Vidyānandin's Patraparīkṣā Digital textresource initally created in 2012 by H. Trikha Published within the Digital Corpus of Vidyānandin's Works at www.dipal.org/dcv January 11, 2025 Sources: Print edition: Vidyānandasvāmi-viracitā ... Āptaparīkṣā Patraparīkṣā ca Gajādharalālajainaśāstriṇā sampādite. (Sanātanajainagranthamālā 1). Kāśī 1913. Digital text resource: /home/deploy/dipal/public/dcv-site/root-resources/PaP/PaP , Version: September 28, 2024 PaP-GL 01,01 śrīparamātmane namaḥ | PaP-GL 01,02 sanātanajainagraṃthamālā | PaP-GL 01,03 2 PaP-GL 01,04 syādvādavidyāpatiśrīvidyānaṃdasvāmiviracitā PaP-GL 01,05 patraparīkṣā PaP-GL 01,06 śrīvarddhamānam ānutya syādvādanyāyanāyakaṃ | PaP-GL 01,07 prabuddhāśeṣatattvārthaṃ patravākyaṃ vicāryate || 1 || PaP-GL 01,08 kasmāt punaḥ śrīvarddhamānam arhaṃtaṃ bhagavaṃ taṃ syādvādanyāyanāyakaṃ prakarṣeṇa sākṣādbuddhāśeṣadravyaparyāyātmajīvā- PaP-GL 01,09 dipadārtham evānutya patravākyam ācāryaparaṃparayā vicarat vicāryate | nanv akṣapādādyekāṃtavādinām anyatamam ity atrocyate | PaP-GL 01,10 naikāṃtavādināṃ patravākyaṃ saṃbhavadarthakaṃ | tattattvādhigamopāyaprakāśarahitatvataḥ || 1 || PaP-GL 01,11 yat tu saṃbhavadarthātmā na tat tādṛkṣam īkṣitaṃ | yathā syādvādabhṛdvākyaṃ tadṛkvedaṃ na tat tathā || 2 || PaP-GL 01,12 nanv akṣapādādīnāṃ patravākyaṃ tāvan nety ayuktaṃ tasya prasiddhāvayavatvena prasiddhatvāt devadattādivākyavat PaP-GL 01,13 nāpi tadasaṃbhavadarthakaṃ sveṣṭasyārthasya sādhakatvāt | na cā'sādhugūḍhapadaprāyam api patram āsajyate sādhugūḍhapadaprā- PaP-GL 01,14 yasyaiva nirākulasya tasya tair āveditatvāt | tad ucyate — PaP-GL 01,15 prasiddhāvayavaṃ vākyaṃ sveṣṭasyārthasya sādhakaṃ | sādhugūḍhapadaprāyaṃ patram āhur anākulaṃ || 1 || PaP-GL 01,16 kathaṃ punaḥ prasiddhāvayavatvādiviśeṣaṇaviśiṣṭaṃ vākyaṃ patraṃ nāma tasya śrutipathasamadhigamyapadasamudāya- PaP-GL 01,17 viśeṣarūpatvāt patrasya tadviparītākāratvāt na ca yad yato 'nyat tat tena vyapadiśyate 'tiprasaṃgāt nīlādayo pi PaP-GL 01,18 hi kaṃbalādibhyo 'nye na te nīlādivyapadeśahetavaḥ teṣāṃ tadyapadeśahetutayā pratīyamānatvāt kirīṭādīnāṃ PaP-GL 01,19 puruṣe tadvyapadeśahetutvavat tadyogāt tatra matvarthīyavidhānāt | nīlādayaḥ saṃti yeṣāṃ te nīlādayaḥ kaṃbalādaya iti PaP-GL 01,20 guṇavacanebhyo matvarthīyasyābhāvaprasiddher iti cet upacaritopacārād iti kramaḥ | śrotrapathaprasthāyino hi śabdā- PaP-GL 01,21 tmakasya padasamudāyaviśeṣarūpasya lipyām upacāraḥ tatra tasya janair āropyamāṇatvāt lipyupacaritavākyasyāpi PaP-GL 01,22 patre samupacaryamāṇatvāt tatra likhitasya patrasthatvāt tadupacaritopacārāt patravyapadeśasiddheḥ na ca yad yato PaP-GL 01,23 'nyat tat tenopacārād upacāropacārāt vā vyapadeṣṭum aśakyaṃ śakrād anyatra vyavahartṛjane śakrābhiprāye sphuṭam upacāra- PaP-GL 01,24 darśanāt tato 'nyatrāpi kāṣṭādāv upacāropacārāt śakravyapadeśasiddheḥ tad uktaṃ — PaP-GL 02,01 mukhyaṃ śabdātmakaṃ vākyaṃ lipyām āropyate janaiḥ | patrasthatvāt tu tat patram upacāropacārataḥ || 1 || PaP-GL 02,02 athavā prakṛtavākyasya mukhyata eva patravyapadeśa iti nigadāmaḥ padāni trāyaṃte gopyaṃte rakṣyaṃte parebhyaḥ PaP-GL 02,03 prativādibhyaḥ svayaṃ vijigīṣuṇā yasmin vākye tat patram iti patraśabdasya nirvacanasiddheḥ | tathā loke PaP-GL 02,04 vyavaharttari śāstre ca guruparvakramāyāte pratīteḥ na ca padāni viniścitapadasvarūpatadabhidheyatattvebhyaḥ parebhya- PaP-GL 02,05 s trātum aśakyāny eva kutaścid varṇaviparyāsanādeḥ prakṛtipratyayādigopanād vā tattrāṇasaṃbhavāt padagūḍhādikāvyavattad uktaṃ — PaP-GL 02,06 trāyaṃte vā padāny asmin parebhyo vijigīṣuṇā | kutaścid iti patraṃ syāl loke śāstre ca rūḍhitaḥ || 2 || PaP-GL 02,07 na caivamasādhupadāspadamapi vākyaṃ patramāsajyatesuspaṣṭapadameva vā sādhugūḍhapadaprāyamitivacanāttaduktaṃ — PaP-GL 02,08 nacāsādhupadaṃ vākyaṃ praspaṣṭapadameva vā | sādhugūḍhapadaprāyamiti tasya viśeṣaṇāt || 3 || PaP-GL 02,09 padapādādigūḍhakāvyamevaṃ patraṃ prāpnoti iti cennaprasiddhāvayavatvena viśiṣṭasya patratvavacanāt na hipadagūḍhādikāvyaṃ PaP-GL 02,10 pramāṇasiddhapratijñādyavayavaviśeṣaṇatayākiṃcitprasiddhaṃ tasya tathā prasiddhaupatravyapadeśasiddheravādhitatvāttaduktaṃ — PaP-GL 02,11 padagūḍhādikāvyaṃ ca naivaṃ patraṃ prasajyate | prasiddhāvayavatvena viśiṣṭasyābhidhānataḥ || PaP-GL 02,12 svayamiṣṭasyārthasyāsādhakamapi tādṛgvākyaṃpatramevamāsaktamiti cenna sveṣṭārthasādhanasyaivehapatravicāre patratva- PaP-GL 02,13 vacanāt tadapyabhihitaṃ — PaP-GL 02,14 sveṣṭhārthāsādhanasyāpi naivaṃ patratvamāpatet | sveṣṭārthasādhanasyaiva patratvavacanādiha || PaP-GL 02,15 tato nākṣapādādīnāmekāṃtavādināṃpatravākyamasaṃbhavadarthakaṃ iti kecittadasatyathoktalakṣaṇasya patra- PaP-GL 02,16 vākyasya teṣāṃvicāryamāṇasyāvyavasthiteḥ tathāhi — nākṣapādasyatāvadyathoktalakṣaṇaṃ patravākyaṃ saṃbhavati prasi- PaP-GL 02,17 ddhāvayavatvasya virahātsugatādīnāmiva | tadavayavāhipratijñādayaḥ paṃcākṣapādenābhidhīyaṃtepratijñāhetūdāharaṇopa- PaP-GL 02,18 nayanigamanānyavayavā itisūtrapraṇayanāt | tatrāgamaḥ pratijñā viśvataścakṣuritiviśvato mukho viśvato bāhu- PaP-GL 02,19 riti viśvataḥ pātsaṃbāhubhyāṃ dhamati saṃpatattrairdyāvābhūmī janayandevaeka iti yathā āgamārtho vā pratijñā PaP-GL 02,20 vivādādhyāsitamupalabdhimatkāraṇakamiti | yathāheturanumānaṃ tena pratijñātārthasyānumīyamānatvāt kāryatvāditi | PaP-GL 02,21 yathā udāharaṇaṃ pratyakṣaṃ vādiprativādinoryatrabuddhisāmyaṃ tadudāharaṇamiti vacanāt vastrādivaditi yathā PaP-GL 02,22 upanayamupamānaṃ dṛṣṭāṃtaḥ dharmisādhyadharmiṇoḥ sādṛśyāt, "prasiddhasādharmyāt sādhyasādhanamupamānamiti" vacanāt PaP-GL 02,23 yatkāryaṃ tadupalabdhimatkāraṇakaṃ dṛṣṭaṃ yathā vastrāditathā ca vivādādhyāsitamiti | yathāsarveṣāmekaviṣayatvaprada- PaP-GL 02,24 rśanaphalaṃ nigamanaṃtasmādupalabdhimatkāraṇakamiti yathāāgamānumānapratyakṣopamānavat phalasamudāyarūpa- PaP-GL 02,25 tvātpaṃcānāmavayavānāmiti vyākhyānāt | na caitepaṃcāvayavāḥ pramāṇato vicāryamāṇā vipaściccetasi suniści- PaP-GL 02,26 tāścakāsati, patravākyābhāse'pi saṃbhavāt teṣāṃpakṣadharmatvasapakṣesatvavipakṣāsatvamātrāṇāmivatrayāṇāmavayavānāṃ PaP-GL 02,27 sugatasaṃmatānāṃ vītādīnāmivakapilavikalpitānāṃ tadabhāve'pi patravākyasya svārthasādhanasyadarśanāt PaP-GL 02,28 sādhyāvinābhāvaniyamaniścayalakṣaṇādeva hetoḥsādhyaprasiddheḥ taduktaṃ — PaP-GL 02,29 na caivaṃ lakṣaṇaṃ patramakṣapādasya yujyate | prasiddhāvayavatvasya virahātsugatādivat || 1 || PaP-GL 02,30 patrasyāvayavāḥ paṃca pratijñādaya ityasat | patrābhāse'pi sadbhāvātteṣāṃ trairūpamātravat || 2 || PaP-GL 02,31 tadabhāve'pi patrasya svārthasādhanatekṣaṇāt | hetoḥsādhyāvinābhāvaniyamātmakato yathā || 3 || PaP-GL 02,32 satsatsaditisaṃkṣepātsādhyasādhanadarśanaṃ | vyāptyāḥsāmarthyataḥ sarvanāmābhāve'pi niścitaṃ || 4 || PaP-GL 02,33 nanu ca yatkṛtakaṃ tadanityaṃ dṛṣṭaṃ yathā ghaṭa ityādausati sarvanāmaprayoge vyāptyā sādhyasādhanavacana- PaP-GL 03,01 mupalabdhaṃ na punarasati yataḥ satsadityatrasarvanāmaprayogābhāve'pi saṃkṣepatastatsiddhyetdharmiṇaścāvacanamihā- PaP-GL 03,02 yuktaṃ agniratradhūmādityādiṣudharmivacanadarśanāditi kaścit so'pyanālocitavacanapathaḥsāmarthyādgamyamānasya PaP-GL 03,03 sarvanāmno prayogevirodhavaidhuryāt paṃcāvayavavādinaḥsādharmyāvayavavyākhyānādarthatogamyamānānāṃ vaidharmyā- PaP-GL 03,04 vayavānāmiva kvacidavaśyaṃ tatprayoge paṃcāvayavavacanenyūnatānuṣaṃgāt avayavavādināṃ bauddhānāṃ tryaṃśasya heto- PaP-GL 03,05 rbhāṣaṇāt sāmarthyato gamyamānānāṃ pratijñādīnāmivatatprayoge svayamasādhanāṃgavacanasya nigrahādhikaraṇasya PaP-GL 03,06 tairabhidhānāt tata eva dharmiṇo'pyavacanamitisaṃkṣiptapatravākyena viruddhyate tasyaparīkṣādakṣairakṣūṇatayopa- PaP-GL 03,07 lakṣitatvāttaduktaṃ — PaP-GL 03,08 vaidharmyāvayavā yadvatpaṃcāvayavavādinaḥ | sādharmyāvayavākhyānādgamyaṃte'rthādabhāṣitāḥ || 1 || PaP-GL 03,09 pratijñāyāśca keṣāṃciddhetostryaṃśasya bhāṣaṇāt | sāmarthyādgamyamānatvānna prayojyā yathaiva tu || 2 || PaP-GL 03,10 tathā sāmarthyagamyatvātsarvanāmnopyabhāṣaṇaṃ | kvacidiṣṭaṃ parīkṣāyāṃ dakṣairddharmiṇa eva ca || 3 || PaP-GL 03,11 nanvevaṃ kvacidapi pratijñādiprayoge na syādvādināṃyuktarūpobhavet tasya sāmarthyādgamyamānatvātsarva- PaP-GL 03,12 nāmavaditi na manīṣibhirmanasi nidheyaṃ teṣāṃpratipādyānurodhena prayogopagamāt yathaiva hikasyacitpratibo- PaP-GL 03,13 dhyasyānurodhena sādhanavākyesaṃdhābhidhīyate dṛṣṭāṃtādikamapi na caivaṃsādhanasyaikalakṣaṇatvaṃ svayaṃ parīkṣita- PaP-GL 03,14 mapakṣipyate tato'nyāṃśānāṃ satāmapitallakṣaṇatvāpāyātsādhanābhāsepitatsaṃbhavādasādhāraṇatāvirahāt tathaiva PaP-GL 03,15 hikumāranaṃdibhaṭṭārakairapi svavādanyāyenigaditatvāttadāha — PaP-GL 03,16 pratipādyānurodhena prayogeṣu punaryathā | pratijñāprocyate tajjñaistathodāharaṇādikaṃ || 1 || PaP-GL 03,17 na caivaṃ sādhanasyaikalakṣaṇatvaṃ virudhyate | hetulakṣaṇatāpāyādanyāṃśasya tathoditaṃ || 2 || PaP-GL 03,18 anyathānupapattyekalakṣaṇaṃ liṃgamaṃgyate | prayogaparipāṭī tu pratipādyānurodhataḥ || 3 || PaP-GL 03,19 nanu cātisaṃkṣiptapatravākye hetureva prayoktavyaḥtāvanmātrātsādhyamavaboddhuṃ samarthān narānprati sādhyā- PaP-GL 03,20 bhidhānasya nirarthakatvāt prapaṃcatāratamyāt sādhyaṃniścetumīśān prati dvau cāvayavau prayoktavyau pakṣohetuśceti PaP-GL 03,21 trayaścāvayavāḥ kāṃścana pratipakṣoheturdṛṣṭāṃtaśceti | catvāro vā taevāvayavāḥsopanayāḥ parānugrahapravaṇaiḥ PaP-GL 03,22 sadbhiḥ prayoktavyāḥ | paṃca vā pratijñāhetūdāharaṇopanayanigamanabhedāt | anyathā tatpratipatterayogādityanye PaP-GL 03,23 prāhuḥ tadāha — PaP-GL 03,24 hetureva prayoktavyastāvanmātrātpravedituṃ | samarthānpratibodhyān nṝn sādhyaṃ saṃkṣepato nanu || 1 || PaP-GL 03,25 dvau ca trayaśca catvāraḥ paṃca cāvayavāḥ pare | prayoktavyāḥ prapaṃcena sadbhirityapare viduḥ || 2 || PaP-GL 03,26 te'pyevaṃ pṛṣṭavyāḥ hetustāvatkevalaḥ prayujyamānaḥkathaṃ prayujyata iti yadi prathamāṃtaḥ satsadityeva PaP-GL 03,27 tadāsya kutaḥ sādhyatvavyavacchedaḥsādhyalakṣaṇavaikalyāt satsattvasya prasiddhatvātsādhyasyāprasiddhalakṣaṇatvāt kiṃ PaP-GL 03,28 punaḥ satsadityucyateyatastatsakalajanaprasiddhaṃ sādhyavyavacchedenasādhanatvenaiva buddhyāmahe na punaḥ sādhyanirdeśa- PaP-GL 03,29 tvena śaṃkāmahe satsaditi cet ime brūmahe sadanaṃsaditi pramā yato'trābhipretā sarvairgatyarthatvātgatyarthasya ca PaP-GL 04,01 jñānārthatvātsarve gatyarthā jñānārthe varttaṃte itivacanātsatī vidyamānā sā yasmin tatsatsadvidyamānapramaṃprameyamiti PaP-GL 04,02 yāvanna kasyacitpramāṇavādinaḥprameyamaprasiddhaṃ | saṃvitamātrapramāṇavādinaḥtadaprasiddhamiti na maṃtavyaṃ tasyāpi PaP-GL 04,03 saṃvitsvarūpeprameyatvaprasiddheḥ svarūpasya svato gatiritisvayamabhidhānātsaṃvṛtyā tadabhidhāne paramārthataḥ svarū- PaP-GL 04,04 pādigativirodhātsaṃvidadvaitasiddherayogāt | yadipunarutpādādisvabhāvatvaṃ satvaṃ tadā tatsatsatsādhyamitiyuktaṃ PaP-GL 04,05 vidyamānotpādādisvabhāvatvasya satsattvasyakeṣāṃcidaprasiddhatvāt sādhyalakṣaṇasaṃpratipatterityevaṃye bruvaṃte teṣāṃ PaP-GL 04,06 satsadityukte satsatvasya prasiddhatayāsādhyavyavacchedasiddhāvapi sādhanasya dharmiṇo vyavacchedaḥsiddhyet tasyāpi PaP-GL 04,07 prasiddhatvena saṃmatatvātprasiddhodharmīti vacanāt yadi punarviduṣāṃsādhyasiddhyarthaṃ dharmiṇo prayojyatvāttasya PaP-GL 04,08 sādhyāvinābhāvābhāvādeva vyavacchedasiddhiriti mataṃtadā hetuḥ kevalaḥ kathaṃ teṣāṃ prayojyaḥ syāt sveṣṭasi- PaP-GL 04,09 ddhyarthaṃ sādhyasyānabhidhāne tenatasyāvinābhāvāprasiddheḥ | prastāvādgamyamānenasādhyenānuktenāpi hetoravinā- PaP-GL 04,10 bhāvastāvadvidbhiravadhāryate iti cet nacaitatparīkṣākṣamaṃprastāvasyeṣṭāniṣṭayorarthayoraviśeṣātkatarasminnarthehetuḥ PaP-GL 04,11 prayuktoyamiti jñātumaśakteḥ kimanityaḥ śabdo nityovetyubhayāṃśāvalaṃvini śaṃsaye sati hetuprayogasyeṣṭa- PaP-GL 04,12 tvāt"saṃdigdhe'rthe hetuvacanāditi" kaiścitsvayamabhidhānāt | athayadaikamukhaeva prastāvastryātmakaṃ jagat kathameta- PaP-GL 04,13 ditikasyacitpraśne tadā hetustatraivāyamiti jñātuṃ śakyatvātprastāvādgamyamānena sādhyena hetoravinābhāvaḥ PaP-GL 04,14 siddhyatyevetyapi na saṃgataṃ pṛṣṭaviparītārthehetorvacanasadbhāvadarśanāt atryātmakamidaṃ sarvamitisvayamabhīpsatāṃ PaP-GL 04,15 tatraiva hetuprayogopapatteḥ yadipunastatra prayuktasya hetorviruddhatvaniścayāt tathā catryātmakasyaiva siddheratryā- PaP-GL 04,16 tmakatvasya sādhyatvāyogātna tena hetoravinābhāvasiddhiriti mataṃ tadā tryātmakatvasyāpikutaḥ sādhyatvaṃ, PaP-GL 04,17 prasiddhasya sādhyatvavirodhātsādhanavat | kasyaciddhetoratryātmakatve sādhyeviruddhatāmavabuddhyamānasya sāmarthyāt PaP-GL 04,18 tryātmakatvesādhye samyagdhetutvanirṇayaghaṭanāttattryātmakaprasiddhatvopapatteḥ yo hyanagnau sādhyedhūmavattvasya PaP-GL 04,19 hetorviruddhatāmavabudhyate sa tasyāgnausādhye samyagdhetutvamapi budhyata eva | na caivaṃbudhyamānasya pratipādyatā PaP-GL 04,20 ghaṭate pratipādakavat tatona taṃ prati hetuḥ kevalaḥ prayoktavyaḥ syāt | atha yatpṛṣṭaṃpratipādyena tatra hetu- PaP-GL 04,21 ryadācāryeṇa prayujyate tadātasya tenāvinābhāvāvagatirbhavatyeveti mataṃ tadapi nasamīcīnaṃ sādhyanirddeśasyaiva PaP-GL 04,22 samāgateḥpratipādyakṛtapraśnaviśeṣasyānyathā tatrānupapatteḥutpādādyātmakaṃ sarvaṃ kuta etaditi praśne prameyatvā- PaP-GL 04,23 diti hetorvacane'pi saṃbaṃdhātsādhyanirddeśaprasiddheḥekanirddeṣṭuriva bhinnanirddeṣṭurapi tasya tenasaṃbaṃdhāviśeṣāt PaP-GL 04,24 yathaiva hyekasya vaktuḥsādhyanirdeśānaṃtaraṃ sādhanasya nirdeśe tasyatenāvinābhāvasaṃbaṃdhasādhyasiddheḥ sādhyavyāpta- PaP-GL 04,25 sādhanopadarśanaṃ sphuṭamavasīyate tathā pratipādyenasādhyapraśnavacane kṛte pratipādakena sādhanāmidhāne'pi PaP-GL 04,26 bhinnavaktṛnirdiṣṭayorapisādhyasādhanayoravinābhāvāvirodhātkathamanyathaikavākyasya nānāvaktṛbhirudīryamāṇasya PaP-GL 04,27 saṃbadhatā siddhyet tataḥ sarveṣāṃ vādināṃ avigānenasiddhaṃ saṃkṣepataḥ sādhyasādhananirdeśamātraṃ na punaḥ kevalaṃ PaP-GL 04,28 hetuvacanaṃ viduṣāmapi tadayogāt kiṃvat sarveṣāṃ vādināṃavigānena saṃkṣepataḥ sādhyasādhanadarśanaṃ prasiddha- PaP-GL 04,29 miticeducyate śrīmadakalaṃkadevasya, pratyakṣaṃ viśadaṃ jñānaṃpramāṇamityādivat | dharmakīrteḥ pratyakṣaṃ kalpanā- PaP-GL 04,30 poḍhamabhrāṃtamityādivat | yogasyasadakāraṇavannityamityādivat | sāṃkhyasya caitanyaṃpuruṣasya svarūpamityādivat PaP-GL 04,31 satsatsaditipatravākyamanākulameva saṃbhāvayāmaḥsvasādhyārthāvinābhāvisādhanasyābhidhānāt yathaiva hiviśada- PaP-GL 04,32 jñānātmakatvamaṃtareṇa pratyakṣamanupapannaṃjñānātmakatvena ca vinā pramāṇatvaṃ keṣāṃcitpareṣāṃkalpanāpoḍhābhrāṃtābhyāṃ PaP-GL 04,33 vinā pratyakṣatvaṃ anyeṣāṃnityatvādṛte sadakāraṇavatvamitareṣāṃ puruṣasvarūpābhāvecaitanyaṃ tathotpādāditrayā- PaP-GL 05,01 tmakatvalakṣaṇasatvamaṃtareṇa satsatvākhyāprameyatāpi nopapadyata eva pramāṇabalataḥ prasiddhāyāstasyāḥanyatra PaP-GL 05,02 kvacitsadbhirniścayāt | ātmādidravyamutpādavyayanirmuktaṃ prameyaṃ siddhaṃparyāyaśca dhrauvyanirmuktaḥ prameyo'stīti PaP-GL 05,03 cāyuktaṃdravyaparyāyayorbhedābhedaikāṃte'navasthānāt tathācaitatsakalamabhyadhāyi | PaP-GL 05,04 te'pi prayuṃjate hetuṃ satsatvaṃ yadi kevalaṃ | satsadityeva sādhyatvavyavacchedo'sya tatkṛtaḥ || 1 || PaP-GL 05,05 sādhyalakṣaṇavaikalyātsatyatvasya prasiddhitaḥ | sadanaṃsatpramā hyatra satī sā yatra tanmataṃ || 2 || PaP-GL 05,06 satsatprameyametacca prasiddhaṃ mānavādinaḥ | saṃvinmātre'pi mānasya svarūpesti prameyatā || 3 || PaP-GL 05,07 utpādādisvabhāvatvaṃ sattvaṃ sādhyaṃ tu yujyate | tasyāprasiddhitaḥ sādhyalakṣaṇaṃ pratipattitaḥ || 4 || PaP-GL 05,08 evamācakṣate ye'pi teṣāṃ syāddharmiṇaḥ kutaḥ | sādhanasyavyavacchedaḥ prasiddhatvena saṃmatāt || 5 || PaP-GL 05,09 viduṣāmaprayojyatvāddharmiṇaḥ sādhyasiddhaye | tasyasādhyāvinābhāvābhāvādeveti tanmataṃ || 6 || PaP-GL 05,10 hetuḥ kathaṃ prayojyaḥ syātkevalaḥ sveṣṭasiddhaye | sādhyasyāvacane tenāvinābhāvāprasiddhitaḥ || 7 || PaP-GL 05,11 prastāvādgamyamānena hetoḥ sādhyena buddhyate | vidvadbhiravinābhāvo'nuktenāpīti cenna vai || 8 || PaP-GL 05,12 prastāvasyārthayoriṣṭāniṣṭayoraviśeṣataḥ | kvārthe hetuḥprayukto'yamiti jñātumaśaktitaḥ || 9 || PaP-GL 05,13 yadyekamukhaeva syāt prastāvastryātmakaṃ jagat | kathametaditi praśne tadā hetuḥ sa tatra cet || 10 || PaP-GL 05,14 na pṛṣṭaviparītārthe hetorvacanasaṃbhavāt | atryātmakamidaṃ viśvāmiti svayamabhīpsatāṃ || 11 || PaP-GL 05,15 tatra hetorviruddhatvaniścayātsādhyatā na cet | tathātryātmakaṃ siddhestasya syātsādhyatā kutaḥ || 12 || PaP-GL 05,16 yo hyagnau viruddhatvaṃ dhūmavattvasya budhyate | so'gnausādhye kathaṃ tasya na vidyātsatyahetutāṃ || 13 || PaP-GL 05,17 na caivaṃ budhyamānasya ghaṭate pratipādyatā | pratipādakavadyena hetustaṃ prati kevalaḥ || 14 || PaP-GL 05,18 yatpṛṣṭaṃ pratipādyena tatra hetuḥ prayujyate | yadācāryeṇa tenāsyāvinābhāvagatistathā || 15 || PaP-GL 05,19 bhavatyeveti cetsādhye nirddeśopyevamāgataḥ | pratipādakṛtaḥ praśnaviśeṣaḥ kvānyathāsya sa || 16 || PaP-GL 05,20 utpādādyātmakaṃ viśvaṃ kuta etaddhi niścitaṃ | iti praśneprameyatvāditi hetorvacasyapi || 17 || PaP-GL 05,21 prasiddhaḥ sādhyanirdeśaḥ saṃbaṃdhādupavarṇitaḥ | etenaivaikanirdeṣṭuriva bhinnādapi sphuṭaṃ || 18 || PaP-GL 05,22 tataḥ saṃkṣepataḥsiddhaḥ sarveṣāmavigānataḥ | sādhyasādhananirdeśamātrakaṃ na tu hetuvāk || 19 || PaP-GL 05,23 pratyakṣaṃ viśadaṃ jñānaṃ pramāṇaṃ jñānamityapi | akalaṃkavacoyadvatsādhyasādhanasūcakaṃ || 20 || PaP-GL 05,24 pratyakṣaṃ kalpanāpoḍhamabhrāṃtamiti kīrtivāk | sadakāraṇavannityamiti yogavaco'pi ca || 21 || PaP-GL 05,25 caitanyaṃ puruṣasya syātsvarūpamiti sāṃkhyavāk | evamādiparairiṣṭaṃ sveṣṭasiddhinibaṃdhanaṃ || 22 || PaP-GL 05,26 satsatsaditi tadvatsyātpatravākyamanākulaṃ | svasādhyarthāvinābhāvisādhanasyābhidhānataḥ || 23 || PaP-GL 05,27 utpādāditrayātmatvamaṃtareṇa prameyatā | na hikvacitprasiddhāsti pramāṇavalataḥ satāṃ || 24 || PaP-GL 05,28 notpādavyayanirmuktamātmādidravyamasti naḥ | prameyaṃnāpi paryāyo dhrauvyamukto'sti kaścana || 25 || PaP-GL 05,29 dravyaparyāyayorbhedābhedaikāṃte'navasthiteḥ | śrīmatsamaṃtabhadrāryaiyuktividbhistathoktitaḥ || 26 || PaP-GL 05,30 dravyaparyāyayoraikyaṃ tayoravyatirekataḥ | pariṇāmaviśeṣācca śāktimacchaktibhāvataḥ || 27 || PaP-GL 05,31 saṃjñāsaṃkhyāviśeṣācca svalakṣaṇaviśeṣataḥ | prayojanādibhedācca tannānātvaṃ na sarvathā || 28 || PaP-GL 05,32 tatra dravyaṃ tāvadanvayitadevedamityavādhitapratyabhijñāsamadhigamyaṃ paryāyovyāvṛtākārasvabhāvaḥ sa bheda- PaP-GL 06,01 pratyayasamadhigamyaḥkathaṃcittayoraikyamavyatirekāt yayostu naikyaṃ natayoravyatirekaḥ yathā himavadviṃdhyayoravya- PaP-GL 06,02 tirekaścadravyaparyāyayostasmāttayoraikyamiti kevalavyatirekī hetuḥnanu caikyamavyatireka eva sa eva hetuḥ PaP-GL 06,03 kathamupapannaḥsyātsādhyasamatvāditi na maṃtavyaṃ kathaṃcittādātmyasyaikyasyasādhyatvāt parasparamaśakyavivecana- PaP-GL 06,04 tvasyāvyatirekasyasādhanatvāt tasyā sādhyasamatvābhāvāt parasparaṃvyatirecanaṃvyatirekaḥ, tadabhāvastvavyatirekaḥ PaP-GL 06,05 sacaśakyavivecanameveti kathaṃ sādhyasamatvaṃ nacaivamasiddhohetuḥ kasyacijjīvādidravyasya svaparyāyebhyo jñānādibhyaḥ PaP-GL 06,06 paradravyaparyāyāṃtarāṇi svaparyāyāṇāṃca jñānādīnāṃdravyāṃtaraṃ netumaśakyatvasyaparasparamaśakyavivecanatvasya dravyapa- PaP-GL 06,07 ryāyayoḥsuprasiddhatvāt anyathā jñānādiparyāyāṇāṃ jīvaparyāyatvāyogātjīvādidravyatvasya ca taddravyatvavirodhāt PaP-GL 06,08 nanu satyapidravye tatparyāyāṇāmutpādāt utpannānāṃ ca vināśātkathamaśakyavivecanatvaṃ siddhamiti tu na śaṃ- PaP-GL 06,09 kanīyaṃparyāyāṇāmutpādavināśābhāve paryāyatvāyogātteṣāmutpādavyayalakṣaṇatvāt dravyasyadhrauvyalakṣaṇatvavat || PaP-GL 06,10 samudeti vilayamṛcchati bhāvo niyamena paryayanayasyanodeti no vinaśyati bhāvanayāliṃgito nityaṃ || PaP-GL 06,11 iti vacanāt | na ca kālābhedo'śakyavivecanatvaṃekakālavartināṃ nānārthānāmatiprasaṃgāt tataḥ PaP-GL 06,12 kālābhedesatyapi dravyaparyāyornāśakyavivecanatvaṃ yathoktalakṣaṇaṃviruddhyate | deśābhedo'śakyavivecana- PaP-GL 06,13 mityapi vārtaṃvātātapādīnāmapi tatprasaṃgāt śāstrīyodeśābhedo'śakyavivecanatvamiti cettarhi dravyaparyāyayo- PaP-GL 06,14 statkathamasiddhaṃ || nanu paryāyāṇāṃ rūpādīnāṃghaṭādidravyadeśatvāt ghaṭādidravyasya tusvāraṃbhakāvayavadeśatvāt PaP-GL 06,15 tatpadārthāntaratvasiddhiriti cenna pramāṇābhāvātguṇaguṇinau kriyākriyāvaṃtau jātitadvaṃtau viśeṣatadvaṃtau PaP-GL 06,16 avayavāvāyavinau ca parasparataḥ padārthāṃtarabhūtaubhinnapratibhāsatvāt yau yau bhinnapratibhāsau tau tauparasparataḥ PaP-GL 06,17 padārthāṃtarabhūtau yathā ghaṭapaṭaubhinnapratibhāsau tau ityanumānasadbhāvānna pramāṇābhāva iticenna asyānumānasya PaP-GL 06,18 viruddhatvāt iṣṭaviruddhasyakathaṃcidārthāṃtarasya sādhanātkathaṃcidbhinnapratibhāsatvasya kathaṃcidārthāṃtareṇavyāptatvāt PaP-GL 06,19 sarvathā bhinnapratibhāsatvasya hetutvepunarasiddho hetuḥ dṛṣṭāṃtaśca sādhyasādhanavikalaḥ pratīyateghaṭapaṭayoḥ sarvathā- PaP-GL 06,20 rthāṃtaratvasya sādhyasyasarvathābhinnapratibhāsatvasya casādhanadharmasyāprātītikatvāt | saddravyādyātmanā tayo PaP-GL 06,21 rabhinnatvādabhinnapratibhāsamānatvācca | nanu casaddravyādyātmano'pi ghaṭapaṭābhyāṃ bhinnatvāt kathaṃ tenatayo- PaP-GL 06,22 rabhedaḥ syāt | abhinnapratibhāsatvaṃ vā, satvaṃ hiparasāmānyaṃ satsvabhāvaḥ dravyatvaṃ cāparasāmānyaṃdravyasvabhāvaḥ PaP-GL 06,23 tathā pārthivasvabhāvopi iti kathamasautatonārthāṃtarabhūta: syāditi kaścit so'pi na yuktavādīsatvādarthī- PaP-GL 06,24 taratve tayorasatvaprasaṃgātdravyādisvabhāvāccātyaṃtabhede tayoradravyādiprasakteḥ | sattāsaṃbadhāt tayoḥ satvaṃ PaP-GL 06,25 dravyatvasaṃbaṃdhātdravyatvopapatteḥpārthivatvādisaṃbaṃdhātpārthivatvādivyavasthānānnadoṣaiti cet kathamasataḥ PaP-GL 06,26 svayamadravyasyāpārthivādeśca | tadatyaṃtabhinnasatvādisaṃbaṃdhādapi sadādirūpatā yuktāsvaraviṣāṇāderapi tatprasaṃ- PaP-GL 06,27 gāt | prāgasadādeḥsattādisaṃbaṃdhāt sadādirūpatve pradhvaṃsābhāvasyasvakāraṇavyāpārātprāgabhūtasya tadanaṃtaraṃ PaP-GL 06,28 bhavataḥsattādiprasaṃgaḥ | tasya tadāpi sattādisaṃbaṃdhāsaṃbhavāt natatprasaṃga iticettadidaṃ jāḍyavijṛṃbhitaṃ, PaP-GL 06,29 ākṣepasyaivaparihāratayā vyavahārāt prāgasataḥ sattāsaṃbaṃdhātsatve'pipradhvaṃsābhāvasya sattāsaṃbaṃdhaḥ kasmānna PaP-GL 06,30 bhavati, tataḥsatvaṃ cetyākṣepaḥ tasya sattāsaṃbaṃdhāsaṃbhavāt iti sa evaparihāraḥ kathamajaḍairabhidhīyate sādhya- PaP-GL 06,31 meva ca sādhanaṃkutastasya sattāsaṃbaṃdhābhāvaḥ sattāsaṃbaṃdhābhāvāditi kutaḥsattāsaṃbaṃdhalakṣaṇasatvābhāvaḥ sattā- PaP-GL 06,32 saṃbaṃdhābhāvāditivā yadiḥ punaḥ prāgasatvādaviśeṣe'pi ghaṭapaṭayorevasattāsaṃbaṃdhaḥ tannimittaṃ ca sattvaṃ tathā PaP-GL 07,01 pratīteḥ na punaḥ pradhvaṃsābhāvasya tadabhāvāditimataṃ tadā kathaṃcitsattāditādatmyāt sattādivyavahāro ghaṭa- PaP-GL 07,02 paṭayoriti naikāṃtena satvādi tato bhinnaṃ yenasaddravyātmanā ghaṭapaṭayorabhedaḥkathaṃcidabhinnapratibhāsatvaṃ vā na PaP-GL 07,03 syātsādhyasādhanavaikalyaṃ vā dṛṣṭāṃtasya tato nadravyaparyāyorbhedaikāṃtasādhanaṃ niravadyamasti yatastayoḥpadārthaṃ- PaP-GL 07,04 taratvasiddhauśāstrīyadeśabhedalakṣaṇaśakyavivecanatvopapatteḥaśakyavivecanatvamavyatireko heturasiddhaḥ śakyeta PaP-GL 07,05 nacāyamanaikāṃtiko viruddho vā sarvadā vipakṣevṛttyabhāvāt iti siddhatyevāto hetoḥkathaṃciddravyaparyāyayoraikyaṃ PaP-GL 07,06 tathā"dravyaparyāyayorekyaṃ pariṇāmaviśeṣāt yayostu naikyaṃ natayoḥ pariṇāmaviśeṣaḥ, yathā sahyaviṃdhyayoḥ PaP-GL 07,07 pariṇāmaviśeṣaśca dravyaparyāyayoḥtasmādaikyamityapi vyatirekīhetuḥ nanu ca koyaṃpariṇāmaviśeṣonāma yadi PaP-GL 07,08 pūrvavināśāduttarotpādastadā vādyasiddhaḥniranvayavināśātyaṃtāpūrvotpādayoḥ syādvādināmaniṣṭatvāt | athapūrvasya PaP-GL 07,09 tirobhāvāduttarasyāvirbhāvastadāpi vādyasiddhaḥsarvathāsatastirobhāvāvirbhāvamātrānabhyupagamāt etenasvāśrayā- PaP-GL 07,10 dbhinnasvabhāvaḥ samavāyāttatra vartamānaḥpariṇāmaviśeṣa iti vādyasiddhaḥ pratipāditaḥ teṣāṃtathāpyanabhyupagamāt PaP-GL 07,11 athapūrvāparasvabhāvatyāgopādānānvitasthitilakṣaṇastadāprativādyasiddhaḥ saugatasāṃkhyayaugānāṃ tathābhūta- PaP-GL 07,12 pariṇāmaviśeṣāsiddheḥ iti kaścitsopi na yuktavādīpūrvāparasvabhāvatyāgopādānānvitasthitilakṣaṇasya pariṇā- PaP-GL 07,13 maviśeṣasya pramāṇataḥ siddhatvāt | tathā hi sarvaṃ vastuyathoktapariṇāmaviśeṣabhāk satvāt sarvathāpyapariṇāmini PaP-GL 07,14 saugatādīṣṭapariṇāmena pariṇāmini ca satvavirodhāttadvirodhaśca arthakriyāvyāghātāt tadvyāghātaśca krama- PaP-GL 07,15 yaugapadyāsambhavāt tadasaṃbhavaścaniranvayavinaśvaraniraṃśaikāṃte deśakālakṛtakramasyanānākāryakaraṇaśaktinānā- PaP-GL 07,16 tvanibaṃdhanayaugapadyasya cavirodhāt sarvathā sadātmakakūṭasthavatparasparato'tyaṃtabhinnadharmadharmimātravacca nahyatra PaP-GL 07,17 deśakṛtaḥ kramaḥ pipīlikādivat nāpi kālakṛto vābījāṃkurādivat saṃbhavatyekasyānekadeśakālavartinora PaP-GL 07,18 nabhyupagamāt yo yatraiva sa tatraiva yo yadaiva tadaivasaḥ "na deśakālayorvyāptirbhāvānāmiha vidyate" itivacanāt PaP-GL 07,19 nanu ca kṣaṇikaikasvalakṣaṇāpekṣayā deśakālavyāptyabhāvātbhāvānāṃ mābhūt deśakālakṛtaḥ kramaḥ sakṛdeka- PaP-GL 07,20 syānekasvabhāvāpekṣayā yaugapadyavat saṃtānāpekṣayā tusyāt tasyānekasahakārikālāpāpekṣayā anekakāryakaraṇa- PaP-GL 07,21 yaugapadyavat iti cenna saṃtānasamudāyayorevakramayaugapadyābhyāmarthakriyākāritvāt vastutvasiddhiprasaṃgātsvalakṣa- PaP-GL 07,22 ṇasyāvastutāpatteḥ | syādākūtaṃyadanvayavyatirekānuvidhānātkramaśaḥkāryotpattistatsvalakṣaṇaṃ kramaśaḥ kāryakāri PaP-GL 07,23 yathākasyacijjāgradvijñānaṃ kramaśaḥsvapnajñānaprabodhajñānādikāraṇaṃ kiṃcittuyugapatkāryakāri yadanvayavyati- PaP-GL 07,24 rekābhyāṃ yaugapadyenakāryotpattiḥ yathā pradīpasvalakṣaṇaṃtailaśoṣaṇāṃdhakārāpanayaṃkāraṇaṃ | nacaivamekasyāneka- PaP-GL 07,25 svabhāvāpattistasyatādṛśaikasvabhāvatvāt iti tadasat kūṭasthasyāpyevaṃkramākramakāryakāritvopapatteḥ śakyaṃ hi PaP-GL 07,26 vaktuṃ śāśvatikobhāvaḥ svānvayavyatirekābhyāṃ krameṇākrameṇa vānekaṃ kāryaṃprādurbhāvayan tathā tannimittaṃ | PaP-GL 07,27 nacānekasvabhāvatvaṃtasya tathāvidhaikasvabhāvatvāt || nityasya kathaṃvyatireka iti cet kṣaṇikasya kathaṃ | PaP-GL 07,28 sakalakālakalāvyāpteriti cet | nityasyāpisakaladeśāvyāptervyatireko'stu | nanunityādbhinnakāryasyotpattau PaP-GL 08,01 deśavyatirekasyāpi na saṃbhavaḥ tadanutpattau tutaddeśasyaiva kāryasya sarvadotpatteḥ pratītivirodha iti cettarhi PaP-GL 08,02 kṣaṇikādbhinnakālasya kāryotpādevyatirekābhāvastadabhāvaeva tadbhāvāt, tadabhinnakālasyotpāde kāryatvavirodhaḥ PaP-GL 08,03 samasamayavartitvātsvātmavat | kṣaṇikalakṣaṇe svakālesati bhavataḥ kālāṃtare'pi kāryasyānvayavat tadā tasminna- PaP-GL 08,04 satyabhavato vyatirekaḥ siddhyatīti cet tarhi nitye'pisvadeśe sati deśāṃtare'pi bhavataḥ kāryasyānvayavat PaP-GL 08,05 tatrāpyasati tasyābhavato vyatirekaḥ siddhyet | nacaivamanabhimatadeśasyāpi kāryasya janma prasajyatenityavādinaḥ PaP-GL 08,06 kṣaṇikavādino'pi tadanabhimatakālasyajanmaprasaṃgāt | tataḥ svayogyabhinnakālasyotpattau nityādapisvayogya- PaP-GL 08,07 bhinnadeśasyotpatteralaṃ prabaṃdhena sarvathākṣaṇiketaravādinoḥ parasparamanatiśayāt kṣaṇikaikāṃtasyatasyānyatra PaP-GL 08,08 prapaṃcato nirākaraṇācca napūrvāparasvabhāvavināśotpādamātreṇa pariṇāmena pariṇāmisarvaṃ vastu nāpyāvinābhāva- PaP-GL 08,09 mātreṇa nityaikāntetadanupapatteḥ kūṭasthasyāvirbhāvatirobhāvotpattautadavasthāvirodhāt anityatānuṣaṃgāt PaP-GL 08,10 tadavasthayostadupapattau tatastayorbhedakalpānatikramātbhede nityasyāvastheti vyapadeśasiddhiḥ saṃbaṃdhābhāvāt | PaP-GL 08,11 avasthāvasthāvadbhāvaeva saṃbaṃdhaiticet na tasyabhedaikāṃte sahyaviṃdhyavadaghaṭanāt | etena dravyasyabhinnena guṇā- PaP-GL 08,12 dinā pariṇāmena pariṇāmitvaṃ pratyākhyātaṃguṇādidravyayoḥ samavāyasyāpi bhedaikāṃtetadvadanupapatteraviśeṣāt | PaP-GL 08,13 deśābhedāttayoḥ saṃbaṃdha iticenna vātātapayorātmākāśayorvā tatprasaṃgātkālabhedādubhayābhedācca sa tayo- PaP-GL 08,14 rityasyāpyanenāpāstaṃ | tayoraviśvagbhāvādupapannaḥ saṃbaṃdhaḥ iti cet sa yadideśakālābheda eva tadā saeva PaP-GL 08,15 doṣaḥ tatonyaścetsvabhāvābhedaḥ, pratibhāsābhedo, vyapadeśābhedo, vā natāvatsvabhāvābhedaḥ saṃbhavati dravyasya PaP-GL 08,16 guṇādeścabhinnasvabhāvatvopagamāt | pratibhāsavyapadeśābhedo'pi nayuktaḥ, tasyāsiddhatvāt | kathaṃcidekadravya- PaP-GL 08,17 tādātmyamaviśvagbhāva iti cet syādvādamatasiddhiḥsaivāstu gatyaṃtarābhāvāt iti yathoktapariṇāmenaiva pariṇā- PaP-GL 08,18 mitvaṃ sattvasya vyāpakaṃ siddhaṃ tatastasyaiva sādhanamitisiddhaḥ pariṇāmaviśeṣo hetuḥ dravyaparyāyayoḥ kathaṃcidaikyaṃ PaP-GL 08,19 sādhayati | yathaiva hi dravyasya dravyarūpatayā sthitiḥ, pūrvāparaparyāyarūpatayā tu nāśotpādau pariṇāmaviśeṣastathā PaP-GL 08,20 paryāyasyāpi svarūpeṇātmalābho vināśaśca dravyarūpatayā tusthitiriti tallakṣaṇaḥ pariṇāmaviśeṣo'styeva | PaP-GL 08,21 tathādravyaparyāyayoḥ kathaṃcidaikyaṃ śaktimacchaktibhāvāt yayostunaikyaṃ na tayoḥ śaktimacchaktibhāvaḥ yathā PaP-GL 08,22 sahyavindhyayoḥśaktimacchaktibhāvaśca dravyaparyāyayoriti vyatirekīheturanyathānupapattilakṣaṇaḥ sādhyaṃ sādhayati | PaP-GL 08,23 śaktimaddhi dravyaṃ śaktayaḥ paryāyāḥ pratītāeva tadbhāvaḥśaktimacchaktibhāvaḥ siddhonyathānupapattyātmako hetuḥ | PaP-GL 08,24 nacānyathānupapattirasiddhā kathaṃcidaikyamaṃtareṇadravyaparyāyayorbhedaikāṃte tadabhedaikāṃte caśaktimacchaktibhāvasyā- PaP-GL 08,25 saṃbhavāt | aśakyavivecanalakṣaṇapariṇāmaviśeṣavat | tathādravyaparyāyayoḥ kathaṃcinnānātvaṃ saṃjñāsaṃkhyālakṣaṇa- PaP-GL 08,26 prayojanapratibhāsabhedātkuṭapaṭavatśakrapuraṃdarādisaṃjñābhedena kalatraṃ dārāityādisaṃkhyābhedena jñānādisva- PaP-GL 08,27 lakṣaṇabhedenatāpodyotādiprayojanabhedena spaṣṭāspaṣṭādipratibhāsabhedenaca vyabhicārī heturiticenna tasyāpi PaP-GL 08,28 kathaṃcidbhedamaṃtareṇānupapadyamānatvātsarvasyaikānekasvabhāvatābiniścayātsaṃjñeyasaṃkhyeyasvalakṣyaprayojyapratibhāsya PaP-GL 08,29 svabhāvabhedārpaṇāyāmevasaṃjñādibhedavyavahārasiddheranyathātiprasaṃgāttato'navadyaṃ dravyaparyāyayoḥ kathaṃcidbhedasādhanaṃ PaP-GL 08,30 kathaṃcidaikyasādhanavat nacaivaṃvirodhavaiyadhikaraṇyādidūṣaṇaṃ, pramāṇasiddhayoḥkathaṃcidbhedābhedayostadagocaratvāt PaP-GL 08,31 kvacitsarvathābhedābhedayoreva virodhādiviṣayatayāvasāyāt | nanu cadravyaparyāyayoryamātmānamāśritya bhedo yaṃcāśri- PaP-GL 08,32 tyābhedastau yadi tato bhinnau tadā bhedaeva na hibhinnādabhinnamabhinnaṃnāmanānābhājanasthakṣīrādabhinnakṣīrāṃtaravat PaP-GL 08,33 athābhinnau tathāpi na bhedaḥ taduktaṃ — PaP-GL 08,34 yāvātmānau samāśritya bhedābhedaudvayostayoḥ | tāvabhinnau tataḥ syātāṃ yadi bhedastadā na kim || 1 || PaP-GL 08,35 kiṃ bhinnau yadi tau bhedaḥ sarvathākena vāryate | bhinnādabhinnayorbhedā bhinnārthādabhedavat || 2 || PaP-GL 09,01 iti sa evamapyupālaṃbho vastuni na bhavatyevasvamithyāvikalpayoreva tatsaṃbhavāt vastuno dravyaparyāyā- PaP-GL 09,02 tmanorjātyaṃtarasya tadaṃśayordravyaparyāyayoḥkathaṃcidbhedābhedātmanoḥ pratītisiddhatvāt naca tathāpratītiḥ mithyā, PaP-GL 09,03 bādhakasya tadviparītagrāhiṇaḥ pramāṇasyakasyacidapyasaṃbhavāt tatrānavasthāderanavatārāt tathā hidravyaparyāyayo- PaP-GL 09,04 ryamātmānaṃ dravyasvabhāvamāśrityābhedaḥsyādvādināṃ saṃmataḥ sa evābhedo na punaranyotrāyaṃparyāyamātmānamāśritya PaP-GL 09,05 tayorbhedo vyavahriyate saevaparyāyātmā bhedaḥ tatonāpara ityāhuranekāṃtavādinaḥ tatonaivābhedaikāṃtaḥ prasajyate PaP-GL 09,06 bhedaikāṃto vā tathābhyadhāyiityevamapyupālaṃbho na saṃbhavati vastuni tathāpratītisiddhatvādvādhakasyāpyasaṃbhavāt | PaP-GL 09,07 dravyaparyāyoścātra bhedaḥsyādvādināṃ mataḥ | dravyātmānaṃ yamāśritya sa evābhedaityapi || 1 || PaP-GL 09,08 paryāyātmānamāśritya paṃcabhedaḥprakīrtyate | sa eva bheda ityāhustattadekāṃtatā kutaḥ || 2 || PaP-GL 09,09 iti tata eva ca pratītisiddhatvādbādhakābhāvādapiśītoṣṇasparśavat dravyaparyāyorvirodho dhvastaḥ syāt PaP-GL 09,10 tadvadvaiyadhikaraṇyaṃ ca dhvastaṃ syāt tata evānavasthādhvastā syāt dravyarūpeṇābhedasyaiva paryāyarūpeṇa bhedasyaivo- PaP-GL 09,11 bhayasvabhāve vastuni vyavasthitatvātsunayārpitaikāṃtāvadhāraṇasyāpi anekāṃtāpratighātatvāt | nanu ca pramāṇā- PaP-GL 09,12 rpaṇādanekāṃtaevanayāryaṇāccaikāṃtaevetyapyekāṃtaeva prasakta iti cennatasyāpyaparanayapramāṇaviṣayatāyāmekāṃ- PaP-GL 09,13 tātmakatvātavyavasthitānekāṃtopagamāt ākāṃkṣākṣayādevavyavasthānasiddheranavasthādoṣābhāvāt | saṃkaraśca- PaP-GL 09,14 dhvastaḥ syāt tayoryugapatprāptyabhāvāt | vyatirekaścaparasparaviṣayagamanābhāvāt | pratiniyatasvarūpatvātsaṃśī- PaP-GL 09,15 tirapi dhvastā | tathānayornayapramāṇābhyāṃ suniścitatvāttathaivāpratipattirabhāvaśca dhvastaḥ syāt yaugābhimata- PaP-GL 09,16 sāmānyaviśeṣavat citrādvaitavādinaścitravedanavat, sāṃkhyasya satvarajastamomayaikapradhānavatcitrapaṭavaccāpareṣāṃ PaP-GL 09,17 naikasyānekatvaṃ virodhaṃ bhajatenāpi vaiyadhikaraṇyādidoṣamiti pratipattavyaṃ | taduktaṃ — PaP-GL 09,18 tata eva virodho'travibhinnāśrayatāpi vā | anavasthādyapi dhvastaṃsyātsāmānyavirodhavat || 1 || PaP-GL 09,19 citravedanavaccāpisatvādyātmapradhānavat | citravastravadekasyānekatvaṃ navirodhabhāk || 2 iti PaP-GL 09,20 evaṃ ca na satsattvalakṣaṇaṃ prameyatvaṃ nityaikāṃtādiṣukvacidapi sarvathaikāṃte saṃbhavati pramāṇeneva nayairapi PaP-GL 09,21 jātyaṃtarasyānekāṃtātmano vastunaḥ pravedanāt | nityatvādyekāṃtapravedanetatpratipakṣā'nityatvādidharmāṇāmanirā- PaP-GL 09,22 karaṇāttatra teṣāmapi guṇībhūtānāṃ sadbhāvāt etāvataiva vipakṣevyāvṛttiniścayena hetoḥ prakṛtasyānyathānupa- PaP-GL 09,23 pannatāpradhānalakṣaṇabhūtā siddhā | tato yuktaṃsādhyasādhanavacanaṃ saṃkṣepataḥ patravākye kevalasyahetorati PaP-GL 09,24 saṃkṣepato prayogāprayogāt, sarvathāvicārāsahatvāt, sādhyanirdeśasahitasyaiva hetoḥprayogārhatvasamarthanāt, taduktaṃ- PaP-GL 09,25 tathā ca na prameyatvaṃdhrauvyaikāṃtādiṣu kvacit | nayairapi guṇībhūtānekāṃtasyapravedanāt || PaP-GL 09,26 siddhā caitāvatāhetoranyathānupapannatā | pradhānalakṣaṇaṃ yuktāsādhyasādhanabāk tataḥ || iti PaP-GL 09,27 viśeṣāśrayaṇātkasya kasyāvayavasya vacanaṃ patreprayogayogyamiti udāhriyate | PaP-GL 09,28 sādhyadharmaviśiṣṭasya dharmiṇaḥsādhanasya ca | vacaḥ prayujyate patre viśeṣāśrayato yathā || PaP-GL 09,29 svāṃtabhāsitabhūtyādyatryaṃtātmatadubhāṃtabhāk | parāṃtadyotitoddīptamitītaḥ svātmakatvataḥ || iti PaP-GL 09,30 aṃta eva hyāṃtaḥ svārthike'ṇi bhavati vānaprasthādivatprādipāṭhāyekṣayā sorāṃtaḥ svāṃtaḥ — ut tena PaP-GL 09,31 bhāsitādyotitā bhūtirudbhūtirityarthaḥ sā ādyā yeṣāṃ tesvāṃtabhāsitabhūtyādyāsteca te aṃtāśca te udrū- PaP-GL 09,32 tivināśadhrauvyadharmā ityarthaḥ, ta evātmānaḥ tān tanotiiti svāṃtabhāsitabhūtyādyatryaṃtātmataditi sādhya- PaP-GL 09,33 dharmaḥubhāṃtā vāk yasya tadubhāṃtabhāk viśvamiti dharmo tasyasādhyadharmaviśiṣṭasya nirdeśaḥ utpādāditrisva- PaP-GL 09,34 bhāvavyāpisarvamiti yāvat | parāṃto yasyeti parāṃtaḥ praḥsaeva dyotitaṃdyotanamupasarga ityarthaḥ tenoddīptā sā PaP-GL 09,35 cāsau mitiścatāmitaḥ svātmā yasya tatparāṃtādyetitoddīptamitīḥ tatsvātmakaṃpramitiḥ prāptasvarūpamiti yāvat PaP-GL 09,36 tasya bhāvastattvaṃprameyatvaṃ tasmāttataḥ prameyatvāt ityarthaḥ pramāṇaviṣayasyaprameyatvāditi etasya sādhanasya cā- PaP-GL 09,37 nyathānupapannatvaniyamaniścayalakṣaṇasyoktanyāyenasamarpitasya vacanaṃ yatreti viśeṣāśrayeṇa prayujyate, dṛṣṭāṃto- PaP-GL 09,38 padarśanābhāve'pihetorgamakatvasamarthanāt | tathā trayaścatvāraḥ paṃca ṣaḍādayovā patravākye'vayavāḥsyuḥ niya- PaP-GL 09,39 masyāvyavasthānādityetadabhidhīyate | PaP-GL 10,01 citrādyadaṃtarāṇīyamārekāṃtātmakatvataḥ | yaditthaṃ na taditthaṃ na yathā kiṃciditi trayaḥ || 1 || PaP-GL 10,02 tathācedamiti proktāścatvāro'vayavāmatāḥ | tasmāttatheti nirdeśe paṃca patrasya kasyacit || 2 || PaP-GL 10,03 ṣaḍādayo'pi caivaṃsyurniyamasyāvyavasthiteḥ | sādharmyetaradṛṣṭāṃtābhidhāne cayathā kvacit || 3 || PaP-GL 10,04 citramekānekarūpaṃ tadatatīticitrātekānekarūpavyāpyanekātātmakamityarthaḥ sarvaviśvayadityādisarva- PaP-GL 10,05 nāmapāṭhāpekṣayā yadaṃto viśvaśabdaḥ | yadaṃtosyetiyadaṃta itivṛtteḥ, yadaṃtena rāṇīyaṃ śabdanīyaṃ viśvamityarthaḥ PaP-GL 10,06 tadanenānekāṃtātmakaṃ viśvamiti pakṣanirdeśaḥ kṛtaḥ, ārekāsaṃśayaḥ sāṃtosyetyārekāṃtaḥ prameyaḥ pramāṇaprame- PaP-GL 10,07 yasaṃśayetyādipāṭhāpekṣayā sa ātmā svabhāvo yasyatadārekāṃtātmakaṃ tasya bhāvastattvaṃ tasmāditisādhanadharmani- PaP-GL 10,08 rdeśaḥ yaditthaṃ na bhavati yaccitrānnabhavati taditthaṃ na bhavati ārekāṃtātmakaṃ na bhavati yathākiṃcinna kiṃcit PaP-GL 10,09 yathācākiṃcit sarvathaikāṃtātmakaṃtattvaṃ parābhyupagatamiti trayo'vayavāḥ patre prayujyaṃtetathā cedaṃ prameyātmakaṃ PaP-GL 10,10 cedaṃ viśvamitipakṣadharmopasaṃhāravacane catvarovayavāḥ prayoge'mīdṛṣṭāḥ tasmāttathānekāṃtavyāpīti nirdeśe PaP-GL 10,11 paṃcāvayavāḥ | patravākyasya kasyacit ṣaḍādayopi caivaṃpratipādyāḥ pratipādyāśayavaśāt syuḥ teṣāmiyatta- PaP-GL 10,12 yācāvadhāraṇasyābhāvāt tanna sādharmyadṛṣṭāṃtasyavaidharmyadṛṣṭāṃtasya ca gamyamānasyāpi vacaneṣaḍavayavāḥ syuḥ | PaP-GL 10,13 yathānityaḥ śabdaḥ kṛtakatvātyatkṛtakaṃ tadanityaṃ dṛṣṭaṃ yathā ghaṭaḥ yatpunarnityaṃtadakṛtakaṃ dṛṣṭaṃ yathākāśaṃ kṛta- PaP-GL 10,14 kaśca śabdaḥtasmādanitya iti atraiva sādharmyopanaye vaidharmyopanaye cakṛtakaḥ śabdaḥ, akṛtakastu na bhava- PaP-GL 10,15 tīti prayujyamānesaptāvayavāḥ syuḥ tasmādanityo nityastu na bhavati itinigamanavacane'ṣṭau, anityaḥ śabdo PaP-GL 10,16 na tu nityaḥ, itipratijñādvayavacane navāvayavāḥ syuḥkṛtakatvādakṛtakatvābhāvāditi hetuprayoge daśāpi PaP-GL 10,17 śrūyaṃte gamyamānāvayavaprayoge punaruktadoṣābhāvāt, pratijñādyavayavaprayogavat pakṣadharmopasaṃhāravadvādurāśaṃkā- PaP-GL 10,18 vyavacchedasya phalasya sadbhāvāviśeṣāt, sarvatra niṣphalatvāyogāt, tathāvidhapratipādyāśayaviśeṣasaṃbhavācca, yataścaivaṃ PaP-GL 10,19 tasmātsādhyāvinābhūtasya sādhanasyopadarśanaṃ pramāṇasiddhaṃtadabhāve sādhyaprasiddheḥ, paṃcāvayavādyupadarśanaṃ tu PaP-GL 10,20 pareṣāṃ na pramāṇasiddhaṃbodhyānurodhamātrādetadupadarśanāt evaṃ ca naikāṃtavādināṃprasiddhāvayavaṃ vākyaṃ saṃbhavati PaP-GL 10,21 yat patrākhyāṃ labhetataduktaṃ — PaP-GL 10,22 tataḥsādhyāvinābhūtasādhanasyopadarśanaṃ | pramāṇāsiddhametasyābhāve sādhyāprasiddhitaḥ || 1 || PaP-GL 10,23 bodhyānurodhamātrāttuśeṣāvayavadarśanāt | pareṣāṃ na pramāṇena prasiddhāvayavaṃvaca iti || 2 || PaP-GL 10,24 kiṃca yanmate varṇā api na vyavatiṣṭhaṃte padānyapi catasya vākyaṃ kutaḥ pramāṇāt siddhyet yat PaP-GL 10,25 patralakṣaṇenayathoktena samanvitaṃ syāt | nanu yaugānāṃ varṇādayovyavatiṣṭhaṃta eva ākāśaguṇatvena śabdā- PaP-GL 10,26 nāmabhyupagamāt tadbādhakābhāvāditi na saṃbhāvyaṃ tathābādhakasadbhāvāt kiṃ tāvadbādhaka iti ceducyate PaP-GL 10,27 nākāśaguṇaḥ śabdaḥ bāhyeṃdriyajñānajñānaviṣayatvātya evaṃ saevaṃ yathā sparśa tathā ca śabdastasmānnākāśa- PaP-GL 10,28 guṇaḥ śabdaḥ iti nānyathānupapattiśūnyaṃ sādhanaṃ | gaganaguṇatve śabdasya tadanupapatteḥ paramaṃmahatvādivat | PaP-GL 10,29 ghaṭākāśasaṃyogādinā vyabhicārīdaṃ sādhanamiti cennabāhyeṃdriyajñānaviṣayatvāsiddheḥ atīṃdriyayorivātīṃ- PaP-GL 10,30 dviyeṃdriyakayorapi saṃyogasya vibhāgādeśca vātadaghaṭanāt, anyathātiprasaṃgāt taduktaṃ — PaP-GL 10,31 varṇā na vyavatiṣṭhaṃte padānyapi cayanmate | tasya vākyaṃ kutaḥ siddhyet yatpatraṃ lakṣaṇānvitaṃ || 1 || PaP-GL 10,32 na śabdaḥ khaguṇobāhyakaraṇajñānagatvataḥ | sparśavat khaguṇasyaivaṃpramāṇavyāhatatvataḥ || 2 || iti PaP-GL 10,33 na ca mīmāṃsakasyāpi sarvagatāmūrtadravyanityaikātmakovarṇo yujyate tasya bāhyendriyagrāhyasvabhāvatvāt PaP-GL 10,34 ghaṭādivat | nākāśena hetorvyabhicāraḥ tasyabāhyeṃdriyāgrāhyasvabhāvatvāt kālādivatśuṣirasyāpyākāśasyā- PaP-GL 10,35 numeyatvāt tatramūrtadravyasyābhāve kasyacidamūrtadravyasya siddheḥtucchasyābhāvasyāghaṭanāt, nirāśrayasya guṇā- PaP-GL 10,36 deranupapatteḥ pariśeṣādākāśasya sādhanāt | śubhramākāśaṃśyāmalaṃ cedamiti pratyayāccakṣurgrāhyamākāśamiti PaP-GL 10,37 cennaālokāṃdhakārayorākāśatvopacārāt tathā pratyayasya bhāvān tatraghanadravyābhāve'sya tadupacārahetu- PaP-GL 10,38 tvāttayorevākāśadravyatvopagame svamatavirodhāt nacānyatkiṃcitsarvagatāmūrtanityaikātmakaṃ dravyaṃbāhyeṃdriyagrā- PaP-GL 10,39 hyasvabhāvaṃ dṛṣṭaṃ yena vyabhicārīdaṃsādhanaṃ syāt tataḥ paṭavanna tathā śabdaḥ | taduktaṃ — PaP-GL 11,01 na casarvagatāmūrtanityaikātmātra yujyate | varṇobāhyeṃdriyagrāhyasvabhāvatvād ghaṭādivat || 1 || iti PaP-GL 11,02 varṇavyatiriktaṃ padaṃ vākyaṃ vā sphoṭākhyamityapi nasaṃbhavati grāhakābhāvāt arthapratipattyanyathānupapa- PaP-GL 11,03 ttigrāhiketi cenna tasyāstattvataḥkathaṃcidvarṇātmakapadavākyahetutvopapatteḥparopagatasphoṭasyānabhivyaktasyārtha- PaP-GL 11,04 pratipattihetutvavirodhāt, varṇaistadabhivyakterapipratyekamayogāt, varṇāṃtaroccāraṇavaiyarthyāt, paunaḥpunyenavākyārtha PaP-GL 11,05 bodhanānuṣaṃgāt samuditairapitadabhivyakterasaṃbhavāt, varṇānāṃ samudāyāghaṭanāt, pūrvavarṇaśravaṇāhitasaṃskārasya PaP-GL 11,06 pratipatturaṃtyavarṇaśravaṇānaṃtaraṃ tadabhivyaktautathārthapratipattereva siddheḥ sphoṭaparikalpanā vaiyarthyāt, pratītyatilaṃgha- PaP-GL 11,07 nācca kramaviśiṣṭavarṇaviśeṣebhyaevārthapratītisadbhāvāt teṣāmeva padavākyarūpatvopapatteḥ | nacāgamamātrāt pada- PaP-GL 11,08 vākyasphoṭapratipattistasyapramāṇyasiddheḥ | na cānyadgrāhakamasti yatastadvyavasthātatvataḥ syāt taduktaṃ — PaP-GL 11,09 narte varṇātpadaṃ nāma naca vākyaṃpadādṛte | sphoṭākhyaṃ grāhakābhāvāt pareṣṭasyāsya tattvataḥ || 1 || PaP-GL 11,10 yasya punaḥ syādvādinaḥ śabdātmakaṃ bāhyaṃ vākyaṃpudgalarūpaṃ cidātmakaṃ cāṃtaraṃgamātmasvabhāvaṃ pramāṇā- PaP-GL 11,11 tsiddhyati tasya vākyaṃ patraṃ bhavetproktalakṣaṇenānvitaṃ, siddhe dharmiṇi vākyetaddharmasyoditalakṣaṇasya parīkṣā- PaP-GL 11,12 viṣayatvaghaṭanāt | nanu cānekāṃtavādino'pi vākyasya grāhakaṃ kiṃ pramāṇaṃyatastatsiddhiriti cet cidātma- PaP-GL 11,13 noṃ'taraṃgasyasvasaṃvedanapratyakṣaṃ tadātmarūpatvātvarṇapadavākyajñānapariṇato hyātmā bhāvato varṇaḥ padaṃvākyaṃ PaP-GL 11,14 ca gīyate tataevārthapratipattighaṭanātliṃgajñānātmakabhāvaliṃgālliṃgipratipattivat, cakṣurādijñānādrūpādiprati- PaP-GL 11,15 pattivacca, sarvasyācetanasyārthapratipattihetuvirodhāt anyatropacārāttatkāraṇatvāt tatkāryatvācca tadupacā- PaP-GL 11,16 rasiddheḥ | tathābāhyasyeṃdriyapratyakṣaṃ grāhakaṃ tata eva tatpudgalātmakaṃtadanātmakasyeṃdriyapratyakṣagrāhyatvānupapatteriti PaP-GL 11,17 vicāritamanyatra prapaṃcena | taduktaṃ — PaP-GL 11,18 bāhyaṃ śabdātmakaṃ vākyamaṃtaraṃgaṃcidātmakaṃ | pudgalātmasvarūpaṃ tu pramāṇādyasya siddhyati || 1 || PaP-GL 11,19 tatra vākyaṃ bhavet patraṃ tattvatolakṣaṇānvitaṃ | siddhe dharmiṇi dharmasya parīkṣāviṣayatvataḥ || 2 || iti PaP-GL 11,20 svābhyupagamamātrāt sarvathaikāṃtavādināṃ vidyamānamapivākyaṃ dharmiṇaḥ sveṣṭārthasādhanatvadharmādhikaraṇaṃ PaP-GL 11,21 svasādhyārthāvinābhāviliṃgasya kasyacidapi anupapatteḥtadabhidhānāt sarvasya hetorasiddhatvācca | taducyate — PaP-GL 11,22 vākyaṃ sadapi naikāṃtapakṣesveṣṭārthasādhanaṃ | svāsādhyārthāvinābhāviliṃgasyānupapattitaḥ || 1 || PaP-GL 11,23 asiddhatvācca sarvasyahetostadabhidhānataḥ | kvārthasiddhistathācoktaṃtattvārthaślokavārtike || 2 || PaP-GL 11,24 tatra svarūpato'siddho vādinaḥśūnyasādhane | sarvo heturyathā brahmatattvopaplavasādhane || 3 || PaP-GL 11,25 sattvādiḥ sarvathā sādhyeśabdabhaṃguratādike | syādvādinaḥ kathaṃcittusarvathaikāṃtavādinaḥ || 4 || PaP-GL 11,26 śabdāvinaśvaratve tu sādhyekṛtakatādayaḥ | hetavo'siddhatāṃ yāṃti bauddhādeḥprativādinaḥ || 5 || PaP-GL 11,27 jainasya sarvathaikāṃtedhūmavattvādayo'gniṣu | sādhyeṣu hetavo'siddhāḥ parvatādautathā mitaḥ || 6 || PaP-GL 11,28 śabdādau cākṣuṣatvādirubhayāsiddhaiṣyate | niśśeṣo'pi tathāśūnyabrahmādvaitapravādinoḥ || 7 || PaP-GL 11,29 vādyasiddhobhayāsiddhau tatrasādhyāprasādhanau | samarthanavihīnaḥ syādasiddhaḥprativādinaḥ || 8 || PaP-GL 11,30 heturyasyāśrayo na syādāśrayāsiddhaeva saḥ | svasādhyena vinābhāvābhāvādagamako mataḥ || 9 || PaP-GL 11,31 pratyakṣādeḥ pramāṇatvesaṃvāditvādayo yathā | śūnyopaplavaśabdādyadvaitavādāvalaṃbināṃ || 10 || PaP-GL 11,32 saṃdehaviṣayaḥ sarvaḥ saṃdigdhāsiddhaucyate | yathāgamapramāṇatve rudroktatvādirāsthitaḥ || 11 || PaP-GL 11,33 sannapyajñāyamāno'trājñātāsiddhovibhāvyate | saugatāderyathā sarvaḥ sattvādiḥ sveṣṭasādhane || 12 || PaP-GL 11,34 na nirvikalpakādhyakṣādastihetorviniścayaḥ | tatpṛṣṭhajādvikalpāccāvastugocarataḥ kvacit || 13 || PaP-GL 11,35 anumānāṃtarāddhetuniścayevānavasthitiḥ | parāparānumānānāṃ pūrvapūrvatra vṛttitaḥ || 14 || PaP-GL 11,36 jñānaṃ jñānāṃtarādhyakṣaṃvedatānenadarśitaḥ | sarvo heturavijñāto'navasthānāviśeṣataḥ || 15 || PaP-GL 11,37 arthāpattiparicchedyaṃparokṣajñānamādṛtāḥ | sarve ye tepyanenoktāsvājñātāsiddhihetavaḥ || 16 || PaP-GL 11,38 pratyakṣaṃ tu phalajñānamātmānaṃ vāsvasaṃvidaṃ | prāhurye karaṇajñānaṃ vyarthaṃ teṣāṃ niveditaṃ || 17 || PaP-GL 12,01 pradhānapariṇamitvādacetanamitīritaṃ | jñānaṃyaiste kathaṃ na syurajñātāsiddhahetavaḥ || 18 || PaP-GL 12,02 pratijñārthaikadeśastu svarūpāsiddhaeva naḥ | śabdo nāśī vināśitvādityādiḥ sādhyasaṃnnibhaḥ || 19 || PaP-GL 12,03 yaḥ sādhyaviparītārthāvyabhicārīsuniścitaḥ | sa viruddhovaboddhavyastathaiveṣṭavighātakṛt || 20 || PaP-GL 12,04 satvādiḥ kṣaṇikatvādau yathāsyādvādividviṣāṃ | anekāṃtātmakatvasya niyamāttena sādhanāt || 21 || PaP-GL 12,05 pārārthyaṃ cakṣurādīnāṃ saṃghātatvaṃprasādhayet | teṣāṃ dravyavivartatvamevamiṣṭavighātakṛt || 22 || PaP-GL 12,06 viruddhānna ca bhinnosausvayamiṣṭādviparyaye | sāmarthyasyāviśeṣeṇa bhedevātiprasaṃgataḥ || 23 || PaP-GL 12,07 vivādādhyāsitaṃ dhīmaddhetukaṃkṛtakatvataḥ | yathā śakaṭamityādiviruddho'nena darśitaḥ || 24 || PaP-GL 12,08 yathā hi buddhimatpūrvaṃ jagadetaprasādhayet | tathā buddhimato hetoranekatvaṃ śarīritāṃ || 25 || PaP-GL 12,09 svaśarīrasya kartātmā nāśarīro'stisarvathā | kārmaṇena śarīreṇānādisaṃbaṃdhasiddhitaḥ || 26 || PaP-GL 12,10 yataḥ sādhye śarīritve dhīmatovyabhicāritāṃ | jagatkartuḥ prapadyeta tena hetuḥ kutārkikaḥiti || 27 || PaP-GL 12,11 yataścaivamakṣapādādeḥ sarvathaikāṃtavādinaḥsādhyārthāvinābhāviliṃgaṃ sarvathā na saṃbhavatyasiddhatādidoṣa- PaP-GL 12,12 dūṣitatvāt tasmānna tasya patraṃsaṃbhavadarthake pratiṣṭhāpayituṃ śakyaṃ kadācijjainān pratitaduktaṃ — PaP-GL 12,13 tato naivākṣapādādeḥ patraṃsaṃbhavadarthakaṃ | pratiṣṭhāpayituṃ śakyaṃ jātu syādvādinaḥprati || 1 || PaP-GL 12,14 kuta iti cet PaP-GL 12,15 tattatvādhigamopāyaprakāśarahitatvataḥ | ityetasya prasiddhatvāddhetoravyabhicārataḥ || 1 || PaP-GL 12,16 kaḥ punarasau tattvasyādhigamo nāmetisvārthākāraviniścayaḥ sunirvādha iti brūmaḥnirvikalpakadarśanasya- PaP-GL 12,17 viniścayasya saṃśayasyevatattvādhigamatvānupapatteḥ kṣaṇakṣayapradarśanavatsvākāramātraviniścayasyāpi tadbhāvā- PaP-GL 12,18 yogātvedyākāraviniścayavirahe svākāraviniścayasyānanubhavātsvasaṃvedanasyāpi vedyavedakākārātmanaḥ pratīteḥ PaP-GL 12,19 tathārthākāramātraviniścayasyāpitattvādhigamattvāghaṭanātsvākāraviniścayamaṃtareṇārthākāraviniścayavirodhāt | PaP-GL 12,20 svārthākāraviniścayasyāpi kālāṃtarādau sabādhasyatadvirodhāt marīcikāviniścaye toyaviniścayavat, deśakālāṃ- PaP-GL 12,21 tarāpekṣayāpi suṣṭhu nirbādhasya tathābhāvasiddheritiprapaṃcitatvādanyatra | taduktaṃ — PaP-GL 12,22 tattvasyādhigamastāvatsvārthākāraviniścayaḥ | sunirbādhonyathā tasya vyavasthānupapattitaḥ || 1 || PaP-GL 12,23 tarhi kastasyopāya iti cet kathyate sākalyena pramāṇaṃdeśato nayaḥ pratipattustattvādhigamopāyaḥ PaP-GL 12,24 pratīyata evatasya śāstre vistarataḥ samarthitatvāt nacāsausarvathaikāṃtavādināmakṣapādādīnāmupapattimāskaṃdati PaP-GL 12,25 teṣāṃ sveṣṭasya dṛṣṭeṣṭabādhitatvāt iticiṃtitaprāyaṃprapaṃcato'nyatra parīkṣādakṣabuddhibhirlakṣaṇīyaṃ, ta eva hisaṃkṣepe- PaP-GL 12,26 ṇāpyuktaṃ lakṣayituṃ kṣamaṃte taduktaṃ — PaP-GL 12,27 tasyopāya punaḥ kārtsyenaikadeśena vāmataḥ | pratipattuḥ pramāṇaṃ vā sannayo vā pratīyate || 1 || PaP-GL 12,28 na cāsausarvathaikāṃtavādināmupapadyate | dṛṣṭeṣṭavādhanātteṣāṃsveṣṭasyetyapi ciṃtitaṃ || 2 || PaP-GL 12,29 lakṣyaṃ prapaṃcatonyatraparīkṣādakṣabuddhibhiḥ | saṃkṣepatopyupakṣiptaṃ te hilakṣayituṃ kṣamāḥ || 3 || PaP-GL 12,30 kaḥ punastattvādhigamopāyasya prakāśa iti cet pratipādyaṃprati sādhuśabdaistasya sphuṭaṃ pradarśanaṃ PaP-GL 12,31 prakāśaḥ | nacākṣapādādīnāṃ sarvathā tadvyavasthāsti pramāṇavākyāsaṃbhavāt | tadapyabhāṇi — PaP-GL 12,32 prakāśastasya sadvācā pratipādyaṃprati sphuṭaṃ | darśanaṃ na caiteṣāṃ tadvyavasthāsti sarvathā || 1 || PaP-GL 12,33 tadanenaikāṃtavādināṃ patravākyaṃ, na saṃbhavadarthakaṃ, tattattvādhigamopāyaprakāśarahitatvāt ityanumānaṃ PaP-GL 12,34 samarthitaṃ pratipattavyaṃ tathā patravākyaṃgūḍhamanyaccārthagūḍhādi vādinā tribhirabhihitaṃ saptakṛtvovā tathaikaviṃśati PaP-GL 12,35 vā pariṣatprativādibhyāmavijñātārthaṃyadā tadā tadevāvijñātārthaṃ nāma nigrahasthānamāyātaṃtallakṣaṇasyānvayāt PaP-GL 12,36 tata eva cāpratipattinigrahasthānaṃtattvato bhavedetasya yadā svapatravākyasyārthaṃ vyācaṣṭevādiprativādipari- PaP-GL 12,37 ṣatpratyāyanāya tadāpivakturvipratipattirnāma nigrahasthānaṃ tenamithyārthapratipādanāt tatpratipāditārthasya visaṃ- PaP-GL 12,38 vāditvasiddheranekāṃtena bādhanāt syādvādibhiḥpaścātpatravākyasyānekāṃtārthasya sādhanemithyātvapratītirviprati- PaP-GL 13,01 pattiriti lakṣaṇasyabhāvāt vākchalaṃ vāsaṃbhavadarthaparityāgenāsaṃbhavato'rthasya parikalpanātna hi pramā- PaP-GL 13,02 ṇabalānnaiyāyikādiparikalpitaḥ patravākyesaṃbhavannarthaḥ siddhaḥ pratyakṣāṃdibalādanekāṃtasyaivaprasiddheḥ pratyaṃkṣaṃ PaP-GL 13,03 hi tāvat bahiraṃtaśca tattvaṃbhāvābhāvātmakaṃ vyavasyati sarvathā virodhābhāvātbādhakarahitaṃ jātucit ekāṃ- PaP-GL 13,04 tasyāsākṣātkaraṇāttathābhūtānekadharmādhiṣṭhānaṃ bhāvaḥviśeṣaṇaviśeṣyādivyavahārānyathānupapatterityanumānācca PaP-GL 13,05 sarvaṃ bhāvābhāvātmakaṃ siddhaṃ | āgamāc casunirbādhakapramāṇād iti prapaṃcato ‘nyatra tattvārthālaṃkāredevāgame ca PaP-GL 13,06 proktam iha patraparīkṣāyāṃ sadbhir avagataṃvyamity alaṃ prapaṃcena tad apy uktaṃ | PaP-GL 13,07 tathā triḥsaptakṛtvo'pipatravākyamudīritaṃ | vādināgūḍhamanyaccāvijñātārthamupāgataṃ || 1 || PaP-GL 13,08 pariṣatprativādibhyāmavijñātatvasaddhitaḥ | tataścāpratipattiḥ syānnigrahasthānamaṃjasā || 2 || PaP-GL 13,09 vakturvipratipattirvāmithyārthapratipādanāt | visaṃvādakatāyogāt taduktārthasyatattvataḥ || 3 || PaP-GL 13,10 syādvādibhiḥ punaḥpatrasyānekāṃtasādhane | bhavedvipratipattirvākchalaṃ vālakṣaṇānvayāt || 4 || PaP-GL 13,11 taddhi saṃbhavato'rthasya parityāgenakalpanaṃ | yadasaṃbhavatorthasya pramāṇabalataśchalaṃ || 5 || PaP-GL 13,12 na ceha saṃbhavannarthoyaugādiparikalpitaḥ | pratyakṣādibalātsiddhastatonekāṃtasiddhitaḥ || 6 || PaP-GL 13,13 bhāvābhāvātmakaṃ vastu bahiraṃtaścatatvataḥ | pratyakṣaṃ niścinotyeva sarvathā bādhavarjitaṃ || 7 || PaP-GL 13,14 vāstavānekadharmādhiṣṭhānaṃ bhāvoviśeṣataḥ | viśeṣaṇaviśeṣyādivyavahāraprasiddhitaḥ || 8 || PaP-GL 13,15 siddhamityanumānāccānaṃtadharmasamāśritaṃ | samastaṃ vastu nirbādhādāgamācca pramāṇataḥ || 9 || PaP-GL 13,16 iti prapaṃcataḥproktamanyatrehāvagamyatāṃ | sarvaṃ patraparīkṣāyāṃsadbhirityuparamyate || 10 || PaP-GL 13,17 tadevaṃ patravicāraprakaraṇaparisamāptau vijigīṣoḥsyādvādino vacanaṃ caturaṃgaṃ nirākṛtāśeṣamidhyāpravādaṃ PaP-GL 13,18 prasaraṃ śriyāsamyagdarśanādilakṣaṇayopāyabhūtayopameyānaṃtajñānādilakṣaṇalakṣmīparyaṃtatayāsadā jayatviti jaya PaP-GL 13,19 vādenāsaṃśayati — PaP-GL 13,20 jīyānnirastaniśśeṣasarvathaikāṃtaśāsanaṃ | PaP-GL 13,21 sadā śrīvarddhamānasya vidyānaṃdasya śāsanaṃ || 1 || PaP-GL 13,22 sūktābhāso bhavatibhavatastāvaduttārahetuḥ PaP-GL 13,23 svasyānyeṣāṃ gurutamatamaśchicca mādhyasthabhājāṃ | PaP-GL 13,24 tanmatvaivaṃ vipulamatibhistatrayatno vidheyo PaP-GL 13,25 nānaṃdāyākhilakhaladhiyāṃ taṃ hi kaḥ kartumīśaḥ || 2 || PaP-GL 13,26 itiśrīsyādvādapatividyānaṃdasvāmiviracitā PaP-GL 13,27 patraparīkṣā samāptā | PaP-GL 13,28 śubhaṃ bhūyāt