarāyāḥ || 4 || TAŚV-ML 8.4.1 karmaprakṛtayas tatra syur jñānāvaraṇādayaḥ | tādṛkkāryaviśeṣānumeyāḥ karaṇaśaktivat || 1 || TA-ML 8.5 paṃcanavadvyaṣṭāviṃśaticaturdvicatvāriṃśaddvipaṃcabhedā yathākramam || 5 || TAŚV-ML 8.5.1 te ca paṃcādibhedāḥ syur yathākramam itīraṇāt | kāryaprabhedataḥ sādhyāḥ sadbhiḥ prakṛtayoparāḥ || 1 || TA-ML 8.6 matiśrutāvadhimanaḥparyayakevalānām || 6 || TAŚV-ML 8.6.1 matyādīnāṃ hi paṃcānāṃ jñānānāṃ paṃca veditaṃ | karmāvaraṇam anyasya hetor bhāve py abhāvataḥ || 1 || TA-ML 8.7 cakṣuracakṣuravadhikevalānāṃ nidrānidrānidrāpracalāpracalāpracalāstyāna- TA-ML 8.7 gṛddhayaś ca || 7 || TAŚV-ML 8.7.1 caturṇāṃ cakṣurādīnāṃ darśanānāṃ caturvidhaṃ | nidrādayaś ca paṃceti nava prakṛtayosya tāḥ || 1 || TA-ML 8.8 sadasadvedye || 8 || TAŚV-ML 8.8.1 dvedhā tu sadasadvedye sātetarakṛtād ime | prakṛtī vedanīyasya nānyathā tadvyavasthitiḥ || 1 || TA-ML 8.9 darśanacāritramohanīyākaṣāyakaṣāyavedanīyākhyās tridvinavaṣoḍaśabhedāḥ TA-ML 8.9 samyaktvamithyātvatadubhayānyakaṣāyakaṣāyau hāstaratyaratiśokabhaya- TA-ML 8.9 jugupsāstrīpunnapuṃsakavedā anaṃtānubaṃdhyapratyākhyānapratyākhyāna- TA-ML 8.9 saṃjvalanavikalpāś caikaśaḥ krodhamānamāyālobhāḥ || 9 || TAŚV-ML 8.9.1 darśanetyādisūtreṇa mohanīyasya karmaṇaḥ | aṣṭāviṃśatir ākhyātās tāvad vā kāryadarśanāt || 1 || TA-ML 8.10 nārakatairyagyonamānuṣadaivāni || 10 || TAŚV-ML 8.10.1 nārakādīni catvāri cāyūṃṣi bhavabhedataḥ | siddhāni tadabhāve sya prāṇināmavyavasthiteḥ || 1 || TA-ML 8.11 gatijātiśarīrāṃgopāṃganirmāṇabaṃdhanasaṃghātasaṃsthānasaṃhananasparśarasagaṃdhava- TA-ML 8.11 rṇānupūrvyāgurulaghūpaghātaparaghātātapodyotocchvāsavihāyogatayaḥ pratye- TA-ML 8.11 kaśarīratrasasubhagasusvaraśubhasūkṣmaparyāptisthirādeyayaśaskī- TA-ML 8.11 rtisetarāṇi tīrthakaratvaṃ ca || 11 || TAŚV-ML 8.11.1 dvicatvāriṃśadākhyātā gatināmādayas tathā | nāmnaḥ prakṛtibhedās te numīyaṃte svakāryataḥ || 1 || TAŚV-ML 8.11.2 prādhānyaṃ sarvanāmabhyaḥ śatebhyaḥ śuddhijanmanaḥ | bodhyaṃ tīrthakaratvasya bhavāṃte phaladāyinaḥ || 2 || TA-ML 8.12 uccair nīcaiś ca || 12 || TAŚV-ML 8.12.1 uccair nīcaiś ca gotraṃ syād dvibhedaṃ dehinām iha | tathā saṃśabdanasyānyahetuhīnasya siddhitaḥ || 1 || TA-ML 8.13 dānalābhabhogopabhogavīryāṇam || 13 || TAŚV-ML 8.13.1 dānādīnāṃ tu paṃcānām aṃtarāyāḥ prasūtritāḥ | paṃca dānādivighnasya tatkāryasya viśeṣataḥ || 1 || TAŚV-ML 8.13.2 evaṃ prakṛtibhir baṃdhaḥ karmabhir viniveditaḥ | ādyaḥ prakṛtibaṃdho tra jīvasyānekadhā sthitaḥ || 2 || TAŚV-ML 8.13.3ab yavatām anubhavo stu phalānāṃ dṛṣṭahetughaṭanāc ca janānāṃ | TAŚV-ML 8.13.3cd tāvatīha gaṇanā prakṛtīs tāḥ karmaṇām anuminotu mahātmā || 3 || TA-ML 8.14 āditas tisṛṇām aṃtarāyasya ca triṃśatsāgaropamakoṭīkoṭyaḥ parā TA-ML 8.14 sthitiḥ || 14 || TAŚV-ML 8.14.1 āditas tisṛṇāṃ karmaprakṛtīnāṃ parā sthitiḥ | aṃtarāyasya ca proktā tatphalasya prakarṣataḥ || 1 || TAŚV-ML 8.14.2 sāgaropamakoṭīnāṃ koṭyas triṃśat tadanyathā | tadabhāve pramāṇasyābhāvāt sā kena bādhyate || 2 || TA-ML 8.15 saptatir mohanīyasya || 15 || TA-ML 8.16 viṃśatir nāmagotrayoḥ || 16 || TAŚV-ML 8.16.1 saptatir mohanīyasya viṃśatir nāmagotrayoḥ | iti sūtradvayaṃ bādhavarjam etena varṇitam || 1 || TA-ML 8.17 trayastriṃśatsāgaropamāṇyāyuṣaḥ || 17 || TAŚV-ML 8.17.1 tathāyuṣas trayastriṃśatsāgaropamasaṃkhyayā | paramasthitinirṇītir iti sākalyataḥ smṛtā || 1 || TA-ML 8.18 aparā dvādaśa muhūrtā vedanīyasya || 18 || TAŚV-ML 8.18.1 adhunā vedanīyasya muhūrtā dvādaśa sthitiḥ | sāmarthyān madhyamā madhye 'nekadhā saṃpratīyate || 1 || TA-ML 8.19 nāmagotrayor aṣṭau || 19 || TAŚV-ML 8.19.1 sā nāmagotrayor aṣṭau muhūrtā iti vartanāt | yām ādayo vyavacchinnāḥ kāmaṃ madhye stu madhyamā || 1 || TA-ML 8.20 śeṣāṇām aṃtarmuhūrtā || 20 || TAŚV-ML 8.20.1 śeṣāṇāṃ karmaṇām aṃtarmuhūrtā ceti kārtsnyataḥ | jaghanyam adhyamotkṛṣṭā sthitiryā pratipāditā || 1 || TAŚV-ML 8.20.2 tayā viśeṣitair baṃdhaḥ karmabhiḥ svayam āhṛtaiḥ | sthitibaṃdho vaboddhavyastatprādhānyavivakṣayā || 2 || TAŚV-ML 8.20.3 sthityā kevalayā baṃdhas tadvacchūnyair na yujyate | tadvadāśritayā tv asti bhūmibhūdharayor iva || 3 || TAŚV-ML 8.20.4 sthitiśūnyāni karmāṇi niranvayavināśataḥ | pradīpādivad ity etatsthiteḥ siddhāni dhāryate || 4 || TA-ML 8.21 vipāko 'nubhavaḥ || 21 || TAŚV-ML 8.21.1 vipāko nubhavo jñeyaḥ pudgalādimukhena tu | karmaṇāṃ phalaniṣpattau sāmarthyāyogato nyathā || 1 || TA-ML 8.22 sa yathānāma || 22 || TAŚV-ML 8.22.1 sāmarthyān nāmabhedena jñāyetānvarthanāmatā | nurjñānāvaraṇādīnāṃ karmaṇām anyathā smṛteḥ || 1 || TAŚV-ML 8.22.2 tathā cānubhavaprāptair ātmanaḥ karmabhir bhavet | eṣo nubhavabaṃdho syānyāsravasya viśeṣataḥ || 2 || TA-ML 8.23 tataś ca nirjarā || 23 || TAŚV-ML 8.23.1 tataś ca nirjarety etatsaṃkṣepārtham ihoditaṃ | nirjarāprastuter agre py etadbhedaprasiddhaye || 1 || TAŚV-ML 8.23.2 yathākālaṃ vipākena nirjarā karmaṇām iyaṃ | vakṣyamāṇā punar jīvasyopakramanibaṃdhanā || 2 || TAŚV-ML 8.23.3 prāganuktā samuccāryā caśabdenātra sā punaḥ | tapasā nirjarā ceti niyamo na nirucyate || 3 || TAŚV-ML 8.23.4 phalaṃ dattvā nivartaṃte dravyakarmāṇi dehinaḥ | tenāhṛtatvataḥ svādyādyāhāradravyavatsvayaṃ || 4 || TAŚV-ML 8.23.5 bhāvakarmāṇi naśyaṃti tannivṛttyaviśeṣataḥ | tatkāryatvād yathāgnyādināśe dhūmādivṛttayaḥ || 5 || TAŚV-ML 8.23.6 tataḥ phalopabhoge pi karmaṇāṃ na kṣayo nṛṇāṃ | pādapādivad ity etadvaco pāstaṃ kunītikaṃ || 6 || TAŚV-ML 8.23.7 pārataṃtryam akurvāṇāḥ puṃso ye karmapudgalāḥ | karmatvena viśiṣṭās te saṃto py atrāṃbarādivat || 7 || TA-ML 8.24 nāmapratyayāḥ sarvato yogaviśeṣāt sūkṣmaikakṣetrāvagāhasthitāḥ sarvā- TA-ML 8.24 tmapradeśeṣv anaṃtānaṃtapradeśāḥ || 24 || TAŚV-ML 8.24.1 nāmānvarthaṃ padākhyātaṃ pratyayās tasya hetavaḥ | pradeśāḥ karmaṇo 'naṃtānaṃtamānaviśeṣitāḥ || 1 || TAŚV-ML 8.24.2 skaṃdhātmanā virudhyaṃte na pramāṇena tattvataḥ | skaṃdhābhāve kṣavijñānābhāvāt sarvā gṛhāgate || 2 || TAŚV-ML 8.24.3 sarveṣv ātmapradeśeṣu na kiyatsucid eva te | tatphalasya tathā vitte nīre kṣīrapradeśavat || 3 || TAŚV-ML 8.24.4 sūkṣmaśabdena ca yogyasvabhāvagrahaṇāya te | pudgalāḥ pratipādyaṃte sthūlānāṃ tadasaṃbhavāt || 4 || TAŚV-ML 8.24.5 ekakṣetrāvagāhābhidhānaṃ kṣetrāṃtarasya tat | nivṛttyarthaṃ sthitāḥ syāt tu kriyāṃtaranivṛttaye || 5 || TAŚV-ML 8.24.6 atyaṃtaniviḍāvasthāvagāho rthāt pratīyate | tena te vasthitās tatra gomaye dhūmarāśivat || 6 || TAŚV-ML 8.24.7 bhūyaḥ pradeśam ekatra pradeśe dravyam īkṣyate | paramāṇau yathā kṣmābhṛt kulaṃ naiveti kecana || 7 || TAŚV-ML 8.24.8 teṣām alpapradeśasthair ghanaiḥ karpāsapiṃḍakaiḥ | anyaikāṃtikatā hetor bhūyodeśair asaṃśayam || 8 || TAŚV-ML 8.24.9 yogaḥ pūrvoditastasya viśeṣāt kāraṇāt tathā | sthitās te tra vinā hetor niyatāvasthitikṣateḥ || 9 || TAŚV-ML 8.24.10 sarveṣv asarveṣv ete kvacid eva bhaven na tu | sarvato vacanād eva pratipattavyam aṃjasā || 10 || TAŚV-ML 8.24.11 iti pradeśair yo baṃdhaḥ karmaskaṃdhādibhir mataḥ | sa nuḥ pradeśabaṃdhaḥ syād eṣa baṃdho vilakṣaṇaḥ || 11 || TAŚV-ML 8.24.12 so yaṃ kāraṇabhedena kāryabhedena cāsthitaḥ | svabhāvasya ca bhedena karmabaṃdhaś caturvidhaḥ || 12 || TAŚV-ML 8.24.13 baddhaspṛṣṭādibhedenāvasthitādibhidāpi ca | dravyādibhedato nāmādiprabhedena vā tathā || 13 || TAŚV-ML 8.24.14 vinā prakṛtibaṃdhān na syur jñānāvaraṇādayaḥ | kāryabhedāt svayaṃ siddhāḥ sthitibaṃdhād vinā sthirāḥ || 14 || TAŚV-ML 8.24.15 na cānubhavabaṃdhena vinānubhavanaṃ nṛṇāṃ | pradeśabaṃdhataḥ kṛtsnair naikair na vyāpyavṛttaye || 15 || TAŚV-ML 8.24.16 evaṃ kāryaviśeṣebhyo viśeṣo baṃdhaniṣṭhitaḥ | pratyeyo nekadhā yukter āgamāc ca tathāvidhāt || 16 || TAŚV-ML 8.24.17 puṇyāsravoktisāmarthyāt puṇyabaṃdho 'vagamyate | sadvedyādīni catvāri tatpuṇyam iha sūtritaṃ || 17 || TA-ML 8.25 sadvedyaśubhāyurnāmagotrāṇi puṇyam || 25 || TAŚV-ML 8.25.1 yasyodayāt sukhaṃ tat syāt sadvedyaṃ dehināṃ tathā | śubham āyus tridhā yasya phalaṃ śubhabhavatrayaṃ || 1 || TAŚV-ML 8.25.2 saptatriṃśadvikalpaṃ tu śubhaṃ nāma tathā phalaṃ | uccair gotraṃ śubhaṃ prāhuḥ śubhasaṃśabdanārthakam || 2 || TAŚV-ML 8.25.3 iti kāryānumeyaṃ taddvicatvāriṃśadātmani | pāpāsravoktisāmarthyāt pāpabaṃdho vyavasthitaḥ || 3 || TA-ML 8.26 ato nyat pāpam || 26 || TAŚV-ML 8.26.1 duḥkhādibhyo 'śubhebhyas tatphalebhyas tv anumīyate | hetubhyo dṛśyamānebhyas tajjanmād vyabhicārataḥ || 1 || TAŚV-ML 8.26.2 evaṃ saṃkṣepataḥ karmabaṃdho dvedhāvatiṣṭhate | puṇyapāpātiriktasya tasyātyaṃtam asaṃbhavāt || 2 || TAŚV-ML 8.26.3 puṇyaṃ puṇyānubaṃdhīṣṭaṃ pāpaṃ pāpānubaṃdhi ca | kiṃcit pāpānubaṃdhi syāt kiṃcit puṇyānubaṃdhi ca || 3 || TAŚV-ML 8.26.4 yathārtho rthānubaṃdhī syān nyāyācaraṇapūrvakaḥ | tathānartho pi cāṃbhodhisamuttārādir arthakṛt || 4 || TAŚV-ML 8.26.5 anyāyācaraṇāyātas tadvadartho py anarthakṛt | anartho pīti nirṇītam udāharaṇam aṃjasā || 5 || TAŚV-ML 8.26.6ab avasīyati prathamakam uta saṃpadāṃ padaṃ samanubhavaṃti vaṃdyapādāḥ | TAŚV-ML 8.26.6cd tadanu ca vipadaṃ garīyasīṃ dadhati parām api niṃdyavṛttitāṃ || 6 || TAŚV-ML 8.26.7ab yad iha tad ihamuttarainaso nijasukṛtasya phalaṃ vadaṃti tajjñāḥ | TAŚV-ML 8.26.7cd tadaparam api cādimainasaḥ sukṛtaparasya viparyayeṇa vṛtteḥ || 7 || TAŚV-ML 486,1 atha navamo 'dhyāyaḥ || 9 || TA-ML 9.1 āsravanirodhaḥ saṃvaraḥ || 1 || TAŚV-ML 9.1.1 athāsravanirodhaḥ syāt saṃvaro 'pūrvakarmaṇāṃ | kāraṇasya nirodhe hi baṃdhakāryasya nodayaḥ || 1 || TAŚV-ML 9.1.2 āsravaḥ kāraṇaṃ baṃdhe siddhas tadbhāvabhāvataḥ | tannirodhe virudhyeta nātmā saṃvṛtarūpabhṛt || 2 || TAŚV-ML 9.1.3 saṃvaraḥ pūrvabaṃdhasya nirodha iti bhāṣitaṃ | na yuktam āsrave saty apy etadbādhānuṣaṃgataḥ || 3 || TA-ML 9.2 sa guptisamitidharmānuprekṣāparīṣahajayacāritraiḥ || 2 || TAŚV-ML 9.2.1 sa cāsravanirodhaḥ syād guptyādibhir udīritaiḥ | tatkāraṇavipakṣatvāt teṣām iti viniścayaḥ || 1 || TA-ML 9.3 tapasā nirjarā ca || 3 || TAŚV-ML 9.3.1 tapasā nirjarā ca syāt saṃvaraś ceti sūtritaṃ | saṃcitāpūrvākarmāptivipakṣatvena tasya nu || 1 || TA-ML 9.4 samyagyoganigraho guptiḥ || 4 || TAŚV-ML 9.4.1 yogānāṃ nigrahaḥ samyagguptis tredhā tayottamaḥ | saṃvaro baṃdhahetūnāṃ pratipakṣasvabhāvayā || 1 || TAŚV-ML 9.4.2 ayogaḥ kevalī sarvaṃ saṃvaraṃ pratipadyate | dravyato bhāvataś ceti paraṃ śreyaḥ samaś‍nute || 2 || TA-ML 9.5 īryābhāṣaiṣaṇādānanikṣepotsargāḥ samitayaḥ || 5 || TAŚV-ML 9.5.1 samyak‌prabhṛtayaḥ paṃceryādyāḥ samitayaḥ smṛtāḥ | asaṃyamabhavasyābhirāsravasya nirodhanaṃ || 1 || TAŚV-ML 9.5.2 tadvipakṣatvatas tāsām iti deśena saṃvaraḥ | samitau vartamānānāṃ saṃyatānāṃ yathāyathaṃ || 2 || TA-ML 9.6 uttamakṣamāmārdavārjavaśaucasatyasaṃyamatapastyāgākiṃcanyabrahmacaryāṇi TA-ML 9.6 dharmaḥ || 6 || TAŚV-ML 9.6.1 dṛṣṭakāryānapekṣāṇi kṣamādīny uttamāni tu | syād dharmaḥ samitibhyo 'nyaḥkrodhādipratipakṣataḥ || 1 || TAŚV-ML 9.6.2 tannimittāsravadhvaṃsī yathāyogaṃ sa deśataḥ | saṃvarasya bhaved dhetur asaṃyatadṛgādiṣu || 2 || TA-ML 9.7 anityāśaraṇasaṃsāraikatvānyatvāśucyāsravasaṃvaranirjarālokabodhidu- TA-ML 9.7 rlabhadharmasvākhyātatvānuciṃtanam anuprekṣāḥ || 7 || TAŚV-ML 9.7.1 anuprekṣāḥ prakīrtyaṃte nityatvādyanuciṃtanaṃ | dvādaśātrānanuprekṣāvipakṣatvān munīśvaraiḥ || 1 || TAŚV-ML 9.7.2 anityatvādayo dharmāḥ saṃty ātmādiṣu tāttvikāḥ | tathā sādhanasadbhāvāḥ sarveṣāṃ śeṣatattvavat || 2 || TAŚV-ML 9.7.3 tato nuciṃtanaṃ teṣāṃ nāsatāṃ kalpitātmanāṃ | nāpy anarthakam iṣṭasya saṃvarasya prasiddhitaḥ || 3 || TA-ML 9.8 mārgācyavananirjarārthaṃ pariṣoḍhavyāḥ parīṣahāḥ || 8 || TAŚV-ML 9.8.1 mārgācyavanahetutvaṃ parīṣahajayasya sat | parīṣahājaye mārgacyavanasya pratītitaḥ || 1 || TAŚV-ML 9.8.2 nirjarākāraṇatvaṃ ca tapaḥsiddhiparatvataḥ | tadabhāve tapolopān nirjarā kvātiśaktitaḥ || 2 || TAŚV-ML 9.8.3 pariṣoḍhavyatāṃ prāptās tasmād ete parīṣahāḥ | parīṣahajayotthānām āsravāṇāṃ virodhataḥ || 3 || TA-ML 9.9 kṣutpipāsāśītoṣṇadaṃśamaśakanāgnyāratistrīcaryāniṣadyāśayyākrośa- TA-ML 9.9 vadhayācanālābharogatṛṇasparśamalasatkārapuraskāraprajñājñānāda- TA-ML 9.9 rśanāni || 9 || TAŚV-ML 9.9.1 te ca kṣudādayaḥ proktā dvāviṃśatir asaṃśayaṃ | pariṣahyatayā teṣāṃ tattvasiddhir viśuddhaye || 1 || TA-ML 9.10 sūkṣmasāṃparāyachadmasthavītarāgayoś caturdaśa || 10 || TAŚV-ML 9.10.1 syuḥ sūkṣmasāṃparāye ca caturdaśa parīṣahāḥ | chadmasthavītarāge ca tato nyeṣām asaṃbhavāt || 1 || TAŚV-ML 9.10.2 chadmasthavītarāge hi mohābhāvān na tatkṛtāḥ | aṣṭau pariṣahāḥ saṃti tathāto nye caturdaśa || 2 || TAŚV-ML 9.10.3 te sūkṣmasāṃparāye pi tathā kiṃcitkaratvataḥ | sato pi mohanīyasya sūkṣmasyeti pratīyate || 3 || TAŚV-ML 9.10.4 vedanīyanimittās te mā bhūvaṃs tata eva cet | vyaktirūpā na saṃty eva śaktirūpeṇa tatra te || 4 || TAŚV-ML 9.10.5 mohanīyasahāyasya vedanīyasya tatphalaṃ | kevalasyāpi tadbhāve tiprasaṃgo hi dustyajaḥ || 5 || TA-ML 9.11 ekādaśa jine || 11 || TAŚV-ML 9.11.1 ekādaśa jine saṃti śaktitas te parīṣahāḥ | vyaktito neti sāmarthyād vyākhyānadvayam iṣyate || 1 || TAŚV-ML 9.11.2 leśyaikadeśayogasya sadbhāvād upacaryate | yathā leśyā jine tadvadvedanīyasya tattvataḥ || 2 || TAŚV-ML 9.11.3 ghātihatyupacaryaṃte sattāmātrāt parīṣahāḥ | chadmasthavītarāgasya yatheti pariniścitaṃ || 3 || TAŚV-ML 9.11.4 na kṣudāder abhivyaktis tatra taddhetubhāvataḥ | yogaśūnye jine yadvadanyathātiprasaṃgataḥ || 4 || TAŚV-ML 9.11.5 naikaṃ hetuḥ kṣudādīnāṃ vyaktau cedaṃ pratīyate | tasya mohodayād vyakter asadvedyodaye pi ca || 5 || TAŚV-ML 9.11.6 kṣāmodaratvasaṃpattau mohāpāye na sekṣyate | satyāhārābhilāpe pi nāsadvedyodayādṛte || 6 || TAŚV-ML 9.11.7 na bhojanopayogasyāsattvenāpy anudīraṇā | asātāvedanīyasya na cāhārekṣaṇād vinā || 7 || TAŚV-ML 9.11.8 kṣud ity aśeṣasāmagrījanyābhivyajyate kathaṃ | tadvaikalye sayogasya pipāsāder ayogataḥ || 8 || TAŚV-ML 9.11.9 kṣudādivedanodbhūtau nārhato 'naṃtaśarmatā | nirāhārasya cāśaktau sthātuṃ nānaṃtaśaktitā || 9 || TAŚV-ML 9.11.10 nityopayuktabodhasya na ca saṃjñāsti bhojane | pāne ceti kṣudādīnāṃ nābhivyaktir jinādhipe || 10 || TA-ML 9.12 bādarasāṃparāye sarve || 12 || TAŚV-ML 9.12.1 bādaraḥ sāṃparāyo sti yeṣāṃ sarve parīṣahāḥ | saṃti teṣāṃ nimittasya sākalyād vyaktirūpataḥ || 1 || TA-ML 9.13 jñānāvaraṇe prajñājñāne || 13 || TAŚV-ML 9.13.1 jñānāvaraṇaniṣpādye prajñājñāne parīṣahau | prajñāvalepanirvṛtter jñānāvaraṇato nyataḥ || 1 || TA-ML 9.14 darśanamohāṃtarāyayor adarśanālābhau || 14 || TAŚV-ML 9.14.1 adarśanam ihārthānām aśraddhānaṃ hi tad bhavet | sati darśanamohe 'sya na jñānāt prāgadarśanaṃ || 1 || TAŚV-ML 9.14.2 aṃtarāyo tra lābhasya tadyogyorthād viśeṣataḥ | kāraṇasya viśeṣād dhi viśeṣaḥ kāryagaḥ sthitaḥ || 2 || TA-ML 9.15 cāritramohe nāgnyāratistrīniṣadyākrośayācanāsatkārapuraskārāḥ || 15 || TAŚV-ML 9.15.1 nāgnyādyāḥ sapta cāritramohe sati parīṣahāḥ | sāmānyato viśeṣāc ca tadviśeṣeṣu terthataḥ || 1 || TAŚV-ML 9.15.2 jñānāvaraṇamohāṃtarāyasaṃbhūtayo matāḥ | ity ekādaśa te teṣām abhāve tat kvacit sadā || 2 || TA-ML 9.16 vedanīye śeṣāḥ || 16 || TAŚV-ML 9.16.1 śeṣāḥ syur vedanīye te samagrasahakāriṇi | iti sarvatra vijñeyam asādhāraṇakāraṇaṃ || 1 || TA-ML 9.17 ekādayo bhājyā yugapad ekasminn aikonaviṃśateḥ || 17 || TAŚV-ML 9.17.1 sakṛdekādayo bhājyāḥ kvacid ekān na viṃśatiḥ | viṃśatyāder asaṃbhūter virodhād anyathāpi vā || 1 || TAŚV-ML 9.17.2 ity ukter niyamābhāvaḥ siddhas teṣāṃ samudbhave | sahakārivihīnatvaproktahetor aśaktitaḥ || 2 || TA-ML 9.18 sāmāyikachedopasthāpanāparihāraviśuddhisūkṣmasāṃparāyayathākhyātam i- TA-ML 9.18 ti cāritram || 18 || TAŚV-ML 9.18.1 sāmāyikādi cāritraṃ sūtritaṃ paṃcadhā tataḥ | saṃvaraḥ karmaṇāṃ jñeyo cāritrāpekṣajanmanāṃ || 1 || TAŚV-ML 9.18.2 dharmāṃtarbhūtam apy etatsaṃyamagrahaṇād iha | punar uktaṃ pradhānatvakhyātaye nirvṛtiṃ prati || 2 || TA-ML 9.19 anaśanāvamaudaryavṛttiparisaṃkhyānarasaparityāgaviviktaśayyāsanakāya- TA-ML 9.19 kleśāḥ bāhyaṃ tapaḥ || 19 || TAŚV-ML 9.19.1 ṣoḍhā bāhyaṃ vinirdiṣṭaṃ tapotrānaśanādi yat | saṃvaras tena ca jñeyo hy atapohetukarmaṇāṃ || 1 || TA-ML 9.20 prāyaścittavinayavaiyāvṛttyasvādhyāyavyutsargadhyānāny uttaram || 20 || TAŚV-ML 9.20.1 prāyaścittādiṣaḍbhedaṃ tapaḥ saṃvarakāraṇaṃ | syād uttaraṃ svasaṃvedyam iti spaṣṭamanogataṃ || 1 || TA-ML 9.21 navacaturdaśapaṃcadvibhedā yathākramaṃ prāgdhyānāt || 21 || TAŚV-ML 9.21.1 proktā navādayo bhedāḥ prāgdhyānāt te yathākramaṃ | prāyaścittādibhedānāṃ tapaso bhyaṃtarasya hi || 1 || TA-ML 9.22 ālocanapratikramaṇatadubhayavivekavyutsargatapaśchedaparihāropasthāpanāḥ || 22 || TAŚV-ML 9.22.1 ālocanādayo bhedāḥ prāyaścittasya te nava | yathāgamam iha jñeyā niravadyapravṛttaye || 1 || TA-ML 9.23 jñānadarśanacāritropacārāḥ || 23 || TAŚV-ML 9.23.1 jñānādayo tra catvāro vinayāḥ pratipāditāḥ | kathaṃcit tadabhedasya siddhaye paramārthataḥ || 1 || TAŚV-ML 9.23.2 jñānādibhāvanā samyagjñānādivinayo hi naḥ | tasyāṃtaraṃgatā na syād anyathāny eva vedanāt || 2 || TA-ML 9.24 ācāryopādhyāyatapasviśaikṣyaglānagaṇakulasaṃghasādhumanojñānām || 24 || TAŚV-ML 9.24.1 ācāryaprabhṛtīnāṃ yad daśānāṃ viniveditaṃ | vaiyāvṛttyaṃ bhaved etad anvarthapratipattaye || 1 || TA-ML 9.25 vācanāpṛcchanānuprekṣām nāyadharmopadeśāḥ || 25 || TAŚV-ML 9.25.1 svādhyāyaḥ paṃcadhā prokto vācanādiprabhedataḥ | aṃtaraṃgaśrutajñānabhāvanātmatvatas tu saḥ || 1 || TA-ML 9.26 bāhyābhyaṃtaropadhyoḥ || 26 || TAŚV-ML 9.26.1 syād bāhyābhyaṃtaropadhyor vyutsargo dhikṛto dvidhā | vratadharmātmako dānaprāyaścittātmako 'paraḥ || 1 || TAŚV-ML 9.26.2 kathaṃcit tyāgatāṃ prāpto py eko nirdiśyate nṛṇāṃ | śaktibhedavyapekṣāyāṃ phaleṣv eko py anekadhā || 2 || TAŚV-ML 9.26.3 bāhyābhyaṃtaratopadhyor anupāttetaratvataḥ | jīvena tatra kāyādyor vedyāvedyor nṛṇāṃ matā || 3 || TA-ML 9.27 uttamasaṃhananasyaikāgraciṃtānirodho dhyānamāṃtarmuhūrtāt || 27 || TAŚV-ML 9.27.1 uttametyādisūtreṇa dhyānaṃ dhyātābhidhīyate | dhyeyaṃ ca dhyānakālaś ca sāmarthyāt tatparikriyā || 1 || TAŚV-ML 9.27.2 nābhāvo śeṣacittānāṃ tucchaḥ pramitisaṃgataḥ | sthirajñānātmakaś cittānirodho notra saṃgataḥ || 2 || TAŚV-ML 9.27.3 draṣṭā hy ātmājñānavāṃs tu na kuṃbhādy asti kasyacit | dharmameghasamādhiś cen na draṣṭā jñānavān yataḥ || 3 || TAŚV-ML 9.27.4 saṃprajñātas tu yo yogo vṛttisārūpyamātrakaṃ | saṃjñānātmaka eveti na vivādo sti tāvatā || 4 || TAŚV-ML 9.27.5 anekatrāpradhāne vā viṣaye kalpite pi vā | mā bhūc ciṃtānirodho yam ity ekāgre sa saṃsmṛtaḥ || 5 || TAŚV-ML 9.27.6 ekāgreṇeti vā nānāmukhatvena nivṛttaye | kvacic ciṃtānirodhasyādhyānatvena prabhādivat || 6 || TAŚV-ML 9.27.7 proktaṃ saṃhananaṃ yasya bhaved uttamam iṣyate | tasya dhyānaṃ paraṃ muktikāraṇaṃ netarasya tat || 7 || TAŚV-ML 9.27.8 aṃtarmuhūrtato nordhvasaṃbhavas tasya dehināṃ | ā aṃtarmuhūrtād ity uktaṃ kālāṃtaracchide || 8 || TA-ML 9.28 ārtaraudradharmyaśuklāni || 28 || TAŚV-ML 9.28.1 ārtādīni tad eva syuś catvāri pratibhedataḥ | dhyānānyekāgrasāmānyaciṃtāṃtaranirodhataḥ || 1 || TA-ML 9.29 pare mokṣahetū || 29 || TAŚV-ML 9.29.1 mokṣahetū pare dhyāne pūrve saṃsārakāraṇe | iti sāmarthyataḥ siddhaṃ vimohatvetaratvataḥ || 1 || TA-ML 9.30 ārtam amanojñasya saṃprayoge tadviprayogāya smṛtisamanvāhāraḥ || 30 || TAŚV-ML 9.30.1 ārtaṃ caturvidhaṃ tatra saṃkleśāṃgatayoditaṃ | ārtam ityādisūtreṇa prathamaṃ dveṣahetukam || 1 || TA-ML 9.31 viparītaṃ manojñasya || 31 || TAŚV-ML 9.31.1 viparītaṃ manojñasyetyādisūtreṇa niścitaṃ | dvitīyam anuyogottham ārtadhyānam asatphalaṃ || 1 || TA-ML 9.32 vedanāyāś ca || 32 || TAŚV-ML 9.32.1 asadvedyodayopāttadveṣakāraṇām īritaṃ | tṛtīyaṃ vedanāyāś cety uktaṃ sūtreṇa tattvataḥ || 1 || TA-ML 9.33 nidānaṃ ca || 33 || TAŚV-ML 9.33.1 nidānaṃ ceti vākyena tīvramohanibaṃdhanaṃ | caturthaṃ dhyānam ity ārtaṃ caturvidham udāhṛtaṃ || 1 || TAŚV-ML 9.33.2 nīlāṃ leśyāṃ samāsṛtya kāpotīṃ vā samudbhavet | tadajñānāt kuto py ātmapariṇāmāt tathāvidhāt || 2 || TAŚV-ML 9.33.3 pāpaprayoganiḥśeṣadoṣādhiṣṭhānam ākulaṃ | bhogaprasaṃganānātmasaṃkalpāsaṃgakāraṇaṃ || 3 || TAŚV-ML 9.33.4 dharmāśayaparityāgi kaṣāyāśayavardhanaṃ | vipākakaṭu tiryakṣu samudbhavanibaṃdhanaṃ || 4 || TA-ML 9.34 tadaviratadeśaviratapramattasaṃyatānām || 34 || TAŚV-ML 9.34.1 tat syād aviratādīnāṃ trayāṇāṃ tannimittataḥ | nāpramattādiṣu kṣīṇatannimitteṣu jātucit || 1 || TA-ML 9.35 hiṃsānṛtasteyaviṣayasaṃrakṣaṇebhyo raudram aviratadeśaviratayoḥ || 35 || TAŚV-ML 9.35.1 hiṃsādibhyo titīvramohodayebhyaḥ prajāyate | raudraṃ dhyānaṃ smṛtaiḥ paunaḥpunyaṃ durgatikāraṇaṃ || 1 || TAŚV-ML 9.35.2 tat syād aviratasyoccair deśasaṃyamino pi ca | yathāyogaṃ nimittānāṃ śeṣaṃ sadbhāvasiddhitaḥ || 2 || TAŚV-ML 9.35.3 tataś caturvidhaṃ raudraṃ dhyānaṃ samupajāyate | puṃsotikṛṣṇaleśyasyāviratasyaiva tatparaṃ || 3 || TAŚV-ML 9.35.4 tathā kāpotaleśyasya viratāviratasya ca | pramādānām adhiṣṭhānaṃ viratasya na jātucit || 4 || TA-ML 9.36 ājñāpāyavipākasaṃsthānavicayāya dharmyam || 36 || TAŚV-ML 9.36.1 ājñādivicayāyoktaṃ dharmyaṃ dhyānaṃ caturvidhaṃ | ārtaraudraparityaktaiḥ kāryaṃ ciṃtāsvabhāvakaṃ || 1 || TAŚV-ML 9.36.2 tatrājñā dvividhā hetuvādetaravikalpataḥ | sarvajñasya vineyāṃtaḥkaraṇāyattavṛttitaḥ || 2 || TAŚV-ML 9.36.3 asanmārgād apāyaḥ syād anapāyaḥ svamārgataḥ | sa evopāya ity eṣa tato bhedena noditaḥ || 3 || TAŚV-ML 9.36.4 vipāko nubhavaḥ pūrvaṃ kṛtānāṃ karmaṇāṃ svayaṃ | jīvādyāśrayabhedena caturtho dhīmatāṃ mataḥ || 4 || TAŚV-ML 9.36.5 lokaḥ saṃsthānabhedād vā svabhāvād vā niveditaḥ | tadādhāro jano vāpi mānabhedo pi vā kvacit || 5 || TAŚV-ML 9.36.6 vicayas tatra mīmāṃsā pramāṇanayataḥ sthitaḥ | tasmiṃś ciṃtāprabaṃdho nuściṃtāṃtaranirodhataḥ || 6 || TAŚV-ML 9.36.7 yuktaṃ dhyānaṃ tadādhyāyam aikāgryeṇa pravṛttitaḥ | dhyātuś ciṃtāprabaṃdhasya dharmyaṃ pāpavyapāyataḥ || 7 || TAŚV-ML 9.36.8 sākalyena vinirdiṣṭaṃ tatpramattāpramattayoḥ | aṃtaraṃgatapobhedarūpaṃ saṃghatayoḥ sphuṭaṃ || 8 || TAŚV-ML 9.36.9 saṃyatāsaṃyatasyaikadeśenāsaṃyatasya tu | yogyatāmātrataḥ kaiścid yair durdhyānaṃ pracakṣate || 9 || TA-ML 9.37 śukle cādye pūrvavidaḥ || 37 || TAŚV-ML 9.37.1 mattvā catvāri śuklāni procyamānāni sūriṇā | ādye pūrvavidaḥ śukle dharmyaṃ cety abhidhīyate || 1 || TAŚV-ML 9.37.2 śreṇyādhirohiṇaḥ śukle dharmyaṃ pūrvasya tasya hi | apūrvakaraṇādīnāṃ śuklāraṃbhakatāsthiteḥ || 2 || TA-ML 9.38 pare kevalinaḥ || 38 || TAŚV-ML 9.38.1 pare kevalinaḥ śukle saṃyogasyetarasya ca | yathāyogaṃ smṛte tajjñaiḥ prakṛṣṭe śuddhibhedataḥ || 1 || TA-ML 9.39 pṛthaktvaikatvavitarkasūkṣmakriyāpratipātivyuparatakriyānivartīni || 39 || TAŚV-ML 9.39.1 pṛthaktvetyādisūtreṇānvarthanāmāni tāny api | śuklāni kathitāny uktasvāmibhedāni lakṣaṇaiḥ || 1 || TA-ML 9.40 tryekayogakāyayogāyogānām || 40 || TAŚV-ML 9.40.1 tatra prācyaṃ triyogasyaikaikayogasya tatparaṃ | tṛtīyaṃ kāyayogasyāyogasya ca turīyakaṃ || 1 || TAŚV-ML 9.40.2 yogamārgaṇayā teṣāṃ sadbhāvaniyamaḥ smṛtaḥ | evaṃ trītyādisūtreṇa vivādavinivṛttaye || 2 || TA-ML 9.41 ekāśraye savitarkavīcāre pūrve || 41 || TAŚV-ML 9.41.1 ekāśraye pratiprāptaśrutajñānāśrayatvataḥ | savitarke śrute tattvāt savīcāre ca saṃkramāt || 1 || TAŚV-ML 9.41.2 arthavyaṃjanayogeṣu sāmānyenopavartite | pūrve śukle triyogaikayogasaṃyatasaṃśrayāt || 2 || TA-ML 9.42 avīcāraṃ dvitīyam || 42 || TAŚV-ML 9.42.1 avīcāraṃ dvitīyaṃ tatsaṃkrāṃter asamudbhavāt | ekayogasya taddhyātur iti prāhāpavādataḥ || 1 || TAŚV-ML 9.42.2 savitarkaṃ savīcāraṃ pṛthaktvena tataḥ sthitaṃ | prācyaṃ śuklaṃ tu savitarkavīcārabalād iha || 2 || TAŚV-ML 9.42.3 tathā'vitarkavīcāre pare śukle nivedite | kāyayogādhināthatvād ayogādhipatitvataḥ || 3 || TA-ML 9.43 vitarkaḥ śrutam || 43 || TAŚV-ML 9.43.1 vitarkaḥ śrutam aspaṣṭatarkaṇaṃ na punar mateḥ | bhedaś ciṃtākhya ity etatsūtrāraṃbhād abhīpsitaṃ || 1 || TA-ML 9.44 vīcāro rthavyaṃjanayogasaṃkrāṃtiḥ || 44 || TAŚV-ML 9.44.1 arthavyaṃjanayogeṣu saṃkrāṃtiś cetasas tu yā | sa vīcāro na mīmāṃsā carergatyarthaniṣṭhataḥ || 1 || TAŚV-ML 9.44.2 evaṃ niruktito rthasyāvyabhicāritvadarśanāt | proktaṃ vitarkavīcāralakṣaṇaṃ sutrataḥ svayaṃ || 2 || TAŚV-ML 9.44.3 kṛtaguptyādyanuṣṭhāno yatirvīryātiśāyanaḥ | arthavyaṃjanayogeṣu saṃkrāṃtau pṛthagudyataḥ || 3 || TAŚV-ML 9.44.4 tadopaśamanān mohaprakṛtīḥ kṣapayann api | yathā paricayaṃ dhyāyet kvacid vastuni sakriyaḥ || 4 || TAŚV-ML 9.44.5 savitarkaṃ savīcāraṃ pṛthaktvevādimaṃ muniḥ | dhyānaṃ prakramate dhyātuṃ pūrvadehī nirākulaḥ || 5 || TAŚV-ML 9.44.6 sa evāmūlato mohakṣapaṇāgūrṇamānasaḥ | prāpyānaṃtaguṇāṃ śuddhiṃ niruṃdhan baṃdhamātmanaḥ || 6 || TAŚV-ML 9.44.7 jñānāvṛtisahāyānāṃ prakṛtīnām aśeṣataḥ | hāsayankṣapayaṃś cāsāṃ sthitibaṃdhaṃ samaṃtataḥ || 7 || TAŚV-ML 9.44.8 śrutajñānopayuktātmā vītavīcāramānasaḥ | kṣīṇamoho 'prakaṃpātmā prāptakṣāyikasaṃyamaḥ || 8 || TAŚV-ML 9.44.9 dhyātvaikatvavitarkākhyaṃ dhyānaṃ ghātyaghaghasmaraṃ | dadhānaḥ paramāṃ śuddhiṃ duravāpyāmato nyataḥ || 9 || TAŚV-ML 9.44.10 tato nirdagdhaniḥśeṣaghātikarmeṃdhanaḥ prabhuḥ | kevalī sadṛśāghātikarmasthitir aśeṣataḥ || 10 || TAŚV-ML 9.44.11 saṃtyajya vāṅmanoyogaṃ kāyayogaṃ ca bādaraṃ | sūkṣmaṃ tu taṃ samāśritya maṃdaspaṃdodayas tvaraṃ || 11 || TAŚV-ML 9.44.12 dhyānaṃ sūkṣmakriyaṃ naṣṭapratipātaṃ tṛtīyakaṃ | dhyāyed yogī yathāyogaṃ kṛtvā karaṇasaṃtatiṃ || 12 || TAŚV-ML 9.44.13 tataḥ svayaṃ samucchinnapradeśaspaṃdanaṃ sthiraḥ | dhvastaniḥśeṣayogebhyo dhyānaṃ dhyātāṃtasaṃvaraḥ || 13 || TAŚV-ML 9.44.14 saṃpūrṇanirjaraś cāṃtye kṣaṇe kṣīṇabhavasthitiḥ | mukhyaṃ siddhatvam adhyāste prasiddhāṣṭaguṇodayaṃ || 14 || TAŚV-ML 9.44.15 saṃkleśāṃgatayaikatra ciṃtā ciṃtāṃtaracyutā | pāpaṃ dhyānaṃ yathā proktaṃ vyavahāranayāśrayāt || 15 || TAŚV-ML 9.44.16 viśuddhyaṃgatayā caivaṃ dharmyaṃ śuklaṃ ca kiṃcana | samanaskasya tādṛkṣaṃ nāmanaskasya mukhyataḥ || 16 || TAŚV-ML 9.44.17 udbhūtakevalasyāsya sakṛtsarvārthavedinaḥ | aikāgryabhāvataḥ kecid upacārād vadaṃti tat || 17 || TAŚV-ML 9.44.18 ciṃtānirodhasadbhāvo dhyānāt so pi nibaṃdhanaṃ | tatra dhyānopacārasya yoge leśyopacāravat || 18 || TAŚV-ML 9.44.19 sarvaciṃtānirodhas tu yo mukhyo niścitān nayāt | so sti kevalinaḥ sthairyam ekāgraṃ ca paraṃ sadā || 19 || TAŚV-ML 9.44.20 mukhyaṃ dhyānam atas tasya sākṣān nirvāṇakāraṇaṃ | chadmadṛśyopacārāt syāt tadanyāstitvakāraṇāt || 20 || TAŚV-ML 9.44.21 yathaikavastuni sthairyaṃ jñānasyaikāgryam iṣyate | tathā viśvapadārtheṣu sakṛt tat kena vāryate || 21 || TAŚV-ML 9.44.22 mohānudrekato jñātur yathā vyākṣepasaṃkṣayaḥ | mohino sti tathā vītamohasyāsau sadā na kim || 22 || TAŚV-ML 9.44.23 yathaikatra pradhānerthe vṛttir vā tasya mohinaḥ | tathā kevalinaḥ kiṃ na dravye 'naṃtavivartake || 23 || TAŚV-ML 9.44.24 iti niścayato dhyānaṃ pratipedhyaṃ na dhīmatā | pradhānaṃ viśvatattvārthavedināṃ prasphuṭātmanāṃ || 24 || TAŚV-ML 9.44.25 sayogakevalī dhyānī yadi dharmopadeśanā | kathaṃ tataḥ pravartetety eke tatrābhidhīyate || 25 || TAŚV-ML 9.44.26 aṃtarmuhūrtakālaṃ vā dhyānasyānekavatsaraṃ | naikāgryaṃ kevalidhyānaṃ prasiddhaṃ tattvadeśinām || 26 || TAŚV-ML 9.44.27 tata eva ca te siddhāḥ kṛtakṛtyā jinādhipāḥ | stūyaṃte siddhasādharmyāt sadehatve pi dhīdhanaiḥ || 27 || TAŚV-ML 9.44.28 ayogitvasapnudbhūteḥ pūrvam aṃtarmuhūrtamā | tṛtīyaṃ dhyānam ākhyātaṃ vākpravṛttyā vivarjitaṃ || 28 || TAŚV-ML 9.44.29 vākkāyavṛttisadbhāve yathā dhyānī na mādṛśaḥ | tathārhann iti tasyāstūpacārād dhyānadeśanā || 29 || TAŚV-ML 9.44.30ab kvacic ciṃtā dhyānaṃ niyataviṣayaṃ puṃsi kathitaṃ kvacit tasyāḥ kārtsnyād vilayanam idaṃ sarvaviṣayaṃ | TAŚV-ML 9.44.30cd kvacit kiṃcin mukhyaṃ guṇam api vadaṃti pratinayaṃ tataś ciṃtyaṃ sadbhiḥ paramagahanaṃ jinapatimataṃ || 30 || TA-ML 9.45 samyagdṛṣṭiśrāvakaviratānaṃtaviyojakadarśanamohakṣapakopaśamakopaśāṃtamoha- TA-ML 9.45 kṣapakakṣīṇamohajināḥ kramaśo 'saṃkhyeyaguṇanirjarāḥ || 45 || TAŚV-ML 9.45.1 samyagdṛṣṭyādayaḥ saṃty asaṃkhyeguṇanirjarāḥ | kramād atra tathā śuddher asaṃkhyeyaguṇatvataḥ || 1 || TA-ML 9.46 pulākabakuśakuśīlanirgraṃthasnātakā nirgraṃthāḥ || 46 || TAŚV-ML 9.46.1 pulākādyā matāḥ paṃca nirgraṃthā vyavahārataḥ | niścayāc cāpi nairgraṃthyasāmānyasyāvirodhataḥ || 1 || TAŚV-ML 9.46.2 vastrādigraṃthasaṃpannās tato nye neti gamyate | bāhyagraṃthasya sadbhāve hy aṃtargraṃtho na naśyati || 2 || TAŚV-ML 9.46.3 ye vastrādigrahe py āhurnirgraṃthatvaṃ yathoditaṃ | mūrcchānudbhūtitas teṣāṃ stryādyādāne pi kiṃ na tat || 3 || TAŚV-ML 9.46.4 viṣayagrahaṇaṃ kāryaṃ mūrchā syāt tasya kāraṇaṃ | na ca kāraṇavidhvaṃse jātu kāryasya saṃbhavaḥ || 4 || TAŚV-ML 9.46.5 viṣayaḥ kāraṇaṃ mūrchā tatkāryam iti yo vadet | tasya mūrchodayo 'sattve viṣayasya na siddhyati || 5 || TAŚV-ML 9.46.6 tasmān mohodayān mūrchā svārthe tasya grahas tataḥ | sa yasyāsti svayaṃ tasya na nairgraṃthyaṃ kadācana || 6 || TA-ML 9.47 saṃyamaśrutapratisevanātīrthaliṃgaleśyopapādasthānavikalpataḥ sādhyāḥ || 47 || TAŚV-ML 508,1 oṃ TAŚV-ML 508,2 atha daśamo 'dhyāyaḥ || 10 || TA-ML 10.1 mohakṣayāt jñānadarśanāvaraṇāṃtarāyakṣayāc ca kevalam || 1 || TA-ML 10.2 baṃdhahetvabhāvanirjarābhyāṃ kṛtsnakarmavipramokṣo mokṣaḥ || 2 || TA-ML 10.3 aupaśamikādibhavyatvānāṃ ca || 3 || TAŚV-ML 10.3.1 tathaupaśamikādīnāṃ bhavyatvasya ca saṃkṣayāt | mokṣa ity āha tadbhāve saṃsāritvaprasiddhitaḥ || 1 || TAŚV-ML 10.3.2 na tv aupaśamike bhāve kṣāyopaśamike pi ca | bhāve traudayike puṃso 'bhāvo stu kṣāyike kathaṃ || 2 || TAŚV-ML 10.3.3 siddhiḥ savyapadeśasya cāritrāder abhāvataḥ | kṣāyikasya na saty asmin kṛtakṛtyatvanirvṛtiḥ || 3 || TAŚV-ML 10.3.4 na cāritrādir asyāsti siddhānāṃ mokṣasaṃkṣayāt | siddhā eva tu siddhās te guṇasthānavimuktataḥ || 4 || TA-ML 10.4 anyatra kevalasamyaktvajñānadarśanasiddhatvebhyaḥ || 4 || TAŚV-ML 10.4.1 mokṣaḥ kevalasamyaktvajñānadarśanasaṃkṣayāt | siddhatvasaṃkṣayān neti tv anyatretyādinābravīt || 1 || TAŚV-ML 10.4.2 etaiḥ saha virodhasyābhāvān mokṣasya sarvathā | svayaṃ savyapadeśaiś ca vyapadeśas tathāstv ataḥ || 2 || TAŚV-ML 10.4.3 siddhatvaṃ kevalādibhyo viśiṣṭaṃ teṣu satsv api | karmodayanimittasyāsiddhatvasya kvacid gateḥ || 3 || TAŚV-ML 10.4.4a svātmāṃtarbahiraṃgakalmaṣatativyāsaktinirmuktatā TAŚV-ML 10.4.4b jīvasyeti vadaṃti śuddhadhiṣaṇā yuktyāgamānveṣiṇaḥ | TAŚV-ML 10.4.4c prāptis tasya tu nirvṛtiḥ paratarā nābhāvamātraṃ na vā TAŚV-ML 10.4.4d viśleṣo guṇato nyathā sthitir api vyāhanyamānatvataḥ || 4 || TA-ML 10.5 tadanaṃtaram ūrdhvaṃ gacchatyālokāṃtāt || 5 || TAŚV-ML 10.5.1 tacchābdād gṛhyate mokṣaḥ sūtresmin nānyasaṃgrahaḥ | sāmarthyād iti tasyaivānaṃtaraṃ tadanaṃtaraṃ || 1 || TAŚV-ML 10.5.2 gacchatīti vacaḥśakter muktideśe sthiticchidā | ūrdhvam ity abhidhānāt tu digaṃtaragaticyutiḥ || 2 || TA-ML 10.6 pūrvaprayogād asaṃgatvād baṃdhacchedāt tathā gatipariṇāmāc ca || 6 || TAŚV-ML 10.6.1 pūrvetyādyena vācyena proktaṃ hetucatuṣṭayaṃ | sādhyena vyāptam unneyam anyathānupapattitaḥ || 1 || TA-ML 10.7 āviddhakulālacakravadvyapagatalepālābuvader aṃḍabījavad agniśikhāvac ca || 7 || TAŚV-ML 10.7.1 āviddhetyādinā dṛṣṭaṃ saddṛṣṭāṃtacatuṣṭayaṃ | bahirvyāptir apīṣṭeha sādhanatvaprasiddhaye || 1 || TAŚV-ML 10.7.2 ūrdhvaṃ gacchati muktātmā tathā pūrvaprayogataḥ | yathāviddhaṃ kulālasya cakram ity atra sādhanaṃ || 2 || TAŚV-ML 10.7.3 nāsiddhaṃ moktukāmasya lokāgragamanaṃ prati | praṇidhānaviśeṣasya sadbhāvād bhūriśaḥ sphuṭaṃ || 3 || TAŚV-ML 10.7.4 na cānaikāṃtikaṃ tatsyād viruddhaṃ vā vipakṣataḥ | vyāvṛtteḥ sarvathā neṣṭavidhātakṛd idaṃ tataḥ || 4 || TAŚV-ML 10.7.5 asaṃgatvād yathālābūphalaṃ nirgatalepanaṃ | baṃdhacchedādyathair aṃḍabījam ity apy ato gataṃ || 5 || TAŚV-ML 10.7.6 ūrdhvavrajyāsvabhāvatvād agner jvālā yatheti ca | dṛṣṭāṃte pi na sarvatra sādhyasādhanaśūnyatā || 6 || TA-ML 10.8 dharmāstikāyābhāvāt || 8 || TAŚV-ML 10.8.1 ukto dharmāstikāyo tra gatyupagrahakāraṇaṃ | tasyābhāvān na lokāgrāt parato gatir ātmanaḥ || 1 || TAŚV-ML 10.8.2 evaṃ niḥśeṣamithyābhimāno muktau nivartate | yuktyāgamabalāt tasyāḥ svarūpaṃ prati nirṇayāt || 2 || TA-ML 10.9 kṣetrakālagatiliṃgatīrthacāritrapratyekabuddhabodhitajñānāvagāhanāṃtarasaṃ- TA-ML 10.9 khyālpabahutvataḥ sādhyāḥ || 9 || TAŚV-ML 10.9.1 siddhāḥ kṣetrādibhir bhedaiḥ sādhyāḥ sūtropapādibhiḥ | sāmānyato viśeṣāc ca bhāvābhede pi sannayaiḥ || 1 || TAŚV-ML 10.9.2 kṣetraṃ svātmapradeśāḥ syuḥ siddhyatāṃ niścayān nayāt | vyavahāranayād vyoma sakalāḥ karmabhūmayaḥ || 2 || TAŚV-ML 10.9.3 manuṣyabhūmir apy atra haraṇāpekṣayā matā | hṛtvā pareṇa nītānāṃ siddheḥ sūtrānivāraṇāt || 3 || TAŚV-ML 10.9.4 teṣām ekakṣaṇaḥ kālaḥ pratyutpannanayātmanaḥ | bhūtaprajñāpanād eva syāt sāmānyaviśeṣataḥ || 4 || TAŚV-ML 10.9.5 utsarpiṇy avasarpiṇyor jātāḥ siddhyaṃti kecana | caturthakāle paryaṃtabhāge kāle tṛtīyake || 5 || TAŚV-ML 10.9.6 sarvadā haraṇāpekṣā kṣetrāpekṣā hi kālabhṛt | sarvakṣetreṣu tatsiddhau na viruddhā kathaṃcana || 6 || TAŚV-ML 10.9.7 siddhiḥ siddhigatau puṃsāṃ syān manuṣyagatāv api | avedatvena sā vedatritayād vāsti bhāvataḥ || 7 || TAŚV-ML 10.9.8 pulliṃgenaiva tu sākṣāddravyato nyā tathāgama-  | vyāghātādyuktibādhāc ca stryādinirvāṇavādināṃ || 8 || TAŚV-ML 10.9.9 sākṣānnirgraṃthaliṃgena pāraṃparyāttato nyataḥ | sākṣātsagraṃthaliṃgena siddhau nirgraṃthatā vṛthā || 9 || TAŚV-ML 10.9.10 sati tīrthakare siddhir asaty api ca kasyacit | bhaved avyapadeśena caritreṇa viniścayāt || 10 || TAŚV-ML 10.9.11 tathaivaikacatuḥpaṃcavikalpena prakalpate | paropadeśaśūnyatvāt siddhau pratyekabuddhatā || 11 || TAŚV-ML 10.9.12 paropadeśataḥ siddho bodhitaḥ pratipāditaḥ | jñānenaikena vā siddhir dvābhyāṃ tribhir apīṣyate || 12 || TAŚV-ML 10.9.13 caturbhiḥ svāmimukhyasyāpekṣāyāṃ nānyathā punaḥ | avagāhanam utkṛṣṭaṃ sapādaśatapaṃcakaṃ || 13 || TAŚV-ML 10.9.14 cāpānāmardhasaṃyuktam aratnitrayam apy atha | madhyamaṃ bahudhā siddhis triprakāre 'vagāhane || 14 || TAŚV-ML 10.9.15 svapradeśe nabho vyāpilakṣaṇe saṃpravartate | anaṃtaraṃ jaghanyena dvau kṣaṇau siddhyatāṃ nṛṇāṃ || 15 || TAŚV-ML 10.9.16 utkarṣeṇa punas tat syād eteṣāṃ samayāṣṭakaṃ | aṃtaraṃ samayo sty eko jaghanyena prakarṣataḥ || 16 || TAŚV-ML 10.9.17 ṣaṇmāsāḥ siddhyatāṃ nānā madhyamaṃ prati gamyatāṃ | ekasmin samaye siddhyed eko jīvo jaghanyataḥ || 17 || TAŚV-ML 10.9.18 aṣṭottaraśataṃ jīvāḥ prakarṣeṇeti viśrutaṃ | nālpena bahavaḥ siddhāḥ siddhakṣetravyapekṣayā || 18 || TAŚV-ML 10.9.19 vyavahāravyapekṣāyāṃ teṣām alpabahutvavit | tatrālpe haraṇāt siddhā janmasiddhasamūhataḥ || 19 || TAŚV-ML 10.9.20 janmasiddhāḥ punas tebhyaḥ saṃkhyeyaguṇatābhṛtaḥ | karmabhogadharā vārdhidvīpordhvās tirobhuvāḥ || 20 || TAŚV-ML 10.9.21 siddhānām ūrdhvasiddhāḥ syuḥ sarvebhyo lpe pare nyathā | yuḥ saṃkhyeyaguṇās tebhyo dhas tiryagbhir vṛtāḥ kramāt || 21 || TAŚV-ML 10.9.22 samudre sarvataḥ stokā dvīpe saṃkhyeyasaṃguṇāḥ | lavaṇode samastebhyaḥ stokāḥ siddhā viśeṣataḥ || 22 || TAŚV-ML 10.9.23 kālode sāgare jaṃbūdvīpe ca parinirvṛtāḥ | dhātakīkhaṃḍasaddvīpe puṣkaradvīpa eva ca || 23 || TAŚV-ML 10.9.24 te saṃkhyeyaguṇāḥ proktāḥ kramaśo bahavo nyathā | pratyetavyāḥ samāsena yathāgamam aśeṣataḥ || 24 || TAŚV-ML 10.9.25 eka eva tu siddhātmā sarvatheti yake viduḥ | teṣāṃ nānātmanāṃ siddhimārgānuṣṭhā vṛthā bhavet || 25 || TAŚV-ML 10.9.26 kṣetrādyapekṣayā coktāṃ saṃsāry ekatvam aṃjasā | ekātmavādinā caivaṃ tatra vāco 'pramāṇatā || 26 || TAŚV-ML 10.9.27 niḥśeṣakumatadhvāṃtavidhvaṃsanapaṭīyasī | mokṣanītir ato jainī bhānudīptir ivojjvalā || 27 || TAŚV-ML 10.9.28 evaṃ jīvāditattvārthāḥ prapaṃcya samudīritāḥ | samyagdarśanavijñānagocarāś caraṇāśrayāḥ || 28 || TAŚV-ML 10.9.29 tataḥ sādhīyasī mokṣamārgavyākhyā prapaṃcataḥ | sarvatattvārthavidyeyaṃ pramāṇanayaśaktitaḥ || 29 || TAŚV-ML 10.9.30a jīyāt sajjanatāśrayaḥ śivasudhādhārāvadhānaprabhu- TAŚV-ML 10.9.30b r dhvastadhvāṃtatatiḥ samunnatagatis tīvrapratāpānvitaḥ | TAŚV-ML 10.9.30c prorjajyotir ivāvagāhanakṛtānaṃtasthitir mānataḥ TAŚV-ML 10.9.30d sanmārgas tritayātmako 'khilamalaprajvālanaprakṣamaḥ || 30 || TAŚV-ML 512,15 tattvārthaślokavārtikaṃ samāptam |