Vidyānandin's Aṣṭasahasrī Creation of the digital textresource H. Trikha Published within the Digital Corpus of Vidyānandin's Works at www.dipal.org/dcv January 09, 2025 Sources: Print edition: Aṣṭasahasrī Vidyānandasvāminā nirmitā Vaṃśīdhareṇa saṃśodhya … sampāditā. Bombay: Nirṇayasāgara 1915. Digital text resource: /home/deploy/dipal/public/dcv-site/root-resources/AS/AS , October 07, 2024 ĀM-VDh 1 devāgamanabhoyānacāmarādivibhūtayaḥ | māyāviṣv api dṛśyante nātastvam asi no mahān || 1 || iti ĀM-VDh 2 adhyātmaṃ bahir apy eṣa vigrahādimahodayaḥ | divyaḥ satyo divaukassv apy asti rāgādimatsu saḥ || 2 || ĀM-VDh 3 tīrthakṛtsamayānāṃ ca parasparavirodhataḥ | sarveṣām āptatā nāsti kaścid eva bhaved guruḥ || 3 || AŚ-VDh 049,07 ... sarvajña eva | na khalu jñasvabhāvasya kaścid agocaro 'sti yan na krameta, tatsvabhāvāntarapratiṣedhāt* | ... AŚ-VDh 049,14 ... syād iti ced ucyate | cetanasya sataḥ sambandhyantaraṃ mohodayakāraṇakaṃ madirādivat* | tat kutaḥ siddham ? ... AŚ-VDh 049,16 ... nāt | yat tatsambandhyantaraṃ tad ātmano jñānāvaraṇādi karmeti | tadabhāve sākalyena viratavyāmohaḥ sarva- AŚ-VDh 049,17 matītānāgatavartamānaṃ paśyati pratyāsattiviprakarṣayor akiñcitkaratvāt* | kathaṃ punarjñānāvaraṇādisa- ... AŚ-VDh 050,03 ... hako na syād asati pratibandhane | 1 | " iti | ata evākṣānapekṣā'ñjanādisaṃskṛtacakṣuṣo yathālokā'na- AŚ-VDh 050,04 pekṣā* | ata eva | kuta eva ? sākalyena viratavyāmohatvād eva sarvadarśanād eva vā | yo hi deśato ... ĀM-VDh 4 doṣāvaraṇayor hānir niśśeṣāsty atiśāyanāt | kvacid yathā svahetubhyo bahir antarmalakṣayaḥ || 4 || AŚ-VDh 051,04 ... nāmāvaraṇād bhinnasvabhāva iti ced ucyate | vacanasāmarthyād ajñānādir doṣaḥ svaparapariṇāmahetuḥ* | na ... AŚ-VDh 051,22 ... dhyā, tadāvaraṇasya doṣād anyasya mūrtimataḥ prasiddheḥ | ata eva loṣṭādau niśśeṣadoṣāvaraṇanivṛtteḥ AŚ-VDh 051,23 siddhasādhyatety asamīkṣitābhidhānaṃ sādhyāparijñānāt* | pradhvaṃsābhāvo hi doṣāvaraṇayoḥ sādhyo ... AŚ-VDh 052,03 ... vati, tasya bhūtvā bhavanalakṣaṇatvāt tayos tatrātyantam abhāvāt | tan na siddhasādhyatā | nanv evaṃ, doṣā- AŚ-VDh 052,04 varaṇayor hāner atiśāyanān niśśeṣatāyāṃ sādhyāyāṃ buddher api kin na parikṣayaḥ syād viśeṣābhāvād ato AŚ-VDh 052,05 'naikāntiko hetur ity aśikṣitalakṣitaṃ*, cet anādiguṇavyāvṛtteḥ sarvātmanā pṛthivyāder abhimatatvāt | ... AŚ-VDh 052,10 ... anupalambhānyathānupapatteḥ | adṛśyānupalambhād abhāvāsiddhir ity ayuktaṃ, paracaitanyanivṛttāvārekā- AŚ-VDh 052,11 patteḥ, saṃskartṝṇāṃ pātakitvaprasaṅgād, bahulam apratyakṣasyāpi rogāder vinivṛttinirṇayāt* | syān ma- ... AŚ-VDh 052,22 ... vyāvṛttiḥ pṛthivyādeḥ sidhyaty eva, mṛtaśarīrādeḥ paracaitanyarogādinivṛttivat | yadi punar ayaṃ nirbandhaḥ AŚ-VDh 052,23 sarvatra viprakarṣiṇām abhāvāsiddhis tadā kṛtakatvadhūmāder vināśānalābhyāṃ vyāpter asiddher na kaścid dhetuḥ | AŚ-VDh 053,01 tataḥ śauddhodaniśiṣyakāṇām anātmanīnam etat, anumānocchedaprasaṅgāt* | na hi jaiminīyamatā- ... AŚ-VDh 053,08 ... tasyāḥ sapakṣatvāt | tathā hi | yasya hānir atiśayavatī tasya kutaścit sarvātmanā vyāvṛttiḥ, yathā AŚ-VDh 053,09 buddhyādiguṇasyāśmanaḥ | tathā ca doṣāder hānir atiśayavatī kutaścin nivarttayitum arhati sakalaṃ kalaṅka- AŚ-VDh 053,10 m iti katham akalaṅkasiddhir na bhavet ? * AŚ-VDh 053,14 ... iti kaścit so 'py anavabuddhasiddhānta eva | yasmāt, maṇer malāder vyāvṛttiḥ kṣayaḥ, sato 'tyantavi- AŚ-VDh 053,15 nāśānupapatteḥ | tādṛgātmano 'pi karmaṇo nivṛttau pariśuddhiḥ* | pradhvaṃsābhāvo hi kṣayo hānir ihābhi- ... AŚ-VDh 053,25 ... maṇeḥ kaivalyam eva malāder vaikalyam | karmaṇo 'pi vaikalyam ātmakaivalyam asty eva tato nātiprasajyeta* | dravyārtha- ... AŚ-VDh 054,07 ... tato doṣasāmānyasyātmany avasthānān na nirdoṣatvasiddhir ity aparaḥ, so 'py atattvajña eva, yataḥ pratipakṣa evātma- AŚ-VDh 054,08 nāmāgantuko malaḥ parikṣayī svanirhrāsanimittavivarddhanavaśāt* | dvividho hy ātmanaḥ pariṇāmaḥ ... AŚ-VDh 055,21 nunu nirastopadravaḥ sannātmā katham akalaṅko 'pi viprakarṣiṇām arthaṃ pratyakṣīkuryāt* | na hi nayanaṃ nirasto ... ĀM-VDh 5 sūkṣmāntaritadūrārthāḥ pratyakṣāḥ kasyacid yathā | anumeyatvato 'gnyādir iti sarvajñasaṃsthitiḥ || 5 || AŚ-VDh 056,19 ... bhidyate yena kiñcit prayojakam aparam aprayojakam iti vibhāgo 'vataret | svabhāvakāladeśaviprakarṣiṇām anumeya- AŚ-VDh 056,20 tvam asiddham ity anumānam utsārayati yāvān kaścid bhāvaḥ sa sarvaḥ kṣaṇika ityādivyāpter asiddhau AŚ-VDh 056,21 prakṛtopasaṃhārāyogād aviprakarṣiṇām anumiter ānarthakyāt | sattvāder anityatvādinā vyāptim icchatāṃ AŚ-VDh 056,22 siddham anumeyatvam anavayaveneti na kiñcid vyāhataṃ paśyāmaḥ | syān mataṃ "kecid arthāḥ pratyakṣā, yathā ... AŚ-VDh 057,22 ... siddhaṃ sarvatra vastuni | 3 | " iti | tato 'numeyāḥ sūkṣmādyarthāḥ kasyacit pratyakṣāḥ siddhā eva | te 'numeyā, AŚ-VDh 058,01 na kasyacit pratyakṣāś ca syuḥ, kiṃ vyāhanyate? iti samānam agnyādīnām* | agnyādayo 'numeyāḥ syuḥ kasya- AŚ-VDh 058,02 cit pratyakṣāś ca na syur iti | tathā cānumānocchedaḥ syāt *, sarvānumāneṣūpālambhasya samānatvāt | AŚ-VDh 058,03 śakyaṃ hi vaktuṃ dhūmaś ca kvacit syād agniś ca na syād iti | tadabhyupagame 'svasaṃvedyavijñānavyaktibhir a- AŚ-VDh 058,04 dhyakṣaṃ kiṃ lakṣayet pramāṇatayā paramapramāṇatayeti na kiñcid etat tayā naitat tayā vā ayam abhyupa- AŚ-VDh 058,05 gantum arhati * | pratyakṣaṃ pramāṇam avisaṃvāditvād anumānādikam apramāṇaṃ, visaṃvāditvād iti lakṣayato 'numānasya ... AŚ-VDh 058,13 ... iti cen na, tasya pakṣīkaraṇāt | tad evaṃ prameyatvasattvādir yatra hetulakṣaṇaṃ puṣṇāti taṃ kathaṃ cetanaḥ AŚ-VDh 058,14 pratiṣeddhum arhati saṃśayituṃ vā * sūkṣmādyarthasākṣātkāriṇas tasyaiva suniścitāsaṃbhavadbādhakatvād astitva- ... AŚ-VDh 058,19 ... vasya sa sattāṃ sādhayet katham"iti | dharmiṇyasiddhasattāke bhāvābhāvobhayadharmāṇām asiddhaviruddhānaikā- AŚ-VDh 058,20 ntikatvāt kathaṃ sakalavidi sattvasiddhir iti bruvann api devānāṃ priyas taddharmisvabhāvaṃ na lakṣayati * | AŚ-VDh 058,21 sa hi tāvad evaṃ saugatamatam āśritya bruvāṇaḥ praṣṭavyaḥ | śabdānityatvasādhane 'pi kṛtakatvādāv ayaṃ AŚ-VDh 058,22 vikalpaḥ kiṃ na syād iti * | śakyaṃ hi vaktuṃ, kṛtakatvādihetur yady anityaśabdadharmas tadā'siddhaḥ | ... AŚ-VDh 059,02 ... t pāvakādau sādhye dhūmavattvādāv api vikalpasyāsya samānatvāt | vimatyadhikaraṇabhāvāpannavināśadharmi- AŚ-VDh 059,03 dharmatve kāryatvāder asaṃbhavadbādhakatvāder api sandigdhasadbhāvadharmidharmatvaṃ siddhaṃ boddhavyam | nanu ca ... AŚ-VDh 061,04 ... nanu ca kasyedaṃ sūkṣmādyarthapratyakṣatvaṃ sādhyate ? arhato 'narhataḥ sāmānyātmano vā ? yadi viprakṛṣṭārthapratyakṣa- AŚ-VDh 061,05 tvam arhataḥ sādhyate pakṣadoṣo 'prasiddhaviśeṣaṇatvam | tata eva vyāptir na sidhyet | anarhataś ced ani- AŚ-VDh 061,06 ṣṭānuṣaṅgo 'pi | kaḥ punaḥ sāmānyātmā tadubhayavyatirekeṇa yasya vivakṣitārthapratyakṣatvam ? ity eta- AŚ-VDh 061,07 dvikalpajālaṃ śabdanityatve 'pi samānaṃ, na kevalaṃ sūkṣmādisākṣātkaraṇasya pratiṣedhane saṃśītau vā | AŚ-VDh 061,08 tad ayam anumānamudrāṃ bhinatti * | na kaścit sūkṣmādisākṣātkārī, puruṣatvādeḥ, rathyāpuruṣavat | vivādā- ... AŚ-VDh 061,15 ... ayaṃ śabdānāṃ nityatvaṃ sādhayan sarvagatānāṃ sādhayed asarvagatānāṃ vā sāmānyātmanāṃ vā ? varṇānāṃ nitya- AŚ-VDh 061,16 tvam akṛtakatvādinā sarvagatānāṃ yadi sādhayati syād aprasiddhaviśeṣaṇaḥ pakṣaḥ itarathāniṣṭānuṣaṅgaḥ | AŚ-VDh 061,17 kīdṛk punaḥ sāmānyaṃ nāma yad ubhayadoṣaprasaṅgaparihārāya kalpyeta ? sarvagatatvasādhane 'pi samā- AŚ-VDh 061,18 nam * | tad dhi varṇānām amūrtānāṃ sādhayen mūrtānāṃ tadubhayasāmānyātmanāṃ vā ? yady amūrtānāṃ sarvagatatvaṃ ... AŚ-VDh 061,21 ... tad ayam anumānamudrāṃ sarvatra bhinattīti nānumānavicāraṇāyām adhikṛtaḥ syāt | avivakṣitaviśeṣasya pakṣī- AŚ-VDh 061,22 karaṇe samaḥ samādhir ity alam apratiṣṭhitamithyāvikalpaudhaiḥ * | yathaiva hi śabdasyāvivakṣitasarvagata- ... ĀM-VDh 6 sa tvam evāsi nirdoṣo yuktiśāstrāvirodhivāk | avirodho yad iṣṭaṃ te prasiddhena na bādhyate || 6 || AŚ-VDh 066,14 ... viprakarṣy api bhinnalakṣaṇasambandhitvādinā kasyacit pratyakṣaṃ sotra bhavān arhann eva * | dṛśyalakṣaṇā- ... AŚ-VDh 066,18 ... tam | so 'tra bhavān arhann eva, na punaḥ kapilādaya iti | etat kuto niścitam iti cet, anyeṣāṃ nyāyāgama- AŚ-VDh 066,19 viruddhabhāṣitvāt * | ye nyāyāgamaviruddhabhāṣiṇas te na nirdoṣā yathā durvaidyādayaḥ, tathā cānye kapi- ... AŚ-VDh 071,03 ... iti nirṇayaḥ saṃbhavati' iti teṣām api, vicitrābhisaṃbandhatayā vyāpāravyāhārādisāṅkaryeṇa kvacid apy a- AŚ-VDh 071,04 tiśayānirṇaye kaimarthakyād viśeṣeṣṭiḥ, jñānavato 'pi visaṃvādāt, kva punar āśvāsaṃ labhemahi ? * na hi ... AŚ-VDh 071,16 ... gatasya punaranāvṛttyā suṣṭu vā gatasya viśeṣasyeṣṭiḥ ? sarvatrānāśvāsāviśeṣāt | na caivaṃ vādinaḥ kiñci- AŚ-VDh 071,17 d anumānaṃ nāma, nirabhisasandhīnām api bahulaṃ kāryasvabhāvāniyamopalambhāt, sati kāṣṭhādisāmagrī- AŚ-VDh 071,18 viśeṣe kvacid upalabdhasya tadabhāve prāyasonupalabdhasya maṇyādikāraṇakalāpe 'pi saṃbhavāt | yaj jā- AŚ-VDh 071,19 tīyo yataḥ saṃprekṣitas taj jātīyāt tādṛg iti durlabhaniyamatāyāṃ dhūmadhūmaketvādīnām api vyāpyavyā- AŚ-VDh 072,01 pakabhāvaḥ katham iva nirṇīyeta ? vṛkṣaḥ, śiṃśapātvād iti latācūtāder api kvacid eva darśanāt AŚ-VDh 072,02 prekṣāvatāṃ kim iva niḥśaṅkaṃ cetaḥ syāt ? tad etadadṛṣṭasaṃśayaikāntavādināṃ vidagdhamarkaṭānāmiva svalā- AŚ-VDh 072,03 ṅgūlabhakṣaṇam * | nanu ca 'kāṣṭhādisāmagrījanyo 'gniryādṛśo dṛṣṭo na tādṛśo maṇyādisāmagrīprabhava iti ... AŚ-VDh 072,07 ... kāraṇaviśeṣātivṛttidarśanāt | yatnataḥ parīkṣitaṃ kāryaṃ kāraṇaṃ nātivartate iti cet stutaṃ * prastu- ... AŚ-VDh 072,11 ... tato 'yaṃ pratipattur aparādho nānumānasyety anukūlam ācarati * | mandataradhiyāṃ dhūmādikam api parīkṣitum a- ... AŚ-VDh 072,14 ... caraṇam | evaṃ yuktiśāstrāvirodhivāktvaṃ, bhagavator 'hata eva sarvajñatvaṃ sādhayatīty abhidhāya tad evaṃ tat AŚ-VDh 072,15 suniścitāsambhavadbādhakapramāṇatvam arhaty eva sakalajñatvaṃ sādhayati nānyatrety avirodha ityādinā spa- AŚ-VDh 072,16 ṣṭayata *, svāmīti śeṣaḥ, yad yasmād avirodhaḥ, suniścitāsaṃbhavadbādhakapramāṇatvaṃ tvayy eva tasmāc ca tmav eva ... AŚ-VDh 072,24 ... pagame ko doṣa iti cet, niyamābhyupagame suṣuptyādāv api nirabhiprāyavṛttir na syāt * | AŚ-VDh 073,01 na hi suṣuptau gotraskhalanādau vāgvyāhārādihetur icchāsti | pratisaṃviditākārecchā tadā saṃbhavantī AŚ-VDh 073,02 punaḥ smaryeta vāñchāntaravat * | na hy apratisaṃviditākārecchā saṃbhavati yā paścān na smaryate || pūrvakā- ... AŚ-VDh 073,15 ... r icchāpūrvakatve sādhye vaktṛtvāder hetoḥ suṣuptyādinā vyabhicārāt tadaniyama eva || tataś caitanyakaraṇapāṭava- AŚ-VDh 073,16 yor eva sādhakatamatvam * || nanu ca saty api caitanye karaṇapāṭave ca vacanapravṛtter adarśanād vivakṣāpi tatsaha- AŚ-VDh 073,17 kārikāraṇam apekṣyate eveti cet, sahakārikāraṇāntaraṃ na vai niyatam apekṣaṇīyaṃ, naktañcarādeḥ saṃskṛtaca- AŚ-VDh 073,18 kṣuṣo vā'napekṣitālokasannidheḥ rūpopalambhāt | na caive saṃvitkaraṇapāṭavayor apy abhāve vivakṣā- AŚ-VDh 073,19 mātrāt kasyacid vacanapravṛttiḥ prasajyate, saṃvitkaraṇavaikalye yathāvivakṣaṃ vāgvṛtter abhāvāt * | na hi ... AŚ-VDh 073,22 ... mato, na vivakṣā, vivakṣām antareṇāpi suṣuptyādau taddarśanāt || na ca doṣajātis taddhetur yatas tāṃ vāṇī AŚ-VDh 073,23 nātivarteta, tatprakarṣāpakarṣānuvidhānābhāvād buddhyādivat * | na hi yathā buddheḥ śakteś ca prakarṣe vāṇyāḥ ... AŚ-VDh 074,05 tatprasiddhena na bādhyate | pramāṇataḥ siddhaṃ prasiddham | tad eva kasyacid bādhanaṃ yuktam | viśeṣaṇa- AŚ-VDh 074,06 m etatparamatāpekṣam, aprasiddhenāpy anityatvādyekāntadharmeṇa bādhā'kalpanāt * | na hy anekāntaśāsanasya AŚ-VDh 074,07 pratyakṣataḥ siddho 'sty anityatvadharmo bādhakaḥ, sarvathā nityatvādidharmavat | anumānāt siddho bādhaka iti cen narte AŚ-VDh 074,08 pramāṇāt pratibandhasiddher abhyugamāt | na khalu pareṣāṃ pratyakṣam agnidhūmayoḥ kṣaṇabhaṅgasadbhāvayor vā AŚ-VDh 074,09 sākalyena vyāptiṃ prati samartham, avicārakatvāt sannihitaviṣayatvāc ca * | asmadādipratyakṣaṃ hi ... AŚ-VDh 074,14 ... na cānumānam anamavasthānuṣaṅgāt * | vyāptigrāhiṇo 'numānasyāpi vyāptigrahaṇapurassaratvāt tadvyāpter apy anumānā- ... AŚ-VDh 074,16 ... kāntadharmasya sādhakaṃ yena pramāṇasiddhaḥ sarvathaikānto 'nekāntaśāsanasya bādhakaḥ syāt ? syādvādināṃ tu, paro- AŚ-VDh 074,17 kṣāntarbhāvinā nas tarkeṇa sambandho vyavatiṣṭheta * | tasya vicārakatvāt, pratyakṣānupalambhasahakāriṇo ... AŚ-VDh 074,21 ... ṣaṅgāt, saṃvādakatvena samāropavyavacchedakatvena ca pramāṇatvāt | tadapramāṇatve na laiṅgikaṃ pramāṇam iti AŚ-VDh 074,22 śeṣaḥ, samāropavyavacchedāviśeṣāt * | tarkataḥ saṃbandhasyādhigame samāropavirodhāt | na hi nirvi- AŚ-VDh 075,01 kalpako 'dhigamo 'sti yatas tatra samāropo 'pi syāt | kiṃ tarhi ? adhigamo 'pi vyavasāyātmaiva, tadanu- AŚ-VDh 075,02 tpattau sato 'pi darśanasya sādhanāntarāpekṣayā sannidhānā'bhedāt suṣuptacaitanyavat * | sannidhānaṃ ... ĀM-VDh 7 tvanmatāmṛtabāhyānāṃ sarvathaikāntavādinām | āptābhimānadagdhānāṃ sveṣṭaṃ dṛṣṭena bādhyate || 7 || AŚ-VDh 076,07 ... samādhivacanatvāt, teṣāṃ sveṣṭasya sadādyekāntasya dṛṣṭabādhanāt | anekāntātmakavastusākṣātkaraṇaṃ AŚ-VDh 076,08 bahirantaś ca sakalajagatsākṣībhūtaṃ vipakṣe pratyakṣavirodhalakṣaṇam anena dakṣayati * | sadādyekāntavi- ... AŚ-VDh 076,10 ... kālavartiprāṇibhir anubhavanāt suniścitāsaṃbhavadbādhakapramāṇatvasiddheḥ | na hi kiñcid rūpāntaravikalaṃ sada- AŚ-VDh 076,11 sannityānityādyekāntarūpaṃ saṃvedanam anyad vā saṃpaśyāmo yathātra pratijñāyate, citrajñānavat kathañcid a- AŚ-VDh 076,12 saṅkīrṇaviśeṣaikātmanaḥ sukhādicaitanyasya varṇasaṃsthānādyātmanaḥ skandhasya ca preṣaṇāt * | syān mataṃ ... AŚ-VDh 080,05 ... histattvaṃ, saṃpaśyāmo, yathā pratijñāyate sarvathaikāntavādibhir iti | sāmānyaviśeṣaikātmanaḥ saṃvittir ekā- AŚ-VDh 080,06 ntasyānupalabdhir vā sarvataḥ siddhā cakṣurādimatām anārhatakalpanām astaṃ gamayatīti kiṃ naḥ pramāṇā- AŚ-VDh 080,07 ntareṇa * | na tāvat sāmānyaikāntasyopalabdhir viśeṣasyāpy upalabdheḥ | nāpi viśeṣaikāntasya, sāmānya- ... AŚ-VDh 081,05 ... tena sāmānyataḥ samāropasya vyavacchedanāt, dṛṣṭasyānvayavyatirekayoḥ svabhāvabhedapradarśanārthatvāc ca AŚ-VDh 081,06 gariṣṭhatvasiddheḥ* | pratyakṣam eva hi svaviṣaye sāmānyaviśeṣātmakatvānyayasya vidhilakṣaṇasya sarvathaikāntavyatire- ... AŚ-VDh 081,10 ... granthakāra iti cet anekāntaikāntayor upalambhānupalambhayor ekatvapradarśanārthaṃ tāvad ubhayam āha matā- AŚ-VDh 081,11 ntarapratikṣepārthaṃ vā, yad āha * dharmakīrtiḥ —sādharmyavaidharmyayor anyatareṇārthagatāv ubhayapratipādanaṃ AŚ-VDh 081,12 pakṣādivacanaṃ vā nigrahasthānam iti | na tad yuktam * | kuta iti cet, sādhanasāmarthyena vipakṣavyāvṛ- AŚ-VDh 081,13 ttilakṣaṇena pakṣaṃ prasādhayataḥ kevalaṃ vacanādhikyopālambhacchalena parājayādhikaraṇaprāptiḥ svayaṃ nirā- AŚ-VDh 081,14 kṛtapakṣeṇa pratipakṣiṇā lakṣaṇīyeti vacanāt | yathoktena hi sādhanasāmarthyena svapakṣaṃ sādhayataḥ sadvādinaḥ ... AŚ-VDh 083,11 ... sthānam ity etat katham ayuktam iti ced ucyate | pratijñānupayoge śāstrādiṣv api nābhidhīyeta, viśeṣābhāvā- AŚ-VDh 083,12 t | na hi śāstre pratijñā nābhidhīyate eva aniyatakathāyāṃ vā, agnir atra dhūmāt, vṛkṣo 'yaṃ śiṃśapātvādi- ... AŚ-VDh 083,22 ... prasiddher vyarthā pratijñā hetvādivacanād eva ca sādhyaprasiddher nigamanādikam akiñcitkaram eveti kaścit so 'pi yat sa- AŚ-VDh 083,23 t tat sarvaṃ kṣaṇikaṃ, yathā ghaṭaḥ, saṃś ca śabda iti trilakṣaṇaṃ hetum abhidhāya yadi samarthayate, katham iva AŚ-VDh 083,24 sandhām atiśete ? * svahetusamarthanam antareṇa tadabhidhāne 'pi tadarthāpratipatteḥ | tāvatārthapratipattau samarthanaṃ AŚ-VDh 084,01 vā nigamanādikaṃ * katham atiśayīta ? akiñcitkaratvāviśeṣāt, yataḥ parājayo na bhavet *, tāthāga- ... AŚ-VDh 086,15 ... ktavacanam asādhanāṅgavacanaṃ nigrahasthānam iti tadā sattvamātreṇa naśvaratvasiddhāv utpattimattvakṛtakatvādiva- AŚ-VDh 086,16 canam atiriktaviśeṣaṇopādānāt kṛtakatvaprayatnānantarīyakatvādiṣu ca kapratyayātirekādasādhanā- AŚ-VDh 086,17 ṅgavacanaṃ parājayāya prabhavet | kvacit pakṣadharmatvapradarśanaṃ, saṃś ca śabda ity avigānāt * | yasya niru- ... AŚ-VDh 087,06 ... pradarśanaṃ saṃś ca śabda ity avigānāt, trilakṣaṇavacanasamarthanaṃ ca asādhanāṅgavacanam apajayaprāptir iti AŚ-VDh 087,07 vyāhataṃ *, saṃśca śabda iti vacanam antareṇāpi śabde sattvapratītes tasya nigrahasthānatvaprasaṅgāt | prati- ... AŚ-VDh 087,13 ... syād iti ced evam etat | tathānyasyāpi prastutetarasya vādinoktāvitarasya svapakṣam asādhayato vijayā- AŚ-VDh 087,14 saṃbhavān nigrahasthānam ayuktam * | svapakṣaṃ sādhayatas tu tatsiddhyaiva vijayasaṃbhavād itarasya parājayaprāpter nāpra- AŚ-VDh 087,15 stutādivacanaṃ nigrahasthānam | sādhanāṅgasyāvacanaṃ * vādino nigrahasthānaṃ, sveṣṭasādhanavacanam abhyupagamyā- AŚ-VDh 087,16 'pratibhayā tūṣṇīṃbhāvād ity apy anena pratyuktam | prativādino 'py adoṣodbhāvanaṃ doṣasyānudbhāsanaṃ vānena AŚ-VDh 087,17 pratyuktaṃ * nyāyasya samānatvāt | kim evaṃ vādinā kartavyam iti cet, vijigīṣuṇobhayaṃ kartavyaṃ AŚ-VDh 087,18 svaparapakṣasādhanadūṣaṇam * | tataḥ kim iti cet, ato 'nyatareṇāsiddhānaikāntikavacane 'pi jalpāpa- AŚ-VDh 087,19 risamāptiḥ * kasyacit svapakṣasiddher abhāvāt | kathaṃ tarhi vādaparisamāptir vādiprativādinor iti cet, AŚ-VDh 087,20 nirākṛtāvasthāpitavipakṣasvapakṣayor eva jayeta ravyavasthā, nānyathā * | tad uktaṃ–"svapakṣasiddher ekasya ... AŚ-VDh 088,01 ... "svapakṣasiddhiparyantā śāstrīyārthavicāraṇā | vastvāśrayatvato yadvallaukikārthavicāraṇā" iti | iti AŚ-VDh 088,02 darśayann ubhayam āha * granthakāraḥ śrīsvāmisamantabhadrācāryaḥ | 'sa tvam evāsi nirdoṣaḥ' iti, tvanmatā- ... ĀM-VDh 8 kuśalākuśalaṃ karma paralokaś ca na kvacit | ekāntagraharakteṣu nātha svaparavairiṣu || 8 || AŚ-VDh 088,13 ... ritvaṃ tu teṣāṃ tatpratiṣedhābhidhānāt | tatsvavairitvaṃ sādhayati, yasmāt karmaphalasaṃbandhaparalokādikam ekā- AŚ-VDh 088,14 ntavādināṃ prāyeṇeṣṭaṃ tadanekāntapratiṣedhena bādhyate * | nanu ca śūnyavādibhir advaitāvalambibhiś ca tasyā- ... AŚ-VDh 089,01 ... ca kathaṃ karmādikam anāśrayaṃ na virudhyate ? tato 'nuṣṭhānam abhimatavyāghātakṛt, sadasannityānityādye- AŚ-VDh 089,02 kānteṣu kasyacit kutaścit kadācit kvacit prādurbhāvāsaṃbhavāt * | nanu ca 'kasyacit karmaṇaḥ puṇyapāpā- ... AŚ-VDh 089,06 ... ubhayatra tadvirodhāviśeṣāt | na hi sarvātmanā sarvasya bhūtāv eva janma viruddham api tu sarvathā'bhāve AŚ-VDh 089,07 'pi, vyalīkapratibhāsānām anuparamaprasaṅgāt * | nanu ca śūnyavādinaḥ svapnadaśāyām ivānyadā- ... AŚ-VDh 089,16 ... na kevalaṃ svabhāvanairātmye evāyaṃ doṣaḥ kiṃ tv antarubhayayatra vā niranvayasattvo 'pi *, kāryasya nirhe- ... AŚ-VDh 089,19 ... durbhāvāt kuto niṣkāraṇatvaṃ kāryasyeti cen na, kāryakālam aprāpnuvataḥ kāraṇatvānupapatteś ciratarātītavat * ... AŚ-VDh 090,01 ... bhāvayoḥ kāryasya bhāvābhāvau tad eva kāraṇam iti kalpanāyāṃ, saty'abhavataḥ svayam eva niyamena paścād bhava- AŚ-VDh 090,02 tas tatkāryatvaṃ viruddhaṃ *, tatra tadakāraṇatvasādhanād anyakāryavat, tasya vā tadakāryatvasiddhes tadvat | kāryam eva AŚ-VDh 090,03 tadanantaraṃ saṃbhavatīti cet, kālāntare 'pi kin na syāt ? tadabhāvāviśeṣāt samanantaravat * | AŚ-VDh 090,04 kālāntare 'pi kiñcid bhavaty eva mūṣikā'larkṣaviṣavikāravadbhāvirājyādinimittakaratalarekhādivac ceti cet, sa- AŚ-VDh 090,05 marthe saty'abhavataḥ punaḥ kālāntare bhāvinas tatprabhavābhyupagame katham akṣaṇike 'rthakriyānupapattiḥ, AŚ-VDh 090,06 tatsattvāsattvayor aviśeṣāt * | svasattākṣaṇāt pūrvaṃ paścāc cāsati samarthe kāraṇe svakālaniyatā'rthakriyopapa- AŚ-VDh 090,07 dyate, na punaḥ śaśvatsatīti kuto niyamaḥ ? kāraṇasāmarthyāpekṣiṇaḥ phalasya kālaniyamakalpanāyām a- AŚ-VDh 090,08 calapakṣe 'pi samānaḥ parihāraḥ * | yathaiva hi, kṣaṇikaṃ kāraṇaṃ yad yadā yatra yathotpitsu kāryaṃ tat tadā tatra ... AŚ-VDh 090,13 ... ṅgāt | kṣaṇavarttina ekasmāt kāraṇasvabhāvam abhedayatāṃ vicitrakarmaṇām utpattau kūṭasthe 'pi kiṃ na syāt AŚ-VDh 090,14 kramaśaḥ kāryotpattiḥ ? * tasyāpi tathāvidhaikasvabhāvatvāt | katham atrotpattir nāma ? tatra samānaḥ parya- AŚ-VDh 090,15 nuyogaḥ, sadasator anutpatter niṣpannakhapuṣpavat | nityaṃ katham utpadyate sattvānniṣpannavad iti paryanuyujyate, AŚ-VDh 090,16 na punaḥ kṣaṇikaṃ kathaṃ prādurbhavet ? asattvāt khapuṣpavad iti paryanuyogārham iti pakṣapātamātram | sataḥ punar guṇā- AŚ-VDh 090,17 ntarādhānam anekaṃ kramaśo 'py anubhavataḥ kiṃ virudhyeta, ? * | nanv ekatvaṃ virudhyate | sa hi guṇāntarādhā- ... AŚ-VDh 091,04 ... paryanuyogasyāviśeṣāt | kṣaṇasthāyinaḥ kasyacid eva grāhyagrāhakākāravaiśvarūpyānabhyupagame 'pi saṃvidi- AŚ-VDh 091,05 tajñānasya grāhyagrāhakākāravivekaṃ parokṣaṃ bibhrāṇasya sāmarthyaprāpteḥ *, saṃvedanasyaikasya pratyakṣaparokṣā- ... AŚ-VDh 091,09 ... bibhrāṇaṃ sāmarthyaprāptam eva, anyathā śūnyasaṃvidor vipratiṣedhāt | grāhyagrāhakākāraśūnyatayā hi śūnyam | ... AŚ-VDh 091,11 ... pralāpamātraprasakteḥ | tad ayaṃ *yogācāraḥ sautrāntiko vā sarvathā śūnyaṃ saṃvidadvaitaṃ vānicchan, kṣaṇasthāyi AŚ-VDh 091,12 kāraṇaṃ svasattāyāṃ kāryaṃ kurvadabhyupagacchan kramotpattim uparuṇaddhi sakalajagadekakṣaṇavṛttiprasaṅgāt | AŚ-VDh 091,13 kālāntare kāryaṃ kurvatkāraṇaṃ kṣaṇikam abhyupagacchatāṃ nāyaṃ doṣa iti cen na, teṣām api kāraṇasya kāryakāla- AŚ-VDh 091,14 prāptau kṣaṇabhaṅgabhaṅgānuṣaṅgāt, tadaprāpnuvatas tatkṛtau vyalīkakalpanāviśeṣeṇa kūṭasthānatiśāyanāt | ... AŚ-VDh 091,18 ... kṣaṇikavādibhiḥ | iti kūṭasthād anatiśāyanaṃ kṣaṇikasya siddham eva | tataḥ subhāṣitaṃ * samantabhadrasvāmi- AŚ-VDh 092,01 bhiḥ kuśalādyasaṃbhūtir ekāntagraharakteṣv iti *, parasparanirapekṣasadasadubhayaikāntanityānityobhayaikāntavā- ... ĀM-VDh 9 bhāvaikānte padārthānām abhāvānām apanhavāt | sarvātmakam anādyantam asvarūpam atāvakam || 9 || AŚ-VDh 093,04 ... rūpasya sāṃkhyair abhyupagamād abhāvāpahnavāsiddheḥ kathaṃ sarvātmakatvādir doṣa iti cen na, tathā bhāvaikāntavirodhāt ... AŚ-VDh 093,08 ... t | vastuno 'stīti pratyayaviṣayo hi paryāyostitvaṃ, nāstītipratyayaviṣayas tu nāstivat | niṣparyāyadravyai- AŚ-VDh 093,09 kāntapakṣe sarvātmakatvādidoṣānuṣaṅgaḥ *kathaṃ parihartuṃ śakyaḥ ? sarvavivartātmakasyaikasyānādyanantasya ... AŚ-VDh 093,12 ... ṇāmavidyopakalpitatvād iti cet kutaḥ punar viśeṣānapanhuvīta * ? na tāvat pratyakṣāt, tasya vidhāyaka- ... AŚ-VDh 093,14 ... pratyakṣasyāpi pratiṣedhakatvaprasaṅgāt | svayaṃ na kutaścit pramāṇādayaṃ viśeṣānapanhute | kiṃ tarhi ? tatsādhana- AŚ-VDh 093,15 vyabhicārāt | vastuviśeṣasādhanavādinā hi na kāraṇabhedas tatsādhanaṃ prayoktavyaṃ, tasyābhedavādinaṃ pratya- AŚ-VDh 093,16 siddhatvāt | nāpi viruddhadharmādhyāsaḥ, tata eva | kiṃ tarhi ? saṃvinnirbhāsabhedād bhāvasvabhāvabhedaḥ praka- AŚ-VDh 093,17 lapyeta | sa punar abhede 'py ātmanaḥ khaṇḍaśaḥ pratibhāsanāt * vyabhicārī | nanu jñānātmanaḥ khaṇḍaśaḥ ... AŚ-VDh 093,19 ... viparyāsitadarśanaiḥ | grāhyagrāhakasaṃvittibhedavān iva lakṣyate" iti cet, tadanyatrāpi vibhramābhāve kośa- AŚ-VDh 093,20 pānaṃ vidheyam * | śakyaṃ hi vaktuṃ, saṃvinnirbhāsabhedaḥ kutaścit pratipattur vibhrama eva, tattvataḥ saṃvinmā- ... AŚ-VDh 094,01 ... vacanāt | tathā cāsiddhaṃ viśeṣasādhanaṃ na sādhyasādhanāyālam | tad ekaṃ cakṣurādijñānapratibhāsabhedava- AŚ-VDh 094,02 śād rūpādivyapadeśabhāg grāhyagrāhakasaṃvittivat * | cakṣurādijñānapratibhāsabhedo 'py asiddha evābhedavādi- ... AŚ-VDh 094,04 ... iti cet samaḥ samādhiḥ | yo 'pītaretarābhāvapratyayādbhāvasvabhāvabhedaṃ sādhayet tasya itaretarābhāvavikalpo 'pi AŚ-VDh 094,05 katham ayathārtho na syād varṇādivikalpavat * | varṇādipratyayo bhāvasvabhāvabhedaṃ svasādhyam artham antareṇaiva bhā- ... AŚ-VDh 094,07 ... bhāvapratyayena vyabhicārāt | na hi vastuvyatiriktam asan nāma, pramāṇasyārthaviṣayatvāt * | pratyakṣam a- ... AŚ-VDh 094,09 ... yād iti cen na, tasya bhūtalādibhāvaviṣayatvāt | abhāvadṛṣṭau hi tadavasānakāraṇābhāvād bhāvadarśanam ana- AŚ-VDh 094,10 vasaraṃ prāpnoti *, kramato 'nantapararūpābhāvapratipattāv evopakṣīṇaśaktikatvaprasaṅgāt | pratyakṣasya kvacit pratipattā ... AŚ-VDh 095,03 ... ṣayatvāt tatraiva pramāṇatvopapatter avyabhicārāt | sakalaśaktivirahalakṣaṇasya nirupākhyasya svabhāvakāryāde- AŚ-VDh 095,04 r abhāvāt kutas tatpramitiḥ * syād ānumānikī ? na hi nirupākhyasya svabhāvaḥ kaścit saṃbhavati, bhāvasvabhā- ... AŚ-VDh 095,13 ... tvasyaiva tataḥ paricchitter ity aparas tasyāpi vastuno nānātvaṃ buddhyādikāryanānātvāt pratīyet *, nānyathā, a- AŚ-VDh 095,14 tiprasaṅgāt | tad api vyabhicāry eva, vipakṣe 'pi bhāvāt | tathā hi svabhāvābhede 'pi vividhakarmatā dṛṣṭā yugapadekā- AŚ-VDh 095,15 rthopanibaddhadṛṣṭiviṣayakṣaṇavat * | na hy ekatra nartakyādikṣaṇe yugapadupanibaddhadṛṣṭīnāṃ prekṣakajanānāṃ vividhaṃ karma AŚ-VDh 095,16 buddhivyapadeśasukhādikāryam asiddhaṃ, yena tasya svabhāvābhede 'pi vividhakarmatā na bhavet | śaktinānātvaṃ prasavaviśe- AŚ-VDh 095,17 ṣāt | sa ced vyabhicārī, kutas tadgatiḥ *? tasyāpi śaktinānātvopagamān na buddhyādiḥ prasavaviśeṣo vyabhi- ... AŚ-VDh 096,01 ... vyabhicārī syāt ? iti kuto vastunānātvagatiḥ ? kevalam avidyā svabhāvadeśakālāvasthābhedānā''- AŚ-VDh 096,02 tmani paratra vā sataḥ svayam asatī mithyāvyavahārapadavīm upanayati yataḥ kṣaṇabhaṅgino bhinnasaṃtatayaḥ AŚ-VDh 096,03 skandhā vikalperann anyathā vā iti * sattādvaitavādī viśeṣānapanhuvīta tadrūpādiskandhānāṃ dravyādipadārthānāṃ ... AŚ-VDh 096,05 ... bhicārāt, so 'pipratibhāsakāryādyabhede 'pi kasyacid ekatvaṃ sādhayatīti sādhyasādhanayor abhede kiṃ kena AŚ-VDh 096,06 kṛtaṃ syāt ? pakṣavipakṣāder abhāvāt * | kasyacid dhi sanmātradehasya parabrahmaṇas tadvādī ekatvaṃ pratibhāsa- ... AŚ-VDh 096,17 ... kvacid asādhanā sādhyasiddhiḥ, atiprasaṅgāt * | sādhanaṃ hi pramāṇaṃ sādhyate niścīyate 'neneti | tadra- ... ĀM-VDh 10 kāryadravyam anādi syāt prāgabhāvasya nihnave | pradhvaṃsasya ca dharmasya pracyave 'nantatāṃ vrajet || 10 || AŚ-VDh 101,20 ... nusāriṇāṃ prāgabhāvānabhyupagame ghaṭāder anāditvaprasaṅgāt puruṣavyāpārānarthakyaṃ syāt | na ca puruṣa- ... AŚ-VDh 102,06 ... kalpanā yuktā | etena kumbhakārādivyāpārād ghaṭādyabhivyaktikalpanā pratyuktā | kalpayitvāpi tadabhi- AŚ-VDh 102,07 vyaktiṃ tasyāḥ prāgabhāvo 'ṅgīkartavyaḥ | tathā hi | sataḥ śabdasya tālvādibhir abhivyaktiḥ prāgasa- AŚ-VDh 102,08 tī kriyate, na punaḥ śabda eveti svaruciviracitadarśanapradarśanamātram | nanu ca mīmāṃsakaiḥ śabda- ... AŚ-VDh 102,12 ... eva prāgasattvam anumanyatāṃ, viśeṣābhāvāt | śabdādbhinnaivābhivyaktir iti cet sā yadi śravaṇajñānotpa- AŚ-VDh 102,13 ttiḥ, saiva kathaṃ prāksatī yatnataḥ kartavyā ? tasyāḥ prāgasattve śabdasyāśrāvaṇatvāpatter nityatvavirodhaḥ, ... AŚ-VDh 102,18 ... bhivyaktir iti cet tarhi yogyatāyāṃ samānaś carcaḥ | yogyatāpi hi yadi śabdadharmatvāc chabdād abhinnā tadā ... AŚ-VDh 103,03 ... civiracitadarśanapradarśanamātraprasakteḥ | āvaraṇavigamo 'bhivyaktir iti cet tadāvaraṇavigamaḥ prāk kim abhūt ? AŚ-VDh 103,04 bhūtau vā kiṃ yatnena ? viśeṣasyādhānam abhivyaktir iti cen nanu viśeṣādhānam api tādṛg eva, karmakartṛkaraṇānāṃ AŚ-VDh 103,05 prāgabhāvābhāvāt | āvaraṇavigamaviśeṣādhānayor hi śabdapuruṣaśrotrāṇāṃ svarūpatve teṣāṃ yājñikar api nitya- ... AŚ-VDh 103,09 ... yitum | yato 'trana kaścid viśeṣahetus tālvādayo vyañjakā, na punaś cakrādayo 'pīti, te vā ghaṭādeḥ kārakā, AŚ-VDh 103,10 na punaḥ śabdasya tālvādayo 'pīti | na hi vyañjakavyāpṛtir niyamena vyaṅgyaṃ sannidhāpayati | sannidhāpayati AŚ-VDh 103,11 ca tālvādivyāpṛtir niyamena śabdam | tato nāsau tālvādīnāṃ vyaṅgyaś cakrādīnāṃ ghaṭādivat | nāyaṃ AŚ-VDh 103,12 doṣaḥ sarvagatatvād varṇānām ity api vārtaṃ, pramāṇabalāyātatvābhāvāt, anyatrāpi tathābhāvānuṣaṅgāt | AŚ-VDh 103,13 śakyaṃ hi vaktuṃ, ghaṭādīnāṃ sarvagatatvāc cakrādivyāpārān niyamenopalabdhir iti | iṣṭatvād adoṣo 'yaṃ kāpilā- AŚ-VDh 103,14 nām iti cen na, kāraṇavyāpāreṣv api codyānivṛtteḥ, cakrādīny api kāraṇāni svavyāpārāṇāṃ niyamena AŚ-VDh 103,15 sannidhāpakānyabhivyañjakāni bhavantu, teṣāṃ sarvagatatvād eveti codyasya nivartayitum aśakyatvāt | etenāva- AŚ-VDh 103,16 sthā pratyuktā | svavyāpārotpādane hi kāraṇānāṃ vyāpārāntarāṇi kalpanīyāni tathā tadutpādane 'pīty anava- ... AŚ-VDh 104,03 ... etenāvasthā pratyuktā | tadviśeṣaikānte tadvato 'nupayogaḥ, tāvateti kartavyatāsthānāt | abhedaikānte AŚ-VDh 104,04 pūrvavat prasaṅgaḥ | pariṇāme 'py eṣa paryanuyogaḥ | pariṇāmino bahudhānakasya pariṇāmā ghaṭādayo 'tyantabhinnā vā AŚ-VDh 104,05 syur abhinnā vā ? kathañcid bhedāśrayaṇe syādvādānusaraṇaprasaṅgāt | tatra pariṇāmānāṃ tadabhinnānāṃ kramaśo vṛtti- AŚ-VDh 104,06 rmā bhūt, pariṇāmino 'kramatvāt | tato bhinnānāṃ vyapadeśo 'pi mā bhūt -pradhānasyaite pariṇāmā iti, AŚ-VDh 104,07 saṃbandhāsiddher anupakārakatvāt | na hi nityaṃ pradhānaṃ pariṇāmānām upakārakaṃ, tasya kramayaugapadyābhyām upa- AŚ-VDh 104,08 kārakatvāyogāt | nāpi pariṇāmebhyas tasyopakāraḥ, tasya tatkāryatvenānityatvāpatteḥ | tais tasyopakāre 'pi AŚ-VDh 104,09 sarvaṃ samānam anavasthā ca | yāvanto hi pariṇāmās tāvantas tasyopakārās tatkṛtās tato yadi bhinnās tadā ... AŚ-VDh 105,05 ... rānarthakyasya samarthanāt | tathā vināśānabhyupagame tasya kiṃ kṛtam aśravaṇam ? svāvaraṇakṛtam iti cen nai- AŚ-VDh 105,06 tatsāraṃ, tadātmānam akhaṇḍayataḥ kasyacid āvaraṇatvāyogāt | tirodhāyakasya kasyacid vāyuviśeṣasya śabdā- AŚ-VDh 105,07 tmānaṃ khaṇḍayata evāvaraṇatve svabhāvabhedaprasaṅgaḥ, āvṛtānāvṛtasvabhāvayor abhedānupapatteḥ | tayor abhede AŚ-VDh 105,08 vā śabdasya śrutir aśrutir vety ekāntaḥ prasajyeta, puruṣavyāpārāt pūrvam aśrutis tadanantaraṃ śrutir iti vibhāgānupa- ... AŚ-VDh 105,11 ... tamasāpi ghaṭāder akhaṇḍane pūrvavad upalabdhiḥ kin na bhavitum arhati, tasya tenopalabhyatayāpy akhaṇḍanāt | ... AŚ-VDh 105,14 ... ṇe samartho 'samartho vā ? svasaṃvittyutpattau kāraṇāntarāpekṣā mā bhūt tatkaraṇasamarthasya | anyathā ... AŚ-VDh 105,16 ... m | tadasāmarthyam akhaṇḍayad akiñcitkaraṃ kiṃ sahakārikāraṇaṃ syāt ? tatkhaṇḍane vā svabhāvahānir a- AŚ-VDh 105,17 vyatirekāt | vyatireke vyapadeśānupapattiḥ | iti pūrvavat sarvaṃ, śabdāsāmarthyayoḥ parasparam anupakāraka- ... AŚ-VDh 105,21 ... 'nabhyupagamāt | prathamapakṣe tu varṇānāṃ vyāpitvān nityatvāc ca kramaśrutir anupapannaiva, deśakālakṛtakramā- AŚ-VDh 105,22 saṃbhavāt | tadabhivyaktipratiniyamāt teṣāṃ kramaśrutir iti cen na, asminn api pakṣe samānakaraṇānāṃ tādṛśā- AŚ-VDh 105,23 m abhivyaktiniyamāyogāt sarvatra sarvadā sarveṣāṃ saṃkulā śrutiḥ syāt | samānaṃ hi karaṇaṃ varṇānāṃ ... AŚ-VDh 106,06 ... lasahakāriṇāṃ kathaṃ na saṃkulā śrutiḥ syāt, kramaśrutir vā na virudhyeta ? iti ced atrocyate, vaktṛśrotṛvijñāna- AŚ-VDh 106,07 yos tatkāraṇakāryayoḥ kramavṛttim apekṣya pariṇāmināṃ kramotpattipratipattyor na kiñcid viruddhaṃ paśyāmaḥ | ... AŚ-VDh 106,13 ... syādvādināṃ prasajyeta | sarvagatānām eṣa kramo duṣkaraḥ syāt | tataḥ kramotpattipratipattyor anyathānupapattyā ... AŚ-VDh 106,15 ... kṣaṇikeṣv eva karaṇāṅgahārādiṣu pratyābhijñānād viruddho hetuḥ | etena buddhibhir vyabhicārī ca hetur uktaḥ, ... AŚ-VDh 106,17 ... iti vacanāt, tathopagame virodhābhāvād iti cet tatkriyaikatve 'pi kim idānīm anekaṃ syāt ? tathā AŚ-VDh 106,18 buddhyekatve 'pi na kiñcid anekaṃ syād ity api pratipattavyaṃ, sarvavarṇaikatvaprasaṅgāt | śakyaṃ hi vaktum, abhi- AŚ-VDh 106,19 vyañjakabhedād vaiśvarūpyaṃ jalacandravat | kvacit pratyakṣavirodhe tad anyatrāpy avirodhaḥ kutaḥ ? yathaiva hi ... AŚ-VDh 107,01 ... rādikriyaikā vaktavyā, yena śabdasya nityatvasādhane pratyabhijñānaṃ viruddhaṃ na syāt | tad ayaṃ tālvādi- AŚ-VDh 107,02 vyāpārajanitaśrāvaṇasvabhāvaṃ parityajya viparītasvabhāvam āsādayann api nityaś cen na kiñcid anityam | ... AŚ-VDh 107,08 ... sakṛdbhinnadeśasvabhāvatayopalambho bhrāntaḥ, sarvadā bādhakābhāvāt | yugapatpratiniyatadeśamandratāraśruteḥ AŚ-VDh 107,09 kasyacid ekakatve na kvacid anekatvasiddhiḥ | sa evāyam akāra iti pratyavamarśād akārāder ekatve 'ṅgahārādikri- AŚ-VDh 107,10 yāviśeṣasyāpy ekatvam astu sa evāyam aṅgahārādir iti pratyavamarśāt | tathā sarvasyārthaviśeṣasyāpi | na hi AŚ-VDh 107,11 kathañcit kvacit pratyavamarśo na syād varṇavat | taccheṣaviśeṣabuddher abhivyañjakahetutvaprakḷptau sarvaṃ samañjasaṃ AŚ-VDh 107,12 prekṣāmahe, sarvasyāṅgahārāder api deśādiviśeṣabuddher abhivyañjakahetutvaprakḷpteḥ karttuṃ suśakatvāt | tad eteṣāṃ AŚ-VDh 107,13 pudgalānāṃ karaṇasannipātopanipāte śrāvaṇasvabhāvaḥ śabdaḥ pūrvāparakoṭyorasan prayatnānantarīyako AŚ-VDh 107,14 ghaṭādiva d iti pratipattavyaṃ, na punaḥ prāk paścāc ca san nevāpauruṣeya iti | tasya prāgabhāvavat pradhvaṃsasyāpi ... AŚ-VDh 108,09 ... viśeṣopagamāt | tad evaṃ śabdasya pudgalasvabhāvatve darśanavistāravikṣepapratighātakarṇapūraṇaikaśrotraprave- AŚ-VDh 108,10 śādyupālambho gandhaparamāṇukṛtapratividhānatayopekṣām arhati | nanu ca na pudgalasvabhāvaḥ śabdaḥ, ... AŚ-VDh 108,12 ... karṇaśaṣkulyāṃ kaṭakaṭāyamānasya prāyaśaḥ pratighātahetor bhavanādyupaghātinaḥ śabdasya prasiddhir asparśa- AŚ-VDh 108,13 tvakalpanām astaṅgamayati | nanu ca na pudgalasvabhāvaḥ śabdaḥ, niśchidrabhavanābhyantarato nirgamanāt, tatra ... AŚ-VDh 108,16 ... niśchidranirgamanādayaḥ sūkṣmasvabhāvatvāt snehādisparśādivan na virudhyeran | katham anyathā pihitatā- ... AŚ-VDh 108,20 ... r yataḥ śabdasya pudgalasvabhāvatvaṃ pratikṣipet, tasya pudgalasvabhāvatvanirṇayāt sarvathāpy avirodhāt | ato yatna- AŚ-VDh 108,21 janitavarṇādyātmā śrāvaṇam adhyasvabhāvaḥ prāk paścād api pudgalānāṃ nāstīti tāvān eva dhvanipari- AŚ-VDh 108,22 ṇāmaḥ sarvair abhyupagantavyaḥ, tasya sakalakālakalāvyāpitve madhyavatprāk, paścāc ca śrāvaṇasvabhāvatvaprasaṅgāt AŚ-VDh 108,23 prayatnajanitavarṇapadavākyātmakatvāyogāt | tat prāk pradhvaṃsābhāvapratikṣepe kauṭasthyaṃ kramayaugapadyābhyāṃ AŚ-VDh 108,24 svākārajñānādyarthakriyāṃ vyāvartayatīti nirupākhyam ity abhiprāyaḥ śrīsvāmisamantabhadrācāryāṇāṃ, prāk- ... AŚ-VDh 109,02 ... tato nopālambhaḥ śreyān iti, tad apy ayuktaṃ, varṇavyatirekānupūrvyasaṃbhavāt | kathañcit kriyamāṇām api tadānupū- AŚ-VDh 109,03 rvīkalpanāṃ vistareṇa pratikṣepsyāmaḥ, "vaktarya'nāpte" ity atra tatpratikṣepavistāravacanāt | tad iha paryāptaṃ, ... ĀM-VDh 11 sarvātmakaṃ tad ekaṃ syād anyāpohavyatikrame | anyatra samavāye na vyapadiśyeta sarvathā || 11 || AŚ-VDh 109,11 ... svabhāvāntarāt svabhāvavyāvṛttir anyāpohaḥ | svabhāvāntarād iti vacanān na svasvabhāvād vyāvṛttir anyāpohaḥ, tasyāḥ ... AŚ-VDh 109,23 ... hi saṃvido grāhyākārāt kathañcid vyāvṛttāv anekāntasiddhir anyathā saṃbandhāsiddhiḥ, sarvathā vyāvṛttau AŚ-VDh 110,01 saṃvidgrāhyākārayor upakāryopakārakabhāvānabhyupagamāt sambandhāntarābhāvāt | avyāvṛttāv anyatarasvabhāvahāner na AŚ-VDh 110,02 kiñcit syāt | saṃvido grāhyākāre 'nupraveśe grāhyākāra eva syān na saṃvidākāraḥ | tathā ca tasyāpy abhāvaḥ, ... AŚ-VDh 110,04 ... cit saṃvedanamātrasya viṣayākāravikalasyānupalabdheḥ | nanu ca 'nānyo 'nubhāvyo buddhyāsti tasyā nānubha- AŚ-VDh 110,05 vo 'paraḥ | grāhyagrāhakavaidhuryāt svayaṃ saiva prakāśate' iti cen na, emapisaṃvitteḥ svalakṣaṇapratyakṣavṛttāv api AŚ-VDh 110,06 saṃvedyākāravivekasvabhāvāntarānupalabdheḥ svabhāvavyāvṛttiḥ svabhāvāntarāt siddheti kathaṃ tallakṣaṇānyāpo- AŚ-VDh 110,07 havyatikramaḥ saugatasya śakyaḥ kartum ? citraikajñānavādinaḥ punaḥ śavalaviṣayanirbhāse 'pi lohitādīnāṃ AŚ-VDh 110,08 parasparavyāvṛttir abhyupagamanīyā, anyathā citrapratibhāsāsaṃbhavāt tadanyatamavat, tadālambanasyāpi AŚ-VDh 110,09 nīlāder abhedasvabhāvatvāpatter nī lādyanyatamavat | pratibhāsabhedābhāve 'pi nīlāder bhedavyavasthitau na kiñcid a- ... AŚ-VDh 110,13 ... paṭādeḥ svākārebhyo nīlādibhyo vyāvṛttiḥ siddhā | kutaḥ pramāṇād iti cet, tadvatas tebhyo vyāvṛttiḥ, AŚ-VDh 110,14 ekānekasvabhāvatvād ghaṭarūpādivad ity anumānāt | na hi lohitādinirbhāsā eva nīlādyākārā eva ... AŚ-VDh 110,16 ... py abādhitapratītisiddhatvāt | anyathā dravyam eva syān na rūpādayaḥ | etena citrajñānam eva syān na tallo- AŚ-VDh 110,17 hitādinirbhāsā ity upadarśitam | śakyaṃ hi vaktuṃ, svabhāvaikatve 'pi nirbhāsavailakṣaṇyaṃ karaṇasāmagrībheda- AŚ-VDh 110,18 m anuvidadhyād, dūrāsannaikārthopanibaddhanānādarśananirbhāsavat | yathaiva hi citrapaṭādidravyam ekasva- ... AŚ-VDh 110,20 ... ṇavāsanāsāmagrībhedād vilakṣaṇalohitādinirbhāsam | tathānabhyupagame pratipuruṣaṃ viṣayasvabhāvabhedo vā AŚ-VDh 110,21 sāmagrīsaṃbandhabhedāt | kvacid ekatrārthe dūrasthapuruṣasyānyo hi dūre deśasāmagrīsaṃbandho 'nyaś cāsann adeśasāma- ... AŚ-VDh 111,02 ... dam antareṇānupapatteḥ | tato 'ntar bahiśca svabhāvabhedaikāntasiddher na kvacid ekatvavyavasthā | anyathā nirbhāsabhede 'pi AŚ-VDh 111,03 kasyacid ekarūpatopagame na kevalaṃ rūpāder abhedaḥ | kiṃ tarhi ? kasyacit kramaśaḥ saṃbandhyantaropanipāto AŚ-VDh 111,04 'pi svabhāvaṃ na bhedayet | tataḥ kramavanty api kāryāṇi tatsvabhāvabhedaṃ nānumāpayeyuḥ kramaśaḥ sukhādi- ... AŚ-VDh 111,06 ... pagantum | tato yāvanti saṃbandhyantarāṇi tāvantaḥ pratyekaṃ bhāvasvabhāvabhedāḥ parasparavyāvṛttāḥ ... AŚ-VDh 111,10 ... nirākartum aśakteḥ | na hi kasyacit kenacit sākṣātparamparayā vā saṃbandho nāstīti, nirupākhyatva- AŚ-VDh 111,11 prasaṅgāt | guṇaguṇinoḥ paryāyatadvatoś ca sākṣādaviṣvagbhāvākhyasamavāyāsattve svatantrasya guṇasya paryāyasya ... AŚ-VDh 112,05 ... vyāvṛttā na bhaveyuḥ | tad evaṃ pratikṣaṇam anantaparyāyāḥ pratyekam arthasārthāḥ, na punar ekasvabhāvā eva bhāvāḥ AŚ-VDh 112,06 kṣaṇamātrasthitayaḥ, anvayasyānāratam avicchedāt | kramaśo 'pi vicchede 'rthakriyānupapatteḥ svayam asatas tattvataḥ AŚ-VDh 112,07 kvacid upakāritānupapatteḥ kutaḥ kasyātmalābhaḥ syāt ? kathañcid avicchede punaḥ sa sughaṭa eva kāraṇasya AŚ-VDh 112,08 svakāryātmanā bhavataḥ pratikṣepāyogāt svabhāvāntarānapekṣaṇavat, svayam utpitsor api svabhāvāntarāpe- ... AŚ-VDh 112,11 ... t pratikṣaṇam anantaparyāyaḥ krameṇāvicchinnānvayasaṃtatir arthaḥ pratīyate tasmād ayam utpitsur eva vinaśyati jīvādiḥ, AŚ-VDh 112,12 pūrvaduḥkhādiparyāyavināśā'jahadvṛttitvāt taduttarasukhādiparyāyotpādasya | naśvara eva tiṣṭhati, kathañcid asthāsno- AŚ-VDh 112,13 r nāśānupapatter aśvaviṣāṇavat | saddravyacetanatvādinā sthāsnur evotpadyate sarvathāpy asthāsnoḥ kadācid utpādāyogā- ... AŚ-VDh 112,19 ... sthityādīnāṃ sthitir evotpadyate sāmarthyād vinaśyati ca, vināśa eva tiṣṭhati sāmarthyād utpadyate ca, utpa- AŚ-VDh 112,20 ttir eva naśyati sāmarthyāt tiṣṭhatīti ca jñāyate, trilakṣaṇāj jīvādipadārthād abhinnānāṃ sthityādīnāṃ trilakṣaṇa- ... AŚ-VDh 113,04 ... ryāyātmakaṃ jīvādi vastu, kramayaugapadyābhyām arthakriyānyathānupapatter iti pramāṇopapannam | tathā ca sthiti- AŚ-VDh 113,05 r eva sthāsyaty utpatsyate vinaṅkṣyati sāmarthyāt sthitotpannā vinaṣṭeti gamyate | vināśa eva sthāsya- AŚ-VDh 113,06 ty utpatsyate vinaṅkṣyati sthita utpanno vinaṣṭa iti ca gamyate | utpattir evotpatsyate vinaṅkṣyati AŚ-VDh 113,07 sthāsyatīti na kutaścid uparamati | sotpannā vinaṣṭā sthiteti gamyate | sthityādyāśrayasya vastuno 'nādyana- ... AŚ-VDh 113,14 ... viṣayatvasiddheḥ | tathā hi | bhāva eva dravati droṣyaty adudruva d iti dravyaṃ tathā kṣīyante kṣeṣyante kṣitā- ... AŚ-VDh 113,16 ... ty abhūd iti bhāvaḥ paryāya iti sattaiva viśeṣyate dravyakṣetrakālabhāvatmanā, tasyā eva tathā vyavahāravi- AŚ-VDh 113,17 ṣayatvaghaṭanāt | tataḥ parasparavyāvṛttasvabhāvāna'nantaguṇaparyāyāt pratikṣaṇam āsādayantī sattaiva AŚ-VDh 113,18 tiṣṭhatīty ādiyojyaṃ, tasyā apy ekāśītivikalpatvopapatteḥ | tathā bhedān eva saṃdravantītyādi pratipa- AŚ-VDh 113,19 ttavyaṃ kṣitān kurvantī kalayantī bhavantī ca sattaiva tiṣṭhatītyādiyojanāyāḥ saṃbhavāt | tathā coktaṃ ... AŚ-VDh 114,03 tathā keṣāñcit tattvato 'tyantābhāvāpākṛtau na kvacit kiñcit kathañcin na varteta | vartatām iti cet, AŚ-VDh 114,04 tathā sarvaṃ sarvatra sarvathopalabhyeta | na ca jñānādikaṃ ghaṭādāv upalabhyate, nāpi rūpādikam ātmādau | na ... AŚ-VDh 114,06 ... ye 'pi tattatra tathā nāstīti pratipadyate eveti siddho 'tyantābhāvaḥ | kathaṃ punar abhāvapratipattiḥ ? kathaṃ ca AŚ-VDh 114,07 na syāt ? sarvathā bhāvavilakṣaṇasyābhāvasya vāstavasya grāhakapramāṇābhāvāt, pratyakṣasya rūpādisvalakṣaṇa- AŚ-VDh 114,08 viṣayatvā d abhāve pravṛttyayogāt tasya tatkāraṇatvavirodhāt, tatkāraṇatve svalakṣaṇatāpatteḥ, akāraṇasyāviṣa- AŚ-VDh 114,09 yatvavyavasthiteḥ, pramāṇāntarasyāpi svakāraṇaviṣayatvāt | tasya kāryānumānatve tāvad abhāvasya kāraṇa- ... AŚ-VDh 114,11 ... asato 'nupalabdheḥ paryudāsavṛttyā vastuni niyamāt sarvathāpy abhāvāviṣayatvasiddhiḥ | tadviṣayo 'pi bhāva- AŚ-VDh 114,12 svabhāva evābhāvaḥ | kasyacid ekasya kaivalyam itarasya vaikalyam iti bruvann api devānāṃ priyo durvidagdhabauddho AŚ-VDh 114,13 nāvadhārayati, bhāvābhāvapratipatter abhāvābhyupagamāt | so 'yaṃ svayam anādivāsanodbhūtavikalpapariniṣṭhitaḥ ... AŚ-VDh 114,15 ... katham abhāvapratipattau prakṛtaparyanuyogaṃ kuryāt ? na ced asvasthaḥ paramārthataḥ, svapararūpādibhāvābhāvalakṣaṇa- AŚ-VDh 114,16 tvāt sarvasya niḥśreṇīpadabandhābhyām iva bhāvābhāvasvabhāvābhyāṃ pratibandhāt, svarūpādibhir iva para- ... AŚ-VDh 114,18 ... prakāśanavirodhāt | na kiñcit pramāṇaṃ sarvātmanā bhāvam abhāvaṃ vā grahītum arhati, aniyamaprasaṅgāt | AŚ-VDh 114,19 tāthāgatānāṃ hi bhāva eva pramāṇaviṣaya iti bhāvaprameyaikāntavādinām abhāvapratipattir ayuktiḥ | ato na AŚ-VDh 114,20 bhāvaniyamapratipattiḥ, kasyacit kvacit kathañcid asattvāsiddheḥ svasvabhāvavyavasthityayogāt | teṣāṃtatprameyato AŚ-VDh 115,01 'pasaṃkhyānaṃ pramāṇadvayaniyamaṃ vighaṭayati | bhāvanairātmyasya pramāṇākāraṇatvāt pratibandhaniyamo mā bhūt, , ... ĀM-VDh 12 abhāvaikāntapakṣe 'pi bhāvāpahnavavādinām | bodhavākyaṃ pramāṇaṃ na kena sādhanadūṣaṇam || 12 || AŚ-VDh 115,12 ... vānām ? iti savismayaṃ vacanam | svaparapakṣasādhanadūṣaṇopagame tu satsiddhir avipratiṣiddhā | tathā hi | bahir antaś ca AŚ-VDh 115,13 paramārthasat, tadanyatarāpāye 'pi sādhanadūṣaṇaprayogānupapatteḥ | iti prakṛtārthaparisamāptau kiṃ trilakṣaṇa- AŚ-VDh 115,14 parikalpanayā ? sapakṣasattvābhāve 'pi sādhyābhāvāsaṃbhūṣṇutāniyamanirṇayaikalakṣaṇamātrād eva sādhanasya sādhyasiddhau ... AŚ-VDh 115,19 ... tattvato nairātmyasya sādhyatvāyogād anairātmyasya dūṣyatvāyogavat | na hi saṃvṛttyā sādhyasādhanavyavasthā yu- AŚ-VDh 115,20 ktimatī, paramārthatopagame nairātmyasya tatsiddher api sāṃvṛtatvaprasaṅgāt, sāṃvṛtāt sādhanād vāstavasiddhyasaṃbhavāt | śū- AŚ-VDh 115,21 nyasiddher aparamārthatve punar anirākṛtasadbhāvasya sarvasyāśūnyatānuṣaṅgāt tatsādhanaṃ viruddham āpadyeta | svarūpasya AŚ-VDh 116,01 vedyavedakabhāvādiśūnyasya svatogateḥ sādhanopanyāsena tatra samāropavyavacchede 'pi samānaṃ, kutaścit tattvataḥ ... AŚ-VDh 116,04 ... heyopādeyopāyarahitam ayam a'hrīkaḥ kevalaṃ vikrośati tattvopaplavavādivat | atha saṃvṛttyā heyasya sadvādasyo- ... AŚ-VDh 116,06 ... matis tarhi yadi saṃvṛttyāstīti svarūpeṇety ayam artha s tadā kṛtam anukūlaṃ, kevalaṃ vaktātmano vaiyātyaṃ sūca- AŚ-VDh 116,07 yati, nyāyabalān nyakkṛtasyāpi svārthasiddhivikalaṃ pralapato dhārṣṭyamātraprasiddheḥ svarūpeṇāstitvasya saṃvedanavat sa- AŚ-VDh 116,08 rvabhāvānāṃ syādvādibhir abhīṣṭatvāt tena tadanukūlakaraṇāt saṃpratipatteḥ | atha pararūpeṇa nāsti ity ayam arthas ta- AŚ-VDh 116,09 thaiva syādvādinā, nāmni vivādāt | etad api tādṛg eva, pararūpeṇa grāhyagrāhakābhāvādivikalasaṃvedanava- AŚ-VDh 116,10 t sarvapadārthānāṃ nāstitve vivādābhāvāt | tad etenobhayānubhayavikalpaḥ pratyuktaḥ | yadi hi saṃvṛttyāstīti ... AŚ-VDh 116,12 ... kaścid vivādaḥ, tathāgre samarthayiṣyamāṇatvāt | atha tad asti mṛṣātmaneti samānaś carcaḥ, mṛṣātmanāsti- AŚ-VDh 116,13 tvasya svaparobhayānubhayarūpāstitvavikalpacatuṣṭaye 'py uktadoṣānuṣaṅgāt | saṃvṛtir vicārānupapattir ity ayuktaṃ, AŚ-VDh 116,14 tadabhāvāt | na hi vicārasyābhāve kasyacid vicāreṇānupapattiḥ śakyā vaktum | nāpi śūnyavādinaḥ ... AŚ-VDh 116,17 ... vicāraṇā" iti | so 'yaṃ saugatas tadabhāvāt tatparapratipādanārthaṃ śāstram upadeṣṭāraṃ vā varṇayan sarvaṃ pra- AŚ-VDh 116,18 tikṣipatīti katham anunmattaḥ ? svayam upadiṣṭaṃ vicārapratipādanārthaṃ śāstrādikaṃ pratikṣipann unmatta eva syāt | ... AŚ-VDh 116,20 ... tarhi śauddhodaner eva tāvat prajñāparādho 'yaṃ lokātikrāntaḥ kathaṃ babhūvety ativismayam āsmahe | tanmanye AŚ-VDh 116,21 punar adyāpi kīrttayantīti kiṃ bata param anyatra mohanīyaprakṛteḥ ? svapnādivibhramavat sarvasya vibhramādadoṣa ... ĀM-VDh 13ab virodhān nobhayaikātmyaṃ syādvādanyāyavidviṣām | AŚ-VDh 117,05 bhāvābhāvayor ekatarapratikṣepaikāntapakṣopakṣiptadoṣaparijihīrṣayā sadasadātmakaṃ sarvam abhyupagaccha- AŚ-VDh 117,06 to 'pi vāṇī vipratiṣidhyeta, tayoḥ parasparaparihārasthitilakṣaṇatvāt | na hi sarvātmanā kañcid arthaṃ AŚ-VDh 117,07 santaṃ tathaivāsantam ācakṣāṇaḥ svasthaḥ, svābhyupetetaranirāsavidhānakaraṇāc chūnyāvabodhavat | yathaiva ... AŚ-VDh 117,13 tathā sāṃkhyasyaivam ubhayaikātmyaṃ bruvatas trailokyaṃ vyakter apaiti, nityatvapratiṣedhāt, apetam apy asti, AŚ-VDh 117,14 vināśapratiṣedhād iti vā tadanyathāpetam anyathāstīti syādvādāvalambananam andhasarpabilapraveśanyāyam anu- AŚ-VDh 117,15 sarati, trailokyasya vyaktātmanā'petatvasiddheḥ avyaktātmanāstitvavyavasthiteḥ "hetumad anityam avyāpi sakri- ... ĀM-VDh 13cd avācyataikānte 'py uktir nāvācyam iti yujyate || 13 || AŚ-VDh 117,22 yo 'pi pakṣatrayopakṣiptadoṣajihāsayā sarvathā'vaktavyaṃ tattvam avalambeta so 'pi katham avaktavyaṃ AŚ-VDh 117,23 brūyāt, yenāvācyataikānte 'py avācyam ityuktir yujyate | tadayuktau kathaṃ param avabodhayet ? svasaṃvidā parāvabodha- ... AŚ-VDh 117,25 ... aparīkṣitatattvābhyupagamasya sarveṣāṃ niraṅkuśatvāt | naiṣa doṣaḥ svalakṣaṇam anirdeśyaṃ pratyakṣaṃ kalpa- AŚ-VDh 117,26 nāpoḍham ityādiva t sarvam avācyaṃ tattvam iti vacane 'pi virodhābhāvāt parapratipādanasyānyathānupapatteḥ | AŚ-VDh 118,01 iti kasyacid vacanaṃ tad apy asat yad asataḥ samudāhṛtam | siddhasādhyavyavasthā hi kathāmārgāḥ | na ca svalakṣa- ... AŚ-VDh 118,06 ... yathaivākṣaviṣaye 'bhidhānaṃ nāsti tathākṣajñāne viṣayo 'pi naivāsti | tatas tatra pratibhāsamāne 'pi na pratibhā- AŚ-VDh 118,07 seta | śakyaṃ hi vaktuṃ 'yo yatrādheyatayā nāsti tadātmā vā na bhavati sa tasmin pratibhāsamāne 'pi na ... AŚ-VDh 118,10 ... myak, karaṇaśakter api pratibhāsaprasaṅgāt | tathā hi | na kevalaṃ viṣayabalād dṛṣṭer utpattiḥ, api tu cakṣu- AŚ-VDh 118,11 rādiśakteś ca | viṣayākārānukaraṇād darśanasya tatra viṣayaḥ pratibhāsate, na punaḥ karaṇaṃ, tadākārānanukaraṇā- AŚ-VDh 118,12 d iti cet tarhi tadarthavatkaraṇam anukarttum arhati, na cārthaṃ, viśeṣābhāvāt | darśanasya kāraṇāntarasadbhā- AŚ-VDh 118,13 ve 'pi viṣayākārānukāritvam eva sutasyeva pitrākārānukaraṇam ity api vārtaṃ, svopādānamātrānukaraṇa- AŚ-VDh 118,14 prasaṅgāt | viṣayasyālambanapratyayatayā svopādānasya ca samanantarapratyayatayā pratyāsattiviśeṣād darśanasya AŚ-VDh 118,15 ubhayākārānukaraṇe py a nujñāyamāne rūpādivadupādānasyāpi viṣayatāpattiḥ, atiśayābhāvāt, varṇā- AŚ-VDh 118,16 der vā tadvadaviṣayatvaprasaṅgāt | darśanasya tajjanmarūpāviśeṣe 'pi tadadhyavasāyaniyamād bahirarthaviṣayatva- AŚ-VDh 118,17 m ity asāraṃ, varṇādāv ivopādāne 'py adhyavasāyaprasaṅgāt, anyathobhayatrādhyavasāyāyogāt | na hi rūpādāv a- AŚ-VDh 118,18 dhyavasāyaḥ saṃbhavati, tasya darśanaviṣayatvopagamāt, darśanasyānadhyavasāyātmakatvāt tasyādhyavasāyātmakatve AŚ-VDh 118,19 svalakṣaṇaviṣayatvavirodhāt | adoṣo 'yaṃ, pratyakṣasyādhyavasāyahetutvād ity anirūpitābhidhānaṃ saugatasya, AŚ-VDh 118,20 tatrābhilāpābhāvāt | yathaiva hi varṇādāv abhilāpābhāvas tathā pratyakṣe 'pi tasyābhilāpakalpanāto 'poḍhatvād ana- AŚ-VDh 118,21 bhilāpātmakārthasāmarthyenotpatteḥ | pratyakṣasya tadabhāve 'py adhyavasāyakalpanāyāṃ pratyakṣaṃ kiṃ nādhyavasyet ? ... AŚ-VDh 119,06 ... d adoṣa iti cen na, pratyakṣavat tasya jātyādiviṣayatvavirodhāt | yathaiva hi pratyakṣasyābhilāpasaṃsargayogyatā AŚ-VDh 119,07 nāsti tathā tatsamanantarabhāvino 'pi vikalpasya, tasyāpy abhilapanenābhilapyamānena ca jātyādinā ... AŚ-VDh 119,09 ... tathā hi | kiñcit kenacid viśiṣṭaṃ gṛhyamāṇaṃ kvacid viśeṣaṇaviśeṣyatatsaṃbandhavyavasthāgrahaṇam apekṣate AŚ-VDh 119,10 daṇḍivat, "viśeṣaṇaṃ viśeṣyaṃ ca saṃbandhaṃ laukikīṃ sthitim | gṛhītvā saṃkalayyaitat tathā pratyeti nānyathā" AŚ-VDh 119,11 iti vacanāt | na cāyam iyato vyāpārān kartuṃ samarthaḥ; pratyakṣabalotpatter avicārakatvāt pratyakṣavat | AŚ-VDh 119,12 kaścid āha 'naitad evaṃ dūṣaṇaṃ, pratyakṣād evādhyavasāyotpattyanabhyupagamāt, śabdārthavikalpavāsanāprabhava- AŚ-VDh 119,13 tvān manovikalpasya tadvāsanāvikalpasyāpi pūrvatadvāsanāprabhavatvād ity anāditvād vāsanāvikalpasantānasya ... AŚ-VDh 119,15 ... py evaṃvādinaḥ śabdārthavikalpavāsanāprabhavāt tatas tarhi katham akṣabuddheḥ rūpādiviṣayatvaniyamaḥ siddhyet ? ... AŚ-VDh 119,18 ... rūpādiviṣayatvaniyamo 'pi mā bhūdaviśeṣāt | rūpādyullekhitvād vikalpasya tadbalāt tadabhyupagame vā pratya- AŚ-VDh 119,19 kṣabuddher abhilāpasaṃsargo 'pi tadvad anumīyeta, tadvikalpasyābhilāpenābhilapyamānajātyādyullekhitayotpattyanya- ... AŚ-VDh 119,21 ... matasiddhiḥ | na ca saugato darśanasyābhilāpasaṃsargam upaiti | tasmād ayaṃ kiñcit paśyan tatsadṛśaṃ AŚ-VDh 119,22 pūrvaṃ dṛṣṭaṃ na smartum arhati tannāmaviśeṣāsmaraṇāt | tadasmaran naiva tadabhidhānaṃ pratipadyate | AŚ-VDh 120,01 tadapratipattau tena tan na yojayati | tad ayojayan nādhyavasyatīti na kvacid vikalpaḥ śabdo vety avi- AŚ-VDh 120,02 kalpābhidhānaṃ jagat syāt | nanu ca nāmasaṃśrayasya vikalpasya pratyātmavedyatvāt sarveṣām abhidhānasya ca ... AŚ-VDh 120,04 ... svasaṃvedanenendriyapratyakṣeṇa vā nirvikalpakena vikalpobhidhānaṃ vā gṛhītaṃ nāma, atiprasaṅgāt | tathā hi | AŚ-VDh 120,05 bahir antar vā gṛhītam apy agṛhītakalpaṃ kṣaṇakṣayasvalakṣaṇasaṃvedanādivat | tathā cāyātam acetanatvaṃ AŚ-VDh 120,06 jagataḥ | nanu ca nāsmanmate kaścit kiñcin nīlādikaṃ sukhādikaṃ vā saṃvidan pūrvasaṃviditaṃ tatsadṛśaṃ tannāma- ... AŚ-VDh 120,10 ... ty aparaḥ, tasyāpi dṛśyamānanāmnaḥ pūrvadṛṣṭasya ca tatsadṛśasya saha smṛtir ayuktaiva, svamatavirodhāt, sakṛ- ... AŚ-VDh 120,12 ... virahasiddhiḥ ? nāmamātre 'pi sahasmṛtir ayuktaiva, tannāmākṣaramātrāṇām api kramaśodhyavasānāt, adhyavasānā- AŚ-VDh 120,13 bhāve smṛter ayogāt kṣaṇakṣayādivat | na ca yugapat tadadhyavasāyaḥ saṃbhavati, virodhāt | anyathā saṃkulā AŚ-VDh 120,14 pratipattiḥ syāt, nīlam iti nāmni nakārādīnāṃ parasparaviviktānām apratipatteḥ | kiñcābhilāpasya padalakṣa- AŚ-VDh 120,15 ṇasya tadaṃśānāṃ ca varṇānāṃ nāmaviśeṣasya smṛtāvasatyāṃ vyavasāyaḥ syāt satyāṃ vā ? nāmno nāmāntareṇa AŚ-VDh 120,16 vināpi smṛtau kevalārthavyavasāyaḥ kiṃ na syāt ? svābhidhānaviśeṣāpekṣā evārthā niścayair vyavasīyante ... AŚ-VDh 121,02 ... ity abhilāparahitatvād iti vyākhyānāt | prathamapakṣopakṣiptadoṣaparijihīrṣayā tannāmāntaraparikalpanāyā- AŚ-VDh 121,03 m anavasthā | nāmatadaṃśānām api nāmāntarasmṛtau hi vyavasāye nāmāntaratadaṃśānām api vyavasāyaḥ svanāmānta- ... AŚ-VDh 121,05 ... yojyā, 'abhilāpavivekataḥ' ity abhilāpaniścayata iti vyākhyānāt | pratipāditadoṣabhayāt tad ayam aśabdaṃ AŚ-VDh 121,06 sāmānyaṃ vyavasyan svalakṣaṇam api vyavasyet, sāmānyalakṣaṇasvalakṣaṇayor hi bhedābhāvāt | nanv arthakriyā- ... AŚ-VDh 121,22 ... viśeṣanirapekṣaḥ kin na syāt ? yato 'yaṃ svalakṣaṇam aśabdaṃ na vyavasyet | tataḥ, sāmānyavat svalakṣaṇam a- AŚ-VDh 121,23 dhyavasyann abhilāpena yojayet | tato na kiñcit prameyam anabhilāpyaṃ nāma śrutajñānaparicchedyaṃ, śabdayo- AŚ-VDh 121,24 jitasya śrutaviṣayatvopapatteḥ | pratyakṣasyānabhilāpyatve smārttaṃ śabdānuyojanaṃ dṛṣṭasāmānyavyavasāyo AŚ-VDh 121,25 yady apekṣeta so 'rtho vyavahito bhavet tadindriyajñānāt sāmānyavyavasāyo na syāt | yathaiva ... AŚ-VDh 122,13 ... syāt, tasya prāg ivājanakatvāt, tadantareṇāpi darśanam ayaṃ gaur iti nirṇayaḥ syāt, 'yaḥ prāgajanako ... AŚ-VDh 122,16 ... sidhyet | kiñca saugatānām anabhilāpyasya viśeṣasyānubhave katham abhilāpyasya smṛtiḥ ? atyantabhedāt ... AŚ-VDh 122,21 ... katvādhyavasāyo 'kṣajñānāt prasajyeta | kiṃ caśabdārthayoḥ saṃbandhasyāsvābhāvikatve katham arthamātraṃ paśyan śabda- AŚ-VDh 122,22 m anusmaret śabdaṃ śrṛṇvan tadarthaṃ vā ? yato 'yaṃ vyavasāyaḥ saugatasya sidhyet | na hi sahyamātraṃ paśyan vindhyasya ... AŚ-VDh 123,03 ... na punar abhidhānajātyādiyojanāpekṣayā | cakṣurādijñānasya kathañcid vyavasāyātmakatvābhāve dṛṣṭasajātī- AŚ-VDh 123,04 yasmṛtir na syāt, dānahiṃsāviraticetasaḥ svargādiphalajananasāmarthyasaṃvedanavat kṣaṇakṣayānubhavana- AŚ-VDh 123,05 vad vā | vyavasāyātmano mānasapratyakṣād dṛṣṭasajātīyasmṛtir iti cen na, avyavasāyātmano 'kṣajñānāt samanantara- ... AŚ-VDh 124,04 ... tivat | pratyakṣe 'bhilāpasaṃskāraviccheda kutas tadvikalpyābhilāpasaṃyojanaṃ yataḥ sāmānyam abhilāpyaṃ AŚ-VDh 124,05 syāt | pratyakṣagṛhītam eva hi svalakṣaṇam anyavyāvṛttaṃ sādhāraṇākāratayā pratibhāsamānaṃ sāmānyaṃ vikalpābhi- AŚ-VDh 124,06 lāpayojanenābhilāpyam iṣyate | na ca grāhakapratyakṣasmṛtipratibhāsabhedād viṣayasvabhāvābhedābhāvaḥ, AŚ-VDh 124,07 sakṛdekārthopanibaddhadarśanapratyāsannetarapuruṣajñānaviṣayavat | yathā hi sakṛd ekasminn arthe pādapādāv upani- ... AŚ-VDh 124,10 ... svalakṣaṇasyaikasvabhāvatvābhyupagamāt | tathā ca mandapratibhāsini svalakṣaṇe ghaṭādau śabdavikalpaviṣaye AŚ-VDh 124,11 tatsaṃketavyavahāraniyamakalpanāyām api kathañcid abhidheyatvaṃ vastunaḥ siddham | ity alaṃ prasaṅgena, ... AŚ-VDh 124,14 ... paryāptaṃ prasaṅgena | tasmād avācyataikānte yad avācyam ity abhidhānaṃ tad asamañjasaṃ, svalakṣaṇam anirdeśyam i- AŚ-VDh 124,15 tyādivat svavacanavirodhāt tad apy asad, yad asataḥ samudāhṛtam iti pratipādanāt | yathaiva hi svalakṣaṇa- ... ĀM-VDh 14 kathañcit te sadeveṣṭaṃ kathañcid asad eva tat | tatho 'bhayam avācyaṃ ca nayayogān na sarvathā || 14 || AŚ-VDh 127,12 ... aśvaviṣāṇavad iti cen na, avagrahehāder anyonyaṃ svalakṣaṇavivekaikānte jīvāntaravatsvātmany api santā- AŚ-VDh 127,13 nabhedaprasaṅgāt | tathā ca yad eva mayā viṣayaviṣayisannipātadaśāyāṃ kiñcid ity ālokitaṃ tad eva varṇasaṃsthā- ... AŚ-VDh 128,01 ... yadi punas tebhyaḥ kathañcid abhinnā vāsanānumanyate taddhetus tadā ahamahamikayātmā vivartānanubhavann anā- AŚ-VDh 128,02 dinidhanaḥ svalakṣaṇapratyakṣaḥ sarvalokānāṃ kvacic citravittikṣaṇe nīlādiviśeṣanirbhāsavadātmabhūtān AŚ-VDh 128,03 parasparato viviktān sahakramabhāvino guṇaparyāyān ātmasāt kurvan sann eva siddhaḥ, tasyaiva vāsaneti AŚ-VDh 128,04 nāmāntarakaraṇāt | tadekatvābhāve nīlādiviśeṣaniyatadarśananānāsaṃtānasaṃvedanakṣaṇavac citrasaṃvedanaṃ AŚ-VDh 128,05 na syāt | kramavṛttisukhādīnām iva darśanāvagrahādīnām ekasaṃtānipatitatvād anusaṃdhānam anananibandhanatvam anuma- AŚ-VDh 128,06 tam iti cet tarhi saṃtatir ātmaiva | tathā kramavṛttīnāṃ sukhādīnāṃ matiśrutādīnāṃ vā tādātmyavigamai- AŚ-VDh 128,07 kānte saṃtatir anekapuruṣavan na syāt | sukhādimatyādīnāṃ nairantaryād avyabhicārikāryakāraṇabhāvād vāsya vāsaka- AŚ-VDh 128,08 bhāvāc cāparāmṛṣṭabhedānām ekā saṃtatiḥ, na punar ekapuruṣe, tadabhāvād iti cet tarhi nairantaryāder aviśeṣāt saṃtā- AŚ-VDh 128,09 navyatikaro 'pi kin na syāt ? na hi niyāmakaḥ kaścid viśeṣaḥ, anyatrābhedapariṇāmāt | saṃtānināṃ ... AŚ-VDh 128,11 ... saṃkarasyeṣṭatvāt, tenāpy asaṃkare harṣaviṣādādicitrapratipatter ayogāt | asti ca saikatrāpi viṣaye yatra ... AŚ-VDh 128,13 ... nānya iti kramataś citrapratipattir abādhā | tato jīvaḥ sann eva | evaṃ ca yathaikatra samanantarāv agrahādisadā- AŚ-VDh 128,14 disvabhāvasaṃkarapariṇāmas tathaiva sarvatra cetanācetaneṣu saṃpratyatītānāgateṣu, tatsvabhāvāvicchitteḥ | ataḥ AŚ-VDh 128,15 kathañcit sad eveṣṭaṃ jīvādi tattvaṃ, sakalabādhakābhāvāt | tarhi sad eva sarvaṃ jīvādivastu na punar asad iti ... AŚ-VDh 128,17 ... thānupapatteḥ | na kevalaṃ jīvājīvaprabhedāḥ sajātīyavijātīyavyāvṛttilakṣaṇāḥ, kiṃtu buddhikṣaṇe 'pi AŚ-VDh 128,18 kvacid grāhyagrāhakayoḥ sitādinirbhāsāṃśaparamāṇusaṃvittayo 'pi, parasparaparihārasthitilakṣaṇatvād anyathā AŚ-VDh 128,19 sthūlaśavalāvalokanābhāvāt tadekāṃśavat sarvathā parasparam avyāvṛttānāṃ grāhyagrāhakasitādinirbhāsāvayavapara- ... AŚ-VDh 128,21 ... bhramaprasaṅgāt | tathā ca sakalacetanetararakṣaṇapariṇāmalavaviśeṣāḥ parasparaviviktātmānaḥ siddhā, AŚ-VDh 128,22 svasvabhāvasya svabhāvāntareṇa miśraṇābhāvāt | tadanyonyābhāvamātraṃ jagat | anyathā sarvathaikatvaprasaṅgāt AŚ-VDh 129,01 tatrānvayasya viśeṣāpekṣaṇād abhāvo vā, svatantrasya tasya jātucidapratibhāsanāt | tad iṣṭam asad eva kathañcit | AŚ-VDh 129,03 ... śakyatvād ity aparaḥ so 'pi na tattvavit, suyuktyatilaṅghanāt | na hi bhāvābhāvaikāntayor niṣparyāyam aṅgī- AŚ-VDh 129,04 karaṇaṃ yuktaṃ, yathaivāsti, tathaiva nāstīti vipratiṣedhāt | tataḥ kathañcit sadasadātmakaṃ dravyaparyāya- AŚ-VDh 129,05 nayāpekṣayā | dravyanayāpekṣayaiva sarvaṃ sat paryāyanayāpekṣayaiva ca sarvam asadātmakaṃ, viparyaye tathaivāsaṃbha- AŚ-VDh 129,06 vāt | na hi dravyanayāpekṣayā sarvam asat saṃbhavati, nāpi paryāyanayāpekṣayā sarvaṃ sat, pratītivirodhāt | AŚ-VDh 129,07 bhāvābhāvasvabhāvarahitaṃ tadvilakṣaṇam eva vastu yuktam ity api na sāraṃ, sarvathā jātyantarakalpanāyāṃ vā AŚ-VDh 129,08 tadaṃśanibandhanaviśeṣapratipatter atyantābhāvaprasaṅgāt | na cāsāv asti, sadasadubhayātmake vastuni svarūpā- ... AŚ-VDh 129,11 ... vobhayātmakam iti yuktaṃ vaktuṃ, sarvathobhayarūpatve vā jātyantarapratipatter ayogāt pānakavad eva | na hi ... AŚ-VDh 129,13 ... tadvadvastuni na sadādyaṃśa eva pratītiviṣayaḥ, tadaṃśino jātyantarasya pratītyabhāvāpatteḥ | tathā cānavasthā- AŚ-VDh 129,14 didoṣānuṣaṅgaḥ | yenātmanā sattvaṃ tenāsattvasyābhyupagame yena cāsattvaṃ tena kathañcit sattvānumanane punaḥ ... AŚ-VDh 129,19 ... vastu tadiṣṭaṃ syād ubhayaṃ, na punaḥ sarvathā, syāt kāreṇa jātyantaratvasyāpi svīkaraṇāt | AŚ-VDh 129,21 ... kaścit so 'pi pāpīyān | tathāhi | sadbhāvetarābhyām anabhilāpe vastunaḥ, kevalaṃ mūkatvaṃ jagataḥ syāt, vi- AŚ-VDh 129,22 dhipratiṣedhavyavahārāyogāt | na hi sarvātmanānabhilāpyasvabhāvaṃ buddhir adhyavasyati | na cānadhyavaseyaṃ AŚ-VDh 129,23 pramitaṃ nāma, gṛhītasyāpi tādṛśasyāgṛhītakalpatvāt | mūrcchācaitanyavad iti | na hi nirvikalpaka- AŚ-VDh 130,01 darśanapratibhāsi vastu vyavatiṣṭheta yenānabhilapann api tat paśyet | na so 'sti pratyayo loke yaḥ śabdānuga- AŚ-VDh 130,02 mādṛte | anuviddham ivābhāti sarvaṃ śabde pratiṣṭhitam | 1 | vāgrūpatā ced utkrāmed avabodhasya śāśvatī | na AŚ-VDh 130,03 prakāśaḥ prakāśeta sā hi pratyavamarśinī | 2 | iti darśanāntaram apy anālocitatattvaṃ, sarvātmanābhidheyatve 'pi AŚ-VDh 130,04 pratyakṣetarāviśeṣaprasaṅgāt | cakṣurādiśabdādisāmagrībhedāt pratyakṣetarayor viśeṣa iti cen na, pratyakṣād iva śabdā- ... AŚ-VDh 130,11 ... pratibhāsabhedanibandhanatvavirodhāt | tatpratibhāsasyāpy abhede, sa eva pratyakṣetarāviśeṣaprasaṅgaḥ | tathānābhi- AŚ-VDh 130,12 dheyatve 'pi satyetarayor abhedaḥ syāt yat sat tat sarvam akṣaṇikaṃ, kṣaṇike kramayaugapadyābhyām arthakriyāvirodhād i- ... AŚ-VDh 130,15 ... sarvathānabhidheyatvavirodhāt | so 'yaṃ saugataḥsvapakṣavipakṣayos tattvātattvapradarśanāya yat kiṃcit praṇayan AŚ-VDh 130,16 vastu sarvathānabhidheyaṃ pratijānātīti kim apy etan mahādbhutaṃ, sarvathābhidheyarahitenānumānavākyena satya- ... AŚ-VDh 130,18 ... hetuvaco 'śaktam api svayam" iti vacanāt | svayaṃ tatkṛtāṃ vastusiddhim upajīvati, na tadvācyatāṃ ceti AŚ-VDh 130,19 svadṛṣṭirāgamātram anavasthānuṣaṅgāt, vastuno 'numānavākyavācyatānupajīvane tatkṛtāyāḥ siddher upajīva- ... ĀM-VDh 15 sad eva sarvaṃ ko necchet svarūpādicatuṣṭayāt | asad eva viparyāsān na cen na vyavatiṣṭhate || 15 || AŚ-VDh 133,04 tataḥ syāt sadasadātmakāḥ padārthāḥ sarvasya sarvākaraṇāt | na hi paṭādayo ghaṭādivatkṣīrādyāhara- AŚ-VDh 133,05 ṇalakṣaṇām arthakriyāṃ kurvanti ghaṭādijñānaṃ vā | tadubhayātmani dṛṣṭāntaḥ sulabhaḥ, sarvapravādināṃ sveṣṭa- ... AŚ-VDh 133,08 ... pratīter iti cen na, tayoḥ kathañcid arpitayor viruddhatvāsiddhes tathā pratipattisadbhāvāc ca | śābdetarapratyayayo- AŚ-VDh 133,09 r ekavastuviṣayayor ekātmasamavetayoḥ kāraṇaviśeṣavaśāt parivṛttātmanoḥ svabhāvabhede 'pi kathañcid eka- AŚ-VDh 133,10 tvam asty eva, vicchedānupalabdheḥ | na hi śābdapratyakṣaved anayor aspaṣṭetarapratibhāsanasvabhāvabhedosiddhaḥ, ... AŚ-VDh 133,15 ... dānopādeyatānupapatteḥ | upādānasya kāryakālam ātmānaṃ kathaṃcid anayataś cirataranivṛttāvivāviśe- AŚ-VDh 133,16 ṣāt kāryotpattāv api vyapadeśānupapattes tādṛśāṃ svarūpaikatvam asty eva | na ca savyetaraviṣāṇavat sarvathā AŚ-VDh 133,17 samānakālatopādānopādeyayor yatas tadbhāvo viruddhyeta, dravyasāmānyāpekṣayā tayor ekatvam iti mananāt | viśe- AŚ-VDh 133,18 ṣāpekṣayā tu nāsty eva tādṛśām ekatvam | na hi paurastyaḥ pāścātyaḥ svabhāvaḥ pāścātyo vā paura- AŚ-VDh 133,19 styaḥ | nanv evam ekatvaṃ mā bhūt pūrvāparapariṇāmānāṃ, kramasyaivāvasthānād akramasya tadviruddhatvād iti na manta- AŚ-VDh 133,20 vyaṃ yasmānnirapekṣas tatra kramo 'pi pratibhāsaviśeṣavaśāt prakalpyeta tadekatvād akramaḥ kin na syāt ? ... AŚ-VDh 134,03 tadekānekākāram akramakramātmakam anvayavyatirekarūpaṃ sāmānyaviśeṣātmakaṃ sadasatpariṇāmaṃ AŚ-VDh 134,04 sthityutpattivināśātmakaṃ svapradeśaniyataṃ svaśarīravyāpinaṃ trikālagocaram ātmānaṃ paraṃ vā AŚ-VDh 134,05 kathañcit sākṣātkaroti parokṣayati vā keśādivivekavyāmugdhabuddhivat tādṛśaikacaitanyaṃ sukhādi- AŚ-VDh 134,06 bhedaṃ vastu svato 'nyataḥ sajātīyavijātīyād viviktalakṣaṇaṃ bibharti | anyathānavasthānāt kvacit ka- AŚ-VDh 134,07 thaṃcid aniyamaḥ syāt | sarvo hi laukikaḥ parīkṣakaś ca tāvad ekam akramātmakam anvayarūpaṃ sāmānyātmakaṃ ... ĀM-VDh 16 kramārpitadvayād dvaitaṃ, sahāvācyam aśaktitaḥ | avaktavyottarāḥ śeṣās trayo bhaṅgāḥ svahetutaḥ || 16 || AŚ-VDh 135,12 ... yād iti kuto 'vasitam iti ced ucyate, svapararūpādyapekṣaṃ sadasadātmakaṃ, vastu, na viparyāsena, tathādarśa- AŚ-VDh 135,13 nāt | sakalajanasākṣikaṃ hi svarūpādicatuṣṭayāpekṣayā sattvasya pararūpādicatuṣṭayāpekṣayā cāsattvasya darśanaṃ, ... AŚ-VDh 135,15 ... patteḥ | kalpayitvāpi tajjanmarūpādhyavasāyān svānupalambhavyāvṛttilakṣaṇaṃ darśanaṃ pramāṇayitavyam | AŚ-VDh 135,16 tathāhi | buddhir iyaṃ yayā prattyāsattyā kasyacid evākāram anukaroti tayā tam evārthaṃ niyamenopalabheta AŚ-VDh 135,17 nānyathā, pāramparyapariśramaṃ pariharet | nanu tajjanmatadrūpatadadhyavasāyeṣu satsu nīlādau darśanaṃ pramāṇam upalabhate, ... AŚ-VDh 135,20 ... samanantarapratyayenānaikāntikatvāt trilakṣaṇasyāpi vibhramahetuphalavijñānair vyabhicārāt, kāmalādyupahataca- ... AŚ-VDh 136,02 ... bhāvāt | tadanabhyupagame svābhyupagamāsiddheḥ kiṃsādhanaḥ param upālabheta yato 'vaśyaṃ darśanaṃ niyatasvaviṣayānu- ... AŚ-VDh 136,05 ... parābhyupagamāntarāt tatpratipattāvanavasthāprasaṅgāt | tadekopalambhaniyamaḥ svaparalakṣaṇābhyāṃ bhāvābhāvā- AŚ-VDh 136,06 tmānaṃ prasādhayati | tadabhāve na pravarteta nāpi nivarteta pramāṇāntaravat | svasyārthasya caikasyaivopalambho ... AŚ-VDh 136,12 katham avaktavyaṃ sarvam iti ced ucyate, niṣparyāyaṃ bhāvābhāvāvabhidhānaṃ nāñjasaiva viṣayīka- AŚ-VDh 136,13 roti, śabdaśaktisvābhāvyāt, sarvasya padasyaikapadārthaviṣayatvaprasiddheḥ sad iti padasyāsadaviṣayatvāt, ... AŚ-VDh 137,01 ... ṣayatvaprasiddheḥ | siddham ekārthanivedanaśaktisvabhāvatvaṃ śabdasya, vacanasūcanasāmarthyaviśeṣānatilaṅghanāt | ... AŚ-VDh 137,07 ... virudhyate saṃjñāśabdavat, iti tad ayuktaṃ, saṅketānuvidhāne 'pi kartṛkarmaṇoḥ śaktaśaktyor anyataravyapade- AŚ-VDh 137,08 śārhatvādayo dāruvajralekhanavat | na hi yathāyaso dārulekhane kartuḥ śaktis tathā vajralekhane 'sti, yathā ... AŚ-VDh 138,11 ... kartṛkarmaṇoḥ śaktyaśatkyor anatilaṅghanārhatvāt kāraṇakāryavad ity anavadyam | anyathā'cākṣuṣatvādayaḥ śabdā- AŚ-VDh 138,12 didharmā na bhaveyuḥ | śakyaṃ hi vaktuṃ, 'rūpavaccakṣurjñānajananaśaktiyuktaḥ śabdaś cākṣuṣa eva, rasavac ca rasana- ... AŚ-VDh 138,14 ... tvāghrāṇīyatvādayo dharmāḥ syuḥ, aśrāvaṇatvādayaś ca rasādidharmā na bhaveyuḥ | ato yāvanti pararūpāṇi tāva- AŚ-VDh 138,15 nty eva pratyātmaṃ svabhāvāntarāṇi, tathā pariṇāmāt, śabdādīnām anyathā svarūpāyogāt | yadi punaś ca- ... AŚ-VDh 138,20 dravyaparyāyau vyastasamastau samāśritya caramabhaṅgatrayavyavasthānam | vyastaṃ dravyaṃ dravyaparyāyau ... AŚ-VDh 139,08 na khalu sarvātmanā sāmānyaṃ vācyaṃ, tatpratipatter arthakriyāṃ pratyanupayogāt | na hi gotvaṃ vāhado- AŚ-VDh 139,09 hādāv upayujyate, svaviṣayajñānamātre 'pi tasyā'sāmarthyāt | vyaktisahitasya sāmānyasya tatra sāmarthye 'pi na prati- ... AŚ-VDh 139,20 ... lakṣitalakṣaṇayā vṛttiḥ kathaṃcid atādātmye na bhavate, saṃbandhāntarāsiddheḥ kārmukādivat | na hi ... AŚ-VDh 140,09 ... tādṛśo 'nupalambhāt saṃketo 'pi na sidhyet | na cāsaṃketitam api sāmānyaṃ vācyaṃ nāma, atiprasaṅgāt | AŚ-VDh 140,10 satāpi tādṛśāny avyāvṛttyātmanā bhavitavyam, anyathā viśeṣavatsvabhāvahāniprasaṅgāt viśeṣāṇāṃ AŚ-VDh 140,11 vā tadvat tato vyāvṛtteḥ | parāparasāmānyayoḥ parasparaṃ svāśrayāc ca kathaṃcid avyāvṛttau svarūpasaṃkarāt pratini- ... AŚ-VDh 140,15 ... gyatvāt | na cānyāpohaḥ sarvathārthaḥ śabdasya vikalpasya vā, svaviṣayavidhinirapekṣasya guṇabhāve- ... AŚ-VDh 140,18 ... trārthatvāt 'apohaḥ śabdaliṅgābhyāṃ na vastu vidhi nocyate' iti vacanāt, saty api ca sādhanavacanena AŚ-VDh 140,19 nityatvasamāropavyavacchede svalakṣaṇasyānityatvāsiddhau sādhanavacanānarthakyāt | na śabdasya ... AŚ-VDh 141,04 ... anyathātiprasaṅgāt | pratyakṣataḥ pramitena svalakṣaṇena tasyaikatvādhyavasānam iti cen nanv evaṃ vikalpābhidhā- AŚ-VDh 141,05 nayor vastusaṃsparśābhāve svalakṣaṇadarśanasyākṛtanirṇayasya vastusannidher aviśeṣāt kiṃ kena pramitaṃ syāt ? AŚ-VDh 141,06 na hi mithyādhyavasāyena tattvavyavasthāpanaṃ, saṃśayaviparyāsakāriṇāpi darśanena svalakṣaṇasya pramitatvapra- ... AŚ-VDh 141,12 ... rvikalpakatvāviśeṣāt | vastudarśanasamāropavyavacchedayor anyatarasyāpi svatas tattvāpariniṣṭhitāv itare- AŚ-VDh 141,13 tarāśrayadoṣaḥ | samāropo hi yena vyavacchidyate sa niścayaḥ | svarūpam aniścinvann api yadi svataḥ ... AŚ-VDh 141,18 ... cyādivac ca jvaropaśamanādāv iti vadannirākṛtaḥ, sarvathā tato vastuni pravṛttyayogāt | samayādarśino 'pi AŚ-VDh 141,19 kvacid anvayabuddhyabhidhānavyavahāro 'tatkāryakāraṇavyatirekavyavasthāyāṃ guḍūcyādyudāharaṇaprakḷptiṃ AŚ-VDh 141,20 viparyāsayati, tasya vastubhūtārthasādṛśyapariṇāmasādhanatvāt | na hi guḍūcyādayo jvaropaśamanaśakti- ... ĀM-VDh 17 astitvaṃ pratiṣedhyenāvinābhāvyekadharmiṇi | viśeṣaṇatvāt sādharmyaṃ yathā bhedavivakṣayā || 17 || AŚ-VDh 142,14 ... tatrāpi tadubhayasadbhāvāt | tathā hi | sarvam ittham anitthaṃ veti pratijñāyā'bhipretya vā prameyatvādihe- AŚ-VDh 142,15 tūpādāne 'pi vyatireko 'sty eva, prameyatvasya vastudharmatvāt | pariṇāmī jīvaḥ śabdādir vā nāpariṇāmīti ... AŚ-VDh 142,18 ... prativādiprasiddhe 'rthe 'nvayavatkhapuṣpādau sādhyadharmanivṛttau sādhanadharmanivṛttilakṣaṇo vyatireko 'sty eva | khapuṣpāda- AŚ-VDh 142,19 yo 'pi tatra vyavahāram icchatā prameyāḥ pratipattavyā iti na kiñcit pramāṇaṃ prameyābhāvasyāpi AŚ-VDh 142,20 tathābhāvānuṣaṅgeṇāvyavasthāprasaṅgāt | na caitad viruddhaṃ svalakṣaṇam anirdeśyam ityādivat | na hi svala- ... AŚ-VDh 143,06 ... vyavahriyeran | darśane svākāram anarpayatā svabhāvakāryapratibandhābhāve prameyatvaṃ pramāṇāntaram avaśyam ā- AŚ-VDh 143,07 karṣati | tato vipratiṣiddham etat khapuṣpādīnāṃ prameyatvaṃ, pramāṇadvayaniyamavirodhāt | na ca pramāṇānta- ... AŚ-VDh 143,09 ... dvyavahārābhāvaḥ | na ca svalakṣaṇam evānyāpohaḥ sarvathā vidhiniyamayor ekatānatvāsaṃbhavāt | ... AŚ-VDh 143,13 ... mayoḥ saṃbhava iti cen na, saṃketaviśeṣasya vastusvabhāvaviśeṣanibandhanatvāt | tatsvabhāvabhedābhāve ca AŚ-VDh 143,14 saṃketaviśeṣānupapatter abhidhānapratyayaviśeṣo 'pi mā bhūt tadanyataravat | nanv anindrasvabhāve 'pi padārthe ... AŚ-VDh 144,04 ... tato yāvanti pararūpāṇi pratyekaṃ tāvantas tataḥ parāvṛttilakṣaṇāḥ svabhāvabhedāḥ pratikṣaṇaṃ pratyetavyāḥ, ... AŚ-VDh 144,06 ... svalakṣaṇasya svarūpabhūtāny eva, teṣāṃ pararūpatvād anyathā tataḥ parāvṛtter anupapatteḥ | pararūpāṇy api yadi saṃba- AŚ-VDh 144,07 ndhyantarāṇi bhāvasvabhāvabhedakāni na syus tadā nityatve 'pi kasyacit saṃbandhyantareṣu kādācit keṣu AŚ-VDh 144,08 kramaśo 'rthakriyā na vai vipratiṣidhyeta | śakyaṃ hi vaktuṃ, kramavartīni kāraṇāni tattannirvartanātma- AŚ-VDh 144,09 kānīti nityaṃ svabhāvaṃ na vai jahāti kṣaṇikasāmagrīsannipatitaikatamavat | tad etat tadā tattat kartuṃ samartha- AŚ-VDh 144,10 m ekaṃ svabhāvam avicalitaṃ bibhrāṇaṃ sahakārikāraṇāni svabhāvasyābhedakāni nānākāryanibandhanāni AŚ-VDh 144,11 kādācit kāni pratīkṣate iti | na caivaṃ vacane viṣamam udāharaṇaṃ, kṣityudakabījātapādisāmagryām antyakṣaṇa- ... AŚ-VDh 144,13 ... bhedasya kṣaṇikavādinaḥ siddhatvāt | tad ime 'rthā vidhipratiṣedhābhyāṃ saṃpratibaddhā na pratibandham ati- AŚ-VDh 144,14 vartante vastuta eva | tato na saṃvṛtis tadvyavahārāya bhedam āvṛttya tiṣṭhatīti yuktaṃ, vidhipratiṣedhasaṃba- ... AŚ-VDh 144,17 ... tadanekasvabhāvābhāve vinirbhāsāsaṃbhavād ātmani paratra cāsaṃbhavinam ākāram ādarśayatīti mugdhāyate AŚ-VDh 144,18 sarvatrāsahāyarūpānupalabdheḥ | jātucinniraṃśarūpopalabdhau hi nānārūpopalabdhiḥ saṃvṛtir ātmani parasmiṃ- ... AŚ-VDh 144,22 ... tasya paśyanti na taṃ kaścana paśyati | 2 | ' ity api kin na syāt ? sarvathāpy aviśeṣāt | tad iyaṃ saṃvṛtiḥ AŚ-VDh 144,23 sāmānyasāmānādhikaraṇyaviśeṣaṇaviśeṣyabhāvādivyavahāranirbhāsān bibhratī svayam anekarūpatāṃ AŚ-VDh 145,01 pratikṣipantaṃ vyavasthāpayati, tām antareṇa sāmānyādivyavahāranirbhāsasaṃvṛtyanupapatteḥ | tadvadbhāvāntarā- AŚ-VDh 145,02 ṇām anekāntātmakatve vāstavī sādharmyavaidharmyādisthitir aviśeṣeṇa vikalpabuddher mithyātvaṃ pratijā- AŚ-VDh 145,03 nantaṃ pratikṣipaty eva, saṃvṛteḥ svarūpe 'nekāntātmakatvaṃ, na tu tato 'nyeṣāṃ bhāvānām iti vibhāvāyitum aśakteḥ | AŚ-VDh 145,04 tato na svalakṣaṇam evānyāpohaḥ saṃbhavati yena khapuṣpādayaḥ prameyāḥ syuḥ | yat punar etad anyato vyāvṛttir a- AŚ-VDh 145,05 nātmikaiveti tan na, cakṣurādijñānasya nirvyavasāyātmakasya svayam abhūtāviśeṣāt, nirṇayasya bhāva- AŚ-VDh 145,06 svabhāvāsaṃsparśinaḥ sarvathā vastutattvāparicchedād idam ittham eveti svayam ekāntānupapatteḥ | so 'yaṃ ... AŚ-VDh 145,08 ... vastutattvam ittham eveti vā svayaṃ pratipadyetānyaṃ vā pratipādayed iti savismayaṃ naś cetaḥ | ato 'yaṃ bhāvaḥ AŚ-VDh 145,09 svabhāvabhedān vidhipratiṣedhaviṣayān bibhrāṇaḥ pratyakṣetarapramāṇasamadhigatalakṣaṇaḥ pratīyeta prameyaḥ, ... AŚ-VDh 145,14 ... haraṇaṃ tasmād yad viśeṣaṇaṃ tat pratiṣedhyāvinābhāvi kvacid dharmiṇi, yathā sādharmyaṃ bhedavivakṣayā kṛta- AŚ-VDh 145,15 katvādau, viśeṣaṇaṃ cāstitvaṃ, tataḥ pratiṣedhyadharmapratibandhi ity anumānam anavadyam avatiṣṭhate, hetor asiddha- ... ĀM-VDh 18 nāstitvaṃ pratiṣedhyenāvinābhāvy ekadharmiṇi | viśeṣaṇatvād vaidharmyaṃ yathā'bhedavivakṣayā || 18 || AŚ-VDh 146,03 ... bhedābhedavivakṣayor avastunibandhanatve viparyā so 'pi kiṃ na syāt ? śabdānityatvasādhane kṛtakatvādi- ... AŚ-VDh 146,06 ... s tatra bhedābhedavivakṣayor vipakṣetarāpekṣayor vastunibandhanatvam upagantum arhati | tataḥ samañjasam etat, yat kiñci- AŚ-VDh 146,07 d viśeṣaṇaṃ tat sarvam ekatra pratipakṣadharmāvinābhāvi yathā vaidharmyam abhedavivakṣayā hetau, tathā ca AŚ-VDh 146,08 nāstitvaṃ viśeṣaṇam ity anumānaṃ, sādhyasadbhāve eva sādhanasya sadbhāvaniścayāt, anyathā vyavahārasaṃ- AŚ-VDh 146,09 karaprasaṅgāt, karabhatvasya karabhavaddadhany api sadbhāvānuṣaṅgāt dadhitvasya ca dadhnīva karabhe 'pi prasakteḥ | ... AŚ-VDh 146,14 ... ttatsarvaṃ viśeṣaṇaṃ svapratiṣedhyenāvinābhāvi | iti siddhānyathānupapattiḥ, vipakṣe bādhakasadbhāvāt | na hi AŚ-VDh 146,15 svecchāprakḷptadharmadharmivyavasthāyāṃ paramārthāvatāraḥ syāt, yataḥ sarva evāyam anumānānumeyavyavahāro AŚ-VDh 146,16 buddhyārūḍhena dharmadharminyāyena bahiḥ sadasattvam apekṣate iti yuktaṃ bhavet | tadasamīkṣitatattvārthair lokapratī- AŚ-VDh 146,17 tivaśād bhedābhedavyavasthitis tattvapratipattaye samāśrīyate iti bālābhilāpakalpaṃ bhāvasvabhāvopa- AŚ-VDh 146,18 rodhā t sarvatra bhedābhedavyavasthiteḥ, anyathā tatas tattvapratipatter ayogāt | ĀM-VDh 19 vidheyapratiṣedhyātmā viśeṣyaḥ śabdagocaraḥ | sādhyadharmo yathā hetur ahetuś cāpy apekṣayā || 19 || AŚ-VDh 147,16 ... kiñcit kenacid viśiṣṭaṃ gṛhyamāṇaṃ viśeṣaṇaviśeṣyatatsaṃbandhalokasthitisaṃkalanena gṛhyeta nānyathety a- AŚ-VDh 147,17 bhiniveśe 'pi vastuno vidhipratiṣedhasvabhāvayoḥ pratyekaṃ darśanam avaśyaṃbhāvi, vastuna eva darśanaṃ, ... AŚ-VDh 147,20 ... tato vidhipratiṣedhāv ātmānau viśeṣasya savikalpakatvaṃ sādhayataḥ, sarvathā tasya bhedābhāve sad idam a- AŚ-VDh 147,21 sad idam iti pratyekaṃ darśanābhāvānuṣaṅgāt, idam upalabhe nedam iti vikalpotpattivirodhāt | tataḥ sāmānya- AŚ-VDh 147,22 viśeṣātmakaṃ vastu svalakṣaṇaṃ, na punaḥ sakalavikalpātītaṃ viśeṣamātraṃ sāmānyamātraṃ vā parasparanirapekṣaṃ, ... AŚ-VDh 148,01 ... syād āśrayabhūtaḥ kaś ca tayos tena saṃbandho yena viśeṣaṇaviśeṣyabhāvaḥ syād iti ced ucyate | astitvanāsti- AŚ-VDh 148,02 tvayor dharmi sāmānyam | tatra tādātmyalakṣaṇaḥ saṃbandhaḥ, saṃbandhāntarakalpanāyām anavasthāprasaṅgāt | AŚ-VDh 148,03 tan naitatsāraṃ–jātyādimatām etan na saṃbhavaty eveti, tadabhāve evāsaṃbhavāt, 'viśeṣaṇaṇaviśiṣṭavastu- ... AŚ-VDh 148,07 ... parokṣe ca vijñāne nirbādham anubhavāt tadviparītasya jātucidapratīteḥ | tathā sati naikāntena darśanavikalpā- AŚ-VDh 148,08 bhidhānānāṃ viṣayabhedo 'sti kathaṃcit pratibhāsabhede 'pi pratyāsannetarapuruṣadarśanavat, pratibhāsabhedād viṣaya- ... AŚ-VDh 148,11 ... tathā hi | dhūmādayaḥ kṛtakatvādayo vā kvacid agnisalilayor vināśetarayor vā sādhanetarasvabhāvābhyāṃ AŚ-VDh 148,12 sākṣātkriyeran, itarathā viśeṣyapratipatter ayogāt | na hi dhūmādīnām agnyādau sādhye sādhanatvaṃ ... AŚ-VDh 148,17 ... anapekṣāyāṃ tu virodhaḥ, kvacid ekatra sādhye hetūnāṃ sādhanatvetarayor anupalambhāt | yataś caivaṃ prasiddham u- AŚ-VDh 148,18 dāharaṇaṃ, vādiprativādinor buddhisāmyāt tasmād yad abhidheyaṃ tad viśeṣyam | yathotpattyādir apekṣayā hetur a- ... AŚ-VDh 148,20 ... viśeṣyam | ity anumānād ekasya viśeṣaṇaviśeṣyātmakatvavirodhanirāsaḥ | yad vā viśeṣyaṃ tad abhilāpyaṃ, ... AŚ-VDh 148,22 ... dāsaḥ | yad vā vastu tat sarvaṃ vidheyapratiṣedhyātmakaṃ, yathotpattyādir apekṣayā hetur ahetuś ca sādhyeta - AŚ-VDh 149,01 rayoḥ, tathā ca vimatyadhikaraṇaṃ sattvābhidheyatvādi | ity antadīpakaṃ sarvatra yojyaṃ sādhanaṃ vastu ca ... ĀM-VDh 20 śeṣabhaṅgāś ca netavyā yathoktanayayogataḥ | na ca kaścid virodho 'sti munīndra tava śāsane || 20 || AŚ-VDh 149,05 syād asti syān nāstīti bhaṅgadvayam upayuktam | tadapekṣayā śeṣatvaṃ bhaṅgatrayāpekṣaṃ vā | vidheyapratiṣedhyā- AŚ-VDh 149,06 tmety anena tṛtīyabhaṅgasya svapratiṣedhyenāvinābhāvino 'sādhane sādhane cāpekṣyamāṇe ity arthaḥ | yathoktanayayo- AŚ-VDh 149,07 gata iti viśeṣaṇatvādīn ākṣipati | tadanabhilāpyādayo 'pi kvacid dharmiṇi pratyanīkasvabhāvāvinā- AŚ-VDh 149,08 bhāvinaḥ pratīyante, viśeṣaṇatvādibhyaḥ | pūrvoktam udāharaṇam | yathaiva hi vastuno 'stitvaṃ nāstitvaṃ ... AŚ-VDh 149,12 ... nubhayāvaktavyatvenāvinābhāvi sādhanīyaṃ, yathoktānāṃ hetūdāharaṇarūpanayānāṃ ghaṭanāt | na caivaṃ sati AŚ-VDh 149,13 kiñcid vipratiṣiddhaṃ, anyathaiva virodhāt | avaktavyatvādeḥ svapratyanīkasvabhāvāvinābhāvābhāvaprakāreṇaiva ... ĀM-VDh 21 evaṃ vidhiniṣedhābhyām anavasthitam arthakṛt | neti cen na yathā kāryaṃ bahirantarupādhibhiḥ || 21 || AŚ-VDh 150,04 ... ced ucyate, saptabhaṅgīvidhau syādvāde vidhipratiṣedhābhyāṃ samārūḍhaṃ vastu sadasadātmakam arthakriyākāri, AŚ-VDh 150,05 kathaṃcit sata eva sāmagrī sannipātinaḥ svabhāvātiśayotpatteḥ suvarṇasyeva keyūrādisaṃsthānam | ... AŚ-VDh 150,08 ... pāte keyūrādisaṃsthānātmanotpadyate | tataḥ sadasadātmakam evārthakṛt | tadvajjīvādivastu pratyeyam | neti ced i- AŚ-VDh 150,09 tyādinaikānte 'rthakriyāṃ pratikṣipati | na tāvat sataḥ punar utpattir asti, tatkāraṇāpekṣānuparamaprasaṅgāt | AŚ-VDh 150,10 na cānutpannasya sthitivipattī, sarvathāpy asattvāt khapuṣpavat | nāpy asataḥ sarvathotpattyādayas tadvat | AŚ-VDh 150,11 tasmān na sadekānte 'sadekānte cārthakriyā saṃbhavati | yadi punaḥ sāmagryāḥ prāgavidyamānasya janma AŚ-VDh 150,12 syāt ko doṣaḥ syāt ? tanniranvayavināśetarapakṣayos tadaikāntābhāvaḥ prasajyeta | tasyā niranvayavināśe AŚ-VDh 150,13 niṣkāraṇasya tathaivotpattir na syāt | na hi nirādhārotpattir vipattir vā, kriyārūpatvāt sthitivat | AŚ-VDh 150,14 naitan mantavyaṃ 'notpattyādiḥ kriyā, kṣaṇikasya tadasaṃbhavāt | tato 'siddho hetuḥ' iti, pratyakṣā- AŚ-VDh 150,15 divirodhāt | pratyakṣādivirodhas tāvat prādurbhāvādimataś cakṣurādibuddhau pratibhāsanāt tadbuddhyā prādu- AŚ-VDh 150,16 rbhāvavināśāvasthānakriyārahitasattāmātropagamasya bādhanāt | anyathā tadviśiṣṭavikalpo 'pi mā bhūt | AŚ-VDh 150,17 na hi daṇḍapuruṣasaṃbandhādarśane daṇḍīti vikalpaḥ syāt | tathāvidhapūrvatadvāsanāvaśāt prādurbhāvādyada- ... AŚ-VDh 151,01 ... prāgasata utpattir ity ayam api pakṣo na kṣemaṅkaraḥ, syādvādāśrayaṇaprasaṅgāt, asatkāryavādavirodhāt | tataḥ sūktaṃ AŚ-VDh 151,02 'yad ekāntena sad asad vā tan notpattum arhati, vyomavandhyāsutavat' iti | na hy ekāntena sadvyomotpadyate, nāpy e- AŚ-VDh 151,03 kāntenāsan vandhyāsuta iti na sādhyasādhanavikalam udāharaṇam | katham idānīm anutpannasya gaganādeḥ AŚ-VDh 151,04 sthitir iti cen na, anabhyupagamāt sarvathā gaganādyanutpādasya | kevalam iha vyomno dravyanayāpekṣayā AŚ-VDh 151,05 paraprasiddhyā codāharaṇaṃ pratipāditam | tato na pūrvāparavirodhaḥ, pūrvaṃ sarvathānutpattimataḥ sthiti- ... ĀM-VDh 22 dharme dharmenya evārtho dharmiṇo 'nantadharmaṇaḥ | aṅgitve 'nyatamāntasya śeṣāntānāṃ tadaṅgatā || 22 || AŚ-VDh 153,05 ... yadi punaḥ pratyupādhi paramārthataḥ svabhāvabhedo na syāt tadā dṛṣṭe 'bhihite vā pramāṇāntaram uktyantaraṃ vā AŚ-VDh 153,06 nirarthakaṃ syāt, gṛhītagrahaṇāt punar ukteś ca | tathā hi | sākṣādupalabdhe śabdādau kṣaṇikatvādyanumānaṃ AŚ-VDh 153,07 svārthaṃ na syāt, dharmipratipattau kasyacid apratipannasvabhāvasya sādhyasyābhāvāt, sarvathā svabhāvātiśayābhā- AŚ-VDh 153,08 vāt | parārthaṃ cānumānaṃ vacanātmakaṃ na yujyeta, dharmivacanamātrād eva sādhyanirdeśasiddheḥ, sādhanadharmokti- ... AŚ-VDh 153,14 ... sadutpattikṛtakatvādeḥ pratyanīkasvabhāvaviśeṣābhāvād yāvanti pararūpāṇi tāvantyas tatas tato vyāvṛ- AŚ-VDh 153,15 ttayaḥ pratyekam ity eṣāpi kalpanā mā bhūt | na hi kiṃcid asadanutpattimada'kṛtakādi vā vastubhūtam asti ... AŚ-VDh 153,22 ... nissvabhāvabhedavasturūpābhyupagamavirodhāt | satāṃ hi svabhāvānāṃ guṇapradhānabhāvaḥ syāt pādo- AŚ-VDh 153,23 ttamāṅgavat, na punar asatāṃ śaśāśvaviṣāṇādīnām aviśeṣāt | tataḥ parikalpitavyāvṛttyā dharmāntaravyava- AŚ-VDh 154,01 sthāpanaṃ pariphalguprāyaṃ, vastusvabhāvābhāvaprasaṅgāt | śakyaṃ hi vaktuṃ, na kiñcid vastu nāmāsti, tasyāva- ... AŚ-VDh 154,06 ... cen na, tathendriyabuddhayo 'pi svalakṣaṇaviṣayā mā bhūvan | kevalaṃ vyāvṛttiṃ paśyeyuḥ, adṛṣṭe vikalpāyo- AŚ-VDh 154,07 gād atiprasaṅgāc ca | yathaiva hi nīle pītādīnām adṛṣṭatvān na tadvikalpotpattir nīlasya, dṛṣṭatvān nīlavikalpasyai- ... ĀM-VDh 23 ekānekavikalpādāv uttaratrāpi yojayet | prakriyāṃ bhaṅginīm enāṃ nayair nayaviśāradaḥ || 23 || AŚ-VDh 154,21 ... n nayaviśāradaḥ syādvādī, tato 'nyasya tadyojane 'nadhikārāt | tad yathā | syād ekaṃ saddravyanayāpekṣayā | na hi ... AŚ-VDh 155,07 ... d iti cen na, kathaṃcid ekatvena virodhābhāvāt kathaṃcid viśiṣṭapratibhāsāt | yady api te viśeṣāḥ paraspara- AŚ-VDh 155,08 vyāvṛttapariṇāmāḥ kālādibhede 'pi sadrūpāviśiṣṭāś citrajñānanīlādinirbhāsavat | yathā hi citra- ... AŚ-VDh 155,16 tathā jīvādiviśeṣāḥ syād anekatvam āskandanti, bhedena darśanāt saṃkhyāsaṃkhyāvadarthavat | na hi AŚ-VDh 155,17 saṃkhyāsaṃkhyāvator bhedenādṛṣṭau viśeṣaṇaviśeṣyavikalpaḥ kuṇḍalivat kṣīrodakavad atadvedini, yataḥ AŚ-VDh 155,18 saugatas tayor abhedaṃ manyeta | na ca bhedaikānte tadvattāsti, vyapadeśanimittābhāvāt | saṃkhyāv ānartha iti ... AŚ-VDh 155,21 ... ttam iti cen na, tasyāpi tato bhede vyapadeśanimittāntarāpekṣaṇāt paryanuyogānivṛtter anavasthāprasaṅgāc ca | tasmād ayaṃ AŚ-VDh 155,22 kathaṃcid eva saṃkhyāsaṃkhyāvatoḥ svabhāvabhedaṃ paśyati, tadviśiṣṭavikalpanāt kvacin nirṇaye 'py anyatra AŚ-VDh 155,23 saṃśayād varṇarasādivad iti | tad evaṃ sarvaṃ siddhaṃ syād anekam | iti dvitīyo bhaṅgaḥ | AŚ-VDh 156,13 prajñādhīśaprapūjyojjvalaguṇanikarodbhūtasatkīrtisampadvidyānando dayāyā'navaratam akhilakleśanirṇāśanāya | AŚ-VDh 156,14 stādgauḥ sāmantabhadrī dinakararucijitsaptabhaṅgīvidhīddhā bhāvādyekāntacetas timiranirasanī vo 'kalaṅka - ... ĀM-VDh 24 advaitaikāntapakṣe 'pi dṛṣṭo virudhyate | kārakāṇāṃ kriyāyāś ca naikaṃ svasmāt prajāyate || 24 || AŚ-VDh 157,05 sadādyekānteṣu doṣodbhāvanam abhihitam ācāryaiḥ | kevalam advaitaikāntābhyupagamān na tāvatānekānta- AŚ-VDh 157,06 siddhir iti cen na, pratyakṣādivirodhāt | na hi kasyacid abhyupagamamātraṃ pramāṇasiddhaṃ kriyākāra- AŚ-VDh 157,07 kabhedaṃ pratiruṇaddhi kṣaṇikābhyupagamavat | nanv idam ayuktam eva saṃlakṣyate —'advaitaṃ hy aikātmyaṃ, dvābhyā- ... AŚ-VDh 157,12 ... vyākhyānam akalaṅkadevānām' | na hi kārakabhedaḥ pratyakṣādinā'dvaite 'pi virudhyate, pādapasyaikasya yugapatkrameṇa ... AŚ-VDh 158,05 ... pramāṇaviruddhaṃ na śakyaṃ vyavasthāpayituṃ nairātmyavat | kriyākārakabhedo 'yaṃ na svato jāyate parato vā | AŚ-VDh 158,06 api tu jāyate eveti suṣuptāyate, pratipattyupāyābhāvāt, dṛṣṭeṣṭavirodhaprasaṅgāt | na hi kiṃcit svasmāt ... AŚ-VDh 158,08 ... nācaret | tasmād yad dṛṣṭaviruddhaṃ tan na samañjasaṃ yathā nairātmyam | virudhyate ca tathaivādvaitaṃ kriyākā- AŚ-VDh 158,09 rakabhedapratyakṣādibhiḥ | ekasminn api kriyākārakabhedapratyakṣādeḥ saṃbhavāt svapnasaṃvedanavat katham advaitaṃ viruddha- ... ĀM-VDh 25 karmadvaitaṃ phaladvaitaṃ lokadvaitaṃ ca no bhavet | vidyā'vidyādvayaṃ na syād bandhamokṣadvayaṃ tathā || 25 || AŚ-VDh 159,09 ... śeṣāt | sarvo hi pramāṇapratyanīkaṃ svamanīṣikābhir advaitam anyad vā kiṃcit phalam uddiśyāracayet, anyathā AŚ-VDh 159,10 tatprati pravartanāyogāt prekṣāvṛtteḥ | tathāhi | puṇyapāpasukhaduḥkhehaparalokavidyetarabandhamokṣaviśeṣa- AŚ-VDh 159,11 rahitaṃ prekṣāpūrvakāribhir anāśrayaṇīyam | yathā nairātmyadarśanam | tathā ca prastutam | tasmāt prekṣā- ... ĀM-VDh 26 hetor advaitasiddhiś ced dvaitaṃ syād dhetusādhyayoḥ | hetunā ced vinā siddhir dvaitaṃ vāṅmātrato na kim || 26 || AŚ-VDh 160,17 ... yor bhedaprasakteḥ | tad evaṃ yad asiddhaṃ tan na hitepsubhir ahitajihāsubhir vā pratipattavyam | yathā śūnyataikāntaḥ AŚ-VDh 160,18 tathā cāsiddham advaitam iti | atra nāsiddho hetuḥ, puruṣādvaitasyānumānād āgamād vā siddhatvāyogāt | prati- ... AŚ-VDh 161,09 ... tathā hi | tatsiddhir yadi sādhanāt sādhyasādhanayos tarhi dvaitaṃ syāt | anyathā'dvaitasiddhivaddvaitasiddhiḥ AŚ-VDh 161,10 kathaṃ na syāt ? svābhilāpamātrād arthasiddhau sarvaṃ sarvasya sidhyet | na hi svasaṃvedanam api sādhanam ā- ... ĀM-VDh 27ab advaitaṃ na vinā dvaitād ahetur iva hetunā | ĀM-VDh 27cd saṃjñinaḥ pratiṣedho na pratiṣedhyādṛte kvacit | 27 | AŚ-VDh 161,22 kathaṃ punar hetunā vinā'hetur ivādvaitaṃ dvaitād vinā na siddhyatīti niścitam iti ced ucyate, advaitaśabdaḥ AŚ-VDh 161,23 svābhidheyapratyanīkaparamārthāpekṣā nañpūrvākhaṇḍapadatvād ahetvabhidhānavad ity anumānāt | anekānta- ... AŚ-VDh 162,03 ... padāṃśenākhaṇḍagrahaṇāt | akharaviṣāṇādiśabdena ca na | tato nātra kiṃcid atiprasajyate, tādṛśo AŚ-VDh 162,04 naño vastupratiṣedhanibandhanatvāt | na hy akhaṇḍapadaviśeṣaṇasya nañaḥ kvacid avastupratiṣedhanibandhanatvam upa- AŚ-VDh 162,05 labdhaṃ, padāntaropahitapadaviśeṣaṇasyaiva tathā pratīter akharaviṣāṇam ityādivat | ata eva sarvatra pratiṣedhyādṛte AŚ-VDh 162,06 saṃjñinaḥ pratiṣedhābhāvaḥ pratyetavyaḥ | na hi kharaviṣāṇaṃ saṃjñi kiṃcid asti yena tasyāpi sata eva ... AŚ-VDh 164,03 iṣṭam advaitaikāntāpavāraṇaṃ, pṛthaktvaikāntāṅgīkaraṇād iti mā'vadīdharat | yasmāt — ĀM-VDh 28ab pṛthaktvaikāntapakṣe 'pi pṛthaktvād apṛthak tu tau | ĀM-VDh 28cd pṛthaktve na pṛthaktvaṃ syād anekastho hy asau guṇaḥ | 28 | AŚ-VDh 164,09 ... pṛthagbhūto 'pṛthagbhūto vā ? na tāvad uttaraḥ pakṣo guṇaguṇinor bhedopagamāt | nāpi prathamaḥ pṛthagbhūtapadārthebhyaḥ AŚ-VDh 164,10 pṛthaktvasya pṛthagbhāve teṣām apṛthaktvaprasaṅgāt | pṛthaktvasya tadguṇatvāt pṛthag iti pratyayasya tadālambanatvān na AŚ-VDh 164,11 teṣām apṛthaktvaprasaṅga iti cen na, tasya kathaṃcit tādātmyāpatteḥ pṛthaktvaikāntavirodhāt | tadguṇaguṇinor atādātmye AŚ-VDh 164,12 ghaṭapaṭavadvyapadeśo 'pi mā bhūt, saṃbandhanibandhanāntarābhāvāt | kathaṃcit tādātmyam eva hi tayoḥ saṃbandha- ... AŚ-VDh 164,14 ... pratikṣepāt | pṛthaktvam anyad vā pṛthagbhūtam anaṃśam anekastheṣu niṣparyāyaṃ vartate iti duravagāham | na hy ane- ... ĀM-VDh 29ab saṃtānaḥ samudāyaś ca sādharmyaṃ ca niraṅkuśaḥ | ĀM-VDh 29cd pretyabhāvaś ca tatsarvaṃ na syād ekatvanihnave | 29 | AŚ-VDh 165,13 ... cakṣate teṣām api kāryakāraṇayoḥ pṛthaktvaikānte kāryakālam ātmānam anayataḥ kāraṇatvāsaṃbhavāt tadanu- AŚ-VDh 165,14 tpatteḥ kutaḥ saṃtatiḥ ? nanu kāryakāle sato 'pi kāraṇatve tatkāraṇatvānabhimatasya kāryakālam ātmānaṃ nayataḥ ... AŚ-VDh 166,10 ... pūrvāparakālabhāvinor api hetuphalavyapadeśabhājor atiśayātmanor anvayaḥ saṃtānaḥ | kvacit kṣaṇāntare AŚ-VDh 166,11 nīlalohitādinirbhāsacitraikasaṃvedanavat kathaṃcid ekatvam eva bhavitum arhati | na ca sādhyavikalaṃ citra- AŚ-VDh 166,12 jñānam udāharaṇaṃ tasyaikatvasiddheḥ | tadavayavapṛthaktvakalpanāyāṃ citranirbhāso mā bhūt pṛthagvarṇāntaravi- AŚ-VDh 166,13 ṣayānekasaṃtānaikakṣaṇavat | tatra pratyāsattiviśeṣaḥ kathaṃcid aikyātko 'paraḥ syāt ? deśapratyāsatteḥ ... AŚ-VDh 166,16 ... t pratyāsattiviśeṣaḥ | iti kathaṃcid aikyam evaikatvavyavahāranibandhanaṃ citrajñānasya, anyathā vedyavedakākārayo- AŚ-VDh 166,17 r api pṛthaktvaikāntaprasaṅgāt | tayoḥ svabhāvabhede 'pi sahopalambhaniyamāt kathaṃcid abhedābhyupagame katham e- AŚ-VDh 166,18 kasaṃtānasaṃvidāṃ samanantaropalambhaniyamāt kathaṃcid aikyaṃ na syāt ? kālasamantaropalambhaniyamād eka- ... AŚ-VDh 167,01 ... pradeśasamanantaropalambhaniyamasya bhāvāt | pratyāsattyantarakalpanāyāṃ tatra yayā pratyāsattyā saṃtānaḥ AŚ-VDh 167,02 samudāyaś ca, tayaiva kathaṃcid aikyam astu | na hi tādṛśāṃ sādharmyam anyadanyatrātmasāṅkaryāt, yena kāla- ... AŚ-VDh 167,07 ... bhāsād ekajñānanirbhāsaviśeṣavat | tathā hi | ekajñānanirbhāsaviśeṣāṇāṃ mithaḥ svabhāvabhede 'pi yathai- AŚ-VDh 167,08 katvapariṇāmaḥ svabhāvato 'naṅkuśas tathā pretyabhāvādiṣu saṃtāno 'nvayaḥ paramārthaikatvam ātmasattvajīvā- AŚ-VDh 167,09 divyapadeśabhājanaṃ svabhāvabhedān ākramya svāmivad ananyatra vartayati | na punar anyatra jīvāntare teṣām aśakya- ... ĀM-VDh 30ab sadātmanā ca bhinnaṃ cejjñānaṃ jñeyād dvidhāpy asat | ĀM-VDh 30cd jñānābhāve kathaṃ jñeyaṃ bahir antaś ca te dviṣām | 30 | AŚ-VDh 167,24 ... sadviśeṣātmanāpi bhedaḥ syāt | tathā ca jñānam asat prāptam | tadanicchatāṃ viṣayiṇo viṣayāt kaṃthaci - AŚ-VDh 168,01 t svabhāvabhede 'pi sadādyātmanā tādātmyaṃ bodhākārasyeva viṣayākārād, viśeṣābhāvāt | anyathā AŚ-VDh 168,02 jñānam avastv eva khapuṣpavat | tadabhāve bahir antar vā jñeyam eva na syāt, tadapekṣatvāt tasya | tataḥ ... ĀM-VDh 31ab sāmānyārthā giro 'nyeṣāṃ viśeṣo nābhilapyate | ĀM-VDh 31cd sāṃmānyābhāvatas teṣāṃ mṛṣaiva sakalā giraḥ | 31 | AŚ-VDh 168,08 ... nyasyaivābhidheyatvam iti cet, viśeṣāṇām aśakyasamayatvāt | na hy anantā viśeṣāḥ śakyāḥ saṃketayituṃ AŚ-VDh 168,09 tato nābhidhīyeran, asaṃketitānabhidhānāt | viśeṣadarśanavat tadbuddhāv apratibhāsanād arthasannidhānānape- AŚ-VDh 168,10 kṣaṇāc ca | na hi svalakṣaṇe darśane yathā saṃketanirapekṣo viśeṣaḥ pratibhāsate tathā śabdabuddhāv api, tasyāḥ AŚ-VDh 168,11 svalakṣaṇasaṃnidhānānapekṣatvāt, tadapekṣatve 'tītānutpannādiṣu śabdabuddher abhāvaprasaṅgāt | yady evaṃ svalakṣaṇam ana- AŚ-VDh 168,12 bhidheyaṃ sāmānyam avastūcyate iti vastu nocyate iti syāt | tataḥ kiṃ śabdoccāreṇa saṃketena vā ? AŚ-VDh 168,13 gośabdo 'pi gāṃ nābhidhatte yathāśvaśabdasya | tathā ca vastuno 'nabhidhāne maunaṃ yat kiṃcid vā vacanam ā- AŚ-VDh 168,14 caret, viśeṣābhāvāt | athāsti viśeṣaḥ | kathaṃ svārthaṃ nābhidadhīta ? maunād yat kiṃcana vacanād vā yathā- AŚ-VDh 168,15 rthābhidhānasya svābhidhānaṃ muktvā viśeṣasyāsaṃbhavāt | na vai paramārthaikatānatvād abhidhānaniyamaḥ, paramārthai- AŚ-VDh 168,16 katānatve śabdānām anibandhanā na syāt pravṛttir artheṣu samayāntarabhediṣv iti vacanāt | kiṃ tūpādānavi- AŚ-VDh 168,17 śeṣād ity api vārtam, avikalpe 'pi tathaiva prasaṅgāt | śakyaṃ hi vaktum "avikalpakapratyakṣasya na ... AŚ-VDh 168,19 ... iti | tad evam avadhāritātmakaṃ vastu svalakṣaṇam āpanīpadyeta, vikalpenevāvikalpenāpy avadhāra- ... AŚ-VDh 169,01 ... tathā hi | nāvaśyam indriyajñānam arthasaṃnidhānam apekṣate viplavābhāvaprasaṅgāt | nāpi viśadātmakam eva, AŚ-VDh 169,02 dūre 'pi tathā pratibhāsaprasaṅgād yathā''rāt | na hi ārāde vārthe nirvikalpakam indriyajñānaṃ, na punar dūre ... AŚ-VDh 169,19 ... sūcitvād avisaṃvādād itaravacanād viśeṣa iti cen na, tathāpi kṣaṇabhaṅgādisāsādhanavacanam anyad vā na kiṃcit AŚ-VDh 169,20 satyaṃ syād vaktr'abhipretamātrasūcitvāt pradhāneśvarādisādhanavākyavat | na hi vaktrabhipretamātrasūcitvā- ... AŚ-VDh 170,01 ... sadarthāpratipādanād vā na kṣaṇabhaṅgādisādhanavacanaṃ vipakṣadūṣaṇavacanaṃ vā satyaṃ, prasiddhālīkava- AŚ-VDh 170,02 canavat | nanu ca vyākhyātāraḥ khalv evaṃ vivecayanti na vyavahartāraḥ | te hi dṛśyavikalpyāv arthāv ekīkṛtya ... AŚ-VDh 170,04 ... kiṃcid vacanam avitatham | ity abhyupagame 'pi dṛśyavikalpyārthākārayoḥ kathaṃcid apy atādātmye svalakṣaṇaṃ AŚ-VDh 170,05 sarvathānavadhāritalakṣaṇaṃ dānādicetodharmādikṣaṇavat kathaṃ saṃśītim ativarteta ? nirvikalpakadarśanā- AŚ-VDh 170,06 t tadavadhāraṇāsaṃbhavāt vikalpānāṃ cāvadhāsnuviṣayatvāt | so 'yam avikalpetararāśyor arthetaraviṣayatvam a- AŚ-VDh 170,07 nyad vā svāṃśamātrāvalambinā vikalpāntareṇa pratyetīti suparibodhaprajño devānāṃ priyaḥ | na hy avika- ... AŚ-VDh 170,09 ... stuviṣayaṃ yuktaṃ, tasya vikalparāśāv anarthaviṣaye 'nupraveśāt | svata eva vikalpasaṃvidāṃ nirṇaye svalakṣaṇa- AŚ-VDh 170,10 viṣayo 'pi vikalpaḥ syāt | parataś ced anavasthānād apratipattiḥ | ato 'rthavikalpo 'pi mā bhūd ity andha- AŚ-VDh 170,11 kalpaṃ jagat syāt, svayam aniścayātmano vikalpād arthaniścayānupapatteḥ | na cāyaṃ parokṣabuddhivādam atiśete ... AŚ-VDh 170,13 ... palambhasyāpi | svayam anirṇītena nāmātmanā buddhir arthaṃ vyavasthāpayatīti suvyavasthitaṃ tattvam | na vai AŚ-VDh 170,14 svarūpaṃ pararūpaṃ vā buddhir adhyavasyati nirviṣayatvād dhānteḥ svapnabuddhivad iti vibhramaikāntavādivacanam | AŚ-VDh 170,15 idam ato bhrāntataraṃ, bahir antaś ca sadbhāvāsiddheḥ | svapnādibhrāntajñānaṃ hi bahirarthāsattvād eva, na punaḥ ... AŚ-VDh 170,17 ... svarūpasattvaṃ, tadvyavasthānasya vipakṣavyavacchedena pratipattipatham upanetum aśakteḥ | svaparasvabhāvapratipattiśū- AŚ-VDh 170,18 nyena svaparapakṣasādhanadūṣaṇavyavasthāṃ pratyetīti kim api mahādbhutam | saṃvṛttyā pratyetīti cāyuktaṃ, ... ĀM-VDh 32ab virodhān nobhayaikātmyaṃ syādvādanyāyavidviṣām | ĀM-VDh 32cd avācyataikānte 'py uktir nāvācyam iti yujyate || 32 || AŚ-VDh 171,05 astitvanāstitvaikatvānekatvavat pṛthaktvetaraparasparapratyanīkasvabhāvadvayasaṃbhavo 'pi mā bhūd viprati- AŚ-VDh 171,06 ṣedhāt | na khalu sarvātmanā viruddhadharmādhyāso 'sti tadanyonyavidhipratiṣedhalakṣaṇatvād vandhyāsuta- AŚ-VDh 171,07 vat | yathaiva hi vandhyāyā vidhir eva tatsutapratiṣedhaḥ sa eva vā vandhyāyā vidhir iti vandhyāsutayor anyo- ... AŚ-VDh 171,10 ... sarvathānabhilāpyatattvādhigame 'pi yad etadanabhilāpyaṃ tattvam iti tadvyāhanyate, pūrvavat | ity alaṃ ... ĀM-VDh 33ab anapekṣe pṛthaktvaikye hy avastu dvayahetutaḥ | ĀM-VDh 33cd tad evaikyaṃ pṛthakatvaṃ ca svabhedaiḥ sādhanaṃ yathā || 33 || AŚ-VDh 171,20 ... vyam | kiṃ punar anayā kārikayā karoty ācāryaḥ ? pūrveṇaivāsyārthasya gatatvād iti cet, ekatvapṛthakatve AŚ-VDh 171,21 naikāntataḥ staḥ pratyakṣādivirodhād iti spaṣṭayati, gatārthasyāpy anumānaviṣayatvapradarśanāt spaṣṭatvaprasiddheḥ, AŚ-VDh 171,22 pramāṇasaṃplavavādināṃ gṛhītagrahaṇasyādūṣaṇāt | tathā hi | pṛthaktvaikatve tathābhūte na stām, ekatvapṛ - AŚ-VDh 172,01 thaktvarahitatvād vyomakusumādivat | tathā hi | sarvathā pṛthaktvaṃ nāsty eva, ekatvanirapekṣatvād vyomaku- ... AŚ-VDh 172,04 sāpekṣatve hi tad evaikyaṃ pṛthaktvam ity aviruddhaṃ kathaṃcij jīvādivastu pratyakṣādibhir upalabhyate na punaḥ sarva- AŚ-VDh 172,05 theti siddhānyathānupapattiḥ, sapakṣavipakṣayor bhāvābhāvābhyāṃ sādhanavat | na hi sapakṣe eva bhāvo vipa- ... AŚ-VDh 172,07 ... dhuram udāharaṇaṃ syāt | svabhedair vā saṃvedanavat | na hi hetum anicchataḥ saṃvedanādvaitaṃ puruṣādvaitaṃ vā svīkurvato 'pi ... AŚ-VDh 172,10 ... svārambhakāvayavair vā ghaṭādivat aulūkyānām | sattvādibhiḥ pradhānavad vā kāpilānām | tādṛśaṃ hi AŚ-VDh 172,11 sādhanaṃ svārthakriyāyāḥ kṣīrādyāharaṇādikāyā mahadādisṛṣṭirūpāyā vā svaviṣayajñānajananalakṣaṇāyā vā AŚ-VDh 172,12 siddham eva | tadantareṇāpi pāṭhāntaram idaṃ bahu saṃgṛhītaṃ bhavati, kārikāyāṃ svabhedaiḥ sādhanaṃ yathety atra ... ĀM-VDh 34ab satsāmānyāt tu sarvaikyaṃ pṛthagdravyādibhedataḥ | ĀM-VDh 34cd bhedābhedavivakṣāyām asādhāraṇahetuvat || 34 || AŚ-VDh 173,03 kaścid āha, sarvārthānāṃ samānapariṇāme 'pi katham aikyaṃ bhedānāṃ svabhāvasāṅkaryānupapatteḥ | na hi ... AŚ-VDh 173,09 atrābhidhīyate | jīvādibhedānām aikyaṃ, yathaikabhedasya svabhāvavicchedābhāvāt | na hi svabhāvavicche- ... AŚ-VDh 173,11 ... kathaṃcid bhinnānām api bhāvānāṃ satsāmānyasvabhāvena vicchedo 'sti, tathā vicchedābhāvasyānubhavāt | anya- AŚ-VDh 173,12 thaikaṃ sad anyad asat syāt | tataḥ samañjasaṃ sarvam ekaṃ sadaviśeṣād iti, sadātmanā sarvabhāvānāṃ paraspara- ... AŚ-VDh 173,17 ... pratipattivirodhāt samāropasyāpi sarvathāpy aviśeṣe kvacid evāsaṃbhavān niścayavat | tasyaiva sato dravyādi- AŚ-VDh 173,18 bhedāt pṛthaktvam udāharaṇaṃ pūrvavat | tathā ca bahir antaś ca bhāvānāṃ sadātmanaikatvaṃ dravyādyātmanā pṛthaktvaṃ ... ĀM-VDh 35ab vivakṣā cāvivakṣā ca viśeṣye 'nantadharmiṇi | ĀM-VDh 35cd sato viśeṣaṇasyātra nāsatas tais tadarthibhiḥ || 35 || AŚ-VDh 174,20 ... teṣām avivakṣāviṣayatve 'pi sattve katham anyad api viśeṣaṇam avivakṣāviṣayatve sad eva na sidhyet ? tad evaṃ vidhi- AŚ-VDh 174,21 pratiṣedhadharmāṇāṃ satām eva vivakṣetarābhyāṃ yogas tadarthibhiḥ kriyeta, anyathārthaniṣpatter abhāvāt | AŚ-VDh 174,22 na hy arthakriyārthinām arthaniṣpattim anapekṣya vivakṣetarābhyāṃ yogaḥ saṃbhavati, yena tadabhāve 'pi sa syāt | upacā- AŚ-VDh 174,23 ramātraṃ tu syāt | na cāgnir māṇavaka ity upacārāt pākādāv upayujyate | nanu cānyavyāvṛttaya eva ... AŚ-VDh 175,04 ... vṛttirūpaṃ tadā vyāvṛttyaiva vyāvṛtter ekatvāropāt kuto 'rthe pravṛttiḥ ? tām icchatātadekaikaśaḥ parasparavyāvṛtta- AŚ-VDh 175,05 yo 'pi pariṇāmaviśeṣā eṣitavyāḥ | ĀM-VDh 36ab pramāṇagocarau santau bhedābhedau na saṃvṛtī | ĀM-VDh 36cd tāv ekatrāviruddhau te guṇamukhyavivakṣayā || 36 || AŚ-VDh 175,16 kiṃ punaḥ pramāṇaṃ yad gocaratvam atra hetur iti cet pramāṇam avisaṃvādi jñānam anadhigatārthādhigamalakṣa- AŚ-VDh 175,17 ṇatvā d ity agre vakṣyati | adhigamo hi svārthākāravyavasāyaḥ | svārthākārau ca kathaṃcid bhedābhedau, tadanyatarā- AŚ-VDh 175,18 pāye 'rthakriyānupapattes tadekānte sarvathā tadayogāt | tad evaṃ sati bhedam abhedaṃ vā nānyonyarahitaṃ viṣayī- AŚ-VDh 175,19 karoti pramāṇam | na hi bahir antar vā svalakṣaṇaṃ sāmānyalakṣaṇaṃ vā tathaivopalabhāmahe yathaikāntavā- AŚ-VDh 175,20 dibhir āmnāyate | iti bhedaikāntābhāve 'bhedaikāntāsattve ca parasparanirapekṣatadubhayaikāntāpākaraṇe 'nubhayaikā- ... AŚ-VDh 175,22 ... ceyam asiddhā, sūkṣmasthūlākārāṇāṃ sthūlasūkṣmasvabhāvavyatirekeṇa pratyakṣādāv apratibhāsanāt | na hi ... AŚ-VDh 176,17 ... ca siddhaḥ sūkṣmādyanekāntaḥ | tatra svabhāvāntarasya prādhānyavivakṣāyām ākārāntarasya guṇabhāvaḥ AŚ-VDh 176,18 syāt, ghaṭo 'yaṃ paramāṇavo rūpādayo veti | ghaṭārthino hi ghaṭavivakṣāyāṃ ghaṭaḥ pradhānaṃ paramāṇavo 'numeyāḥ, ... ĀM-VDh 37ab nityatvaikāntapakṣe 'pi vikriyā nopapadyate | ĀM-VDh 37cd prāg eva kārakābhāvaḥ kva pramāṇaṃ kva tatphalam || 37 || AŚ-VDh 178,06 sadasadekatvapṛthaktvaikāntapratiṣedhānantaraṃ nityatvaikāntapratikṣepaḥ, prakramyate 'neneti tātparyam | ... AŚ-VDh 178,12 ... pramātṛtopapatteḥ | sakalakāryotpattiparicchittikriyayoḥ sarvathāpy asādhanasya sattvāsaṃbhavād avastutvāpatteḥ katha - ... AŚ-VDh 179,08 ... ca svasmin paratra vā pratīteḥ | so 'yaṃ pūrvāparasvabhāvaparihārāv āptilakṣaṇām arthakriyāṃ kauṭasthye 'pi AŚ-VDh 179,09 bruvāṇaḥ katham anunmattaḥ ? sā hy arthakriyotpattir jñaptir vā | na ca śaśvadavasthite sarvathāsau pratīyate, tatra AŚ-VDh 179,10 kārakajñāpakahetuvyāpārāsaṃbhavāt | na hi puruṣasyārthasyotpattiś cetanākriyā yena kārakahetor upādānasya saha- ... AŚ-VDh 179,14 ... tad apy asat, puṃsaḥ pariṇāmasiddhiprasaṅgāt, pariṇāmavivartadharmāvasthāvikārāṇāṃ svabhāvaparyāyatvāt | ... AŚ-VDh 180,01 ... svabhāvasyāsaṃbhavāt | tad etadvināśotpattinivāraṇam abuddhipūrvakaṃ pratyakṣādivirodhāt kṣaṇikaikānta- AŚ-VDh 180,02 vat | nedam asiddhaṃ sādhanaṃ, puruṣasyotpādavyayadhrauvyātmanaḥ svasaṃvedanapratyakṣāt smaraṇāt pratyabhijñānād ūhād anu- ... ĀM-VDh 38ab pramāṇakārakair vyaktaṃ vyaktaṃ cedindriyārthavat | ĀM-VDh 38cd te ca nitye vikāryaṃ kiṃ sādhos te śāsanādbahiḥ || 38 || AŚ-VDh 180,13 ... bhivyaktam indriyair arthavad iti śakyaṃ vaktuṃ, pūrvam anabhivyaktasya vyañjakavyāpārād abhivyaktipratīteḥ | atha mataṃ, AŚ-VDh 180,14 pramāṇakārakāṇi vyavasthitam eva bhāvaṃ vyañjayanti cakṣurādivat svārtham | tato na kiñcid viprati- AŚ-VDh 180,15 ṣiddha m iti tad apy asamyak, sarvathā nityatvena bhāvasyāvyavasthitatvāt kathaṃcid anityasyaiva pramāṇakārakavyāpāra- ... AŚ-VDh 180,18 ... pramāṇaṃ kārakaṃ ca parair iṣṭaṃ tayor nityatvābhyupagamāt | tatkṛtasya ca viṣayaviśeṣavijñānādeḥ śāśvatatvān na AŚ-VDh 180,19 kiñcid vyaktyarthaṃ paśyāmaḥ, kathaṃcid apūrvotpattau tadekāntavirodhāt | na hy anekāntavādinas tava sādhoḥ śāsa- ... AŚ-VDh 180,21 ... tvaikāntavirodho na bhavet, tadabhāve vikāryānupapatteḥ | na hi kathaṃcid apūrvotpattyabhāvo kiṃcid vyaṅgyaṃ AŚ-VDh 180,22 kāryaṃ vā vikāryam upapadyate | na vai kiṃcid viruddhaṃ kāryakāraṇabhāvābhyupagamād ity anālocitasiddhāntaṃ, ... ĀM-VDh 39ab yadi sat sarvathā kāryaṃ puṃvan notpattum arhati | ĀM-VDh 39cd pariṇāmaprakḷptiś ca nityatvaikāntabādhinī || 39 || AŚ-VDh 181,03 na tāvat sataḥ kāryatvaṃ caitanyavat | na hi caitanyaṃ kāryaṃ, tatsvarūpasya puṃso 'pi kāryatvaprasaṅgāt, yata- AŚ-VDh 181,04 s tadvan mahadādeḥ sata eva kāryatvaṃ siddhyet | nāpy asataḥ, siddhāntavirodhād gaganakusumādivat | "asada- ... AŚ-VDh 181,07 ... mam | sarvathāpy asac ca kāryaṃ kasyacit | ity anumānavirodhaś ca pratyeyaḥ | nāparam ekāntaprakārāntaram asti | AŚ-VDh 181,08 tata eva na kiṃcit kāryaṃ, kevalaṃ vastuvivarta evety ekānto 'stīti cen na, tasyāpy asaṃbhavāt, vivartādeḥ AŚ-VDh 181,09 pūrvottarasvabhāvapradhvaṃsotpattilakṣaṇatvāt, tathopagame pariṇāmasiddher anekāntāśrayaṇaprasaṅgāt | tad etat AŚ-VDh 181,10 trailokyaṃ vyakter apaiti nityatvapratiṣedhāt, apetam apy asti vināśapratiṣedhād ity anekāntoktir andha- AŚ-VDh 181,11 sarpabilapraveśanyāyam anusarati, svadarśanānapekṣaṃ, yathopalambham āśrayasvīkaraṇāt | tad evaṃ nityatvaikānta- ... ĀM-VDh 40ab puṇyapāpakriyā na syāt pretyabhāvaḥ phalaṃ kutaḥ | ĀM-VDh 40cd bandhamokṣau ca teṣāṃ na yeṣāṃ tvaṃ nāsi nāyakaḥ || 40 || AŚ-VDh 181,18 ... tvam anekāntavādī nāyako nāsi | iti tātparyārthaḥ | tato nityatvaikāntadarśanaṃ naitat prekṣāpūrvakāribhi- AŚ-VDh 181,19 r āśrayaṇīyaṃ, puṇyapāpapretyabhāvabandhamokṣavikalparahitatvān nairātmyādivat | na caitat kvacid ekānte AŚ-VDh 181,20 saṃbhavati, kuśalākuśalaṃ karmety atra tadasaṃbhavasya samarthitatvāt | ĀM-VDh 41ab kṣaṇikaikāntapakṣe 'pi pretyabhāvādyasaṃbhavaḥ | ĀM-VDh 41cd pratyabhijñādyabhāvān na kāryārambhaḥ kutaḥ phalam || 41 || AŚ-VDh 182,03 ... tvābhāve phalaṃ puṇyapāpalakṣaṇaṃ saṃbhavati | tadabhāve na pretyabhāvo na bandho na ca mokṣaḥ syāt | iti kṣaṇa- AŚ-VDh 182,04 kṣayaikāntadarśanam ahitam, asaṃbhavatpretyabhāvāditvād ucchedaikāntavad dhrauvyaikāntābhyupagamavad vā | na hi ... AŚ-VDh 182,09 ... d iti hetur asiddho na sādhyasādhanāyālam iti, tad asat, bhinnakālakṣaṇānām asaṃbhadvāsanatvād akārya- AŚ-VDh 182,10 kāraṇavat | pūrvam eva cittam uttarotpattau vāsanā tatkāraṇatvād iti cen na, niranvayakṣaṇikatve kāraṇasyaivāsaṃbha- AŚ-VDh 182,11 vāt | tathā hi | na vinaṣṭaṃ kāraṇam asattvāc ciratarātītavat | samanantarātītaṃ kāraṇam iti cen na, samana- AŚ-VDh 182,12 ntaratve 'py abhāvāviśeṣāt | na ca pūrvasyottaraṃ kāryaṃ, tadasaty eva hi bhāvād vastvantaravad atikrāntatama - ... AŚ-VDh 182,14 ... siddheḥ | na hi samarthe 'smin sati svayam anutpitsoḥ paścād bhavatas tatkāryatvaṃ samanantaratvaṃ vā nityavat, AŚ-VDh 182,15 tadbhāve svayam abhavatas tadabhāve eva bhavatas tadanvayavyatirekānuvidhānavirodhāt | kṣaṇikaikānte kāraṇābhāvā- AŚ-VDh 182,16 viśeṣe 'pi kāryotpattisamayaniyamāvakḷptau kasyacit kauṭasthye 'pi tatkaraṇasamarthasadbhāvābhede 'pi kārya- AŚ-VDh 182,17 janmanaḥ kālaniyamaḥ kin na syāt ? viśeṣābhāvāt | yathaiva hi svadeśavatsvakāle sati kāraṇe samarthe ... AŚ-VDh 183,02 ... janmeti vacanam abhiniveśamātranibandhanam | tathā cākasmikatvaṃ syāt, samarthaṃ kāraṇam anapekṣya svayam abhi- AŚ-VDh 183,03 matasamaye bhavataḥ kāryasya nirhetukatvaprasakter nityakāryavat | ubhayatrāviśeṣeṇa kathaṃcid anupayo- AŚ-VDh 183,04 ge 'pi kvacid vyapadeśakalpanāyām anyatrāpi kiṃ na bhavet ? kṣaṇikasya kāraṇasya sarvathā kāryaṃ pratyupayogā- ... AŚ-VDh 183,07 ... samaḥ paryanuyogaḥ | sa hi kṣaṇasthitir eko 'pi bhāvo 'nekasvabhāvaś citrakāryatvān nānārthavat | na hi kāraṇaśa- AŚ-VDh 183,08 ktibhedam antareṇa kāryanānātvaṃ yuktaṃ rūpādijñānavat | yathaiva hi karkaṭikādau rūpādijñānāni rūpādisvabhāva- ... AŚ-VDh 183,10 ... bhedanimittakāni vyavatiṣṭhante | anyathā rūpāder nānātvaṃ na sidhyet, cakṣurādisāmagrībhedāt tajjñānani- AŚ-VDh 183,11 rbhāsabhedo 'vakalpyeta, karkaṭikādidravyaṃ tu rūpādisvabhāvabhedarahitam ekam anaṃśam iti vadato 'pi nivārayitum aśakteḥ | ... AŚ-VDh 184,07 ... d iti niścīyate | yugapadekārthopanibaddhadṛṣṭīnām api bhavitavyam eva pratibhāsabhedena, kāraṇasāmagrī- AŚ-VDh 184,08 bhedāt | anyathā darśanabhedo 'pi mā bhūt | na caivaṃ, pratyāsannetarayor vaiśadyetaranirbhāsopalabdheḥ | AŚ-VDh 184,09 seyam ubhayataḥ pāśārajjuḥ saugatānāṃ, rūpādijñānanirbhāsabhedād rūpādibhedaṃ vyavasthāpayataḥ pradīpakṣaṇasyai- ... AŚ-VDh 184,11 ... sakṛt kāraṇasvabhāvabhedam antareṇa yadi kāryanānātvaṃ, kramaśo 'pi kasyacid apekṣitasahakāriṇaḥ kārya- AŚ-VDh 184,12 santitaḥ kiṃ na syāt ? sahakāriṇas taddhetusvabhāvam abhedayanto 'pi kāryahetavaḥ syuḥ kṣaṇakṣayavat | yathaiva ... AŚ-VDh 184,14 ... bhinnaṃ vā samupajanayanti | kiṃ tarhi ? kāryāṇy eva bhinnasvabhāvāni vidadhati | tathaiva nityasyāpi | na hi AŚ-VDh 184,15 kādācitkāni tattatkartuṃ samarthānīti sthirorthas tatkaraṇasvabhāvaṃ jahāti tadbuddhipūrvakatvābhāvāt AŚ-VDh 184,16 kṣaṇikasāmagrīsannipatitaikakāraṇāntaravat | na hi kṣaṇikakṣityudakādisāmagryām antyakṣaṇaprāptāyām aṅkura- ... AŚ-VDh 184,19 ... svāntyakāraṇasāmagrīsannipatitaḥ svakāryakārī tādṛśasvahetusvabhāvād utpannatvāt, na punar nitya iti kalpayitvāpi AŚ-VDh 185,01 svahetuprakṛtiṃ bhāvanāṃ svaprakṛtir avaśyam anveṣyā, tatsvabhāvavaśāt tatkāraṇaprakṛtivyavasthāpanāt AŚ-VDh 185,02 tad ayam akāraṇo 'pi svabhāvaniyato 'rthaḥ syāt | AŚ-VDh 185,04 ... śvaratvaṃ, na punaḥ kālāntarāvasthāyinaḥ kadācin nāśitvam ahetukatvād vināśasya | tathā hi | yad yad bhāvaṃ pratyana- AŚ-VDh 185,05 pekṣaṃ tat tad bhāvaniyatam | yathāntyakāraṇasāmagrī svakāryotpādanaṃ pratyanapekṣā tatsvabhāvaniyatā, vināśaṃ ... AŚ-VDh 185,21 ... tattadbhāvaniyatam | yathā vināśaṃ pratyanyānapekṣaṃ vinaśvaram | tathaiva sthitiṃ pratyanapekṣaṃ sthāsnu vastu | AŚ-VDh 186,01 iti svabhāvahetuḥ | na cāyam asiddhaḥ, taddhetor akiñcitkaratvāt tadvyatiriktāvyatiriktākaraṇāt ityādi AŚ-VDh 186,02 sarvaṃ samānam | na hi vastuno vyatiriktā sthitis taddhetunā kriyate tasyāsthāsnutvāpatteḥ | sthitisaṃbandhā- ... AŚ-VDh 186,08 ... yogavat | tataḥ sthitisvabhāvaniyato 'rthaḥ syāt sarvadā sthiter ahetukatvāt | tad evamādau sthitidarśanāc cha- AŚ-VDh 186,09 bdavidyutpradīpāder ante 'pi sthiter anumānaṃ yuktam | anyathānte kṣayadarśanād ādau tatpratipattir asama- AŚ-VDh 186,10 ñjasaiva | tādṛśaḥ kāraṇādarśane 'pi kathaṃcid upādānānumānavat tatkāryasantānasthitir adṛṣṭāpy anumī- AŚ-VDh 186,11 yeta | śabdavidyudādeḥ sākṣādanupalabdham upādānam anumīyate nirṇibandhanotpādaprasaṅgabhayān na punas taduttarakārya- ... AŚ-VDh 186,17 ... yatāṃ, rūpopādānād rūpotpattivat | tasmāt kathaṃcana sthitimataḥ pratikṣaṇaṃ vivarto 'pi nānyathā, gagana- ... AŚ-VDh 186,19 ... neṣyate saṃvidadvaitābhyupagamād iti matis tadā prabhavāder ayogāt kutaḥ pretyabhāvādiḥ ? syādvādibhir āpā- ... AŚ-VDh 187,02 ... tasyāvyavasthitiḥ, pratipakṣavyavacchedābhāvāt | saṃvṛtimātreṇa saty api hetuphalabhāve 'kāraṇakāryāntara- AŚ-VDh 187,03 vatsantatir na syād atādātmyāviśeṣāt | na hi kāryakāraṇakṣaṇānām akāryakāraṇakṣaṇebhyas tādātmyābhāvai- AŚ-VDh 187,04 kānte kaścid viśeṣo nairantaryādiḥ saṃbhavati, tasya bhinnasaṃtānakāryakāraṇakṣaṇeṣv api bhāvāt | tatsvabhāva- AŚ-VDh 187,05 viśeṣāvakḷptau tādātmye ko 'paritoṣaḥ ? kathaṃcit tādātmyasyaivaikasaṃtānakṣaṇānāṃ svabhāvaviśeṣasya vyava- ... AŚ-VDh 187,07 ... virodhasya sarvathāpy aparihāryatvāt, saṃvidi vedyavedakākārabhede 'pi tādātmyopagamād anyathaikajñānatva- ... AŚ-VDh 187,09 ... cittādātmyābhāve saṃtānaniyamanibandhanasya svabhāvaviśeṣasyānupalabdheḥ | tatsaṃtānāpekṣayā pretyabhāvādi AŚ-VDh 187,10 mā maṃsta, kṣaṇakṣayaikānte saṃtānasyaiva sādhayituṃ duḥśakyatvāt, jñānajñeyayoḥ pratikṣaṇaṃ vilakṣaṇa- AŚ-VDh 187,11 tvāt | sa evāhaṃ tad evedam iti pratyabhijñānād anusmaraṇād abhilāṣādeś ca saṃtānaniyamasiddhir iti cen na, AŚ-VDh 187,12 tasyaivāsaṃbhavāt | sarvathā vailakṣaṇye puṃso 'rthasya ca na vai pratyabhijñānādiḥ puruṣāntaravad arthāntaravac ca | AŚ-VDh 187,13 tataḥ karmaphalasaṃbandho 'pi nānāsaṃtānavad aniyamān na yuktim avatarati | tadanādivāsanāvaśāt tanniyama AŚ-VDh 187,14 iti cen na, kathaṃcid apy atādātmye kāryakāraṇakṣaṇayos tadaghaṭanāt tadvat | tatsūktaṃ 'kṣaṇikapakṣo buddhimadbhi- AŚ-VDh 187,15 r anādaraṇīyaḥ sarvathārthakriyāvirodhān nityatvaikāntavat ' | na cārthakriyā kāryakāraṇarūpā saty eva kāraṇe AŚ-VDh 187,16 syād asaty eva vā | saty eva kāraṇe yadi kāryaṃ, trailokyam ekakṣaṇavartti syāt, kāraṇakṣaṇakāle eva sarva- AŚ-VDh 187,17 syottarottarakṣaṇasaṃtānasya bhāvāt, tataḥ saṃtānābhāvāt pakṣāntarāsaṃbhavāc ca | iti sthitam eva sādhanaṃ ... ĀM-VDh 42ab yady asat sarvathā kāryaṃ tan mā jani khapuṣpavat | ĀM-VDh 42cd mopādānaniyāmo bhūn māśvāsaḥ kāryajanmani | 42 | AŚ-VDh 188,06 ... bdhiḥ | kāryatvaṃ hi kathaṃcit sattvena vyāptam | tadviruddhaṃ sarvathāpy asattvam | pratītaṃ hi loke kathaṃcit sataḥ AŚ-VDh 188,07 kāryatvam upādānasyottarībhavanāt | sad eva, katham asat syādvirodhād iti na codyaṃ sakṛd api viruddhadha- AŚ-VDh 188,08 rmādhyāsānirākṛte ś citravedanavad ity uktaprāyam | tathā cānvayavyatirekapratīter bhāvasvabhāvanibandhanāyāḥ AŚ-VDh 188,09 kiṃ phalam apalāpena ? tadanyataranirākṛtāv ubhayanirākṛtir abhedāt | katham anvayavyatirekayor abheda iti ... AŚ-VDh 188,16 ... eva kāryasya bhāvād bhāve cābhāvāt | iti niveditaprāyam | tan nāsatkāryaṃ, sarvathāpy anutpādaprasaṅgāt AŚ-VDh 188,17 khakusumava d iti vyavatiṣṭhate, kāryatvakathaṃcitsattvayor eva vyāpyavyāpakabhāvasya prasiddhes tathā pratīteḥ | AŚ-VDh 188,18 tata eva na tādṛkkāraṇavat, sarvathā'bhūtatvād vandhyāsutavat kathaṃcid asthitānutpannatvād iti yojyam | ... AŚ-VDh 189,03 saty api prabhavalakṣaṇe pūrvapūrvasyottarībhavanaṃ mṛtpiṇḍasthāsakośakuśūlādiṣu sakalalokasākṣikaṃ AŚ-VDh 189,04 siddham | tan na svamanīṣikābhiḥ sadṛśāparāparotpattivipralambhān avadhāraṇāv akḷptim āracayatāṃ mopā- AŚ-VDh 189,05 dānaniyamo bhūt kāraṇāntaravat tadanvayābhāvāviśeṣāt sarvathā vailakṣaṇyāt | na hi mṛtpiṇḍasthā- ... AŚ-VDh 190,03 nanu ca niranvayasyāpi tādṛśī prakṛtir ātmānaṃ kāraṇāntarebhyo yayā viśeṣayatīti cen na, AŚ-VDh 190,04 atyantaviśeṣānupalabdheḥ | tadaviśeṣādarśane sarvathāndhyaṃ syāt, viśeṣāviśeṣayor adṛṣṭau tadrahitavastu- AŚ-VDh 190,05 rūpopalambhābhāvāt | tasmād iyam asya prakṛtir yayā pūrvottarasvabhāvahānopādānādhikaraṇasthitiṃ AŚ-VDh 190,06 pratikṣaṇaṃ bibharti yato 'yam upādānaniyamaḥ siddhaḥ, pūrvottarasvabhāvahānopādānamātre tadasiddheḥ sthitimātra- AŚ-VDh 190,07 vat | athāpi kathaṃcid upādānaniyamaḥ kalpyeta, kāryajanmani katham āśvāsaḥ ? saṃvṛtimātreṇopaka- AŚ-VDh 190,08 lpitād upādānaniyamāt kāryotpattāv anāśvāsadarśanāt svapnavat | tadatyantāsataḥ kāryasyotpattes tantubhyaḥ AŚ-VDh 190,09 paṭādir eva na punaḥ kuṭādir iti nirhetuko niyamaḥ syāt | pūrvapūrvaviśeṣād uttarottaraniyamakalpanā- AŚ-VDh 190,10 yām anupādāne 'pi syāt tanniyamakalpanā | tathā'darśanam ahetur atraiva vicārāt | na hi yatraiva vivāda- AŚ-VDh 190,11 s tad eva niyamahetur iti yuktaṃ vaktum avicārakatvaprasaṅgāt | yathādarśanaṃ niyamakalpanāyāṃ hetāv api kathaṃcid ā- AŚ-VDh 190,12 hitaviśeṣatantūnāṃ paṭasvabhāvapratilambhopalambhāt tadanyataravidhipratiṣedhaniyamanimittātyayāt | AŚ-VDh 190,13 pratīter alam apalāpena | na hi tantutadviśeṣayor anyatarasya vidhau niṣedhe ca niyam animittam asti | na hi tantava ... AŚ-VDh 191,01 ... tasmād upalabdhilakṣaṇaprāptānupalabdhir ananvayasyaiva na punar ubhayarūpasya | ity alaṃ prasaṅgena | sarvathānvaya- ... ĀM-VDh 43ab na hetuphalabhāvādir anyabhāvād ananvayāt | ĀM-VDh 43cd santānāntaravan naikaḥ santānas tadvataḥ pṛthak || 43 || AŚ-VDh 191,11 ... ṣayā na punar anye iti viśeṣanibandhanasyābhāvāt | vilakṣaṇānām atyantabhede 'pi svabhāvataḥ kilāsaṃ- AŚ-VDh 191,12 kīrṇāḥ saṃtatayaḥ karmaphalasaṃbandhādinibandhanaṃ śaśaviṣāṇasyeva vartulatvam ācaritaṃ kaś cetanaḥ śradda- AŚ-VDh 191,13 dhīta ? pratyakṣeṇāpratīte 'rthe svabhāvasyāśruyitum aśakyatvāt "pratyakṣeṇa pratīte 'rthe yadi paryanuyujyate | svabhā- ... ĀM-VDh 44ab anyeṣv ananyaśabdo 'yaṃ saṃvṛttir na mṛṣāṃ katham ? | ĀM-VDh 44cd mukhyārthaḥ saṃvṛtir na syād vinā mukhyān na saṃvṛtiḥ || 44 || AŚ-VDh 192,04 saṃtānibhyo 'nanyaḥ saṃtānaḥ, anyathātmano nāmāntarakaraṇāt –ātmā saṃtāna iti, sukhādi- AŚ-VDh 192,05 pariṇāmebhyo bhinnasya vastuno vyāpakasyātmatvād arthabhedābhāvāt | tathā nāmāntarakaraṇe ca nityānitya- AŚ-VDh 192,06 vikalpānupapatte r nānyaḥ saṃtāno vāstavaḥ syāt | nityavikalpe tasya saṃtānivyāpakatvābhāvo 'nekasva- ... AŚ-VDh 192,09 ... d ekapratyavamarśāviṣayatvāt, api tu saṃvṛttyā'nyeṣv ananyavyavahārāt, ananya iti śabdavikalpala- AŚ-VDh 192,10 kṣaṇatvād ekatvam uparicitam iti | anyeṣv ananyaśabdo 'yaṃ saṃvṛtiḥ saugatair abhidhīyate saṃtānaḥ | so 'pi kathaṃ AŚ-VDh 192,11 mṛṣā na syāt ? | astu vyalīko 'yaṃ vyavahāras tatheṣṭatvād iti cet tarhi vyalīkavyavahāre 'pi viśeṣānu- AŚ-VDh 192,12 papatteḥ, saṃbandhaniyamābhāvas tadavasthaḥ, sakalasaṃtānināṃ sāṅkaryasyāparihṛtatvāt, upacaritenaikasaṃtānena ... AŚ-VDh 192,15 ... nāder mukhyasya kāryasya karaṇāt | upacāras tu narte mukhyāt | yathāgnir māṇavakaḥ | iti skhalati hi AŚ-VDh 192,16 tatrānanyapratyayaḥ, parīkṣā'kṣamatvāt | ata evāmukhyārthaḥ prastutāsādhanam | na hy agnir māṇavaka ... ĀM-VDh 45ab catuṣkoṭer vikalpasya sarvānteṣūktyayogataḥ | ĀM-VDh 45cd tattvānyatvam avācyaṃ cet tayoḥ saṃtānatadvatoḥ || 45 || AŚ-VDh 193,01 ... tadvatos tattvam anyatvaṃ ca | iti tatrāvācyatvasiddhiḥ | prasiddhaṃ hi sattvaikatvādiṣu sarvadharmeṣu sadasadubhayā- AŚ-VDh 193,02 dicatuṣkoṭer abhidhātum aśakyatvāt saṃtānatadvator api bhedābhedobhayānubhayacatuṣkoṭer anabhilāpyatvam | AŚ-VDh 193,03 sarvo hi vastudharmaḥ san vā syād asan vā ubhayo vānubhayo vā | sattve tadutpattivirodhād asattve AŚ-VDh 193,04 punar ucchedapakṣopakṣiptadoṣād ubhaye cobhayadoṣaprasaṅgād anubhayapakṣe 'pi vikalpānupapatter ityādi yojyam | ... ĀM-VDh 46ab avaktavyacatuṣkoṭivikalpo 'pi na kathyatām | ĀM-VDh 46cd asarvāntam avastu syād aviśeṣyaviśeṣaṇam || 46 || AŚ-VDh 193,10 na hi sarvāthānabhilāpyatve 'nabhilāpyacatuṣkoṭer abhidheyatvaṃ yuktaṃ, kathaṃcid abhilāpyatvaprasaṅgāt | AŚ-VDh 193,11 tato bhavadbhir avaktavyacatuṣkoṭivikalpo 'pi na kathanīyaḥ | iti na parapratyāyanaṃ nāma | api caivaṃ sati AŚ-VDh 193,12 sarvavikalpātītam avastv eva syād anyatra vācoyukteḥ | jātyantaram eva hy anekāntātmakaṃ sarvathaikāntavika- ... ĀM-VDh 47ab dravyādyantarabhāvena niṣedhaḥ saṃjñinaḥ sataḥ | ĀM-VDh 47cd asadbhedo na bhāvas tu sthānaṃ vidhiniṣedhayoḥ || 47 || AŚ-VDh 193,22 dravyakṣetrakālabhāvāntaraiḥ pratiṣedhaḥ saṃjñinaḥ sataḥ kriyate svadravyakṣetrakālabhāvair na punar asataḥ, AŚ-VDh 193,23 tadvidhipratiṣedhāviṣayatvāt | dravyādyantarabhāveneva svadravyādibhāvenāpy asattve kuto vidhir nāma ? | tadabhāve ... AŚ-VDh 194,03 ... ṣaṇaṃ vābhyupajñātavyam | na caitadviruddhaṃ svalakṣaṇam anirdeśyam ityādivat | svalakṣaṇaṃ hi svarūpeṇāsādhāraṇenā- ... AŚ-VDh 194,07 ... abhāvo 'nabhilāpya ity api bhāvābhidhānād ekāntavṛttāv eva doṣodbhāvābhidhānair api kathaṃcid abhāvābhi- AŚ-VDh 194,08 dhānāt | yathaiva hy abhāva iti bhāvāntaram abhidhīyate 'nabhilāpya iti cābhilāpyāntaraṃ tathā bhāvo 'bhilāpya ... ĀM-VDh 48ab avastvanabhilāpyaṃ syāt sarvāntaiḥ parivarjitam | ĀM-VDh 48cd vastv evāvastutāṃ yāti prakriyāyā viparyayāt || 48 || AŚ-VDh 194,20 ... parasparaviruddham idam abhihitaṃ vastutvetarayor anyonyaparihārasthitatvād iti ced bhāvavyatirekavācibhir api vā- AŚ-VDh 194,21 kyatām āpannair bhāvābhidhānān nātra kiṃcid viruddham | na hy abrāhmaṇam ānayet yādi śabdair vākyatvam upagatair brāhmaṇā- ... AŚ-VDh 195,01 ... m upagatena vastuśūnyatvavācinā vastvantarābhidhānaṃ virudhyate | ataḥ sūktaṃ 'yad avastu tad anabhilāpyaṃ yathā AŚ-VDh 195,02 na kiṃcit | yat punar abhilāpyaṃ tad vastveva yathā khapuṣpābhāvaḥ' iti | nātra sādhyavikalam udāharaṇaṃ khe AŚ-VDh 195,03 puṣpābhāvasya khasvarūpatvāt | supratītaṃ hi loke anyasya kaivalyam itarasya vaikalyaṃ, svabhāvaparabhāvābhyāṃ AŚ-VDh 195,04 bhāvābhāvavyavasthiter bhāvasya | na hi vastunaḥ sarvathā bhāva eva, svarūpeṇeva pararūpeṇāpi bhāvaprasaṅgāt | ... ĀM-VDh 49ab sarvāntāś ced avaktavyās teṣāṃ kiṃ vacanaṃ punaḥ | ĀM-VDh 49cd saṃvṛtiś cen mṛṣaivaiṣā paramārthaviparyayāt || 49 || AŚ-VDh 195,20 ... mṛṣaiva saṃvṛtir eṣābhyupagantavyā, paramārthaviparyayarūpatvāt tasyāḥ | iti tattvataḥ kiṃ vacanaṃ syāt ? punar apy ava- AŚ-VDh 195,21 ktavyavādinaṃ paryanuyuñjmahe, sarve dharmā yadi vāggocarātītāḥ katham ime 'bhilapyante ? iti, svava- AŚ-VDh 195,22 canavirodhānuṣaṅgāt sarvadā maunavratiko 'ham iti pratipādayata iva parān | saṃvṛttyā cet sarve dharmā ity ava- AŚ-VDh 196,01 ktavyā iti cābhilapyante bhavadbhir na, vikalpānupapatteḥ | saṃvṛtyeti hi svarūpeṇa pararūpeṇobhayarūpeṇa AŚ-VDh 196,02 vā tattvena mṛṣātveneti vā vikalpeṣu nopapadyate | tatra saṃvṛttyā vaktavyā iti svarūpeṇa cet katham anabhilā- AŚ-VDh 196,03 pyāḥ ? svarūpeṇābhilāpyānām anabhilāpyatvavirodhāt | pararūpeṇa cet tat teṣāṃ svarūpaṃ syād ye nābhilāpyāḥ | AŚ-VDh 196,04 kevalaṃ vācaḥ skhalanaṃ gamyeta gotraskhalanavat svarūpeṇeti vaktavye pararūpeṇeti vacanāt, viśeṣarūpavat ... AŚ-VDh 196,06 ... svayaṃ niḥsvarūpatvaprasaṅgāt | ubhayapakṣe 'py ubhayadoṣānuṣaṅgaḥ | tattvena cet katham avaktavyāḥ ? kevalaṃ vacaḥ- AŚ-VDh 196,07 skhalanaṃ gamyeta, tattvena vaktavyā iti vacane prastute saṃvṛttyā vaktavyā iti vacanapravṛtteḥ | mṛṣātvena ce- AŚ-VDh 196,08 t katham uktāḥ ? sarvathā mṛṣoktānām anuktasamatvāt | tad alam apratiṣṭhitamithyāvikalpaudhaiḥ, sarvathānabhilā- ... ĀM-VDh 50ab aśakyatvād avācyaṃ kim abhāvāt kim abodhataḥ | ĀM-VDh 50cd ādyantoktidvayaṃ na syāt kiṃ vyājenocyatāṃ sphuṭam || 50 || AŚ-VDh 196,13 arthasyānabhilāpyatvam abhāvād vaktur aśakter anavabodhād vā ? prakārāntarāsaṃbhavāt | nanu ca maunavratāt prayo- ... AŚ-VDh 196,17 ... anavabodhāśakyatvayor iha buddhikaraṇapāṭavāpekṣatvāt prakārāntaratvam eva | na ca sarvatra tadabhāvo yuktaḥ, ... AŚ-VDh 196,21 ... rūpeṇa ? sphuṭam abhidhīyatāṃ sarvathārthābhāva iti, tathā vacane vañcakatvāyogād anyathānāptatvaprasakteḥ | tato AŚ-VDh 197,01 nairātmyān na viśeṣyeta, madhyamapakṣāvalambanāt | ko hy atra viśeṣo 'rthasyābhāvād avācyatvaṃ nairātmyam iti ca ? AŚ-VDh 197,02 aśakyasamayatvād anabhilāpyam artharūpam iti cen na, kathaṃcic chakyasaṃketatvād | dṛśyavikalpyasvabhāva- AŚ-VDh 197,03 tvāt paramārthasya pratibhāsabhede 'pīty uktam | na hi dṛśyasvabhāva eva paramārtho na punar vikalpyasvabhāvaḥ sāmā- ... AŚ-VDh 197,07 ... viṣayasya vyavahārakāle 'nanugamanād viṣayiṇaḥ śabdasya na tadvācakatvam anyathātiprasaṅgāt' iti, tad etadviṣaya- AŚ-VDh 197,08 viṣayiṇor bhinnakālatvaṃ pratyakṣe 'pi samānaṃ, śabdavikalpakālavat pratyakṣapratibhāsakāle 'pi viṣayasyāsaṃbha- ... AŚ-VDh 197,10 ... tyakṣasyāviparītapratipattiḥ, anyatrāpi sāsty eva | na hi śabdādarthaṃ paricchedya pravartamāno viparītaṃ ... AŚ-VDh 197,13 ... samīkṣya sarvatra tatkalpanāstu, viśeṣābhāvāt | darśanavikalpayoḥ paramārthaikatānatvābhāve na kiṃci- AŚ-VDh 197,14 t siddham | dṛṣṭasyānirṇayād adṛṣṭakalpanād adṛṣṭanirṇayasya pradhānādivikalpāviśeṣāt kuto darśanasya ... ĀM-VDh 51ab hinastyanabhisandhātṛ na hinastyabhisaṃdhimat | ĀM-VDh 51cd badhyate taddvayāpetaṃ cittaṃ baddhaṃ na mucyate || 51 || AŚ-VDh 198,01 ... baddhaṃ, tan na mucyate, tato 'nyasya mukteḥ | iti ko 'nyaḥ prakāśayen niranvayāt tasyaivam ? saṃtānāder ayogād iti — AŚ-VDh 198,02 kartavyatāsu cikīrṣor vināśāt kartur acikīrṣutvāt tadubhayavinirmuktasya bandhāt tadavinirmukteś ca yama- AŚ-VDh 198,03 niyamāder avidheyatvaṃ, kurvato vā yat kiṃcana kāritvaṃ pratyetavyam | na caivam anekāntavādinaḥ, pratikṣaṇaṃ pari- ... ĀM-VDh 52ab ahetukatvān nāśasya hiṃsāhetur na hiṃsakaḥ | ĀM-VDh 52cd cittasaṃtatināśaś ca mokṣo nāṣṭāṅgahetukaḥ || 52 || AŚ-VDh 198,10 sarvathāpy ahetuṃ vināśamabhyupagamya kasyacid yadi hiṃsakatvaṃ brūyāt katham aviklavaḥ ? tathā AŚ-VDh 198,11 nirvāṇaṃ saṃtānasamūlatalaprahāṇalakṣaṇaṃ samyaktvasaṃjñāsaṃjñivākkāyakarmāntarvyāyāmā'jīvasmṛti- AŚ-VDh 198,12 samādhilalakṣaṇāṣṭāṅgahetukaṃ yadi brūyāt tadāpi kathaṃ svasthaḥ ? tayor ahetukavināśābhyupagamahiṃsakatvayor aṣṭāṅgahe- AŚ-VDh 198,13 tukatvanirvāṇavacanayoś cānyonyaṃ vipratiṣedhāt sugatasya sarvajñatvetaravat | ĀM-VDh 53ab virūpakāryārambhāya yadi hetusamāgamaḥ | ĀM-VDh 53cd āśrayibhyām ananyo 'sāv aviśeṣād ayuktavat || 53 || AŚ-VDh 199,03 ... hetvabhāvād uttarotpādasyāhetukatvaṃ nānumanyate iti katham anākulaḥ ? | visabhāgasaṃtānotpādanāya hetusa- AŚ-VDh 199,04 nnidhir na pradhvaṃsāya, pūrvasya svarasato nivṛtter iti cet sa punar uttarotpādaḥ svarasataḥ kin na syāt ? AŚ-VDh 199,05 taddhetor apy akiṃcitkaratvasamarthanād vināśahetuvat | svarasotpannam api tadanantarabhāvitvāt tena vyapadiśyate AŚ-VDh 199,06 iti ced itaratra samānam | kāryakṣaṇavatpūrvakṣaṇapradhvaṃsasyāpi hetvanantarabhāvitvāviśeṣāt tena vyapadeśo 'stu, AŚ-VDh 199,07 na vā, kāryasyāpīty aviśeṣaḥ | paramārthatas tadahetukatve pratipattrabhiprāyāviśeṣe 'pi svataḥprahāṇavādī na AŚ-VDh 199,08 śakro 'tyātmānaṃ nyāyamārgam anukārayituṃ, tathā vadatas tasya nyāyātikramāt | na ca niranvayavināśavā- AŚ-VDh 199,09 dinaḥ sabhāgavisabhāgavivekaḥ śreyān, sarvadā virūpakāryatvāt, kāraṇasya kathaṃcid anvayāpāye sabhāgapra- AŚ-VDh 199,10 tyayāyogāt | sabhāgavisabhāgāvakḷptiṃ pratipattrabhiprāyavaśāt samanugacchan sahetukaṃ vināśaṃ tataḥ kiṃ AŚ-VDh 199,11 nānujānīyāt ? na ca samanantarakṣaṇayor nāśotpādau pṛthagbhūtau mithaḥ svāśrayato vā yau samaṃ sa- AŚ-VDh 199,12 hetuketarau stāṃ, pratipattyabhidhānabhede 'pi grāhyagrāhakākāravat, svabhāvapratibandhāt | na hi tayor mithaḥ ... AŚ-VDh 199,18 ... saṃjñāc chandamatismṛtyādivat saty api bhede samakālabhāvinoḥ kathaṃ sahakārī punar anyatarasyaiva AŚ-VDh 200,01 hetur ahetur vā syāt, kāryarūpāder iva kāraṇam | saṃjñā hi pratyabhijñā, chanda icchā | tenādiśabdasyobha- ... AŚ-VDh 200,05 ... kāraṇarūpādis tabakavat | yataś caivaṃ tasmāt kāryakāraṇayor utpādavināśau na sahetukāhetukau sahabhāvā- AŚ-VDh 200,06 d rasādivat | na hi kāraṇarasādikalāpaḥ kāryasya rasasyaiva hetur na punā rūpāder iti pratītir asti, yataḥ ... AŚ-VDh 200,12 ... vyavahāradvayasadbhāvāt | tataḥ kāryotpādavatkāraṇavināśaḥ sahetuka evābhyupeyaḥ | nanu hetor na tasya AŚ-VDh 200,13 kiṃcid bhavati, na bhavaty eva kevalam iti ce t tarhi kāraṇāt kāryasya na kiṃcid bhavati, bhavaty eva kevalam iti AŚ-VDh 200,14 samānaṃ vināśavad utpādasyāpi nirhetukatvāpatteḥ | tasmād ayaṃ vināśahetur bhāvam abhāvīkarotīti na punar a- AŚ-VDh 200,15 kiṃcitkaraḥ | kāryotpattihetur vā yady abhāvaṃ na bhāvīkuryād bhāvaṃ karotīti kṛtasya kāraṇāyogād akiṃ- AŚ-VDh 200,16 citkaraḥ syāt, sarvathā bhāvaṃ bhāvīkurvato vyāpāravaiphalyāt | tad atatkaraṇādivikalpasaṃhatir ubhayatra AŚ-VDh 200,17 sadṛśī | yathaiva hi vināśahetoḥ kuṭasya tadabhinnavināśakaraṇe tatkaraṇād akiṃcitkaratvaṃ, tadbhinnavināśakaraṇe ... ĀM-VDh 54ab skandhasantatayaś caiva saṃvṛtitvād asaṃskṛtāḥ | ĀM-VDh 54cd sthityutpattivyayās teṣāṃ na syuḥ kharaviṣāṇavat || 54 || AŚ-VDh 201,10 ... saugatasya | tathā hi | rūpavedanāvijñānasaṃjñāsaṃskāraskandhasaṃtatayo 'saṃskṛtāḥ saṃvṛtitvāt, AŚ-VDh 201,11 yat punaḥ saṃskṛtaṃ tat paramārthasat, yathā svalakṣaṇaṃ, na tathā skandhasaṃtatayaḥ, iti sādhyavyāvṛttau ... AŚ-VDh 201,13 ... tataḥ sthityutpattivipattirahitāḥ pratipādyante | tathā hi | skandhasantatayaḥ sthityutpattivipattirahitā ... AŚ-VDh 201,16 ... vyabhicāraḥ | sarvathā sthitimato 'saṃskṛtasya ca kasyacid vastunonupapatteś ca niravadyoyaṃ hetuḥ | tato visa- AŚ-VDh 201,17 bhāgasaṃtānotpattaye vināśahetur iti poplūyate, rūpādiskandhasaṃtater utpattiniṣedhāt tadvināśasyāpi ... ĀM-VDh 55ab virodhān nobhayaikātmyaṃ syādvādanyāyavidviṣām | ĀM-VDh 55cd avācyataikānte 'py uktir nāvācyam iti yujyate || 55 || AŚ-VDh 202,03 nityatvetaraikāntadvayam apy ayuktam aṅgīkartuṃ, virodhād yugapajjīvitamaraṇavat | tādātmye hi nityatvā- AŚ-VDh 202,04 nityatvayor nityatvam eva syād anityatvam eva vā | tathā ca nobhayaikātmyaṃ, vipratiṣedhāt | nityatvānityatvā- AŚ-VDh 202,05 bhyām ata evānabhilāpyam ity ayuktaṃ, tadekānte 'nabhilāpyokter anupapatteḥ, sarvathānabhilāpyaṃ tattvam ity a- ... ĀM-VDh 56ab nityaṃ tatpratyabhijñānān nākasmāt tadavicchidā | ĀM-VDh 56cd kṣaṇikaṃ kālabhedāt te buddhyasaṃcaradoṣataḥ || 56 || AŚ-VDh 205,08 ... rodhāt | śaśvadavicchinnedānīntanatvasya dravyatvād anityatvaikāntasyāvyavasthiter nityatvaikāntavat | tadekānta- AŚ-VDh 205,09 dvaye 'pi parāmarśapratyayānupapatter anekāntaḥ, syān nityam eva sarvaṃ syād anityem eveti siddhaḥ | AŚ-VDh 205,10 sthityabhāve hi pramātur anyena dṛṣṭaṃ nāparaḥ pratyabhijñātum arhati | pūrvottarapramātṛkṣaṇayoḥ kāryakāraṇabhā- AŚ-VDh 205,11 valakṣaṇe saṃbandhaviśeṣe 'pi pitreva dṛṣṭaṃ putro na pratyabhijñātum arhati | tayor upādānopādeyalakṣaṇaḥ sann apy ati- AŚ-VDh 205,12 śayaḥ pṛthaktvaṃ na nirākaroti | pṛthaktve ca pūrvāparakṣaṇayoḥ pratyavamarśo na syāt | yad eva hi pṛthaktvaṃ AŚ-VDh 205,13 tad evānyatrāpi pratyavamarśābhāvanibandhanaṃ, sarvatra tadaviśeṣāt | yadi punar ekasaṃtatipatiteṣu pratyavamarśo na ... AŚ-VDh 205,15 ... kutaḥ siddhā ? pratyabhijñānād iti cet tarhi ekasaṃtatyā pratyabhijñānaṃ pratyabhijñānabalāc caikasaṃtatir iti AŚ-VDh 205,16 vyaktam itaretarāśrayaṇam etat | na ca pakṣāntare samānaṃ, sthiter anubhavanāt | na hy ekadravyasiddheḥ pratya- ... AŚ-VDh 205,18 ... siddhivadabhedajñānāt sthiter anubhavābhyupagamāt | tadvibhramakalpanāyām utpādavināśayor anāśvāsaḥ, tathānu- AŚ-VDh 205,19 bhavanirṇayānupalabdher yathā svalakṣaṇaṃ parigīyate | so 'yaṃ pratikṣaṇam utpādavināśau sarvathā sthitir ahitau AŚ-VDh 206,01 sakṛd apy aniścinvann eva sthityanubhavanirṇayaṃ vibhrāntaṃ kalpayatīti kathaṃ na nirātmaka eva ? tatraitat syāt svabhāvā- AŚ-VDh 206,02 vinirbhāge 'pi na saṃkalanaṃ darśanakṣaṇāntaravat | na hy ekasmin darśanaviṣaye kṣaṇe 'vinirbhāge 'pi pratyabhijñānam a- AŚ-VDh 206,03 stīti | satyam ekānte evāyaṃ doṣaḥ, sarvathā nitye paurvāparyāyogāt pratyabhijñānāsaṃbhavāt | tataḥ kṣaṇikaṃ AŚ-VDh 206,04 kālabhedāt | na cāyam asiddhaḥ, darśanapratyabhijñānasamayayor abhede tadubhayābhāvaprasaṅgāt, darśanasamayasyābhede ... AŚ-VDh 206,07 ... pratipattavyam | kiṃ ca pakṣadvaye 'pi jñānāsaṃcārānuṣaṅgād anekāntasiddhiḥ | na hi nityatvaikāntapakṣavatkṣaṇikai- AŚ-VDh 206,08 kāntapakṣe 'pi jñānasaṃcāro 'sti, tasyānekānte eva pratīteḥ | kevalam apoddhārakalpanayā kathaṃcij jātyantare 'pi AŚ-VDh 206,09 vastuni pratyabhijñānādinibandhane sthityādayo vyavasthāpyeran, sarvathā jātyantare tadapoddhārakalpanānupa- AŚ-VDh 206,10 patteḥ sthityādisvabhāvabhedavyavasthānāghaṭanāt, sarvathā tadajātyantaravat | na ca svabhāvabhedopalambhe 'pi AŚ-VDh 206,11 nānātvavirodhasaṅkarānavasthānuṣaṅgaś cetasi grāhyagrāhakākāravat | na hy ekasya vastunaḥ sakṛdanekasvabhāvopalambhe ... ĀM-VDh 57ab na sāmānyātmanodeti na vyeti vyaktam anvayāt | ĀM-VDh 57cd vyetyudeti viśeṣāt te sahaikatrodayādi sat || 57 || AŚ-VDh 208,02 ... sat" iti sūtrakāravacanāt | na cedaṃ yuktirahitaṃ, tathā yuktisadbhāvāt, calācalātmakaṃ vastu kṛtakā- AŚ-VDh 208,03 kṛtakātmakatvā d iti | na cātra hetur asiddhaḥ, pūrvarūpatyāgāvinābhāvipararūpotpādasyāpekṣitaparavyāpāratvena AŚ-VDh 208,04 kṛtakatvasiddheḥ, sadā sthāsnusvabhāvasyānapekṣitaparavyāpāratvenākṛtakatvaniścayāt | na hi cetanasyānyasya AŚ-VDh 208,05 vā sarvathotpattiḥ, sadādisāmānyasvabhāvena sata evātiśayāntaropalambhād ghaṭavat kathaṃcid utpāda- AŚ-VDh 208,06 vigamātmakatvād ityādi yojyam | nāpi vināśa eva, tata eva tadvat | na ca sthitir eva, viśeṣākāre- ... ĀM-VDh 58ab kāryotpādaḥ kṣayo hetor niyamāl lakṣaṇāt pṛthak | ĀM-VDh 58cd na tau jātyādyavasthānād anapekṣāḥ khapuṣpavat || 58 || AŚ-VDh 210,19 na caivaṃ sarvathotpādavināśayor abheda eva, lakṣaṇāt pṛthaktvasiddheḥ | tathā hi | kāryakāraṇayor utpādavināśau AŚ-VDh 210,20 kathaṃcid bhinnau bhinnalakṣaṇasaṃbandhitvāt sukhaduḥkhavat | nātrāsiddhaṃ sādhanaṃ, kāryotpādasya svarūpalābhalakṣaṇa- ... AŚ-VDh 211,02 ... kathaṃcid abhedagrāhakapramāṇasadbhāvāt | tathā hi | utpādavināśau prakṛtau syād abhinnau, tadabhedasthitajāti- AŚ-VDh 211,03 saṃkhyādyātmakatvāt puruṣavat | nātrāsiddho hetuḥ, mṛdādidravyavyatirekeṇa nāśotpādayor abhāvāt | ... AŚ-VDh 211,09 ... tathā hi | utpādavigamadhrauvyalakṣaṇaṃ syād bhinnam askhalannānāpratīteḥ rūpādivat | sarvasya vastuno ... AŚ-VDh 211,13 ... hi parasparam anapekṣāḥ khapuṣpavan na santy eva | tathā hi | utpādaḥ kevalo nāsti sthitivigamarahita- AŚ-VDh 211,14 tvād viyatkusumavat | tathā sthitivināśau pratipattavyau | sthitiḥ kevalā nāsti, vināśotpādarahi- ... ĀM-VDh 59ab ghaṭamaulisuvarṇārthī nāśotpādasthitiṣv ayam | ĀM-VDh 59cd śokapramodam ādhyasthyaṃ jano yāti sahetukam || 59 || AŚ-VDh 211,20 pratītibhedam itthaṃ samarthayate sakalalaukikajanasyācāryaḥ | sa hi ghaṭaṃ bhaṅktvā maulinir vartane ghaṭa- AŚ-VDh 211,21 maulisuvarṇārthī tannāśotpādasthitiṣu viṣādaharṣaudāsīnyasthitim ayaṃ janaḥ pratipadyate iti, ghaṭārthinaḥ ... AŚ-VDh 211,23 ... suvarṇasthitihetukatvāt, tadviṣādādīnāṃ nirhetukatve tadanupapatteḥ, pūrvatadvāsanāmātranimittatve 'pi tanniya- ... ĀM-VDh 60ab payovrato na dadhyatti na payotti dadhivrataḥ | ĀM-VDh 60cd agorasavrato nobhe tasmāt tatvaṃ trayātmakam || 60 || AŚ-VDh 212,07 lokottaradṛṣṭāntenāpi tatra pratītinānātvaṃ vināśotpādasthitisādhanaṃ pratyāyayati, dadhipayo AŚ-VDh 212,08 'gorasavratānāṃ kṣīradadhyubhayavarjanāt kṣīrātmanā naśyaddadhyātmanotpadyamānaṃ gorasasvabhāvena tiṣṭha- AŚ-VDh 212,09 tīti, paya eva mayādya bhoktavyam iti vratam abhyupagacchato dadhyutpāde 'pi payasaḥ sattve dadhivarjanānupapatteḥ, ... AŚ-VDh 212,12 ... ca tattadvratasya tattadvarjanam | tatas tattvaṃ trayātmakam | na caivam anantātmakatvaṃ vastuno virudhyate, pratye- ... ĀM-VDh 61ab kāryakāraṇanānātvaṃ guṇaguṇyanyatāpi ca | ĀM-VDh 61cd sāmānyatadvadanyatvaṃ caikāntena yadīṣyate || 61 || AŚ-VDh 214,07 ... ttir abhāvaś ca | iti vaiśeṣikasya avayavaguṇasāmānyatadvatāṃ vyatirekaikāntamātraśaṅkya pratividhatte — ĀM-VDh 62ab ekasyānekavṛttir na bhāgābhāvād bahūni vā | ĀM-VDh 62cd bhāgitvād vāsya naikatvaṃ doṣo vṛtter anārhate || 62 || AŚ-VDh 214,12 ... myamāna pratyāśrayam ekadeśena sarvātmanā vā syāt ? tatra ekam anekatra vartamānaṃ pratyadhikaraṇaṃ na tāvad e- AŚ-VDh 214,13 kadeśena, niṣpradeśatvāt | nāpi sarvātmanā, avayavyādibahutvaprasaṅgāt | yāvanto hy avayavās tāvanto ... AŚ-VDh 214,15 ... kasthā guṇāḥ prasajyante | yāvantaḥ sāmānyavanto 'rthās tāvanti sāmānyāni bhaveyus tata eva | athāpi AŚ-VDh 214,16 kathaṃcit pradeśavattvaṃ manyetāvayavyādīnāṃ tatrāpi vṛttivikalpo 'navasthā ca | tathātrāvayavyādi sarvaṃ AŚ-VDh 214,17 tad ekam eva na syād iti vṛtter doṣo 'nārhate mate durnivāraḥ | naikadeśena vartate, nāpi sarvātmanā | kiṃ tarhi ? ... AŚ-VDh 216,15 ... iti cen nāyaṃ prasaṅgo 'nekānte, kathaṃcit tādātmyād vedyavedakākārajñānavat | yathaiva hi jñānasya vedya- ... ĀM-VDh 63ab deśakālaviśeṣe 'pi syad vṛttir yutasiddhavat | ĀM-VDh 63cd samānadeśatā na syān mūrtakāraṇakāryayoḥ | 63 | AŚ-VDh 217,14 ... viṣyate, apasiddhāntaprasaṅgāt | tasmād aṅgāṅgyāder atyantabhedāt taddeśakālaviśeṣeṇāpi vṛttiḥ prasajyeta AŚ-VDh 217,15 ghaṭavṛkṣavat | varṇādibhir anaikāntikatvam ity ayuktaṃ, tadvyatirekaikāntānabhyupagamāt | yathaiva hi ... AŚ-VDh 217,18 ... vadhāraṇād iti mataṃ tadāpy avayavāvayavinoḥ samānadeśo vṛttir na bhavet, mūrtimattvāt kharakarabhavat, ... ĀM-VDh 64ab āśrayāśrayibhāvān na svātantryaṃ samavāyinām | ĀM-VDh 64cd ity ayuktaḥ sa saṃbandho na yuktaḥ samavāyibhiḥ | 64 | AŚ-VDh 218,10 samavāyena kāryakāraṇādīnāṃ parasparaṃ pratibandhāt kutaḥ svātantryaṃ yato deśakālādibhedena AŚ-VDh 218,11 vṛttir iti cet, sa tarhi samavāyiṣu samavāyāntareṇa vartate svato vā ? samavāyasya samavāyāntareṇa AŚ-VDh 218,12 vṛttāv anavasthāprasaṅgāt, svato vṛttau dravyādes tathopapatteḥ samavāyavaiyarthyāt kāryakāraṇādīnāṃ kutaḥ AŚ-VDh 218,13 pratibandhaḥ ? yadi punar anāśritatvāt pratibandhāntarānapekṣa iṣyate tadāpy asaṃbaddhaḥ samavāyaḥ kathaṃ AŚ-VDh 218,14 dravyādibhiḥ saha varteta, yataḥ pṛthaksiddhir na syāt ? tasmād ayuktaḥ saṃbandho na yuktaḥ samavāyibhiḥ | ... ĀM-VDh 65ab sāmānyaṃ samavāyaś cāpy ekaikatra samāptitaḥ | ĀM-VDh 65cd antareṇāśrayaṃ na syān nāśotpādiṣu ko vidhiḥ || 65 || AŚ-VDh 219,09 ... tadupacāranimittaṃ tu samavāyiṣu satsu tasyehedam iti pratyayakāritvam iti mataṃ teṣāṃ pratyekaṃ parisamāpte- AŚ-VDh 219,10 r āśrayābhāve sāmānyasamavāyayor asaṃbhavād utpattivipattimatsu kathaṃ vṛttiḥ ? kvacid ekatra nityātma- AŚ-VDh 219,11 nyāśraye sarvātmanā vṛttaṃ sāmānyaṃ samavāyaś ca tāvat | 'utpitsupradeśe prāgnāsī danāśritatvaprasaṅgāt' AŚ-VDh 219,12 nānyato yāti sarvātmanā pūrvādhārāparityāgād anyathā tadabhāvaprasaṅgāt, nāpy ekadeśena, sāṃśatvābhāvāt, AŚ-VDh 219,13 svayam eva paścād bhavati svapratyayakāritvāt, āśrayavināśe ca na naśyati nityatvāt, pratyekaṃ parisa- AŚ-VDh 219,14 māptaṃ ca' iti vyāhatam etat | syān mataṃ 'sattāsāmānyaṃ tāvad dravyādiṣu pratyekaṃ parisamāptaṃ, satpratyayāvi- ... ĀM-VDh 66ab sarvathānabhisaṃbandhaḥ sāmānyasamavāyayoḥ | ĀM-VDh 66cd tābhyām artho na saṃbaddhas tāni trīṇi khapuṣpavat || 66 | AŚ-VDh 221,11 samanuṣajyante iti śeṣaḥ | tathā hi | sāmānyasamavāyayoḥ parasparataḥ saṃbandhāsaṃbhavāt tābhyā- AŚ-VDh 221,12 m artho 'pi na saṃbaddhaḥ | kutas tayor anabhisaṃbandha iti cet saṃyogasya samavāyasya cānabhyupagamāt, sāmānyaṃ ... AŚ-VDh 221,16 ... sattāsamavāyaḥ syāt | tatas trīṇy api nātmānaṃ bibhṛyuḥ kurmaromādivat | parasparamasaṃbaddhāni hy arthasama- ... ĀM-VDh 67ab ananyataikānteṇūnāṃ saṃghāte 'pi vibhāgavat | ĀM-VDh 67cd asaṃhatatvaṃ syād bhūtacatuṣkaṃ bhrāntir eva sā | 67 | AŚ-VDh 223,01 ... māṇūnām adoṣa iti cet tathāpi kāryakāraṇāder abhedaikānte dhāraṇakarṣaṇādayaḥ paramāṇūnāṃ saṃghāte 'pi mā AŚ-VDh 223,02 bhūvan vibhāgavat | vibhaktebhyaḥ paramāṇubhyaḥ saṃhataparamāṇūnāṃ viśeṣasyotpatter dhāraṇākarṣaṇādayaḥ saṃgacchante AŚ-VDh 223,03 evādhomukhasodakakamaṇḍaluvadvaṃśarajjvādivac ceti cet sa tarhi teṣāṃnāhito 'pi viśeṣo vibhāgaikāntaṃ nirā- AŚ-VDh 223,04 karoti, tannirākaraṇe paramāṇutvavirodhād ekatvapariṇāmātmakaskandhasyotpatteḥ | pravibhaktaparamāṇubhyaḥ saṃhatapara- ... AŚ-VDh 223,07 ... paramāṇūnām api tatprasaṅgāt | pravibhaktatvād eva na teṣāṃ tatsāmarthyam iti cet, tata evānyatrāpi tan neṣyate, AŚ-VDh 223,08 kenacid api viśeṣāntareṇa tadvibhaktatvānirākaraṇāt | pṛthivyādibhūtacatuṣṭayasthitir evaṃ vibhramamātraṃ AŚ-VDh 223,09 prāpnoti, sarvadā paramāṇutvāviśeṣāt | iṣṭatvād adoṣa iti cen na pratyakṣādivirodhāt | pratyakṣaṃ hi ... ĀM-VDh 68ab kāryabhrānter aṇubhrāntiḥ kāryaliṅgaṃ hi kāraṇam | ĀM-VDh 68cd ubhayābhāvatas tatsthaṃ guṇajātītarac ca na | 68 | AŚ-VDh 223,16 pratyakṣataḥ paramāṇūnāṃ prasiddher nāṇubhrāntir iti cen na, teṣām apratyakṣatvāt | tathā hi | cakṣurādibuddhau AŚ-VDh 223,17 sthūlaikākāraḥ pratibhāsamānaḥ paramāṇubhedaikāntavādaṃ pratihanti tadviparītānupalabdhir vā | tatrai- AŚ-VDh 223,18 tatsyādbhrāntaikatvādipratipattir iti tan na, paramāṇūnāṃ cakṣurādibuddhau svabhāvam anarpayatāṃ kāryaliṅgābhā- AŚ-VDh 223,19 vāt tatsvabhāvābhyupagamānupapatteḥ, praviralavakulatilakādīnāṃ jātucitpratyakṣato 'pratipattāvanekākārapratibhā- ... AŚ-VDh 224,01 ... bhrāntaṃ na bhavet ? paramāṇūnāṃ kāryasya cānabhyupagame taddvayābhāvāt tadvṛttayo jātiguṇakriyādayo na AŚ-VDh 224,02 syur vyomakusumasaurabhavat | tad dhi guṇajātirūpādisattādisvabhāvam itarac ca kriyāviśeṣasamavāyākhyaṃ paramā- ... ĀM-VDh 69ab ekatve 'nyatarābhāvaḥ śeṣābhāvo 'vinābhuvaḥ | ĀM-VDh 69cd dvitvasaṃkhyāvirodhaś ca saṃvṛttiś cen mṛṣaiva sā || 69 || AŚ-VDh 224,16 ... ntasādhyasiddhir atiprasaṅgāt | evaṃ puruṣacaitanyayor āśrayāśrayiṇor ekatve tadanyatarābhāvaḥ | puruṣe caitanyā- ... AŚ-VDh 224,18 ... pareṣām | tataḥ śeṣābhāvas tatsvabhāvāvinābhāvitvād bandhyāsutarūpasaṃsthānavat | yathaiva hi bandhyā- ... AŚ-VDh 224,20 ... śrayiṇo 'py abhāvas tadabhāve puruṣasyāpy abhāvaḥ, tatsvabhāvāvinābhāvāt | tathā sati dvitvasaṃkhyāpi na AŚ-VDh 224,21 syāt, puruṣacaitanyayor ekatvam iti | tatra saṃvṛtikalpanā śūnyatvaṃ nātivartate, paramārthaviparyayā- AŚ-VDh 224,22 d vyalīkavacanārthavat, paramārthataḥ saṃkhyāpāye saṃkhyeyāvyavasthānāt sakaladharmaśūnyasya kasyacid vastuno ... ĀM-VDh 70ab virodhān nobhayaikātmyaṃ syādvādanyāyavidviṣām | ĀM-VDh 70cd avācyataikānte 'py uktir nāvācyam iti yujyate || 70 || AŚ-VDh 225,03 avayavetarādīnāṃ vyatirekāvyatirekaikāntau na vai yaugapadyena saṃbhavinau virodhāt | tathānabhilā- AŚ-VDh 225,04 pyataikānte svavacanavirodhas tadabhilāpyatvāt | anabhilāpyataikāntasyāpy anabhilāpyatve kutaḥ parapratipā- ... AŚ-VDh 225,11 syādvādābhyupagame tu na doṣaḥ, kathaṃcit tathābhāvopalabdheḥ | sarvaṃ hi vastu vyañjanaparyāyātma- ... ĀM-VDh 71ab dravyaparyāyayor aikyaṃ tayor avyatirekataḥ | ĀM-VDh 71cd pariṇāmaviśeṣāc ca śaktimacchaktibhāvataḥ || 71 || ĀM-VDh 72ab saṃjñāsaṃkhyāviśeṣāc ca svalakṣaṇaviśeṣataḥ | ĀM-VDh 72cd prayojanādibhedāc ca tannānātvaṃ na sarvathā || 72 || AŚ-VDh 225,20 ... dravyaparyāyāv ekaṃ vastu, pratibhāsabhede 'py avyatiriktatvāt | yat pratibhāsabhede 'py avyatiriktaṃ tad ekaṃ, yathā AŚ-VDh 225,21 vedyavedakajñānaṃ rūpādidravyaṃ vā mecakajñānaṃ vā | tatā ca dravyaparyāyau na vyatiricyete | tasmād ekaṃ ... AŚ-VDh 225,23 ... paryāyo vāstavaḥ pareṣām | tato 'siddho hetur iti na mantavyaṃ, tadanyatarāpāye 'rthasyānupapatteḥ | tathā hi ... AŚ-VDh 226,05 ... virodhitvāt | upayogaviśeṣād rūpādijñānanirbhāsabhedaḥ svaviṣayaikatvaṃ na vai nirākaroti, sāmagrī- AŚ-VDh 226,06 bhede yugapadekārthopanibaddhaviśadetarajñānavat | tato nāsiddho hetuḥ | nāpi viśeṣaṇaviruddhaḥ, pratibhā- ... AŚ-VDh 227,02 ... tathā pratītyāpasāritatvāt | na ca prakṛtayos tathā pratītirasatyā sarvadānyathā pratītyabhāvāt | tad evaṃ sati AŚ-VDh 227,03 virodhādyupālambhaś caturasradhiyāṃ mano manāgapi na prīṇayati varṇāder apy abhāvaprasaṅgāt | dravyam evaikaṃ, AŚ-VDh 227,04 na varṇādayo, vicārāsahatvād varṇādy eva vānekaṃ, na dravyaṃ nāma, tasya vicāryamāṇasya sarvathānupapatter ity eka- AŚ-VDh 227,05 tvānekatvaikāntau nānyonyaṃ vijayete, dūṣaṇasamādhānayoḥ samānatvāt, dvayor api bhāvasvabhāvapratibandhāt | ... AŚ-VDh 227,08 bhedaḥ kathaṃ siddhaḥ ? ity ucyate, yat parasparaviviktasvabhāvapariṇāmasaṃjñāsaṃkhyāprayojanādikaṃ tadbhi- AŚ-VDh 227,09 nnalakṣaṇaṃ, yathā rūpādi, tathā ca dravyaparyāyau, tasmād bhinnalakṣaṇāv ity anumānāt parasparaviviktasvabhāva- ... AŚ-VDh 229,10 ... śaṅkanīyaṃ, viruddhadharmādhyāsāskhaladbuddhipratibhāsabhedābhyāṃ ca vastusvabhāvabhedasiddheḥ | anyathā'- AŚ-VDh 229,11 nānaikaṃ jagat syāt, tadabhyupagame pakṣāntarāsaṃbhavā d iti, vipakṣe bādhakapramāṇasadbhāvān niścitavya- ... AŚ-VDh 229,17 ... nāpya skhaladbuddhipratibhāsabhedābhedābhyām anyat tatsādhanaṃ, yat prakārāntaraṃ syāt | tataḥ kārikādvayena AŚ-VDh 229,18 sāmānyaviśeṣātmānam arthaṃ saṃhṛtya tatrāpekṣānapekṣaikāntapratikṣepāyāha bhagavān vāstavam eva | ... ĀM-VDh 73ab yady āpekṣikāsiddhiḥ syān na dvayaṃ vyavatiṣṭhate | ĀM-VDh 73cd anāpekṣikasiddhau ca na sāmānyaviśeṣatā || 73 || AŚ-VDh 231,06 dharmadharmiṇor āpekṣikī siddhiḥ, pratyakṣabuddhau tadanavabhāsanād dūretarādivat | na hi pratyakṣabuddhau ... AŚ-VDh 232,02 ... darśane dvayāvyavasthitir uktā tayor anyonyāpekṣaikānte svabhāvataḥ pratiṣṭhitasyaikatarasyāpy abhāve 'nyatarā- AŚ-VDh 232,03 bhāvād ubhayaṃ na prakalpyeta, nīlavedanābhāve tadvāsanāviśeṣasyāvyavasthiter anyathātiprasakteḥ, tadvāsanāviśe- ... AŚ-VDh 232,06 ... svagrāhiṇi jñāne 'nyānapekṣasya pratibhāsanād viśeṣyaviśeṣaṇāder api tathā prasiddher dvayābhāvānavakāśāt | tata AŚ-VDh 232,07 eva dūretarādidṛṣṭānto 'pi sādhyasādhanadharmavikalaḥ syāt, dūrāsann abhāvayor api svabhāvavivartaviśeṣābhāve AŚ-VDh 232,08 samānadeśāder api prasaṅgāt | na ca samānadeśakālasvabhāvayor anyonyāpekṣayāpi dūrāsann abhāvavyavahāraḥ, khara- AŚ-VDh 232,09 viṣāṇayor iva tatsvabhāvaśūnyayos tadayogāt | tad imau svabhāvataḥ stām anyathetaretarāśrayadoṣānuṣaṅgāt | ... AŚ-VDh 232,13 yo 'py āha 'dharmadharmiṇoḥ sarvathā nāpekṣikī siddhiḥ, pratiniyatabuddhiviṣayatvān nīlādisvarūpavat, sarva- AŚ-VDh 232,14 thānāpekṣikatvābhāve pratiniyatabuddhiviṣayatvānupapatteḥ khapuṣpavat' iti, tasyānapekṣāpakṣe 'pi nānvayavya- AŚ-VDh 232,15 tirekau syātāṃ, bhedābhedayor anyonyāpekṣātmakatvād viśeṣetarabhāvasya | anvayo hi sāmānyaṃ, vyatireko ... ĀM-VDh 74ab virodhān nobhayaikātmyaṃ syādvādanyāyavidviṣām | ĀM-VDh 74cd avācyataikānte 'py uktir nāvācyam iti yujyate | 74 | AŚ-VDh 233,05 anantaraikāntayor yugapadvivakṣā mā bhūd vipratiṣedhāt sadasadekāntavat syādvādānāśrayaṇāt | tathāna- AŚ-VDh 233,06 bhidheyatvaikānte 'pīti kṛtaṃ vistareṇa, sadasattvābhyām anabhidheyatvaikāntavat | ĀM-VDh 75ab dharmadharmyavinābhāvaḥ sidhyaty anyonyavīkṣayā | ĀM-VDh 75cd na svarūpaṃ svato hy etat kārakajñāpakāṅgavat | 75 | AŚ-VDh 233,12 ... siddhasvarūpaḥ sāmānyāpekṣavyatirekapratyayād avasīyate | na kevalaṃ sāmānyaviśeṣayoḥ svalakṣaṇam a- AŚ-VDh 233,13 pekṣitaparasparāvinābhāvalakṣaṇaṃ svataḥsiddhalakṣaṇam api tu dharmadharmiṇor api guṇaguṇyādirūpayoḥ, kartṛ- AŚ-VDh 233,14 karmabodhyabodhakavat | na hi kartṛsvarūpaṃ karmāpekṣaṃ karmasvarūpaṃ ... ĀM-VDh 76ab siddhaṃ ced dhetutaḥ sarvaṃ na pratyakṣādito gatiḥ | ĀM-VDh 76cd siddhaṃ ced āgamāt sarvaṃ viruddhārthamatāny api | 76 | AŚ-VDh 234,06 iha hi sakalalaukikaparīkṣakaiḥ upeyatattvaṃ vyavasthāpyopāyatattvaṃ vyavasthāpyate, kṛṣyādiṣu ... AŚ-VDh 234,08 ... mando 'pi pravartate' iti prasiddheḥ, mokṣārthināṃ ca prekṣāvatāṃ vyavasthitopeyamokṣasvarūpāṇām eva tadupāya - ... AŚ-VDh 234,10 ... tatra hetuta eva sarvam upeyatattvaṃ siddhaṃ, na pratyakṣāt, tasmin satyapi vipratipattisambhavāt, yuktyā yan na AŚ-VDh 234,11 ghaṭām upaiti tad ahaṃ dṛṣṭvāpi na śraddadhe ityāder ekāntasya bahulaṃ darśanāt, arthānarthavivecanasyānumānā- AŚ-VDh 234,12 śrayatvāt tadvipratipattes tavdyavasthāpanāyāhetvādivacanāt | pratyakṣatadābhāsayor api vyavasthitir anumānāt, AŚ-VDh 234,13 anyathā saṃkaravyatikaropa patter arthānarthavivecanasya pratyakṣāśrayatvāsaṃbhavāt | iti kecit teṣāṃ pratyakṣā- ... AŚ-VDh 234,16 ... tataḥ kathaṃcit sākṣātkaraṇam antareṇa dharmyādīnāṃ na kvacid anumānaṃ pravarteta | kiṃ punaḥ śāstropadeśāt ? ... AŚ-VDh 235,06 ... aduṣṭakāraṇajanyatvabādhavarjitatvābhyāṃ tadupagamāt | na caite yuktinirapekṣāḥ, parasparaviruddhārtha- AŚ-VDh 235,07 tattvasiddhiprasaṅgāt, parabrahmaṇa evāpauruṣeyād āgamāt siddhir na punaḥ karmakāṇḍasyeśvarādipravādasya ceti ... AŚ-VDh 235,13 ... ca jyotiḥśāstrād eva siddheḥ | na ca pratyakṣānumānābhyām antareṇopadeśaṃ jyotirjñānādipratipattiḥ | ... ĀM-VDh 77ab virodhān nobhayaikātmyaṃ syādvādanyāyavidviṣām | ĀM-VDh 77cd avācyataikānte 'py uktir nāvācyam iti yujyate | 77 | ĀM-VDh 78ab vaktaryanāpte yad dhetoḥ sādhyaṃ tad dhetusādhitam | ĀM-VDh 78cd āpte vaktari tadvākyāt sādhyamāgamasādhitam | 78 | AŚ-VDh 236,05 ... yat sādhyaṃ tad dhetusādhitam iti vibhāgaḥ sidhyatīti ced ucyate —yo yatrāvisaṃvādakaḥ sa tatrāptas tato AŚ-VDh 236,06 'paro 'nāptaḥ | kaḥ punar avisaṃvādo yenāvisaṃvādakaḥ syāt ? tattvapratipādanam avisaṃvādaḥ, tadarthajñānāt | ... AŚ-VDh 236,09 ... yathārthajñānādiguṇasya visaṃvādakatvāyogāt | tenātīndriye jaiminir anyo vā śrutimātrāvalambī AŚ-VDh 236,10 naivāptas tadarthāparijñānāt tathāgatavat | nātra nidarśanaṃ sādhanadharmavikalaṃ, tathāgatasya śrutyarthadharmāpari- ... AŚ-VDh 236,13 ... tasyāsarvajñatvāt śrutimātrāvalambitatvāc ca | na hi tādṛśo 'tīndriyārthajñānam asti doṣāvaraṇakṣayāti- AŚ-VDh 236,14 śayābhāvāt | na hi pratiniyatadoṣāvaraṇakṣayamātre saty api dharmādharmādisākṣātkaraṇaṇaṃ yuktaṃ, tasya tatpa- ... AŚ-VDh 236,17 ... śruteḥ paramārthavittvaṃ, tataḥ śruter avisaṃvādanam ity anyonyasaṃśritam | na hy aprasiddhasaṃvādāyāḥ ... AŚ-VDh 236,20 ... eva | tato na doṣa iti cet, svataḥ śruter na vai prāmāṇyam acetanatvād ghaṭavat | sannikarṣādibhir a- AŚ-VDh 236,21 naikāntikatvam ayuktaṃ tatprāmāṇyānabhyupagamā n mukhyarūpataḥ | athāpi kathaṃcit tatpramāṇatvaṃ AŚ-VDh 236,22 syād avisaṃvādakatvāt | sannikarṣāder avisaṃvādakajñānakāraṇatvena tathopacārasiddhir iti manyemahi | AŚ-VDh 236,23 tathāpi śruter ayuktam eva, tadabhāvāt | tenopacāramātram api na syāt, tadarthabuddhi prāmāṇyāsiddheḥ | ... AŚ-VDh 237,02 ... ṣayāvisaṃvādakatvanirākṛtiprastāve | āptavacanaṃ tu pramāṇavyapadeśabhāk, tatkāraṇakāryatvāt | pramāṇa- AŚ-VDh 237,03 kāraṇakaṃ hi tat, tadatīndriyārthadarśanotpattes tadarthajñānotpādanāc ca pramāṇakāryakam | naitat śruteḥ AŚ-VDh 237,04 saṃbhavati, sarvathāptānukteḥ piṭakatrayavat | vaktṛdoṣāt tādṛśo 'prāmāṇyaṃ tadabhāvāc chruteḥ prāmāṇyam iti AŚ-VDh 237,05 cet kuto 'yaṃ vibhāgaḥ sidhyet ? piṭakatrayādeḥ pauruṣeyatvasya svayaṃ saugatādibhir abhyupagamād vedavādibhiś ca AŚ-VDh 237,06 śruter apauruṣeyatvopagamād iti cet so 'yam abhyupagamānabhyupagamābhyāṃ kvacit pauruṣeyatvam anyad vā vyavasthāpa- AŚ-VDh 237,07 yatīti suvyavasthitaṃ tattvat | etena kartṛsmaraṇābhāvādayaḥ pratyuktāḥ | sa hi śrutau kartṛsmaraṇādi- ... AŚ-VDh 237,09 ... vyavatiṣṭhate, vedetarayor aviśeṣāt | itaratra buddho vakteti cet tatra kamalodbhavādir iti kathaṃ na samā- AŚ-VDh 237,10 nam ? yathaiva hi piṭakatraye buddho vakteti saugatāḥ pratipādyante tathā vede 'pi te aṣṭakān kāṇādāḥ, paurāṇikāḥ AŚ-VDh 237,11 kamalodbhavaṃ, jaināḥ kālāsuraṃ vaktāram anumanyante | sudūram api gattvā tadaṅgīkaraṇetaramātre vyavatiṣṭheta ... AŚ-VDh 237,14 ... piṭakatrayādāv api tata eva vaktrabhāvaprasaṅgāt | vedādhyayanavad itarasyāpi sarvadādhyayanapūrvādhyayanatva- AŚ-VDh 237,15 prakḷptau na vaktraṃ vakrībhavati, yato vidyamānavaktṛke 'pi bhāvād adhyayanavācyatvasyānaikāntikatvaṃ na syāt | ... AŚ-VDh 237,18 ... pravartakaṃ syān na vā vede 'pi, viśeṣābhāvāt, durbhaṇanaduḥśravaṇādīnām asmadādyupalabhyānāṃ tadatiśayāntarāṇāṃ AŚ-VDh 237,19 ca śakyakriyatvād itaratrāpi, parokṣāyā mantraśakter api darśanāt | na hy ātharvaṇānām eva mantrāṇāṃ ... AŚ-VDh 238,05 ... yatvāc ca tanmantrāṇām evāvisaṃvādakatvaṃ saṃbhavatīti cāyuktaṃ, tadaprasiddheḥ | siddhe 'pi tadanāditve pauruṣe- AŚ-VDh 238,06 yatvābhāve vā katham avisaṃvādakatvaṃ pratyetavyam ? mlecchavyavahārādes tādṛśo bahulam upalambhāt ... AŚ-VDh 238,08 ... katvam uktam | kiṃ ca kāraṇadoṣanivṛtteḥ kāryadoṣābhāvakalpanāyāṃ pauruṣeyasyaiva vacanasya doṣani- AŚ-VDh 238,09 vṛttiḥ kartur vītadoṣasyāpi saṃbhavāt 'doṣāvaraṇayor hāniḥ' ityādinā saṃsādhanāt, na punar apauruṣeyasya, AŚ-VDh 238,10 tadadhyetṛvyākhyātṛśrotṝṇāṃ rāgādimattvā d vītarāgasya kasyacid anabhyupagamāt, sarvathāpy apauruṣeyasya tadu- AŚ-VDh 238,11 pagamena virodhāt | netarasya, kathaṃcit pauruṣeyasya tadavirodhāt | iti niśśaṅkaṃ naścetaḥ, triviprakṛṣṭasyāpi AŚ-VDh 238,12 nirṇayopāyapratipādanād iti | vaktṛguṇāpekṣaṃ vacanasyāvisaṃvādakatvaṃ cakṣurjñānavat, visaṃvādasya taddoṣā- AŚ-VDh 238,13 nuvidhānāt | yathaiva hi cakṣurjñānasya jñātṛguṇaṃ samyagdarśanādikam apekṣyāvisaṃvādakatvaṃ, taddoṣaṃ mithyādarśa- ... AŚ-VDh 238,15 ... saṃvādakatvaṃ visaṃvādakatvaṃ ceti niścitaṃ mahāśāstre | tato 'nāptavacanān nārthajñānam andharūpadarśanavat | ... AŚ-VDh 238,17 ... vacanasya pauruṣeyasya ca guṇavadvaktṛkasya kāraṇadoṣābhāvān nirdoṣatvaṃ samānam atiśayāsaṃbhavāt | tatra yad eva AŚ-VDh 238,18 yuktiyuktaṃ tad eva pratipattuṃ pratipādayituṃ vā śakyaṃ kathaṃcit pauruṣeyatvaṃ, na tu sarvathāpauruṣeyatvaṃ, tasya ... AŚ-VDh 238,20 ... pratipattuṃ pratipādayituṃ vā śakyaṃ vacanam agnir himasya bheṣajaṃ dvādaśa māsāḥ saṃvatsara ityādivat | AŚ-VDh 238,21 nāgnihotrādivākyasādhanaṃ, tasya yuktiyuktatvavirodhāt | siddhe punar āptavacanatve yathā hetuvādas ta- AŚ-VDh 238,22 thājñāvādo 'pi pramāṇaṃ, tadāptavacanatvāvirodhāt | nanu cāpauruṣeyatvavadāptaśāsanam apy aśakyavyavasthaṃ, ... AŚ-VDh 239,02 ... m iti vyavasthāpayitum aśakter ity apare | uktam atra sarvathaikāntavādānāṃ syādvādapratihatatvād iti | ... AŚ-VDh 239,05 ... vyavasthāpayitum | tatrāptiḥ sākṣātkaraṇādiguṇaḥ 'sūkṣmāntaritadūrārthāḥ kasyacit pratyakṣā' ityādinā AŚ-VDh 239,06 sādhitaḥ | saṃpradāyāvicchedo vā | sarvajñād āgamas tadarthānuṣṭhānāt sarvajña iti suniścitāsaṃbhavadbādhaka- AŚ-VDh 239,07 pramāṇatvāt siddhaḥ pravacanārthasya, anyathāndhaparamparayā pratipatteḥ | na hy andhenākṛṣyamāṇo 'ndhaḥ sveṣṭaṃ ... ĀM-VDh 79ab antaraṅgārthataikānte buddhivākyaṃ mṛṣākhilam | ĀM-VDh 79cd pramāṇābhāsam evātas tat pramāṇādṛte katham || 79 || AŚ-VDh 240,10 ... vyavahāram iva saṃvṛttyāpi kathaṃ pratipadyate ? tajjanmakāryaprabhavādi vedyavedakalakṣaṇam anaikāntikam ādarśya AŚ-VDh 240,11 saṃvittir eva khaṇḍaśaḥ pratibhāsamānā vyavahārāya kalpyate ity abhiniveśe 'pi pramāṇaṃ mṛgyam | na ... AŚ-VDh 241,02 ... mṛgayate | kiñcāsya vijñānavādinaḥ saṃvidāṃ kṣaṇikatvam ananyavedyatvaṃ nānāsaṃtānatvam iti svatas tā- AŚ-VDh 241,03 van na sidhyati, bhrānteḥ svapnavat | svasaṃvedanāt svataḥ sidhyatīti cen na, kṣaṇikatvenānanyavedyatvena nānā- AŚ-VDh 241,04 saṃtānatvena ca nityatvena sarvavedyatvenaikatveneva parabrahmaṇaḥ svasaṃvedanābhāvāt | tathātmasaṃvedane 'pi vyava- AŚ-VDh 241,05 sāyavaikalye pramāṇāntarāpekṣayānupalambhakalpatvāt, tasya pramāṇāntarānapekṣasyaiva vyavasāyātmanaḥ AŚ-VDh 241,06 saṃvedanasyopalambhatvavyavasthiteḥ, vyavasāyābhāve tu buddhīnām abhyāsād api tathānupalambhāt | na hi tathā AŚ-VDh 241,07 buddhayaḥ saṃvidrate yathā vyāvarṇyante, kṣaṇikatvādyātmanāny athaiva tāsāṃ pratibhāsanābhyāsasiddheḥ | nāpi AŚ-VDh 241,08 parataḥ kṣaṇikatvādi sidhyati, saṃbandhapratipatter ayogāt | na hi sattvāder liṅgasya kṣaṇikatvādinā ... AŚ-VDh 241,10 ... mānād anavasthānād iti prāg eva prarūpaṇāt | svāṃśamātrāvalambinā mithyāvikalpena prakṛtatattvavyavasthā- AŚ-VDh 241,11 pane bahirartheṣv apy avirodhāt kṣaṇikatvādivyavasthāpanam astu sautrāntikādīnām, aviśeṣāt | tathā AŚ-VDh 241,12 hi | kathaṃcid atra vedyalakṣaṇaṃ yadi vyavatiṣṭheta tadā tatprakṛtaṃ saṃvidāṃ kṣaṇikatvādisādhanaṃ laiṅgikajñānena AŚ-VDh 241,13 kṛtaṃ syān nānyathā | na cānuktadoṣaṃ lakṣaṇam asti, vedyasya vijñānavādinā tajjanmāder anaikāntikatva- AŚ-VDh 241,14 doṣavacanāt | saṃvitkṣaṇikatvādāv anumānavedanasya tatsaṃbhave nānyatra bahirarthe tadasaṃbhavo 'bhidheyaḥ, sarvathā AŚ-VDh 241,15 viśeṣābhāvāt | tatsvaparapakṣayoḥ siddhyasiddhyarthaṃ kiṃcit kathaṃcit kutaścid avitathajñānam ādaraṇīyam a- AŚ-VDh 241,16 nyathā'śeṣavibhramāsiddheḥ | nanu kiṃcit saṃvidadvaitaṃ kathaṃcit saṃvidātmanā kutaścit svataḥ satyapratibhāsanamā- ... AŚ-VDh 241,18 ... ṣādvaitavat | etena yad grāhyagrāhakākāraṃ tat sarvaṃ vibhrāntaṃ, yathā svapnendrajālādijñānaṃ tathā ca pratya- AŚ-VDh 241,19 kṣādikam iti prativihitaṃ veditavyaṃ, bhrāntatvaprakṛtānumānajñānayor grāhyagrāhakākārayor abhrāntatve tābhyām eva ... ĀM-VDh 80ab sādhyasādhanavijñapter yadi vijñaptimātratā | ĀM-VDh 80cd na sādhyaṃ na ca hetuś ca pratijñāhetudoṣataḥ | 80 | AŚ-VDh 242,06 ... sahopalambhaniyamād abhedo nīlataddhiyor dvicandradarśanavad ity atrārthasaṃvidoḥ sahadarśanam upetyaikatvai- AŚ-VDh 242,07 kāntaṃ sādhayan katham avadheyābhilāpaḥ ? svoktadharmadharmibhedavacanasya hetudṛṣṭāntabhedavacanasya cādvaitavaca- ... AŚ-VDh 242,09 ... dhanābhilāpavirodhāt, tadabhilāpe vā tadbhedavirodhāt | iti svavacanayor virodhād bibhyat svābhilāpābhāvaṃ AŚ-VDh 242,10 vā svavācā pradarśayan kathaṃ svasthaḥ ? sadā maunavratiko 'ham ity abhilāpavat svavacanavirodhasyaiva svīkaraṇāt | ... AŚ-VDh 243,04 ... tato yuktam eva syādvādinaḥ pratijñādoṣodbhāvanaṃ hetudoṣodbhāvanaṃ ca | tathā hi | ayaṃ pṛthaganupalambhād bhe- AŚ-VDh 243,05 dābhāvamātraṃ sādhaye n nīlataddhiyoḥ | tac cāsiddhaṃ, saṃbandhāsiddher abhāvayoḥ kharaśṛṅgavat | siddhe hi ... AŚ-VDh 243,09 ... etenāsahānupalambhād abhedasādhanaṃ pratyuktaṃ, bhāvābhāvayoḥ saṃbandhāsiddhe r aviśeṣāt, tādātmyatadu- AŚ-VDh 243,10 tpattyor arthasvabhāvaniyamāt, tadanyavyāvṛtter arthāsvabhāvatvād ekatvena bhāvasvabhāvena saha tadayogāt | AŚ-VDh 243,11 siddhe 'pi pratiṣedhaikānte vijñaptimātraṃ na sidhyet, tadasādhanāt | tatsiddhau tadāśrayaṃ dūṣaṇam anu- AŚ-VDh 243,12 ṣajyeta grāhyagrāhakabhāvasiddhilakṣaṇaṃ tadvadbahirarthasiddhiprasañjanaṃ cāviśeṣāt | tadekopalambhaniyamo 'py a- AŚ-VDh 243,13 siddhaḥ, sādhyasādhanayor aviśeṣāt | sādhyaṃ hi nīlataddhiyor ekatvam | tadekopalambho 'pi tad eva, jñāna- AŚ-VDh 243,14 syaikasyopalambhād iti hetvarthavyākhyānāt, sahaśabdasyaikaparyāyatvāt sahodaro bhrātetyādivat | tathekajñā- AŚ-VDh 243,15 nagrāhyatvaṃ dravyaparyāyaparamāṇubhir anaikāntikam | dravyaparyāyau hi jainānām ekamatijñānagrāhyau, na ca sarva- ... AŚ-VDh 243,19 ... nīlataddhiyor aikyam ananyavedyatvāt svasaṃvedanavad ity atrāpi pareṣām ananyavedyatvam asiddhaṃ, nīlajñānād anyasya ... AŚ-VDh 244,03 ... iti vyākhyāyate tadā ekakṣaṇavartisaṃvittīnāṃ sākalyena sahopalambhaniyamād vyabhicārī hetuḥ, AŚ-VDh 244,04 tāsāṃ tathotpatter eva saṃvedanatvāt saṃviditānām evotpatteḥ | dvicandradarśanavad iti dṛṣṭānto 'pi sādhyasādhana- AŚ-VDh 244,05 vikalaḥ, tathopalambhābhedayor arthe pratiniyamād dhāntau tadasaṃbhavāt, saṃbhave tadbhrāntitvavirodhāt | AŚ-VDh 244,06 nanu cāsahānupalambhamātrād abhedamātraṃ sādhanāt sādhyarūpaṃ bhrāntād api saṃbhavati, abhāve 'bhāvayoḥ AŚ-VDh 244,07 saṃbhavāvirodhāt | tato na sādhyasādhanavikalo dṛṣṭānta iti na śakyapratiṣṭhaṃ, kathaṃcid arthasvabhā- AŚ-VDh 244,08 vānavabodhaprasaṅgāt, sarvavijñānasvalakṣaṇakṣaṇakṣayaviviktasantativibhramasvabhāvānumiteḥ sākalyenai- AŚ-VDh 244,09 katvaprasaṅgāt, tadanyāpohamātrād dhetor anyāpohamātrasyaiva siddher arthasvabhāvānavabodhāt | kiṃ ca sakṛdupala- AŚ-VDh 244,10 mbhaniyame hetvarthe sati ekārthasaṃgatadṛṣṭayaḥ paracittavido vā nāvaśyaṃ tadbuddhiṃ tadarthaṃ vā saṃvida- AŚ-VDh 244,11 ntīti hetor asiddhiḥ, niyamasyāsiddheḥ | kiñca sahopalambhaniyamaś ca syād bhedaś ca syāt | kiṃ viprati- AŚ-VDh 244,12 ṣidhyeta ? svahetupratiniyamasaṃbhavāt | iti sandigdhavyatireko hetur na vijñaptimātratāṃ sādhayet | tasmād ayaṃ AŚ-VDh 244,13 vijñānavādī mithyādṛṣṭiḥ parapratyāyanāya śāstraṃ vidadhānaḥ paramārthataḥ saṃvidāno vā vacanaṃ AŚ-VDh 244,14 tattvajñānaṃ ca pratiruṇaddhīti na kiṃcid etat, asādhanāṅgavacanād adoṣodbhāvanāc ca nigrahārhatvāt | ... ĀM-VDh 81ab bahiraṅgārthataikānte pramāṇābhāsanihnavāt | ĀM-VDh 81cd sarveṣāṃ kāryasiddhiḥ syād viruddhārthābhidhāyinām | 81 | AŚ-VDh 245,03 yat kiṃcic cetas tatsarvaṃ sākṣātparamparayā vā bahirarthapratibaddham | yathāgnipratyakṣetaravedanam | sva- AŚ-VDh 245,04 pnadarśanam api cetaḥ, tathā viṣayākāranirbhāsāt | sādhyadṛṣṭāntau pūrvavad | vivādāpannaṃ vijñānaṃ sā- ... AŚ-VDh 245,06 ... viṣayākāranirbhāsam | tattathā | iti bahiraṅgārthataikāntaḥ, sarvavedanānāṃ bahirviṣayatvābhiniveśāt | AŚ-VDh 245,07 atrāpi lokasamayapratibaddhānāṃ parasparaviruddhaśabdabuddhīnāṃ svārthasaṃbandhaḥ paramārthataḥ prasajyeta | ... ĀM-VDh 82ab virodhān nobhayaikātmyaṃ syādvādanyāyavidviṣām | ĀM-VDh 82cd avācyataikānte 'py uktir nāvācyam iti yujyate | 82 | AŚ-VDh 246,03 antarbahirjñeyaikāntayoḥ sahābhyupagamo viruddhaḥ syādvādanyāyavidviṣām eva | tadavācyatāyām ukti- AŚ-VDh 246,04 virodhaḥ pūrvavat | syādvādāśrayaṇe tu na kaścid doṣa ity āhuḥ | ĀM-VDh 83ab bhāvaprameyāpekṣāyāṃ pramāṇābhāsanihnavaḥ | ĀM-VDh 83cd bahiḥ prameyāpekṣāyāṃ pramāṇaṃ tannibhaṃ ca te | 83 | AŚ-VDh 246,07 sarvasaṃvitteḥ svasaṃvedanasya kathaṃcit pramāṇatvopapattes tadapekṣāyāṃ sarvaṃ pratyakṣaṃ, na kaścit pramā- AŚ-VDh 246,08 ṇābhāsaḥ, saugatānām apy atrāvivādāt, sarvacittacaittānām ātmasaṃvedanaṃ pratyakṣam iti vacanāt | tannirvi- AŚ-VDh 246,09 kalpakam ity ayuktaṃ svārthavyavasāyātmatvam antareṇa pratyakṣatvānupapatteḥ samarthanāt | tathānabhyupapagame 'nyata AŚ-VDh 246,10 eva buddher anumānaṃ syāt | tac cāyuktaṃ liṅgābhāvāt | tatrārthajñānam aliṅgaṃ, tadaviśeṣeṇāsiddheḥ | svayam apra- ... AŚ-VDh 247,02 ... viśeṣo yena talliṅgaṃ sidhyet ? puṃsaḥ svasaṃviditatvena tato viśeṣe vā tadanyatareṇārthaparisamāpteḥ AŚ-VDh 247,03 kiṃ dvitīyena ? svasaṃviditārthaparicchedād eva svārthaparicchittisiddher apratyakṣajñānasyākiṃcit karatvāt | puṃso ... AŚ-VDh 247,09 ... karaṇena parokṣajñānena ? yac cedam arthajñānaṃ tac ced arthasvalakṣaṇaṃ syād vyābhicārād ahetuḥ, apratyakṣe jñāne sādhye ... AŚ-VDh 247,15 ... vyabhicāry eva | etenendriyādipratyakṣaṃ pratyuktaṃ, tasyāpy atīndriyatvenāpratyakṣajñānād aviśeṣeṇāsiddheḥ | ... AŚ-VDh 247,18 ... vāvaśyaṃ kāryavattvānupapatteḥ | tataḥ pratyakṣetarabuddhyavabhāsasya svasaṃvedanāt pratyakṣaviruddhaṃ, jñānasyā- AŚ-VDh 248,01 pratyakṣatvam anumānaviruddhaṃ ca | tathā hi | sukhaduḥkhādibuddher apratyakṣatve harṣaviṣādādayo 'pi na syur ā- AŚ-VDh 248,02 tmāntaravat | AŚ-VDh 248,03 etena pratikṣaṇaṃ niraṃśaṃ saṃvedanaṃ pratyakṣaṃ pratyuktaṃ, yathāpratijñam anubhavābhāvāt, yathānubhavam ana- AŚ-VDh 248,04 bhyupagamāt, sthirasyātmanaḥ sukhaduḥkhādibuddhyātmakasya pratyakṣam anubhūyamānasya harṣaviṣādāder anubhavāt | AŚ-VDh 248,05 bhrānto 'yam anubhava iti cen na, bādhakābhāvāt | sarvatra sarvadā bhrānter apratyakṣatvāviśeṣāt parokṣajñānavādā- AŚ-VDh 248,06 nuṣaṅgaḥ saugatasya | kathaṃcid bhrāntāv ekāntahāneḥ syādvādānupraveśaḥ | na kevalaṃ nirvikalpake 'rthadarśane AŚ-VDh 248,07 parokṣajñānād aviśeṣaḥ | kiṃ tarhi ? tadvyavasthāhetau vikalpasvasaṃvedane 'pi, vikalpānativṛtteḥ, sarvathā ... AŚ-VDh 248,09 ... tve 'nekāntasiddher anivāraṇāt | tasmāt svasaṃvedanāpekṣayā na kiṃcij jñānaṃ sarvathā pramāṇam | bahi- AŚ-VDh 248,10 rarthāpekṣayā tu pramāṇatadābhāsavyavasthā, tatsaṃvādakavisaṃvādakatvāt kvacit svarūpe keśamaśakā- AŚ-VDh 248,11 dijñānavat | nabhasi keśādijñānaṃ hi bahirvisaṃvādakatvāt pramāṇābhāsaṃ, svarūpe saṃvādakatvāt pramāṇam | ... ĀM-VDh 84ab jīvaśabdaḥ sabāhyārthaḥ saṃjñātvād dhetuśabdavat | ĀM-VDh 84cd māyādibhrāntisaṃjñāś ca māyādyaiḥ svaiḥ pramoktivat | 84 | AŚ-VDh 248,17 svarūpavyatiriktena śarīrendriyādikalāpena jīvaśabdo 'rthavān | ato na kṛtaḥ prakṛtaḥ AŚ-VDh 248,18 syād iti viklavollāpamātraṃ, lokarūḍheḥ samāśrayaṇāt | kā punar iyaṃ lokarūḍhiḥ ? yatrāyaṃ vyavahāro AŚ-VDh 248,19 jīvo gatas tiṣṭhatīti vā | na hi śarīre 'yaṃ vyavahāro rūḍhas tasyācetanatvād bhogādhiṣṭhānatvena rūḍheḥ | ... AŚ-VDh 249,12 ... vaktr'abhiprāyamātrasūcakatvasya pramāṇabādhitatvāt | tathā hi | nātra saṃjñābhipretamātraṃ sūcayati, tato 'rtha- AŚ-VDh 249,13 kriyāyāṃ niyamāyogāt tadābhāsavat | na ca tadayogaḥ saṃjñāyāḥ, tayārthaṃ paricchidya pravartamānasyārthakriyā- AŚ-VDh 249,14 niyamasya darśanāt karaṇapratipattivat, karaṇapratipattīnāṃ tadabhāve 'nādaraṇīyatvāt | tataḥ saṃjñātvaṃ jīvaśabda- AŚ-VDh 249,15 sya sabāhyārthatvaṃ sādhayati hetuśabdavat | sarveṇa hi hetuvādinā hetuśabdaḥ sabāhyārtho 'bhyupagamyate, sādhanata- AŚ-VDh 249,16 dābhāsayor anyathā viśeṣāsaṃbhavāt, vaktrabhiprāyamātrasūcakatvād abāhyārthatvāviśeṣāt | tadviśeṣam icchatā AŚ-VDh 249,17 paramparayāpi paramārthaikatānatvaṃ vācaḥ pratipattavyam | kvacid vyabhicāradarśanād anāśvāse cakṣurādibu- AŚ-VDh 249,18 ddher api katham āśvāsaḥ ? tadābhāsopalabdhe s tatrāpy anāśvāse kuto dhūmāder agnyādipratipattiḥ ? kāryakāraṇa- AŚ-VDh 249,19 bhāvasya vyabhicāradarśanāt | na cedam asiddhaṃ kāṣṭhādijanmano 'gner iva maṇiprabhṛter api bhāvāt | suvivecitaṃ AŚ-VDh 249,20 kāryaṃ kāraṇaṃ ca vyabhicaratīti, tadviśeṣaparīkṣāyāṃ suvivecitaḥ śabdo 'rthaṃ na vyabhicaratīti prasiddher itaratrāpi AŚ-VDh 250,01 tadviśeṣaparīkṣās tu, viśeṣābhāvāt | vaktur abhisandhivaicitryād abhidhānavyabhicāropalambhe, tadita- AŚ-VDh 250,02 rādhyakṣānumānakāraṇasāmagrīśaktivaicitryaṃ paśyatāṃ katham āśvāsaḥ syāt ? tasmād ayam akṣaliṅgasaṃjñā- AŚ-VDh 250,03 doṣāviśeṣe 'pi kvaci t pratyakṣe 'numāne ca parituṣyann anyatamapradveṣeṇeśvarāya te, parīkṣākleśaleśāsahanāt | AŚ-VDh 250,05 ... kṣamatvād iti cen na, tasyāḥ sarvathā bhāvopādānatvābhāvo 'bhāvopādānatvāsiddheḥ | sarvatra bhāvopādānasaṃbhave AŚ-VDh 250,06 hi samākhyānāmitaropādānaprakḷptiḥ | etenaitad api pratyuktaṃ yad uktaṃ saugatena 'anādivāsanodbhūtavika- ... AŚ-VDh 250,11 ... śrayatve hetuśabdavajjīvaśabdasya bhāvāśrayatvaṃ yuktam | bhāvaś cātra harṣaviṣādādyanekākāravivartaḥ, pratyā- AŚ-VDh 250,12 tma vedanīyaḥ, pratiśarīraṃ bhedātmako 'pratyākhyānārhaḥ pratikṣipantam ātmānaṃ pratibodhayatīti kṛtaṃ AŚ-VDh 250,13 prayāsena | tad anena hetoḥ kālātyayāpadiṣṭatvaṃ pratikṣiptaṃ, pakṣasya pratyakṣādibhir abādhitatvāt | tatra nirati- ... AŚ-VDh 250,16 ... tvam iti cen na, tāsām api māyādyaiḥ svairarthaiḥ sabāhyārthatvāt pramāṇavacanavat | na hi māyādisamākhyāḥ AŚ-VDh 250,17 svārtharahitā viśiṣṭapratipattihetutvāt pramāṇasamākhyāvat | bhrāntisamākhyānām abāhyārthatve tato ... ĀM-VDh 85ab buddhiśabdārthasaṃjñās tās tistro buddhyādivācikāḥ | ĀM-VDh 85cd tulyā buddhyādibodhāś ca trayas tatpratibimbakāḥ || 85 || AŚ-VDh 251,12 ... strayo 'rthās tisṛṇāṃ saṃjñānām avagamyante tatpratibimbakabodhānāṃ trayāṇām eva bhāvāt | tad anenācāryo hetuvyabhi- AŚ-VDh 251,13 cārāśaṅkāṃ pratyastamayati, buddhyādisaṃjñānāṃ tisṛṇām api svavyatiriktavastusaṃbandhadarśanāt tadbuddhīnāṃ AŚ-VDh 251,14 ca tisṛṇāṃ tannirbhāsanāt tadviṣayatopapatteḥ | sāmānyato jīvaśabdasya dharmitvāt svavyatiriktārthasya ca ... ĀM-VDh 86ab vaktṛśrotṛpramātṝṇāṃ bodhavākyapramāḥ pṛthak | ĀM-VDh 86cd bhrāntāv eva pramābhrāntau bāhyārthau tādṛśetarau || 86 || AŚ-VDh 252,04 ... sādhyādivaikalyaṃ prasajyate | syān mataṃ 'bahir arthābhāvād vaktrāditrayaṃ na buddheḥ pṛthagbhūtaṃ, vaktrādyābhāsāyā buddher eva AŚ-VDh 252,05 vaktrāditvavyavahārāt, vākyasyāpi bodhavyatirekeṇāsattvāt, pramāyā bodhātmakatvāt | tato 'siddhatādidoṣaḥ AŚ-VDh 252,06 sādhanasya hetudṛṣṭāntalakṣaṇasya' iti, tan na, rūpāder grāhakasya tadvyatiriktavijñānasaṃtānakalāpasya ca AŚ-VDh 252,07 svāṃśamātrāvalambinaḥ pramāṇasya vibhramakalpanāyāṃ sākalyenāsiddher antarjñeyābhyupagamavirodhāt | na ... AŚ-VDh 252,12 ... bāhyārthayos tādṛśānyādṛśayoḥ prameyayor antarjñeyabahirjñeyayor iṣṭāniṣṭayor vivecanasyāpi bhrāntatvaprasaṅgāt | tau AŚ-VDh 252,13 hi grāhakāpekṣayā bāhyārthau bhrāntāv eva grāhakapramāṇabhrānteḥ | iti kutas tatra heyopādeyavivekaḥ ... ĀM-VDh 87ab buddhiśabdapramāṇatvaṃ bāhyārthe sati, nāsati | ĀM-VDh 87cd satyānṛtavyavasthaivaṃ yujyate 'rthāptyanāptiṣu || 87 || AŚ-VDh 252,18 buddheḥ svapratipattyarthatvāc chabdasya parapratipādanārthatvāt | svaparapratipattyarthaṃ sādhanaṃ buddhiśabdātmakaṃ sva- AŚ-VDh 252,19 saṃvittyaiva parapratipādanāyogāt tasyāḥ parāpratyakṣatvāt | tasya ca sati bahirarthe pramāṇatvam arthaprāptitaḥ AŚ-VDh 252,20 sidhyet, asati pramāṇābhāsatvam arthānāptitaḥ | iti satyānṛtavyavasthā buddhiśabdayor yujyate, svaparapakṣasā- AŚ-VDh 252,21 dhanadūṣaṇātmanos tathā pratīteḥ | tad evaṃ paramārthataḥ sanbahirarthaḥ sādhanadūṣaṇaprayogāt | ity ekalakṣaṇo ... AŚ-VDh 253,02 ... sadbhāvāt | anyathā svapnetarāviśeṣāt kiṃ kena sādhitaṃ dūṣitaṃ ca ? iti kutaḥ saṃtānāntaram anyad vā ... AŚ-VDh 253,10 ... taimirikadvayadvicandradarśanavadbhrāntaḥ sarvo vyavahāra ity atrāpi tattvajñānaṃ śaraṇaṃ, tata eva sarvavibhramavyava- AŚ-VDh 253,11 sthiteḥ | iti vyāhatam etat tattvajñānāt sarvasya bhrāntatvasādhanam, anyathā bahirarthavad abhisaṃhitasyāpi AŚ-VDh 253,12 sarvavibhramasya nirākaraṇāpatteḥ, bhrāntād eva jñānāt tasyāpy asiddheḥ | tathā paramāṇvādidūṣaṇe 'pi pratipa- AŚ-VDh 253,13 ttavyaṃ, tattvajñānaṃ śaraṇam atattvajñānād abhisaṃhitasyāpi paramāṇvādyasattvasya nirākaraṇāpatteḥ | anyathā tatkṛ- AŚ-VDh 253,14 tam akṛtaṃ syād iti sarvatra yojyaṃ, sarvasya sveṣṭasya svayam aniṣṭasya ca tattvajñānād eva sādhanadūṣaṇopapatteḥ | ... AŚ-VDh 253,16 ... cāniṣṭasya sādhanadūṣaṇaprayogād eva vyavasthāpanād anyathā tadavyavasthiter yat kiṃcanavāditvaprasaṅgāt | tad ime AŚ-VDh 253,17 vijñānasaṃtānāḥ santi na santīti tattvā'pratipatter dṛṣṭāpahnutiranibandhanaiva, dṛśyenātmanā kathaṃci - AŚ-VDh 253,18 t skandhākāreṇādṛśyānām api paramāṇūnāṃ bahir api samavasthāne vipratiṣedhābhāvād antarjñeyavat | adṛśyā ... AŚ-VDh 253,20 ... pane, tatra pūrvādidigbhāgabhedena jaḍarūpāṇāṃ ṣaḍaṃśādikalpanayā vṛttivikalpena vā parapakṣopālambhe AŚ-VDh 254,01 svapakṣākṣepāt, tasyopālambhābhāsatvasiddheḥ | samānaṃ hi dūṣaṇaṃ bahiḥparamāṇuṣu, saṃvitparamāṇuṣu ca | ... AŚ-VDh 254,08 ... sveṣṭe 'pi tattve | kathaṃcid virodhaparihārasya punar āyāsatām apy aśakter na dvitīyaḥ pakṣaḥ saṃbhavati | tatsākṣā- AŚ-VDh 254,09 tparaṃparayā vā, vimatyadhikaraṇabhāvāpannaṃ, jñānaṃ, svarūpavyatiriktārthālambanaṃ, grāhyagrāhakākāratvāt AŚ-VDh 254,10 saṃtānāntarasiddhivat | viplavajñānagrāhyagrāhakākāratvena vyabhicāra iti cen na, saṃtānāntarasādhanasyāpi AŚ-VDh 254,11 vyabhicāraprasaṅgāt | na hi vyāpāravyāhāranirbhāso 'pi vipluto nāsti, yenāvyabhicārī hetuḥ syāt | AŚ-VDh 254,12 tadanyatrāpi vāsanābhedo gamyeta na saṃtānāntaram | yathaivaṃ hi jāgraddaśāyāṃ bahirarthavāsanāyā dṛḍhatama- ... ĀM-VDh 88ab daivād evārthasiddhiś ced daivaṃ pauruṣataḥ katham | ĀM-VDh 88cd daivataś ced anirmokṣaḥ pauruṣaṃ niṣphalaṃ bhavet || 88 || AŚ-VDh 256,14 kutas tarhi samīhitārthasiddhir ityucyate | yogyatā karma pūrvaṃ vā daivam ubhayam adṛṣṭaṃ, pauruṣaṃ punar iha- AŚ-VDh 256,15 ceṣṭitaṃ dṛṣṭam | tābhyām arthasiddhiḥ, tadanyatarāpāye 'ghaṭanāt pauruṣamātre 'rthādarśanād, daivamātre vā AŚ-VDh 256,16 samīhānarthakyaprasaṅgāt | svayam aprayatamānasya sarvam iṣṭāniṣṭam adṛṣṭamātrād eva, prayatamānasya tu prayatnākhyāt ... ĀM-VDh 89ab pauruṣād eva siddhiś cet pauruṣaṃ daivataḥ katham ? | ĀM-VDh 89cd pauruṣāc ced amoghaṃ syāt, sarvaprāṇiṣu pauruṣam || 89 || AŚ-VDh 257,07 pauruṣād evārthasya siddhir iti vadato 'pi kathaṃ pauruṣaṃ daivataḥ syāt ? pratijñāhāniprasaṅgāt | tad dhi pauruṣaṃ AŚ-VDh 257,08 vinā daivasaṃpadā na syāt, 'tādṛśī jāyate buddhir vyavasāyaś ca tādṛśaḥ | sahāyās tādṛśāḥ santi AŚ-VDh 257,09 yādṛśī bhavitavyatā ' iti prasiddheḥ | tat sarvaṃ buddhivyavasāyādikaṃ pauruṣaṃ pauruṣāpāditam iti cet tarhy amo- AŚ-VDh 257,10 gham eva sarvaprāṇiṣu pauruṣaṃ bhavet | tathaiveti cet tadvyabhicāradarśino na vai śraddadhīran | syān matam etat — ... ĀM-VDh 90ab virodhān nobhayaikātmyaṃ syādvādanyāyavidviṣām | ĀM-VDh 90cd avācyataikānte 'py uktir nāvācyam iti yujyate || 90 || AŚ-VDh 257,21 daivetarayoḥ sahaikāntābhyupagame vyāghātād avācyatāyāṃ ca svavacanavirodhāt syādvādanītiḥ ... ĀM-VDh 91ab abuddhipūrvāpekṣāyām iṣṭāniṣṭaṃ svadaivataḥ | ĀM-VDh 91cd buddhipūrvavyapekṣāyām iṣṭāniṣṭaṃ svapauruṣāt || 91 || AŚ-VDh 258,03 tato 'tarkitopasthitam anukūlaṃ pratikūlaṃ vā daivakṛtaṃ, buddhipūrvāpekṣāpāyāt tatra puruṣakārasyāpradhāna- AŚ-VDh 258,04 tvāt daivasya prādhānyāt | tadviparītaṃ pauruṣāpāditaṃ buddhipūrvavyapekṣānapāyāt, tatra daivasya guṇabhāvāt AŚ-VDh 258,05 pauruṣasya pradhānabhāvāt, na punar anyatarasyābhāvāt apekṣākṛtatvāt tadvyavasthāyāḥ | tathāpekṣānapāye parasparaṃ ... ĀM-VDh 92ab pāpaṃ dhruvaṃ pare duḥkhāt puṇyaṃ ca sukhato yadi | ĀM-VDh 92cd acetanākaṣāyau ca badhyeyātāṃ nimittataḥ || 92 || AŚ-VDh 259,08 ... puruṣaḥ pāpam ātmany āsravayati sukhahetuḥ puṇyam itiparatra sukhaduḥkhotpādanāt puṇyapāpabandhaikānte AŚ-VDh 259,09 katham acetanāḥ kṣīrādayaḥ kaṇṭakādayo vā na badhyeran ? parasmin sukhaduḥkhayor utpādanāt | cetanā AŚ-VDh 259,10 eva bandhārhā iti cet tarhi vītarāgāḥ kathaṃ na badhyeran ? tannimittatvā d bandhasya | teṣām abhisandher abhāvān na ... ĀM-VDh 93ab puṇyaṃ dhruvaṃ svato duḥkhāt pāpaṃ ca sukhato yadi | ĀM-VDh 93cd vītarāgo munir vidvāṃs tābhyāṃ yuñjayān nimittataḥ || 93 || AŚ-VDh 259,18 ... pāpābhyāṃ yogas tasya tadabhisaṃdhinibandhanatvāt' iti tarhy anekāntasiddhir evāyātā | ātmasukhaduḥkhābhyāṃ AŚ-VDh 259,19 pāpetaraikāntakṛtānte punar akaṣāyasyāpi dhruvam eva bandhaḥ syāt | tato na kaścin mok‍tum arhati, tadu- AŚ-VDh 259,20 bhayābhāvāsaṃbhavavāt | nahi puṇyapāpobhayabandhābhāvāsaṃbhave muktir nāma, saṃsṛter abhāvaprasaṅgāt | tato naitā- ... ĀM-VDh 94ab virodhān nobhayaikātmyaṃ syādvādanyāyavidviṣām | ĀM-VDh 94cd avācyataikānte 'py uktir nāvācyam iti yujyate || 94 || AŚ-VDh 260,03 prastutaikāntadvayasiddhānte vyāhater anabhidheyatāyām anabhidheyābhidhānavirodhāt kathaṃcid eveti AŚ-VDh 260,04 yuktam | nahi svasminn anyasmin vā sukhāt duḥkhāc ca puṇyam eva pāpam eva vā tadubhayam eva ceti vadatām avyā- ... ĀM-VDh 95ab viśuddhisaṃkleśāṅgaṃ cet svaparasthaṃ sukhāsukham | ĀM-VDh 95cd puṇyapāpāsravo yukto na ced vyarthas tavārhataḥ || 95 || AŚ-VDh 260,09 ātmanaḥ parasya vā sukhaduḥkhayor viśuddhisaṃkleśāṅgayor eva puṇyapāpāsravahetutvaṃ, na cānyathāti- AŚ-VDh 260,10 prasaṅgāt | viśuddhikāraṇasya viśuddhikāryasya viśuddhisvabhāvasya vā viśuddhyaṅgasya, saṃkleśakāraṇasya saṃkleśakā- ... AŚ-VDh 260,13 ... puṇyapāpabandhaprasaṅgasya durnivāratvāt | kaḥ punaḥ saṃkleśaḥ kā vā viśuddhir iti ced ucyate —ārtaraudradhyā- AŚ-VDh 260,14 napariṇāmaḥ saṃkleśas tadabhāvo viśuddhir ātmanaḥ svātmany avasthānam | tatrārtadhyānaṃ caturvidhaṃ, 'ārta- ... ĀM-VDh 96ab ajñānāc ced dhruvo bandho jñeyānantyān na kevalī | ĀM-VDh 96cd jñānastokād vimokṣaś cedajñānād bahutonyathā || 96 || AŚ-VDh 265,06 ... pratijñātavirodhāt | tataḥ sūktaṃ, yadi bandho 'yam ajñānān nedānīṃ kaścin mucyate, sarvasyaiva kvacid ajñāno- AŚ-VDh 265,07 papatter jñeyānantyād iti kevalinaḥ prāk sarvajñāsaṃbhavāt | yadi punar jñānanirhrāsād brahmaprāptir ajñānāt AŚ-VDh 265,08 sutarāṃ prasajyeta, duḥkhanivṛtter iva sukhaprāptiḥ | na hy alpaduḥkhanivṛtteḥ sukhaprāptau bahutaraduḥkhanivṛttau ... ĀM-VDh 97ab virodhān nobhayaikātmyaṃ syādvādanyāyavidviṣām | ĀM-VDh 97cd avācyataikānte 'py uktir nāvācyam iti yujyate || 97 || AŚ-VDh 265,13 na hi sarvātmanaikasyaikadā jñānastokān mokṣo bahutaś cājñānād bandha ity ekāntayor avirodhaḥ AŚ-VDh 265,14 syādvādanyāyavidviṣāṃ sidhyati, yena tadubhayaikātmyaṃ syāt | tathā'vācyataikānte svavacanavirodhaḥpūrvavat | ĀM-VDh 98ab ajñānān mohino bandho na jñānād vītamohataḥ | ĀM-VDh 98cd jñānastokāc ca mokṣaḥ syād amohān mohinonyathā || 98 || AŚ-VDh 265,20 mohanīyakarmaprakṛtilakṣaṇād ajñānād yuktaḥ karmabandhaḥ sthityanubhāgākhyaḥ svaphaladānasamarthaḥ, krodhā- ... AŚ-VDh 265,22 ... natvopapatteḥ 'sakaṣāyatvāj jīvaḥ karmaṇo yogyān pudgalān ādatte sa bandha' iti vacanāt, tato 'nyato 'pi bandhā- AŚ-VDh 266,01 bhyupagame 'tiprasaṅgāt, kṣīṇopaśāntakaṣāyasyāpy ajñānād bandhaprasakteḥ | prakṛtipradeśabandhas tasyāpy astīti cen na, ... AŚ-VDh 267,09 ... budhyāmahe | tato mohina evājñānād viśiṣṭaḥ karmabandho na vītamohād iti sūktam | tathaiva buddher apakarṣā- AŚ-VDh 267,10 n mohanīyaparikṣayalakṣaṇān mokṣyati viparyaye viparyāsād ity adhigantavyaṃ, prakṛṣṭaśrutajñānādeḥ kṣāyopaśa- ... ĀM-VDh 99ab kāmādiprabhavaś citraḥ karmabandhānurupataḥ | ĀM-VDh 99cd tac ca karma svahetubhyo jīvās te śuddhyaśuddhitaḥ || 99 || AŚ-VDh 268,02 kāmādiprabhavo bhāvasaṃsāro 'yaṃ naikasvabhāveśvarakṛtas tatkāryasukhaduḥkhādivaicitryāt | yasya yasya ... AŚ-VDh 268,05 ... sādhyābhāve 'nupapannatvagrāhakapramāṇasadbhāvāt | na hi kāraṇasyaikarūpatve kāryanānātvaṃ yuktaṃ, śālibīḥ AŚ-VDh 268,06 jāṅkuravat | prasiddhas tāvad ekasvarūpāc chālibījād anekāṅkurakāryāyogaḥ, sa eva dṛṣṭāntaḥ syāt | tata- ... AŚ-VDh 268,09 ... saṃbhāvanāśaṅkāvyavacchedāt | kālādinā vyabhicārī hetur iti cen na, tasyaikasvabhāvatvaikāntāsiddheḥ | apari- AŚ-VDh 268,10 ṇāminaḥ sarvathārthakriyā'saṃbhavāt tallakṣaṇatvād vastunaḥ sadbhāvam eva tāvan na saṃbhāvayāmaḥ | ... AŚ-VDh 268,19 ... ṇāmitvābhāve kramayaugapadyābhāvād arthakriyāpāyāt sattvānupapatter vastusaṃbhāvanābhāva eveti niścitam | tatra AŚ-VDh 268,20 kāladeśāvasthāsvabhāvabhinnānāṃ tanukaraṇabhuvanādīnāṃ kilāyaṃ karteti mahac citraṃ, prakṛtapramāṇa- ... AŚ-VDh 268,22 eteneśvarecchā pratyuktā, tasyā api nityaikasvabhāvāyāḥ kāryavaicitryānupapapatter vastutvasaṃbhāvanānupapatteś cā- AŚ-VDh 269,01 viśeṣāt | na caitenā syāḥ saṃbandhas tatkṛtopakārānapekṣaṇāt | na hi nityād ekasvabhāvād īśvarāt kaści- ... AŚ-VDh 269,03 ... saṃbhavād anupakārāt, upakārāntare 'navasthāprasaṅgāt | tato vyapadeśo 'pi mā bhūt īśvarasya sisṛkṣeti | tatra ... AŚ-VDh 269,05 ... maheśvarasyābhisandher anityatve 'pi samānaprasaṅgaḥ, padārthāntarabhūtasyābhisandhes tena saṃbandhābhāvasya tatkṛtopa- ... AŚ-VDh 269,07 ... sakṛdutpattyādiprasaṅgād vicitratvānupapatter iti | tad anekatve 'py akramatve 'syaiva doṣasyopanipātāt, kramavattve ... AŚ-VDh 270,10 ... kim anayā cintayā ? tayor ekasvabhāvatve 'pi karmavaicitryāt kāmādiprabhavavaicitryam iti ced yuktam etat AŚ-VDh 270,11 kiṃtu neśvarecchābhyāṃ kiṃcit, tāvatārthaparisamāpteḥ, sati karmavaicitryai kāmādiprabhavavaicitryasya ... AŚ-VDh 270,13 ... aniścitānvayavyatirekayor īśvarecchayoḥ kāraṇatvaparikalpanāyām atiprasaṅgāt | etena viramyapravṛttisa- AŚ-VDh 270,14 nniveśaviśeṣādibhyaḥ pṛthivyāder buddhimatkāraṇapūrvakatvasādhaneneśvaraprāpaṇaṃ pratyuktaṃ, dharmādharmābhyām e- ... AŚ-VDh 270,18 nanuprākkāyakaraṇotpatter ātmano dharmādharmayoś ca svayam acetanatvād vicitropabhogayogyatanukaraṇā- AŚ-VDh 270,19 disaṃpādanakauśalāsaṃbhavāt tannimittam ātmāntaraṃ, mṛtpiṇḍakulālavad iti cen na, evam api prakṛtasā- ... AŚ-VDh 271,02 ... nupapattir asty eveti cen na, tasyāpi vitanukaraṇasya tatkṛter asaṃbhavāt kālādivat tādṛśo 'pi nimitta- AŚ-VDh 271,03 bhāve karmaṇām acetanatve 'pi tannimittatvam apratiṣiddhaṃ, sarvathā dṛṣṭāntavyatikramāt | yathaiva hi kulālādiḥ ... AŚ-VDh 272,08 ... sanniveśaviśiṣṭatvahetavo gamakāḥ syuḥ | sthitvāpravartanārthakriyādi cetanādhiṣṭhānād iti niyame AŚ-VDh 272,09 punar īśvarāder api mā bhūt | anyatheśvaradikkālākāśāś cetanādhiṣṭhitāḥ syuḥ, sarvakāryeṣu kramajanmasu sthittvā ... AŚ-VDh 272,12 nāyaṃ prasaṅgo, buddhimattvād iti cet tata eva tarhi prahīṇatanukaraṇādayaḥ prāṇino mā bhūvan | ... AŚ-VDh 272,14 ... karot, sātiśayaṃ tadvidaḥ prahīṇasvakāryākaraṇadarśanāt | prahīṇatanukaraṇādayaḥ prāṇināṃ karmaṇo vaici- AŚ-VDh 272,15 tryād iti cet tarhi karmaṇām api teṣām īśvarajñānanimittatve samānaprasaṅgaḥ –tāny api prahīṇatanukaraṇādi- AŚ-VDh 272,16 kāraṇāni mā bhūvann iti | tadanimittatve tanukaraṇāder api tannimittattvaṃ mā bhūd viśeṣābhāvāt | evaṃ AŚ-VDh 272,17 cārthakriyāder api tābhyām aikāntikatvaṃ karmaṇaḥ sthāṇoś cārthakriyākāritva–sthittvāpravartanayoś cetanādhi- AŚ-VDh 272,18 ṣṭhānābhāve 'pi bhāvāt | tataḥ karmabandhaviśeṣavaśāc citrāḥ kāmādayas tataḥ karmavaicitrya m iti sthitam | AŚ-VDh 272,19 na hi bhāvasvabhāvopālambhaḥ karaṇīyo 'nyatrāpi tathaiva tatprasaṅgānivṛtteḥ | yathaiva hi katham acetanaḥ ... AŚ-VDh 274,01 ... nanu yadi karmabandhānurūpataḥ saṃsāraḥ syān na tarhi keṣāṃcin muktir itareṣāṃ saṃsāraś ca, karmabandhanimi- AŚ-VDh 274,02 ttāviśeṣād iti cen na, teṣāṃ śuddhyaśuddhitaḥ pratimuktītarasaṃbhavād ātmanām | na hi jīvāḥ śaśvadaśu- ... ĀM-VDh 100ab śuddhyaśuddhī punaḥ śaktī te pākyāpākyaśaktivat | ĀM-VDh 100cd sādyanādī tayor vyaktī svabhāvo 'tarkagocaraḥ || 100 || AŚ-VDh 274,13 ... sarvadā pravartanād avagamyate chadmasthaiḥ, pratyakṣata ścātīndriyārthadarśibhiḥ | iti bhavyetarasvabhāvau śuddhyaśuddhī AŚ-VDh 274,14 jīvānāṃ teṣāṃ sāmarthyāsāmarthye śaktyaśaktī iti yāvat | temāṣādipākyāparaśaktivat saṃbhāvyete ... AŚ-VDh 274,18 ... m iti cen na, dravyāpekṣayaivānāditvasiddheḥ | iti śakteḥ prādurbhāvāpekṣayā sāditvam | tataḥ śaktir vyakti- AŚ-VDh 274,19 ś ca syāt sādiḥ, syād anādir ity anekāntasiddhiḥ | yadi vā jīvānām abhisāsandhinānātvaṃ śuddhyaśuddhī | svani- ... AŚ-VDh 275,01 ... hānītaralakṣaṇatvāt teṣāṃ śuddhyaśuddhiśaktyor iti bhedam ācāryaḥ prāha, tato 'nyatrāpi –bhavyābhavyābhyāṃ AŚ-VDh 275,02 bhavyeṣv eva, sādyanādī prakṛtaśaktyor vyaktī samyagdarśanādyutpatteḥ pūrvam aśuddhyabhivyakter mithyādarśanādisaṃtati- AŚ-VDh 275,03 rūpāyāḥ kathaṃcid anāditvāt, samyagdarśanādyutpattirūpāyāḥ punaḥ śaktyabhivyakteḥ sāditvāt | kutaḥ AŚ-VDh 275,04 śaktipratiniyama iti cet, tathāsvabhāvād iti brūmaḥ | na hi bhāvasvabhāvāḥ paryanuyoktavyāḥ, ... ĀM-VDh 101ab tat tvajñānaṃ pramāṇaṃ te yugapat sarvabhāsanam | ĀM-VDh 101cd kramabhāvi ca yaj jñānaṃ syādvādanayasaṃskṛtam || 101 || AŚ-VDh 276,15 nanu ca tattvajñānasya sarvathā pramāṇatvasiddher anekāntavirodha iti na mantavyaṃ, buddher anekāntāt, yenā- AŚ-VDh 276,16 kāreṇa tattvaparicchedas tadapekṣayā prāmāṇyam iti nirūpaṇāt | tena pratyakṣatadābhāsayor api prāyaśaḥ AŚ-VDh 276,17 saṃkīrṇaprāmāṇyetarasthitir unnetavyā, prasiddhānupahatendriyadṛṣṭer api candrārkādiṣu deśapratyāsattyādya- AŚ-VDh 276,18 bhūtākārāvabhāsanāt, tathopahatākṣāder api saṃkhyādivisaṃvāde 'pi candrādisvabhāvatattvopalambhāt | ... AŚ-VDh 276,20 ... tatprakarṣāpekṣayā vyapadeśavyavasthā gandhadravyādivat | yathā ca pratyakṣasya saṃvādaprakarṣāt pramāṇavyapadeśa- ... AŚ-VDh 276,22 ... ndhadravyādivyapadeśavyavasthā tadvyavahāribhir abhidhīyate, tathānumānāder api kathaṃcin mithyāpratibhāse 'pi AŚ-VDh 277,01 tattvapratipattyaiva prāmāṇyam anyathā cāprāmāṇyam ity anekāntasiddhiḥ | ekāntakalpanāyāṃ tu nāntarbahi- AŚ-VDh 277,02 stattvasaṃvedanaṃ vyavatiṣṭheta tāthāgatamate svayam advayāder dvayādipratibhāsanād rūpādisvalakṣaṇānāṃ ca tathaivā- AŚ-VDh 277,03 darśanād yathā vyāvarṇyante | svasaṃvedanasya saṃvinmātre pramāṇatve 'pi tadadvayakṣaṇikaparamāṇurūpe viparyayaprati- ... AŚ-VDh 277,06 ... tasmād dṛṣṭasya bhāvasya dṛṣṭa evākhilo guṇa ititadaviśeṣopalambhābhyupagame 'pi bhrānter niścīyate neti AŚ-VDh 277,07 sādhanaṃ saṃpravartate iti vacanāt tadvyavasāyavaikalpaṃ siddham eva | tatra ca tadvyavasāyavaikalye vā dānahiṃsā- AŚ-VDh 277,08 dicitte kvacid dharmādharmasaṃvedanavat parokṣatvopapatte s tattrirūpaliṅgabalabhāvinām api vikalpānām atattvavi- AŚ-VDh 277,09 ṣayatvāt kutas tattvapratipattiḥ ? 'maṇipradīpaprabhayor maṇibuddhyābhidhāvataḥ | mithyājñānāviśeṣe 'pi viśe- AŚ-VDh 277,10 ṣo 'rthakriyāṃ prati || 1 || yathā, tathā'yathārthatve 'py anumānāvabhāsayoḥ | arthakriyānurodhena pramāṇatvaṃ vyavasthitam AŚ-VDh 277,11  || 2 || ' iti, maṇipradīpaprabhādṛṣṭānto 'pi svapakṣaghātī, maṇipradīpaprabhādarśanasyāpi saṃvādakatvena AŚ-VDh 277,12 prāmāṇyaprāptyā pramāṇāntarbhāvavighaṭanāt kathaṃ pramāṇe evety avadhāraṇaṃ ghaṭate ? na hi tatpratyakṣaṃ svavi- AŚ-VDh 277,13 ṣaye visaṃvādanāt śuktikādarśanavadrajatabhrāntau | tatrāpratipannavyabhicārasya yad eva mayā dṛṣṭaṃ ... AŚ-VDh 277,18 ... yujyeta ? iti na pratyakṣaṃ tat syāt | nāpi laiṅgikaṃ, liṅgaliṅgisaṃbandhāpratipatter anyathā dṛṣṭāntetarayo- AŚ-VDh 277,19 r ekatvāt kiṃ kena kṛtaṃ syāt ? tad etena 'pratipannavyabhicārasya ya itthaṃ pratibhāsaḥ syāt sa na saṃsthā- ... AŚ-VDh 278,02 ... siddher akaraṇāt | kadācit saṃvādāt pratyakṣatvenaiva maṇiprabhāyāṃ maṇidarśanasya dṛṣṭāntatvam ayuktaṃ, kādāci- AŚ-VDh 278,03 tkārthaprāpter ārekāder api saṃbhavāt pratyakṣatvaprasakteḥ | AŚ-VDh 278,04 sarvadā saṃvādāt tasya pratyakṣatvam udāharaṇatvaṃ cety apy asāraṃ, tadasiddheḥ | na hi mithyājñānasya saṃvādanai- AŚ-VDh 278,05 kāntaḥ saṃbhavati, virodhāt | nanv anumānasya saṃbhavaty evāvastuviṣayatvena mithyājñānasyāpi sarvadā saṃvādanaṃ ... AŚ-VDh 278,08 ... thyājñānatvavirodhāt | tathā na laiṅgikaṃ sarvathaivāvisaṃvādakatvāt | na hi tadālambanaṃ bhrāntaṃ, prāpye 'pi ... AŚ-VDh 278,11 ... gāt | tasmāt sūktaṃ, tattvajñānam eva pramāṇaṃ kāraṇasāmagrībhedāt pratibhāsabhede 'pīti | na hy anumānasya ... AŚ-VDh 278,16 pramāṇam eva vā tattvajñānaṃ nāmety avadhāraṇam anumantavyaṃ, phalajñānasyāpi svāvyavahitaphalāpekṣayā pramāṇa- AŚ-VDh 278,17 tvopayogāt | tataḥ svalakṣaṇadarśanānantarabhāvinas tattvavyavasāyasya pramāṇatvopapatteḥ pratyakṣam anu- AŚ-VDh 278,18 mānam iti pramāṇa evetyādyavadhāraṇaṃ pratyācaṣṭe saugatānāṃ, tasya pratyakṣānumānābhyāṃ pramāṇāntaratvāt | AŚ-VDh 278,19 nahīndriyavyavasāyo 'pramāṇam avisaṃvādakatvāt | anadhigatārthādhigamābhāvāt tadapramāṇatve laiṅgikasyāpi AŚ-VDh 278,20 mā bhūt pramāṇatvaṃ, viśeṣābhāvāt | anadhigatatvasvalakṣaṇādhyavasāyād anumiter atiśayakalpanāyāṃ AŚ-VDh 278,21 prakṛtasyāpi na vai pramāṇatvaṃ pratiṣedhyamanirṇītanirṇayātmakatvāt kṣaṇabhaṅgānumānavat | kṣaṇikatvā- ... AŚ-VDh 279,01 ... yasyāstīti yuktaṃ pramāṇatvam | dhvaner akhaṇḍaśaḥ śravaṇād adhigamo 'pi prāthamakalpikas tattvanirṇītir eva, AŚ-VDh 279,02 tadvaśātt tattvavyavasthānān nirṇīter eva mukhyapramāṇatvopapatteḥ, tadatyaye dṛṣṭer api visaṃvādakatvena AŚ-VDh 279,03 prāmāṇyānupapatter adarśanānatiśāyanāt taddarśanābhāve 'pi tattvaniścaye tadanyasamāropavyavacchedalakṣaṇe AŚ-VDh 279,04 pramāṇalakṣaṇāṅgīkaraṇāt | AŚ-VDh 279,06 ... māt | prathamapakṣe kvacit kutaścid dhūmaketulaiṅgikavannirṇītārthamātrasmṛter adhigatārthādhigamāt prāmāṇyaṃ mā AŚ-VDh 279,07 bhūt, pramitiviśeṣābhāvāt | dvitīyapakṣe punar iṣṭaṃ prāmāṇyam anusmṛteḥ, pramitiviśeṣasadbhāvāt | prakṛta- AŚ-VDh 279,08 nirṇayasya prāmāṇye hi na kiṃcid atiprasajyate, dṛṣṭasyāpy aniścitasya niścayāt, pratyakṣato niścite ... AŚ-VDh 279,18 ... pramāṇāntaratvaṃ, darśanānantarādhyavasāyavannirṇīte 'pi kathaṃcid atiśāyanād a numānavat | AŚ-VDh 279,19 evaṃ pratyabhijñānaṃ pramāṇaṃ, vyavasāyātiśayopapatteḥ pratyakṣādivat, tatsāmarthyādhīnatvāt pramāṇa- AŚ-VDh 279,20 tvasthiteḥ, avisaṃvādasyāpi svārthavyavasāyātmakatvāt | anyathā hi visaṃvādaḥ syāt saṃśayādivat | ... AŚ-VDh 280,05 evaṃ liṅgaliṅgisaṃbandhajñānaṃ pramāṇam aniścitaniścayād anumānavad | sattvakṣaṇikatvayor dhūmatatkāraṇa- AŚ-VDh 280,06 yor vā sākalyena vyāptipratipattau na pratyakṣam utsahate, sannihitārthākārānukāritvāt indriyajamānasasva- AŚ-VDh 280,07 saṃvedanapratyakṣasya yogipratyakṣasya aparīkṣākṣamatvāc cā | nānumānam anavasthānuṣaṅgāt | sudūram api gatvā tadubha- AŚ-VDh 280,08 yavyatiriktaṃ vyavasthānimittam abhyupagantavyam | tad asmākam ūhākhyaṃ pramāṇam avisaṃvādakatvāt samāropavyava- ... AŚ-VDh 280,18 ... jñānād yena parasparāśrayaṇaṃ na syāt | etenopamānādeḥ saṃbandhapratipattiḥ pratyuktā | tasmād upamānādikaṃ AŚ-VDh 280,19 pramāṇāntaram icchatāṃ tattvanirṇayapratyavamarṣapratibandhādhigamapramāṇatvapratiṣedhaḥ prāyaśo vaktur jaḍi- AŚ-VDh 280,20 mānam āviṣkaroti | AŚ-VDh 281,01 ... iti pratyakṣaṃ parokṣam ity etad dvitayaṃ pramāṇa m abhyupagantavyam, arthāpattyāder anumānavyatireke 'pi, AŚ-VDh 281,02 parokṣe 'ntarbhāvāt | tad uktaṃ — pratyakṣaṃ viśadaṃ jñānaṃ tridhāśritam aviplavam | parokṣaṃ pratyabhijñādi pramāṇe iti ... AŚ-VDh 281,05 tatra sakalajñānāvaraṇaparikṣayavijṛmbhitaṃ kevalajñānaṃ yugapatsarvārthaviṣayam | karaṇakramavyavadhā- AŚ-VDh 281,06 nātivartitvāt yugapatsarvabhāsanam | tattvajñānatvāt pramāṇam | tathoktaṃ, 'sarvadravyaparyāyeṣu kevalasya' AŚ-VDh 281,07 iti sūtrakāraiḥ | kevalajñānadarśanayoḥ kramavṛttitvāt cakṣurādijñānadarśanavadyugapatsarvabhāsanam ayukta- ... AŚ-VDh 281,10 ... tajjñānadarśanayoḥ kramavṛttau hi sarvajñatvaṃ kādācitkaṃ syād, darśanakāle jñānābhāvā- ... AŚ-VDh 281,12 ... jñānadarśane' iti vacanāt | kutas tatsiddhir iti cen nirloṭhitam etat sarvajñasiddhiprastāve, na punar ihocyate | AŚ-VDh 281,13 kevalajñānadarśanayor yugapadbhāvaḥ kutaḥ siddha iti cet, sāmānyaviśeṣaviṣayayor vigatāvaraṇayor ayugapa- AŚ-VDh 281,14 tpratibhāsāyogāt pratibandhakāntarābhāvāt | sāmānyapratibhāso hi darśanaṃ viśeṣapratibhāso jñānam | ... AŚ-VDh 281,18 ... tattvajñānaṃ yugapatsarvabhāsanaṃ, matiśrutāvadhimanaḥparyayajñānaṃ tu katham ity ucyate, śeṣaṃ sarvaṃ kramavṛtti, prakārā- AŚ-VDh 281,19 ntarāsaṃbhavāt | tena kramabhāvi ca yan matyāditattvajñānaṃ tad api pramāṇam iti vyākhyātaṃ bhavati, 'matiśrutāva- ... AŚ-VDh 282,04 ... vyavadhānād vicchedopalakṣaṇaprasaṅgāt, prasiddhakramabhāvirūpādijñānava' iti na mantavyaṃ, cakṣurādijñānapa- AŚ-VDh 282,05 ñcakasyāpi parasparavyavadhāne 'pi vicchedānupalakṣaṇaṃ, kṣaṇakṣayavat tāthāgatasya, syāt | teṣāṃyaugapadye AŚ-VDh 282,06 hi saṃtānabhedāt parasparaparāmarśābhāvaḥ santānāntaravat | yaugapadye 'pi saṃtānabhedābhāve 'kṣamano 'dhyakṣayo- AŚ-VDh 282,07 r api yaugapadyam astu viśeṣābhāvāt | mānasapratyakṣe 'pi cakṣurādijñānānantarapratyayodbhavena kaści- AŚ-VDh 282,08 d viśeṣaḥ kramavṛttau cakṣurādijñānavad vyavadhānapratibhāsavikalpapratipatter asaṃbhavāt | na ca cakṣurādi- ... AŚ-VDh 282,11 ... nām api vicchedopalakṣaṇaṃ mā bhūt, kramabhāve 'pi viśeṣābhāvāt | yaugapadye hi sparśādipratyavamarśavirodhaḥ AŚ-VDh 282,12 puruṣāntaravat | jainānām api kramabhāvaś cakṣurādivedanānām upapanna eva | tadvanmatyādijñānānām api sopayo- AŚ-VDh 282,13 gānāṃ kramabhāvo nirupayogānāṃ tu yaugapadyam aviruddhaṃ, viṣayasyānekāntātmakatvāt | tataḥ sopayogaṃ AŚ-VDh 282,14 matijñānādi kramabhāvi syādvādanayalakṣitaṃ pratipattavyaṃ, tasya nayopalakṣitatvāt kevalajñānavat AŚ-VDh 282,15 syādvādopalakṣitatvāc ca | kuta etad iti ced vikalasakalaviṣayatvāt tayoḥ | tattvajñānaṃ vā syādvādanaya- ... ĀM-VDh 102ab upekṣā phalam ādyasya śeṣasyādānahānadhīḥ | ĀM-VDh 102cd pūrvā vā'jñānanāśo vā sarvasyāsya svagocare || 102 || AŚ-VDh 283,03 ... ced ucyate, siddhaprayojanatvāt kevalināṃ sarvatropekṣā | heyasya saṃsāratatkāraṇasya hānā-dupādevasya AŚ-VDh 283,04 mokṣatatkāraṇasyopāttatvāt siddhaprayojanatvaṃ nāsiddhaṃ bhagavatām | nanu karuṇāvataḥ paraduḥkhaji- AŚ-VDh 283,05 hāsoḥ katham upekṣā ? tadabhāve kathaṃ cāptiḥ? iti cen na, teṣāṃ mohaviśeṣātmikāyāḥ karuṇāyāḥ saṃbhavā- AŚ-VDh 283,06 bhāvāt svaduḥkhanivartanavadakaruṇayāpi vṛtter anyaduḥkhanirācikīrṣāyām | nanv asmadādivaddayālo- AŚ-VDh 283,07 r evātmaduḥkhanivartanaṃ yuktam | tathā hi, yo yaḥ svātmani duḥkhaṃ nivartayati sa sa svātmani karuṇāvān, ... AŚ-VDh 283,16 ... karuṇasyātmaduḥkhanivartanaṃ dṛṣṭam | ato 'yam asamādhir iti cen na, svabhāvato 'pi svaparaduḥkhanivartananibandhana- AŚ-VDh 283,17 tvopapatteḥ pradīpavat | na vai pradīpaḥ kṛpālutayātmānaṃ paraṃ vā tamaso duḥkhahetor nivartayatīti | AŚ-VDh 283,18 kiṃ tarhi ? tathā svabhāvāt | kalpayitvāpi kṛpālutāṃ tatkaraṇasvabhāvasāmarthyaṃ mṛgyam | evaṃ hi AŚ-VDh 283,19 paramparāpariśramaṃ pariharet | tato niḥśeṣāntarāya kṣayād abhayadānaṃ svarūpam evātmanaḥ prakṣīṇāvaraṇasya paramā ... AŚ-VDh 283,22 avyavahitaṃ tu phalam ādyasyājñānanivṛttir eva, svaviṣaye matyādivat | tathā hi, matyādeḥ sākṣāt AŚ-VDh 283,23 phalaṃ svārthavyāmohavicchedas tadabhāve darśanasyāpi sannikarṣāviśeṣāt kṣaṇapariṇāmopalambha- AŚ-VDh 284,01 vad avisaṃvādakatvāsaṃbhavāt | tad anena pramāṇād bhinnam eva phalam iti vyudastam | tathā paramparayā hānopā- AŚ-VDh 284,02 dānasaṃvittiḥ phalam upekṣā vā matyādeḥ | etenābhinnam eva pramāṇāt phalam iti nirastam | tathā hi, karaṇasya AŚ-VDh 284,03 kriyāyāś ca kathaṃcid ekatvaṃ pradīpatamo 'vigamavat, nānātvaṃ ca paraśvādivat | nanu ca 'yathā devadattaḥ ... AŚ-VDh 284,12 ... cen na, svabhāvabhedām antareṇānyavyāvṛttibhedānupapatteḥ | tasmād grāhyasaṃvidākārayoḥ pramāṇaphalavyavasthāyām api AŚ-VDh 284,13 vyāmohavicchedābhāve visaṃvādānirākaraṇe tadajñasyeva viṣadṛṣṭiḥ pramāṇatvaṃ na pratipattum arhati | tāva- AŚ-VDh 284,14 taiva pramāṇatve kṣaṇikatvādyanumānam adhigatārthādhigamalakṣaṇatvān na vai pramāṇa m iti nirūpitaprāyam | ĀM-VDh 103ab vākyeṣv anekāntadyotī gamyaṃ prati viśeṣaṇam | ĀM-VDh 103cd syān nipāto 'rthayogitvāt tava kevalinām api || 103 || AŚ-VDh 285,01 ... bahudhā nyāyavedinām || 2 || iti | atrocyate —padānāṃ parasparāpekṣāṇāṃ nirapekṣaḥ samudāyo vākyaṃ, ... AŚ-VDh 285,17 ... tvasiddheḥ, tadabhāve padasiddher apy abhāvaprasaṅgāt | nanu yadi nirākāṅkṣaḥ parasparāpekṣapadasamudāyo vākyaṃ na tarhi AŚ-VDh 285,18 tadānīm idaṃ bhavati, yathā yat sat tat sarvaṃ pariṇāmi, yathā ghaṭaḥ, saṃś ca śabda iti sādhanavākyaṃ AŚ-VDh 285,19 tasmāt pariṇāmīty ākāṅkṣaṇāt, sākāṅkṣasya vākyatvāniṣṭer iti na śaṅkanīyaṃ, kasyacit pratipattusta- AŚ-VDh 285,20 danākāṅkṣatvopapatteḥ | nirākāṅkṣatvaṃ hi nāma pratipattur dharmo 'yaṃ vākyeṣv adhyāropyate, na punaḥ śabdasya AŚ-VDh 285,21 dharmas tasyācetanatvāt | sa cet pratipattā tāvatārthaṃ pratyeti, kim iti śeṣam ākāṅkṣati ? pakṣadha- ... AŚ-VDh 286,02 ... tasya tāvatsu vākyatvasiddhir iti sarvaṃ sustham | prakaraṇādinā vākyakalpenāpy arthapratipattau navā prāthamaka- AŚ-VDh 286,03 lpikavākyalakṣaṇaparihāraḥ, prakaraṇādigamyapadāntarasāpekṣaśrūyamāṇapadasamudāyasya nirākāṅkṣasya satyabhā- AŚ-VDh 286,04 mādipadavad vākyatvasiddheḥ | tad evaṃ lakṣaṇeṣu vākyeṣu syād iti śabdonekāntadyotī pratipattavyo, na AŚ-VDh 286,05 punār vidhivicārapraśnādidyotī, tathāvivakṣāpāyāt | kaḥ punar anekānta iti ced ime brūmahe | sadasannityāni- AŚ-VDh 286,06 tyādisarvathaikāntapratikṣepalakṣaṇo 'nekāntaḥ, sa ca dṛṣṭeṣṭāviruddha ity uktaṃ prāk | tatra kvacit prayujyamā- AŚ-VDh 286,07 naḥ syācchabdas tadviśeṣaṇatayā prakṛtārthatattvam avayavena sūcayati, prāyaśo nipātānāṃ tatsvabhāvatvā- AŚ-VDh 286,08 d evakārādivat | dyotakāś ca bhavanti nipātā iti vacanāt syācchabdasyānekāntadyotakatve 'pi na kaścid do- ... AŚ-VDh 286,11 ... tvāt | na hi kevalajñānavad akhilam akramam avagāhate kiṃcid vākyaṃ, yena tadabhidheyaviśeṣarūpasūcakaḥ AŚ-VDh 286,12 syād iti na prayujyate, vācaḥ kramavṛttitvāt tadbuddher api tathābhāvāt | tatas tava bhagavataḥ kevali- ... ĀM-VDh 104ab syādvādaḥ sarvathaikāntatyāgāt kiṃvṛttacidvidhiḥ | ĀM-VDh 104cd saptabhaṅganayāpekṣo heyādeyaviśeṣakaḥ || 104 || AŚ-VDh 287,03 kimo vṛttaḥ kiṃvṛttaḥ | sa cāsau cidvidhiś ceti kathaṃcid ityādiḥ kiṃvṛttacidvidhiḥ syādvādaparyāyaḥ | AŚ-VDh 287,04 so 'yam anekāntam abhipretya saptabhaṅganayāpekṣaḥ svabhāvaparabhāvābhyāṃ sadasadādivyavasthāṃ pratipādayati | AŚ-VDh 287,05 ke punaḥ saptabhaṅgāḥ ke vā nayāḥ ? saptabhaṅgī proktā pūrvam eva | dravyārthikaparyāyārthikapravibhāgava- AŚ-VDh 287,06 śān naigamādayaḥ śabdārthanayā bahuvikalpā mūlanayadvayaśuddhyaśuddhibhyāṃ, śāstrāntare proktā iti saṃba- ... ĀM-VDh 105ab syādvādakevalajñāne sarvatattvaprakāśane | ĀM-VDh 105cd bhedaḥ sākṣādasākṣāc ca hy avastvanyatamaṃ bhavet || 105 || AŚ-VDh 288,08 sākṣādasākṣāt pratibhāsijñānābhyām anyasyāpratīter avastutvaprasiddheḥ, ity arthaḥ | syādvādakevalajñāne iti AŚ-VDh 288,09 nirdeśāt tayor abhyarhitatvāniyamaṃ darśayati, parasparahetukatvāt | na caivam anyonyāśrayaḥ pūrvasarvajñadyo- ... AŚ-VDh 288,11 ... kevalajñānasyābhyarhitatve vā pūrvanipāte vyabhicāraṃ sūcayati, śiṣyopādhyāyādivat | tato 'navadyo AŚ-VDh 288,12 nirdeśaḥ syādvādakevalajñāne sarvatattvaprakāśane iti | kathaṃ punaḥ syādvādaḥ sarvatattvaprakāśanaḥ ? yāvatā AŚ-VDh 288,13 'mitiśrutayor nibandho dravyeṣv asarvaparyāyeṣu' iti śrutasyāsarvaparyāyaviṣayatvavyavasthānam iṣyate, tac caivaṃ ... AŚ-VDh 288,15 ... 'jīvādayaḥ sapta padārthās tattvaṃ, 'jīvājīvāstravabandhasaṃvaranirjarāmokṣās tattvam i'ti vacanāt | tatpratipā- AŚ-VDh 288,16 danāviśeṣāt syādvādakevalajñānayoḥ sarvatattvaprakāśanatvam' iti, na virodhaḥ | yathaiva hy āgamaḥ parasmai ... AŚ-VDh 288,18 ... tvāt tadbhedasya | tadāha bhedaḥ sākṣād asākṣāc ceti | sākṣātkṛter eva sarvadravyaparyāyān paricchinatti AŚ-VDh 288,19 nānyata iti yāvat | na hi vacanāt tān prakāśayati, samutpannakevalo 'pi bhagavān, teṣāṃ vacanāgocara- ... AŚ-VDh 288,21 ... vaca navidhir naigamādayo bahuvikalpā nayā iti saṃkṣepataḥ pratipāditaṃ, vistarato 'nyatra tatprarūpaṇāt | ĀM-VDh 106ab sadharmaṇaiva sādhyasya sādharmyād avirodhataḥ | ĀM-VDh 106cd syādvādapravibhaktārthaviśeṣavyañjako nayaḥ || 106 || AŚ-VDh 289,09 ... atra 'sapakṣeṇaiva sādhyasya sādharmyād' ity anena hetos trailakṣaṇyam 'avirodhād' ity anyathānupapattiṃ ca AŚ-VDh 289,10 darśayatā, kevalasya trilakṣaṇasyāsādhanatvam uktaṃ, tatputratvādivat | ekalakṣaṇasya tu gamakatvaṃ, AŚ-VDh 289,11 'nityatvaikāntapakṣe 'pi vikriyā nopapadyate' iti bahulam anyathānupapatter eva samāśrayaṇāt | nanv atra AŚ-VDh 289,12 saṃkṣepāt tathābhidhāne 'pi trailakṣaṇyaṃ śakyam upadarśayituṃ pañcāvayavavat | satyam etat, kevalaṃ, yatrārthakriyā na AŚ-VDh 289,13 saṃbhavati tan na vastutattvaṃ, yathā vināśaikāntaḥ | tathā ca nityatve 'pi kramayaugapadyābhyām arthakriyā na AŚ-VDh 289,14 saṃbhavati, nāparaṃ prakārāntaram iti, trilakṣaṇayoge 'pi pradhānam ekalakṣaṇaṃ, tatraiva sādhanasāmarthyapa- AŚ-VDh 289,15 riniṣṭhiteḥ | tad eva ca pratibandhaḥ pūrvavadvītasaṃyogyādisakalahetupratiṣṭhāpakaṃ, na punas tādātmyatadu- ... AŚ-VDh 290,01 ... laṅkāre vidyānandamahodaye ca prapañcataḥ prarūpitam | tataḥ syādvādetyādinānumitam anekāntātmakam artha- AŚ-VDh 290,02 tattvam ādarśayati | tad eva hi syādvādapravibhakto 'rthaḥ, prādhānyāt–sarvāṅgavyāpitvāt | tasya viśeṣo nitya- AŚ-VDh 290,03 tvādiḥ pṛthak pṛthak | tasya pratipādako nayaḥ | iti nayasāmānyalakṣaṇam apy anena darśitam iti AŚ-VDh 290,04 vyākhyāyate | tathā coktam —'arthasyānekarūpasya dhīḥ pramāṇaṃ, tadaṃśadhīḥ | nayo dharmāntarāpekṣī AŚ-VDh 290,05 durṇayas tannirākṛtiḥ' iti | tadanekāntapratipattiḥ pramāṇam ekadharmapratipattir nayas tatpratyanīkaprati- AŚ-VDh 290,06 kṣepo durṇayaḥ, kevalavipakṣavirodhadarśanena svapakṣābhiniveśāt | kiṃ punar vastu syād ity āhuḥ — ĀM-VDh 107ab nayopanayaikāntānāṃ trikālānāṃ samuccayaḥ | ĀM-VDh 107cd avibhrāḍbhāvasaṃbandho dravyam ekam anekadhā || 107 || AŚ-VDh 290,09 uktalakṣaṇo dravyaparyāyasthānaḥ saṃgrahādir nayaḥ, tacchākhāpraśākhātmopanayaḥ | tadekāntānāṃ AŚ-VDh 290,10 vipakṣopekṣālakṣaṇānāṃ trikālaviṣayāṇāṃ samitir dravyaṃ vastu, 'guṇaparyayavaddravyam' iti vacanāt | ... AŚ-VDh 290,14 ... syety api na śaṅkitavyaṃ, kathaṃcit tādātmyasyāśakyavivecanatvalakṣaṇasyāvirodhāt tathāpratīteḥ | kevalaṃ tatas teṣā- AŚ-VDh 290,15 m apoddhārād guṇaguṇyādivat tadanekadhā | tataḥ sūktaṃ, trikālavartinayopanayaviṣayaparyāyaviśeṣasamūho dravyam e- ... ĀM-VDh 108ab mithyāsamūho mithyā cen na mithyaikāntatāsti naḥ | ĀM-VDh 108cd nirapekṣā nayā mithyā sāpekṣā vastu terthakṛt || 108 || AŚ-VDh 290,19 sunayadurṇayayor yathāsmābhir lakṣaṇaṃ vyākhyātaṃ tathā na codyaṃ na parihāraḥ, nirapekṣāṇām eva nayānāṃ ... AŚ-VDh 290,21 ... mūhasya vastutvopapatteḥ | tathā hi, nirapekṣatvaṃ pratyanīkadharmasya nirākṛtiḥ, sāpekṣatvam upekṣā, anyathā AŚ-VDh 290,22 pramāṇanayā'viśeṣaprasaṅgāt, dharmāntarādānopekṣāhānilakṣaṇatvāt pramāṇanayadurṇayānāṃ prakārānta- AŚ-VDh 291,01 rāsaṃbhavāc ca, pramāṇāt tad atatsvabhāvapratipatter nayāt tatpratipatter durṇayād anyanirākṛteś ca | iti viśvopasaṃhṛ- AŚ-VDh 291,02 tiḥ, vyatiriktapratipattiprakārāṇām asaṃbhāvāt | ĀM-VDh 109ab niyamyate 'rtho vākyena vidhinā vāraṇena vā | ĀM-VDh 109cd tathānyathā ca so 'vaśyam aviśeṣyatvam anyathā || 109 || AŚ-VDh 291,07 yat sat tatsarvam anekāntātmakam arthakriyākāritvāt svaviṣayākārasaṃvittivat | yad vivādādhyāsitaṃ ... AŚ-VDh 291,13 ... pratyakṣasya vedanasya svārthaparicchedino 'bhyupagamanīyatvāt samyag idaṃ sādhanavākyam | tathāna kiṃcid e- AŚ-VDh 291,14 kāntaṃ vastutattvaṃ sarvathā tadarthakriyā'saṃbhavād gaganakusumādiva d iti | atrāpi vivādāpannaṃ vastuta- ... AŚ-VDh 291,20 ... r nāsti sadekāntaḥ, sarvavyāpāravirodhaprasaṅgād asadekāntavat | etena viśeṣato 'nekāntātmakaḥ pariṇā- AŚ-VDh 291,21 myātmārthakriyākāritvāt pradhānavad ityādy upadarśitam | iti vidhinā pratiṣedhena vā vastutattvaṃ niya- AŚ-VDh 291,22 myeta tathānyathā ca tasyāvaśyaṃbhāvasamarthanāt | anyathā tadviśiṣṭam arthatattvaṃ viśeṣyam eva na syād vi dheḥ ... AŚ-VDh 292,02 ... dhāt khapuṣpavat | ity anena vidhipratiṣedhayor guṇapradhānabhāvena sadasadādivākyeṣu vṛttir iti lakṣaya- AŚ-VDh 292,03 ti | tato na teṣāṃ paunaruktyaṃ, yena saptabhaṅgīvidhir anavadyo na syāt | ĀM-VDh 110ab tadatadvastuvāg eṣā tad evety anuśāsatī | ĀM-VDh 110cd na satyā syān mṛṣāvākyaiḥ kathaṃ tattvārthadeśanā || 110 || AŚ-VDh 292,07 pratyakṣādipramāṇaviṣayabhūtaṃ viruddhadharmādhyāsalakṣaṇaviruddhaṃ vastu samāyātaṃ, svaśirastāḍaṃ pūtkurva- ... AŚ-VDh 292,09 ... rocate tatra ke vayam || 1 || ' iti | tac ca tad evety ekāntena pratipādayantī mithyaiva bhāratī, vidhye- ... AŚ-VDh 292,11 ... mṛṣāvākyais tattvārthadeśanā yuktimatī | iti katham anayārthadeśanam | ity ekānte vākyārthānupapatti- AŚ-VDh 292,12 r ālakṣyate | ĀM-VDh 111ab vāksvabhāvo 'nyavāgarthapratiṣedhaniraṅkuśaḥ | ĀM-VDh 111cd āha ca svārthasāmānyaṃ tādṛg vācyaṃ khapuṣpavat || 111 || AŚ-VDh 292,16 vācaḥ svabhāvo 'yaṃ yena svārthasāmānyaṃ pratipādayantī tadaparaṃ nirākaroti, na punas tadapratipāda- AŚ-VDh 292,17 yantī, svārthasāmānyapratipādanatadanyanirākaraṇayor anyatarāpāye 'nuktānatiśāyanāt | idaṃ tayā nedaṃ tayā AŚ-VDh 292,18 vā na pratīyeta tadarthaḥ kūrmaromādivat | na khalu sāmānyaṃ viśeṣaparihāreṇa viśeṣo vā sāmānya- AŚ-VDh 292,19 parihāreṇa kvacid upalabhāmahe | anupalabhamānāś ca kathaṃ svaṃ paraṃ vā tathābhiniveśena vipralabhāmahe, ... ĀM-VDh 112ab sāmānyavāg viśeṣe cen na śabdārtho mṛṣā hi sā | ĀM-VDh 112cd abhipretaviśeṣāpteḥ syātkāraḥ satyalāñchanaḥ || 112 || AŚ-VDh 292,23 astīti satsāmānyavān kevalam abhāvavicchedād viśeṣam apoham āheti cet, kaḥ punar apohaḥ ? AŚ-VDh 293,01 kim anyavyāvṛttir uta tathā vikalpaḥ ? parato vyāvṛttir abhāvo 'nyāpoha iṣyate iti cet, katham evaṃ satyabhā- AŚ-VDh 293,02 vaṃ pratipādayati ? bhāvaṃ na pratipādayatīty anuktasamaṃ na syāt ? tadvikalpo 'nyāpoho 'stu mithyābhi- AŚ-VDh 293,03 niveśād iti cet, na caitat tasya pratipādakaṃ mithyāvikalpahetutvād vyalīkavacanavat | tato nānyā- ... AŚ-VDh 293,08 ... tvaprasakteś ca | tataḥ syādvāda eva satyalāñchano na vādāntaram ity atiśāyayati bhagavān samanta- ... ĀM-VDh 113ab vidheyam īpsitārthāṅgaṃ pratiṣedhyāvirodhi yat | ĀM-VDh 113cd tathaivādeyaheyatvam iti syādvādasaṃsthitiḥ || 113 || AŚ-VDh 293,12 astītyādi vidheyam abhipretya vidhānāt, sarvatraitāvanmātralakṣaṇatvāt vidheyatvasya | nahi parivṛḍha ... AŚ-VDh 293,16 ... kiṃcid vidheyaṃ, tac ca nāstitvādibhir aviruddhaṃ, pratiṣedhyair īpsitārthāṅgatvāt, tasya tadvirodhe svayam īpsitārtha- AŚ-VDh 293,17 hetutvāsaṃbhavāt, vidhipratiṣedhayor anyonyāvinābhāvalakṣaṇatvāt svārthajñānavat | na hi svārthajñānayo- ... AŚ-VDh 293,24 ... d vidhipratiṣedhayos tādātmyopagamāt | tadvidheyapratiṣedhyātmaviśeṣāt syādvādaḥ prakriyate saptabhaṅgīsa- AŚ-VDh 293,25 māśrayāt | yathaiva hi vidheyo 'stitvādiviśeṣaḥ, svātmanā vidheyo na pratiṣedhyātmaneti syād vidheyaḥ siddhaḥ | ... ĀM-VDh 114ab itīyam āptamīmāṃsā vihitā hitam icchatām | ĀM-VDh 114cd samyagmithyopadeśārthaviśeṣapratipattaye || 114 || AŚ-VDh 294,07 iti devāgamākhye svoktaparicchede śāstre AŚ-VDh 294,08 vihiteyam āptamīmāṃsā sarvajñaviśeṣaparīkṣā hitam icchatāṃ niḥśreyasakāmināṃ, ... AŚ-VDh 294,10 ... danicchatām abhavyānāṃ, tadanupayogāt | tattvetaraparīkṣāṃ prati bhavyānām eva niyatādhikṛtiḥ, tathā ... AŚ-VDh 294,26 śrīvardhamānam akalaṅkam anindyavandya- AŚ-VDh 294,27 pādāravindayugalaṃ praṇipatya mūrdhnā | AŚ-VDh 294,28 bhavyaikalokanayanaṃ paripālayantaṃ, AŚ-VDh 294,29 syādvādavartma pariṇaumi samantabhadram || 1 ||